Karol X

król Francji
(Przekierowano z Karol X Burbon)

Karol X Filip (ur. 9 października 1757 w Wersalu, zm. 6 listopada 1836 w zamku Graffenberg koło Gorycji, Austria) – król Francji od 1824 do 1830. Syn Ludwika, delfina Francji i Marii Józefy Wettyn; wnuk króla Ludwika XV, wnuk Augusta III Sasa (króla Polski), prawnuk królów Polski Augusta II Mocnego i Stanisława Leszczyńskiego. Jego dwaj bracia Ludwik XVI i Ludwik XVIII również byli królami Francji. Po urodzeniu otrzymał tytuł hrabiego d'Artois.

Karol X
Ilustracja
ilustracja herbu
podpis
Król Francji
Okres

od 16 września 1824
do 2 sierpnia 1830

Poprzednik

Ludwik XVIII

Następca

Ludwik XIX

Francuski Współksiążę Andory
Okres

od 16 września 1824
do 2 sierpnia 1830

Poprzednik

Ludwik XVIII

Następca

Ludwik XIX de iure

Dane biograficzne
Dynastia

Burbonowie

Data i miejsce urodzenia

9 października 1757
Wersal

Data i miejsce śmierci

6 listopada 1836
Gorycja

Ojciec

Ludwik Ferdynand Burbon

Matka

Maria Józefa Wettyn

Żona

Maria Teresa Sabaudzka

Dzieci

Karol Ferdynand (książę de Berry)
Ludwik Antoni Burbon

Odznaczenia
Order Świętego Michała (Francja) Order Ducha Świętego (Francja) Krzyż Wielki Orderu Świętego Ludwika (Francja) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wielki Orderu Zasługi Wojskowej (1759–1830) Order Słonia (Dania) Order Podwiązki (Wielka Brytania) Order Złotego Runa (Hiszpania) Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Wilhelma (Holandia)

Panowanie

edytuj
 
Tabliczka na domu przy 72 South Audley Street, w Londynie, gdzie Karol mieszkał w latach 18051814

W czasie rewolucji francuskiej, po upadku Bastylii jego brat Ludwik XVI nakazał mu opuścić Francję. Karol udał się do Rzeszy Niemieckiej, tam przygotowywał wojnę przeciwko rewolucyjnej Francji, potem mieszkał również w Anglii, gdzie gościny udzielił mu król Jerzy III Hanowerski. Po powrocie w 1814 przewodził radykalnej partii ultrasów. Przejął tron po śmierci swojego brata Ludwika XVIII, został koronowany 29 maja 1825 w Reims. Wraz z jego rządami, ograniczono prawa wyborcze do szlachty i bogatych, zastosowano cenzurę wobec lewicowej prasy, dawna emigracja arystokratyczna otrzymała miliard franków odszkodowania na wykup znacjonalizowanej ziemi. Nastąpił również wzrost znaczenia Kościoła dzięki działalności zakonu jezuitów, bractw, misji i pielgrzymek, wprowadzono karę śmierci za świętokradztwo, zawieszono wykłady liberalnych profesorów itp.

Wszystkie te działania spowodowały szybki wzrost liberalnej i republikańskiej opozycji. Gdy więc 26 lipca 1830 król Karol X obalił nowo wybrany gabinet ministrów oraz zawiesił wolność prasy, a policja rozpoczęła niszczenie pro republikańskich drukarni – w następnym dniu wybuchła w Paryżu tzw. rewolucja lipcowa. Powtórzyły się elementy pierwszej rewolucji: barykady, szturm i zdobycie ratusza, wskrzeszono Gwardię Narodową, a na jej czele stanął znów, jak w 1789, gen. La Fayette. Wojsko przeszło na stronę powstańców, do ruchu ludowego przyłączyli się posłowie i politycy burżuazyjni, powstały nowe władze Paryża. Wreszcie król Karol X w przebraniu kobiecym uciekł do Anglii, abdykując wcześniej na rzecz swego syna, Ludwika, który jednak nie zamierzał objąć tronu.

Emigracja i śmierć

edytuj

Po emigracji Karola X, we Francji utrzymała się monarchia konstytucyjna (określana mianem Monarchii Lipcowej); monarchą został Ludwik Filip I (18301848) jako król Francuzów (nie król Francji).

Po pobycie w Anglii, Karol udał się do Pragi (wtedy Cesarstwo Austriackie, teraz Czechy). Zmarł na cholerę 6 listopada 1836 w Schloss Graffenberg – pałacu hrabiego Michała Coronini von Cronberga (obecnie Gorycja, Włochy). Został pochowany w klasztorze franciszkanów Castagnavizza (obecnie Nova Gorica, Słowenia). Wiele razy rozważano sprowadzenie jego prochów do bazyliki Saint-Denis, ale zawsze władze francuskie były temu przeciwne.

 
Karykatura Karola X. Obraz pokazuje Króla Francji próbującego zgnieść zębami kulę. Oczywiście ma to ukazać nieudaną próbę zdławienia rewolucji

Odznaczenia

edytuj

Małżeństwo i potomstwo

edytuj

16 listopada 1773 poślubił Marię Teresę Sabaudzką (17561805), księżniczkę Sardynii i Piemontu. Piąte dziecko (trzecią córkę) króla Wiktora Amadeusza III i Marii Antonietty, infantki hiszpańskiej (córki Filipa V i Elżbiety Farnese). Miał z tego związku dwóch synów i dwie córki (zmarłe w dzieciństwie):








Przodkowie

edytuj
Prapradziadkowie

Ludwik Wielki Delfin
(1661-1711)
∞1680
Maria Anna Bawarska
(1660–1690)

Król Sabaudii
Wiktor Amadeusz II
(1666–1732)
∞1684
Maria Anna Orleańska
(1669–1728)

Rafał Leszczyński
(1650–1703)
∞1676
Anna z Jabłonowskich
(1660–1727)

Jan Karol Opaliński
(1642–1695)
∞1678
Zofia Anna z Czarnkowskich
(1660–1701)

elektor Saksonii
Jan Jerzy III Wettyn
(1647–1691)
∞ 1666
Anna Zofia Oldenburg
(1647–1717)

margragia Bayreuth
Krystian Ernest Hohenzollern
(1644–1712)
∞ 1671
Zofia Luiza Wirtemberska
(1642–1702)

cesarz rzymsko-niemiecki
Leopold I Habsburg
(1640–1705)
∞ 1676
Eleonora Magdalena Wittelsbach
(1655–1720)

książę Brunszwiku-Lüneburg
Jan Fryderyk Welf
(1625–1679)
∞ 1668
Benedykta Wittelsbach
(1652–1730)

Pradziadkowie

Ludwik Mały Delfin
(1682–1712)
∞1696
Maria Adelajda Sabaudzka
(1685–1712)

król Polski
Stanisław Leszczyński
(1677–1766)
∞1698
Katarzyna Opalińska
(1680–1747)

król Polski
August II Mocny
(1670–1733)
∞1693
Krystyna Eberhardyna Hohenzollernówna
(1671–1727)

cesarz rzymsko-niemiecki
Józef I Habsburg
(1678–1711)
∞ 1699
Wilhelmina Amalia Brunszwicka
(1673–1742)

Dziadkowie

król Francji
Ludwik XV
(1710–1774)
∞1725
Maria Leszczyńska
(1703–1768)

król Polski
August III Sas
(1696–1763)
∞1719
Maria Józefa Habsburżanka
(1699–1757)

Rodzice

Ludwik Ferdynand
(1729–1765)
∞1747
Maria Józefa Wettyn
(1731–1767)

Karol X (1757–1836), Król Francji

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Jean Pierre Bayard: Sacres et couronnements royaux. Paryż: Trédaniel, 1984, s. 262.
  2. Hervé Pinoteau: Etat de l’Ordre du Saint-Esprit en 1830 ; et, La survivance des ordres du roi. Paryż: Nouvelles Editions Latines, 1983, s. 115.
  3. a b Henry Lytton Bulwer: France, social, literary, political. T. 1. Paryż: Galignani, 1834, s. 162.
  4. Johann Heinrich Friedrich Berlien: Der Elephanten-Orden und seine Ritter. Kopenhaga: Berlingschen Officin, 1846, s. 159.
  5. Journals of the House of Commons. Londyn: H.M. Stationery Office, 1826, s. 560.
  6. Journals of the House of Commons.. Londyn: H.M. Stationery Office, 1831, s. 78.

Bibliografia

edytuj