Philippe Pétain

Philippe Henri Benoni Omer Joseph Pétain, wym. [petɛ̃] (ur. 24 kwietnia 1856 w Cauchy-à-la-Tour, zm. 23 lipca 1951 w Port-Joinville na wyspie Île d’Yeu) – marszałek Francji, polityk francuski, szef rządu Vichy.

Philippe Pétain

Pełne imię i nazwisko	Philippe Henri Benoni Omer Joseph Pétain
Data i miejsce urodzenia	24 kwietnia 1856 Cauchy-à-la-Tour
Data i miejsce śmierci	23 lipca 1951 Port-Joinville, Île d’Yeu
Szef rządu Vichy
Okres	od 11 lipca 1940 do 20 sierpnia 1944
Przynależność polityczna	bezpartyjny
Poprzednik	Albert Lebrun
Następca	Charles de Gaulle (tymczasowo)
Premier Republiki Francuskiej
Okres	od 16 czerwca 1940 do 11 lipca 1940
Przynależność polityczna	bezpartyjny
Poprzednik	Paul Reynaud
Następca	Pierre Laval
Francuski książę Andory
Okres	od 1940 do 1944
Odznaczenia

Philippe Petain

szeregowiec
Data i miejsce urodzenia	24 kwietnia 1856 Cauchy-à-la-Tour
Data śmierci	23 lipca 1951
Przebieg służby
Lata służby	1876–1931
Siły zbrojne	Francuskie Siły Zbrojne
Jednostki	118 Pułk Piechoty 33 Pułk Piechoty 4 Brygada 2 Armia Grupa Armii Środek Sztab Generalny
Stanowiska	Dowódca pułku piechoty Dowódca armii Dowódca grupy armii Szef Sztabu Generalnego Wiceprzewodniczący Rady Wojennej Zwierzchnik Armii Rozejmowej (Wojsko Vichy)
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa Wojna o Rif II wojna światowa

Życiorys

Ukończył akademię wojskową w Saint-Cyr. W chwili wybuchu I wojny światowej był pułkownikiem. W czasie wojny w roku 1914 dowodził jako generał brygady korpusem pod Arras. Odznaczył się w bitwie nad Marną (5–9 września 1914 roku), gdzie dowodził dywizją.

W roku 1915 objął dowództwo Francuskiej Armii Północnej i Południowo-Wschodniej. Podczas I wojny światowej wsławił się skuteczną obroną Verdun, trwającą od lutego do grudnia 1916 roku, zwłaszcza odbiciem fortu Vaux, za co został oficerem Wielkiej Legii Honorowej i dowódcą grupy środkowej. Od tego momentu zaczęła się rozwijać jego błyskawiczna kariera. 15 maja 1917, po nieudanym natarciu generała R.G. Nivelle’a nad Aisne został Wodzem Naczelnym armii francuskiej. W lipcu 1917 autor ofensywnych działań armii francuskiej w lesie Houthulst. W październiku 1917 podjął udany atak na pozycje niemieckie wokół fortu La Malmaison. Sprawował dowództwo na froncie zachodnim do zakończenia wojny. 21 listopada 1918 mianowany marszałkiem Francji.

Po I wojnie światowej został wykładowcą w wyższej szkole wojskowej w École Supérieure de Guerre. Od tego czasu pełnił urząd marszałka Francji. W 1920 roku został przewodniczącym Rady Wojennej. W 1921 został odznaczony polskim Krzyżem Walecznych (czterokrotnie) oraz Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari, a w 1925 – estońskim Krzyżem Wolności I klasy. W latach 1925–1926 tłumił powstanie przeciw Francuzom w Maroku. Od 1926 do 1931 był wiceprzewodniczącym Najwyższej Rady Wojennej i głównym inspektorem armii. Od roku 1934 sprawował funkcję ministra wojny. Jego defensywna koncepcja obrony w znacznej mierze przyczyniła się do stworzenia linii Maginota.

2 marca 1939 został mianowany ambasadorem Francji w Madrycie, 20 marca złożył listy uwierzytelniające gen. Francisco Franco w Burgos. Nominacja Pétaina była uznaniem przez rząd Francji militarnego rezultatu hiszpańskiej wojny domowej.

Na początku września 1939 Pétain próbował bezskutecznie ostrzec przedstawicieli polskich władz państwowych o istniejących planach internowania rządu RP w Królestwie Rumunii, zainicjowanych przez grupę polityków francuskich (Leon Noël).

Spotkanie Philippe’a Pétaina z Adolfem Hitlerem w Montoire-sur-le-Loir, 24 października 1940

Podczas II wojny światowej najpierw wicepremier w rządzie Paula Reynauda (od 17 maja 1940), następnie premier Francji (od 16 czerwca 1940). Zgromadzenie Narodowe przekazało mu pełnię władzy, widząc w nim męża opatrznościowego, który ocali substancję narodową. 22 czerwca 1940 roku zawarł separatystyczne zawieszenie broni z Niemcami. 10 lipca 1940 Zgromadzenie Narodowe (połączone izby francuskiego parlamentu) uchwaliło przekazanie mu nadzwyczajnych pełnomocnictw. Na podstawie tych pełnomocnictw Pétain ogłosił się Szefem Państwa Francuskiego. Siedzibą centralnej administracji Francji zostało uzdrowisko Vichy (rząd Vichy), do którego przyjechał 10 lipca 1940. Władze Vichy objęły sukcesję po III Republice. Był szefem tego rządu do 1944 roku, choć de facto od końca 1942 roku (niemiecka okupacja terytorium Vichy po inwazji aliantów w Afryce Północnej) był już tylko marionetką w ręku Niemców.

Podczas wojny prowadził politykę kolaboracji z okupantem, nie wciągając jednak kraju bezpośrednio do działań wojennych. Po inwazji aliantów w Normandii zgłosił w sierpniu 1944 wysłannikowi generała Charles’a de Gaulle’a gotowość przekazania władzy. Został przez Niemców internowany, wywieziony do Niemiec i osadzony w zamku Sigmaringen w Badenii-Wirtembergii. Odmówił wykonywania obowiązków głowy państwa, pozostając w areszcie domowym.

W kwietniu 1945 powrócił dobrowolnie ze Szwajcarii do wolnej już Francji, gdzie oddał się w ręce władz francuskich. Chciał procesu sądowego w swojej sprawie. Rozprawa przed paryskim Trybunałem Stanu rozpoczęła się 23 lipca 1945. W skład sądu wchodzili francuscy parlamentarzyści, którzy 5 lat wcześniej przekazali władzę w jego ręce oraz sędziowie i uczestnicy ruchu oporu. Przed procesem został zdegradowany. Rozprawie przewodniczył Paul Mongibeaux. Postawione zarzuty to: zaakceptowanie porażki militarnej w 1940, przekroczenie uprawnień przyznanych przez Zgromadzenie Narodowe, polityka kolaboracji z III Rzeszą, dostarczanie siły roboczej i surowców dla przemysłu wojennego Niemiec (akt oskarżenia nie wspominał o odpowiedzialności za wywiezienie z Francji do obozów koncentracyjnych ponad 75 tys. Żydów). Prokurator Mornet nie wahał się używać określenia „zdrada narodowa”. Żądał dla Pétaina kary śmierci mówiąc, że nawet tak znamienite nazwisko nie może chronić zdrajcy. Proces toczył się z udziałem i innych oskarżonych. Występowali w nim m.in. Pierre Laval – b. premier rządu Vichy, Joseph Darnand – szef prohitlerowskiej milicji. W sądzie zeznawali: Paul Reynaud – były premier i gen. Maxime Weygand (znany z polskiego „cudu nad Wisłą”). Pétain był w sali sądowej w mundurze ze wszystkimi odznaczeniami bojowymi bez stopnia wojskowego. W ręku trzymał marszałkowską buławę i marszałkowskie kepi. W rozprawie zabrał głos tylko raz, wygłaszając oświadczenie do Trybunału – w którym zawarł słowa: „na waszą ocenę odpowiada Bóg i potomność”, „niech mnie osądzi Francja”.

15 sierpnia 1945 o godzinie czwartej rano Pétain poznał wyrok specjalnego Trybunału Stanu, powołanego dekretem przywódcy Wolnych Francuzów gen. Charles’a de Gaulle’a. Trybunał Stanu podtrzymał argumenty oskarżenia i skazał Philippe’a Pétaina na karę śmierci przez rozstrzelanie, jednocześnie apelując do de Gaulle’a o odstąpienie od wykonania kary śmierci ze względu na wiek. Z powodu podeszłego wieku Pétaina (89 lat) i jego zasług dla Francji w I wojnie światowej generał de Gaulle ostatecznie zamienił mu karę na dożywotnie więzienie na wyspie Île d’Yeu, u zachodniego wybrzeża Francji – Bretanii.

Znaczenie rządów marszałka Pétaina

Za rządów Pétaina zlikwidowano wszystkie wolności polityczne, a antyklerykalizm Republiki zamieniono na system przychylny Kościołowi. W miejsce Republiki Francuskiej powstało Państwo Francuskie. Zmieniono znacznie system wartości, zamiast wolność, równość, braterstwo – praca, rodzina, ojczyzna. Chociaż hymnem państwowym dalej pozostawała oficjalnie Marsylianka (zakazana w strefie okupowanej) to na równi z nią wykonywana była pieśń Maréchal, nous voilà! (pol. Marszałku, oto jesteśmy!) odnosząca się do kultu Pétaina.

Awanse

• podporucznik (sous-lieutenant) – 1878
• porucznik (lieutenant) – 1883
• kapitan (capitaine) – 1890
• major (commandant) – 1890
• podpułkownik (lieutenant-colonel) – 1907
• pułkownik (colonel) – 31 grudnia 1910
• generał brygady (général de brigade) – 31 sierpnia 1914
• generał dywizji (général de division) – 14 września 1914
• marszałek Francji (maréchal de France) – 21 listopada 1918 (zdegradowany w 1945)
• szeregowiec (le simple soldat) po degradacji – 15 sierpnia 1945

Odznaczenia

Francuskie

• Legia Honorowa:
  • Kawaler (1901)
  • Oficer (1914)
  • Komandor (1915)
  • Wielki Oficer (1916)
  • Krzyż Wielki (1917)
• Order Gwiazdy Anjouan – Krzyż Wielki (ex officio)
• Order Smoka Annamu – Krzyż Wielki (ex officio)
• Order Kambodży – Krzyż Wielki (ex officio)
• Order Gwiazdy Czarnej – Krzyż Wielki (ex officio)
• Order Błyszczący – Krzyż Wielki (ex officio)
• Medal Wojskowy (1918)
• Krzyż Wojenny 1914-1918

Zagraniczne

• Order Orła Białego (Polska)
• Order Virtuti Militari V klasy (Polska)
• Krzyż Walecznych trzykrotnie (Polska)
• Order św. Michała i św. Jerzego (Wielka Brytania)
• Order Krzyża Wolności (Estonia)

Bibliografia

• Grzegorz Dobiecki, Chwała i hańba, Rzeczpospolita 27–28 sierpnia 2005.
• R. Griffiths, Marshal Petain, 1970
• H. Lottmann, Petain, Nowy Jork, 1984