Język tamilski

język z rodziny drawidyjskiej używany przez Tamilów
(Przekierowano z Tamil)

Język tamilski (tamil), tamilski: தமிழ் (tamizh) – język z rodziny drawidyjskiej, jej grupy południowej. Drugi, obok języka telugu, pod względem liczby użytkowników język tej rodziny – posługuje się nim około 65 mln Tamilów. Zamieszkują oni głównie południowoindyjski stan Tamil Nadu (60 mln) oraz wyspę Cejlon (4 mln). Językiem tym posługuje się także ponad milion emigrantów tamilskich w Malezji i Singapurze. Język urzędowy Singapuru, Sri Lanki i stanu Tamil Nadu.

தமிழ்
Obszar

głównie Indie i Sri Lanka

Liczba mówiących

ok. 68 mln

Pismo/alfabet

tamilskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Indie (Tamil Nadu), Sri Lanka, Singapur
Ethnologue 2 prowincjonalny
Kody języka
ISO 639-1 ta
ISO 639-2 tam
ISO 639-3 tam
IETF ta
Glottolog tami1289
Ethnologue tam
GOST 7.75–97 там 655
WALS tsp, tml
Występowanie
Ilustracja
Zasięg języka tamilskiego
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku tamilskim
Słownik języka tamilskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Tamilski język literacki wykształcił się już w I w. n.e. Do zapisu używa się odrębnego pisma południowoindyjskiego (pisma tamilskiego).

System fonologiczny

edytuj

Samogłoski

edytuj
Krótkie Długie
Przednie Centralne Tylne Przednie Centralne Tylne
Wysokie i u iː uː
Średnie e o eː oː
Niskie a (ai) aː (aw)
ஒள

Spółgłoski

edytuj

W przeciwieństwie do większości języków indyjskich, w tamilskim nie ma rozróżnienia spółgłosek przydechowych i nieprzydechowych. W poniższej tabelce podano fonemy języka tamilskiego wraz z odpowiadającymi im znakami graficznymi w alfabecie tamilskim. W nawiasach obok podstawowej formy fonemu podano tzw. alofony, czyli najważniejsze warianty danego dźwięku.

Wargowe Zębowe Dziąsłowe Retrofleksywne Podniebienne Tylnojęzykowe
Zwarte p (b) () ʈ (ɖ) ʨ (ʥ) k (g) (x)
Nosowe m ɳ ɲ ŋ
Uderzeniowe ɾ̪
Drżące r
Półotwarte centralne ʋ ɻ j
Półotwarte Boczne ɭ

W zależności od pozycji w wyrazie, poszczególne grafemy mogą oznaczać różne dźwięki. Podobnie jak w wielu innych językach, sąsiadujące ze sobą spółgłoski wykazują skłonność do upodobnienia pod względem miejsca i sposobu artykulacji. Wyrazy zapożyczone (zwykle z sanskrytu lub angielskiego) zazwyczaj zachowują wymowę języka pierwotnego, np. bas z ang. bus. Poniższa tabelka przedstawia wykaz grafemów spółgłoskowych i odpowiadające im dźwięki:

Grafem Wymowa Przykłady
க் k k w nagłosie i przy podwojeniu bezdźwięcznie, jak polskie k கால் kāl [kɑːl] „stopa”, பக்கம் pakkam [ˈpakːʌm] „strona”
g po spółgłoskach nosowych dźwięcznie, jak polskie g நாங்கள் nāṅkaḷ [ˈɑːŋɡəɭ] „my”
x między samogłoskami tylnymi i centralnymi jak polskie ch போகும் pōkum [ˈpoːxum] „pójdzie”
ɣ między samogłoskami przednimi dźwięcznie jak h w "Bohdan" செய்கிறேன் ceykiṟēṉ [ˈsejɣireːn] „robię”
ங் ŋ jak ng w ang. sing இங்கே iṅkē [ˈiŋɡeː] „tutaj”
ச் c s w nagłosie i między samogłoskami bezdźwięcznie jak polskie s சோறு cōṟu [ˈsoːrɯ] „gotowany ryż”, பசி paci [ˈpasi] „głód”
ʨ przy podwojeniu jak polskie ć பேச்சு pēccu [ˈpeːʨɯ] „mowa”
ʥ po spółgłosce nosowej jak polskie கொஞ்சம் koñcam [ˈkɔɲʥʌm] „trochę”
ஞ் ñ ɲ jak polskie ń பஞ்சு pañcu [ˈpaɲʒɯ] „bawełna”, ஞாபகம் ñāpakam [ˈɲɑːbəxʌm] „wspomnienie”
ட் ʈ w nagłosie (jedynie wyrazów zapożyczonych) oraz przy podwojeniu jako bezdźwięczna spółgłoska retrofleksywna (t z wygiętym do tyłu językiem) டீ ṭī [ʈiː] ang. „tea”, கட்டு kaṭṭu [ˈkaʈːɯ] „wiązać”
ɖ po spółgłoskach nosowych oraz między samogłoskami wymawiana jako d z wygiętym do tyłu językiem ஆண்டு āṇṭu [ˈɑːɳɖɯ] „rok”, படம் paṭam [ˈpaɖʌm] „obraz”
ண் ɳ retrofleksywne (wymawiane z wygiętym do tyłu językiem) n பணம் paṇam [ˈpaɳʌm] „pieniądze”
த் t w nagłosie i przy podwojeniu jak polskie t தாய் tāy [ɑːj] „matka”, சத்தம் cattam [ˈsaːʌm] „upadek”
po spółgłoskach nosowych wymawiane dźwięcznie, jak polskie d அந்த anta [ˈaə] „tamten”
ð między samogłoskami jak th w ang. the மாதம் mātam [ˈmɑːðʌm] „miesiąc”
ந் n jak polskie n நான் nāṉ [ɑːn] „ja”
ப் p p w nagłosie i przy podwojeniu jak polskie p பல் pal [pal] „ząb”, உப்பு uppu [ˈupːɯ] „sól”
b po spółgłoskach nosowych wymawiane dźwięcznie, jak polskie b பாம்பு pāmpu [pɑːmbɯ] „wąż”
β między samogłoskami wymawiane dźwięcznie தீபம் tīpam [ˈiːβʌm] „lampa”
ம் m m jak polskie m மீன் mīṉ [miːn] „ryba”
ய் y j jak polskie j யார் yār [jɑːɾ] „kto”
ர் r ɾ jak polskie r z jednym uderzeniem czubka języka அரை arai [ˈaɾa] „połowa”
ல் l l jak polskie l காலம் kālam [ˈkɑːlʌm] „czas”
வ் v ʋ podobne do polskiego w வானம் vānam [ˈʋɑːnʌm] „niebo”
ழ் ɻ spółgłoska retrofleksyjna dźwięczna, brzmiąca pośrednio między polskim ż, l i „angielskim” r வழி vaḻi [ˈʋaɻi] „droga”
ள் ɭ retrofleksyjne l நீளம் nīḷam [ˈɨːɭʌm] „długość”
ற் r między samogłoskami jako "wibrujące" r z kilkoma uderzeniami czubkiem języka அறை aṟai [ˈara] „pokój”
r przy podwojeniach wymawiane jako połączenie dziąsłowego t i r காற்று kāṟṟu [ˈkɑːtːrɯ] „wiatr”
dr po nosowych wymawiane jako połączenie dziąsłowego d i r பன்றி paṉṟi [ˈpandri] „świnia”
ன் n dziąsłowe n பூனை pūṉai [ˈpuːna] „kot”
ஜ் j ʥ jak polskie ஜாதி jāti [ˈʤɑːði] „kasta”
ஷ் ʂ retrofleksywne (wymawiane z odgiętym do tyłu językiem) sz கஷ்டம் kaṣṭam [ˈkaʂʈʌm] „trudność”
ஸ் s s jak polskie s புஸ்தகம் pustakam [ˈpustʌxʌm] „książka”
ஹ் h ɦ dźwięczne h ஹஜி haji [ˈɦaʤi] „hadżdżi”
h przydech krtaniowy, jak angielskie h w have அஃறிணை aḵriṇai [ˈahrɨɳɛ] „rodzaj nijaki”

Morfologia

edytuj

Z punktu widzenia typologicznego tamilski jest językiem aglutynacyjnym, relacje gramatyczne odzwierciedlane są za pomocą systemu sufiksów i postpozycji.

Składnia

edytuj

Tamilski jest językiem typu SOV, czyli czasownik występuje zwykle na końcu zdania. Jednak składnia języka jest dość elastyczna i może on pojawiać się także w innych miejscach, powodując subtelne różnice w znaczeniu.

Tamilski preferuje postpozycję w stosunku do prepozycji. Podmiot zdania nie musi być wyrażony bezpośrednio (podmiot gramatyczny), może pozostać domyślny. Nie jest też obowiązkowe występowanie zarówno orzeczenia, jak i dopełnień. Zdanie może składać się jedynie z czasownika (np. muṭintuviṭṭatu – ukończony) lub tylko z podmiotu i dopełnienia (atu eṉ vīṭu – to [jest] mój dom). Język tamilski nie posiada łącznika, a więc formy osobowej czasownika być, służącej do łączenia cech obiektu z samym obiektem w ramach zdania.

Słownictwo

edytuj

Zasób leksykalny w większej części drawidyjski, istnieje pewna ilość zapożyczeń z sanskrytu, języków munda i innych. W odróżnieniu od innych języków drawidyjskich stopień sanskrytyzacji słownictwa jest stosunkowo niewielki.

System pisma

edytuj
 
Starożytne pismo tamilskie, bardzo różniące się od współcześnie używanego
 
Strona Biblii w języku tamilskim
(1723)
Osobny artykuł: Pismo tamilskie.

Pismo tamilskie to alfabet sylabiczny, a więc jeden znak oznacza jedną sylabę. Większość znaków składa się z elementu spółgłoskowego i samogłoskowego, choć istnieją też grafemy oznaczające samodzielne samogłoski. Alfabet tamilski zawiera 12 elementów samogłoskowych, 18 spółgłoskowych, co daje razem 276 znaków kombinowanych. Oprócz tego jest też 5 znaków grantha, służących do zapisu słów zapożyczonych z sanskrytu.

Zobacz też

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj