Mistrzostwa Europy w piłce nożnej

Mistrzostwa Europy w piłce nożnej mężczyzn (inaczej Euro[1], polski skrót ME) – rozgrywki sportowe, cyklicznie organizowane przez Unię Europejskich Związków Piłkarskich (UEFA) dla europejskich piłkarskich reprezentacji krajowych seniorów. Największy turniej piłki nożnej rozgrywany na „starym kontynencie”.

Mistrzostwa Europy w piłce nożnej mężczyzn
ilustracja
2024
Oficjalny skrót

Euro

Dyscyplina

Piłka Nożna

Organizator rozgrywek

UEFA

Data założenia

1960

Rozgrywki
Liczba drużyn

24

Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca

 ZSRR (1960)

Obecny zwycięzca

 Włochy (2020)

Najwięcej zwycięstw

 Hiszpania
 Niemcy (3 zwycięstwa)

Strona internetowa

Historia edytuj

Wcześniejsze turnieje rozgrywane w Europie edytuj

23 kwietnia 1906 roku odbył się w Atenach w Grecji trzeci turniej piłkarski (piłka nożna na Olimpiadzie Letniej 1906). Udział w nim wzięły 4 reprezentacje z Europy, z czego Turcja wystawiła do turnieju 2 reprezentacje (Smyrna i Saloniki). Wygrała Dania pokonując w półfinale Turków z miasta Smyrna 5:1, w finale mieli się spotkać z Grekami z Aten, ale przerwali oni mecz, a potem odmówili gry w spotkaniu o drugie miejsce, z tego powodu nie było finału tylko został rozegrany mecz o drugie miejsce między Turkami ze Smyrny a Turkami z Salonik wygrali ci pierwsi 3:0. Zawody zostały rozegrane dla uświetnienia 10-lecia nowożytnych olimpiad i uważane są za zwykłe zawody międzynarodowe.

19 października 1908 roku, kiedy FIFA liczyła 15 członków, odbył się w Londynie na terenie Wielkiej Brytanii czwarty turniej piłkarski (piłka nożna na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1908). Udział w nim wzięło 8 europejskich reprezentacji, z czego Francuzi wystawili do turnieju 2 reprezentacje. Wygrała Wielka Brytania pokonując Danię 2:0, trzecie miejsce przypadło Holandii.

29 czerwca 1912 roku o 11:00 rozpoczął się w Sztokholmie w Szwecji piąty turniej piłkarski (piłka nożna na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1912). Udział w nim wzięło 11 reprezentacji z Europy. Podium takie samo jak w poprzednim turnieju czyli złoto dla Wielkiej Brytanii, srebro dla Danii, a brąz dla Holandii.

Pierwsze mistrzostwa edytuj

Pierwsze mistrzostwa odbyły się we Francji w 1960 roku pod nazwą „Puchar Narodów Europy”, a od turnieju we Włoszech w 1968 roku odbywają się jako „Mistrzostwa Europy”. W latach 1960–1976 turniej finałowy odbywał się z udziałem 4 drużyn. Od 1980 do 1992 brało w nim natomiast udział 8 zespołów, zaś od 1996 do 2012 – 16 reprezentacji. Od 2016 w finałach piłkarskich Mistrzostw Europy występują 24 reprezentacje. Od szóstych finałów awans do nich ma automatycznie zapewniony ich gospodarz, bądź obaj współgospodarze. W 1980 po raz ostatni rozegrano mecz o trzecie miejsce ME. Od Mistrzostw Europy w 1984 we Francji przegrane drużyny z półfinałów zdobywają brązowy medal.

System rozgrywek edytuj

System rozgrywek mistrzostw Europy składa się z dwóch części:

  • eliminacji – mogą w nich uczestniczyć męskie reprezentacje seniorskie wszystkich krajowych federacji zrzeszonych pod egidą UEFA (łącznie 55 państw), które w określonym terminie zostaną zgłoszone do tych rozgrywek przez swe macierzyste związki piłkarskie i nie zostały zawieszone przez UEFA w prawach jej członków. Rozpoczynają się losowaniem poszczególnych grup eliminacyjnych, w których później toczy się cała rywalizacja;
  • turnieju finałowego/finałów (tj. właściwych Mistrzostw Europy) – od 1980 przeprowadzanego systemem mieszanym (tj. runda grupowa, a następnie faza pucharowa), od 1996 zakwalifikowanych zostaje do niego 16 drużyn: gospodarz/gospodarze turnieju oraz triumfatorzy eliminacji, od 2016 zakwalifikowane są 24 drużyny narodowe stowarzyszone w UEFA: w skład wchodzą gospodarze i drużyny, które pomyślnie przeszły kwalifikacje[2].

Prawie każda z ww. części mistrzostw Europy odbywa się w latach parzystych, regularnie co 4 lata. Tylko raz Euro 2020 zostało przełożone o rok później, z powodu pandemii koronawirusa. Eliminacje rozpoczynają się jesienią roku dwa lata wcześniejszego, niż rok przeprowadzenia turnieju finałowego.

Maskotki edytuj

Maskotki w Mistrzostwach Europy pojawią się od 1980 roku[3].

  •   1980: Pinokio (Maskotką tego turnieju był drewniany pajacyk Pinokio, którego nos przedstawiał barwy kraju-gospodarza, czyli Włoch)
  •   1984: Peno (Maskotką turnieju był kogut Peno. Jego nazwa wywodziła się z francuskiego slangu i oznaczała "rzut karny")
  •   1988: Berni (Maskotką mistrzostw, które rozgrywano w RFN był królik Berni. Jego imię wzięło się od nazwy miasta Berno, gdzie wówczas mieściła się siedziba UEFA)
  •   1992: Rabbit (Maskotką mistrzostw, podobnie jak tych organizowanych cztery lata wcześniej, był królik. Nazywał się Rabbit i był ubrany w barwy kraju-gospodarza, czyli Szwecji)
  •   1996: Goaliath (Na tych mistrzostwach postawiono na lwa. Maskotką turnieju został potężny lew Goaliath)
  •     2000: Benelucky (Maskotką turnieju rozgrywanego w dwóch państwach - Belgii i Holandii, był Benelucky. Ta maskotka to połączenie symboli Belgii i Holandii - diabła oraz lwa)
  •   2004: Kinas (Maskotką tych mistrzostw był Kinas. Chłopiec był ubrany w barwy Portugalii, a więc kraju-gospodarza)
  •     2008: Trix i Flix (Podczas mistrzostw rozgrywanych w Austrii i Szwajcarii maskotkami byli bracia bliźniacy - Trix i Flix)
  •     2012: Slavek i Slavko (Maskotkami mistrzostw podobnie jak cztery lata wcześniej, byli bracia bliźniacy. Ich stroje i fryzury utrzymane zostały w narodowych barwach krajów-gospodarzy - polska maskotka nazywała się Slavek, a ukraińska Slavko)
  •   2016: Super Victor (Maskotką mistrzostw Europy był Super Victor. To chłopiec z popularnej kreskówki ubrany w strój sportowy w barwach narodowych Francji)
  •   2020: Skillzy (Oficjalna maskotka turnieju Skillzy została odsłonięta 24 marca 2019 roku. Postać inspirowana jest freestyle footballem i street footballem)
  •   2024: Albärt (Oficjalna maskotką Mistrzostw Europy jest miś Albärt).


Gospodarze turnieju edytuj

Liczba Kraj Rok
4   Włochy 1968, 1980, 2020, 2032
3   Francja 1960, 1984, 2016
  Niemcy 1988, 2020, 2024
  Anglia 1996, 2020, 2028
2   Hiszpania 1964, 2020
  Belgia 1972, 2000
  Holandia 2000, 2020
  Szkocja 2020, 2028
1   Jugosławia 1976
  Szwecja 1992
  Portugalia 2004
  Austria 2008
  Szwajcaria 2008
  Polska 2012
  Ukraina 2012
  Azerbejdżan 2020
  Węgry 2020
  Rumunia 2020
  Dania 2020
  Rosja 2020
  Walia 2028
  Irlandia Północna 2028
  Irlandia 2028
  Turcja 2032

Medaliści Mistrzostw Europy edytuj

Rok Gospodarz Finał Mecz o trzecie miejsce
Mistrz Wynik Wicemistrz Trzecie miejsce Wynik[a] Czwarte miejsce
1960  
Francja
 
Związek Radziecki
2 – 1
po dogr.
 
Jugosławia
 
Czechosłowacja
2 – 0  
Francja
1964  
Hiszpania
 
Hiszpania
2 – 1  
Związek Radziecki
 
Węgry
3 – 1  
Dania
1968  
Włochy
 
Włochy
1 – 1  
Jugosławia
 
Anglia
2 – 0  
Związek Radziecki
Powtórzony finał: 2 – 0
1972  
Belgia
 
Niemcy Zachodnie
3 – 0  
Związek Radziecki
 
Belgia
2 – 1  
Węgry
1976  
Jugosławia
 
Czechosłowacja
2 – 2  
Niemcy Zachodnie
 
Holandia
3 – 2  
Jugosławia
5 – 3 w rzutach karnych
1980  
Włochy
 
Niemcy Zachodnie
2 – 1  
Belgia
 
Czechosłowacja
1 – 1  
Włochy
9 – 8 w rzutach karnych
1984  
Francja
 
Francja
2 – 0  
Hiszpania
 
Dania
i  
Portugalia
1988  
Niemcy Zachodnie
 
Holandia
2 – 0  
Związek Radziecki
 
Niemcy Zachodnie
i  
Włochy
1992  
Szwecja
 
Dania
2 – 0  
Niemcy
 
Holandia
i  
Szwecja
1996  
Anglia
 
Niemcy
2 – 1
po dogr.[b]
 
Czechy
 
Anglia
i  
Francja
2000   Belgia
  Holandia
 
Francja
2 – 1
po dogr.[b]
 
Włochy
 
Holandia
i  
Portugalia
2004  
Portugalia
 
Grecja
1 – 0  
Portugalia
 
Czechy
i  
Holandia
2008   Austria
  Szwajcaria
 
Hiszpania
1 – 0  
Niemcy
 
Rosja
i  
Turcja
2012   Polska
  Ukraina
 
Hiszpania
4 – 0  
Włochy
 
Niemcy
i  
Portugalia
2016  
Francja
 
Portugalia
1 – 0
po dogr.
 
Francja
 
Niemcy
i  
Walia
2020[4]

Brak jednego gospodarza

 
Włochy
1 – 1  
Anglia
 
Dania
i  
Hiszpania
3 – 2 w rzutach karnych
2024  
Niemcy
2028   Irlandia
  Wielka Brytania[5]
2032   Turcja
  Włochy
  1. Od 1984 roku mecz o 3. miejsce nie jest rozgrywany.
  2. a b Po dogrywce do złotej bramki.

Klasyfikacja medalowa edytuj

Msc. Państwo        
1.   RFN / Niemcy 3 3 3 9
2.   Hiszpania 3 1 1 5
3.   Włochy 2 2 1 5
4.   Francja 2 1 1 4
5.   ZSRR /   Rosja 1 3 2 6
6.   Czechosłowacja / Czechy 1 1 3 5
6.   Portugalia 1 1 3 5
8.   Holandia 1 0 4 5
9.   Dania 1 0 2 3
10.   Grecja 1 0 0 1
11.   Jugosławia 0 2 0 2
12.   Anglia 0 1 2 3
13.   Belgia 0 1 1 2
14.   Węgry 0 0 1 1
14.   Szwecja 0 0 1 1
14.   Turcja 0 0 1 1
14.   Walia 0 0 1 1
Razem 16 16 27 59

Tabela medalowa zaktualizowana po turnieju ME 2020.

Klasyfikacja według liczby tytułów

  Niemcy: 3
  Hiszpania: 3

  Włochy: 2
  Francja: 2
  ZSRR: 1
  Czechosłowacja: 1
  Holandia: 1
  Dania: 1
  Grecja: 1
  Portugalia: 1

Mistrzowie Europy w roli gospodarza turnieju

Liczba startów reprezentacji (1960–2020) edytuj

13 występów

12 występów

11 występów

10 występów

9 występów

8 występów

7 występów

6 występów

5 występów

4 występy

3 występy

2 występy

1 występ

Uwagi:

  • Występy ZSRR i Wspólnoty Niepodległych Państw wliczono do występów Rosji, a Czechosłowacji – do występów Czech.

Tabela wszech czasów edytuj

W piętnastu finałach piłkarskich mistrzostw Europy lat 1960-2021 wystąpiło 35 reprezentacji narodowych. Rozegrały 286 meczów (73 zakończyło się remisem), strzelając 688 bramek (średnio 2,40 na spotkanie).

Lp. Reprezentacja Starty Mecze Zwycięstwa Remisy Porażki Stosunek bramek Punkty
1   Niemcy 13 53 27 13 13 78:55 83
2   Włochy 11 45 21 18 6 52:31 77
3   Hiszpania 11 46 21 15 10 70:42 74
4   Francja 10 43 20 13 10 67:49 69
5   Portugalia 8 39 19 11 9 55:36 67
6   Holandia 10 39 20 8 11 65:41 60
7   Anglia 10 38 15 13 10 51:37 56
8   Czechy 10 36 15 7 15 48:47 52
9   ZSRR /   Rosja 12 35 13 7 16 40:52 39
10   Belgia 6 22 11 2 9 29:28 32
11   Dania 9 33 10 6 17 42:47 32
12   Chorwacja 6 22 8 6 8 30:28 30
13   Szwecja 7 24 7 7 10 30:28 26
14   Grecja 4 16 5 3 8 14:20 18
15   Szwajcaria 5 18 3 8 7 16:24 17
16   Walia 2 10 5 1 4 13:12 16
17   Turcja 6 18 4 2 12 14:30 14
18   Polska 4 14 2 7 5 11:15 13
19   Węgry 4 11 2 4 5 14:20 9
20   Ukraina 3 11 3 0 8 8:19 9
21   Jugosławia 5 14 3 2 9 22:39 11
22   Islandia 1 5 2 2 1 8:9 8
23   Austria 3 10 2 2 6 7:12 8
24   Rumunia 5 16 1 5 10 10:21 8
25   Irlandia 3 10 2 2 6 6:17 8
26   Szkocja 3 9 2 2 5 5:10 7
27   Słowacja 2 7 2 1 4 5:13 7
28   Norwegia 1 3 1 1 1 1:1 4
29   Bułgaria 2 6 1 1 4 4:13 4
30   Finlandia 1 3 1 0 2 1:3 3
31   Irlandia Północna 1 4 1 0 3 2:3 3
32   Albania 1 3 1 0 2 1:3 3
33   Słowenia 1 3 0 2 1 4:5 2
34   Łotwa 1 3 0 1 2 1:5 1
35   Macedonia Północna 1 3 0 0 3 2:8 0

Stan na 6 lipca godz. 23.

Uwagi:

  • Gwiazdką oznaczono drużyny, które nadal biorą udział w Mistrzostwach Europy 2020.
  • Występy ZSRR i WNP zostały zaliczone do występów Rosji. Występy Czechosłowacji zaliczono Czechom.
  • Aktualizacja na 6 lipca 2021
  • W latach 1960-1992 za zwycięstwo przyznawano 2 punkty, od 1996 – 3.

Mistrzowskie składy edytuj

Przypisy edytuj

  1. Słownik języka polskiego PWN, so.pwn.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2007-07-18] (pol.).
  2. UEFA ogłosiła oficjalnie decyzję w 2009 r.
  3. Wszystkie maskotki mistrzostw Europy [GALERIA] - gol24.pl, - gol24.pl [dostęp 2021-06-26] (pol.).
  4. Przeniesione na rok 2021
  5. Gospodarzami będą Anglia, Szkocja, Walia i Irlandia Północna. Z tego powodu UEFA w swoich materiałach prasowych podaje za gospodarzy ME 2028 Wielką Brytanię i Irlandię.

Linki zewnętrzne edytuj