Wolsztyn

miasto w województwie wielkopolskim

Wolsztyn (niem. Wollstein) – miasto w Polsce w województwie wielkopolskim, siedziba powiatu wolsztyńskiego i gminy miejsko-wiejskiej Wolsztyn. Położony jest w zachodniej części województwa nad rzeką Dojcą, 72 km na południowy zachód od Poznania. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa zielonogórskiego.

Wolsztyn
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Ilustracja
Hotel „Wolsztyn”
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo  Polska
Województwo  wielkopolskie
Powiat wolsztyński
Gmina Wolsztyn
Prawa miejskie przed 1424[1]
Burmistrz Wojciech Lis
Powierzchnia 4,78 km²
Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość
13 018[2]
2723 os./km²
Strefa numeracyjna +48 68
Kod pocztowy 64-200
Tablice rejestracyjne PWL
Położenie na mapie gminy Wolsztyn
Mapa konturowa gminy Wolsztyn, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Wolsztyn”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wolsztyn”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wolsztyn”
Położenie na mapie powiatu wolsztyńskiego
Mapa konturowa powiatu wolsztyńskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wolsztyn”
Ziemia52°06′51″N 16°07′01″E/52,114167 16,116944
TERC (TERYT) 3029034
SIMC 0988632
Hasło promocyjne: Wolsztyn pełna parą!
Urząd miejski
Rynek 1
64-200 Wolsztyn
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Według danych GUS z 31 grudnia 2019, miasto miało 13 018 mieszkańców[3].

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1458 roku położone było w XVI wieku w województwie poznańskim[4].

Sieć dróg miasta Wolsztyn

HistoriaEdytuj

Pierwsze ślady osadnictwa i działalności człowieka na terenie ziemi wolsztyńskiej pochodzą z okresu kultury wczesnołużyckiej, o czym świadczą znalezione tam naczynia gliniane. Przypuszcza się, że w rejonie ujścia Dojcy do Jeziora Berzyńskiego istniało w IX–X wieku obronne grodzisko[1]. Pierwsze dokumenty mówiące o tym terenie pochodzą dopiero z połowy XII wieku. Około 1285 powstała osada, którą założyli cystersi z pobliskiego klasztoru w Obrze i która rozwinęła się lepiej niż Niałek Wielki i Komorowo (włączone do miasta)[1].

Początki Wolsztyna związane są z handlem wełną, a także z produkcją sukna i sukiennictwem[1]. W ciągu wieków nawiedzały miasto klęski żywiołowe – pożary i epidemie – z których najgroźniejsze wybuchły w latach: 1469, 1630, 1710 i 1810 r.

U schyłku XVIII wieku Wolsztyn liczył ponad półtora tysiąca mieszkańców. Wśród nich najwięcej było kupców, młynarzy, piwowarów i szewców. Pod koniec stulecia ten pomyślny dla miasta stan gospodarczy uległ zmianie.

Zabory PolskiEdytuj

Osobne artykuły: Powstanie wielkopolskie 1794 roku, Powstanie wielkopolskie 1806 roku i Powstanie wielkopolskie 1848 roku.

Rok 1793, a z nim II rozbiór Polski zmienił sytuację Wolsztyna. Miasto weszło w granice Królestwa Pruskiego pod nazwą Wollstein. Oznaczało to oderwanie go od dotychczasowego zaplecza, jakim były dlań ziemie Rzeczypospolitej.

W roku 1811 miasto liczyło 1810 mieszkańców (224 domy)[5]. 26 lat później (1837) spis urzędowy wykazał 2587 osób (w tym 834 Żydów)[5]. Ludność niemiecka 3-krotnie przewyższała polską. Miasto należało do Apolinarego Gajewskiego i miało trzy szkoły, dwa szpitale, kościół katolicki, kościół ewangelicki (z superintendentem) oraz synagogę[5]. Budowę kościoła ewangelickiego i synagogi współfinansował rząd pruski[5]. W mieście urzędował sąd ziemsko-miejski oraz landrat powiatu Bomst[5]. Zajęciem wolsztynian było tkactwo, garbarstwo i sukiennictwo[5].

W II poł. XIX posiadające mieszany charakter etniczny miasto stało się areną nasilających się, urzędowych nacisków germanizacyjnych. Na skutek działalności Hakaty zmniejszył się stan posiadanej w rękach polskich ziemi.

W czasie powstania wielkopolskiego oddziały polskie w sile 800 powstańców przejęły kontrolę nad miastem 5 stycznia 1919[1]. W tym samym roku powstał powiat wolsztyński[1].

W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonował komisariat Straży Granicznej i placówka II linii SG „Wolsztyn”[6].

II wojna światowaEdytuj

Osobne artykuły: Kraj Warty, Wysiedlenia Polaków z Wielkopolski 1939–1941 i Heim ins Reich.

W czasie II wojny światowej z miasta wysiedlono większość Polaków do Generalnego Gubernatorstwa, a w zamian sprowadzono Niemców w ramach akcji kolonizacyjnej Heim ins Reich. Na terenie miasta (w dzielnicy Komorowo) znajdowały się obozy pracy i obozy jenieckie[1]. Okupację niemiecką Wolsztyna zakończyło wkroczenie w dniu 26 stycznia 1945 oddziałów 7 samodzielnego korpusu kawalerii gwardii i 33 armii I Frontu Białoruskiego[7].

Okres PRLEdytuj

Pod koniec lat 50. powstało w mieście Muzeum dr. Roberta Kocha przy szpitalu powiatowym[8].

Dostępność komunikacyjnaEdytuj

 
Zasięg komunikacji samochodowej Wolsztyna

Długość dróg powiatu wolsztyńskiego wynosi 650 km. Główną arterią komunikacyjną powiatu wolsztyńskiego jest droga krajowa nr 32 przechodząca przez Wolsztyn, łącząca Poznań z Zieloną Górą.

Poza tym ważnymi szlakami łączącymi Wolsztyn głównie z zachodnim obszarem Wielkopolski są drogi wojewódzkie: 303 (Wolsztyn-Babimost), 305 (Wolsztyn-Nowy Tomyśl) oraz 315 (Wolsztyn-Nowa Sól).

Głównym węzłem transportu drogowego jest przystanek autobusowy w Wolsztynie. Na terenie powiatu wolsztyńskiego swoje usługi świadczą: PKS Zielona Góra, Poznań, i spółka Feniks V – własność PKS Żary.

Linie kolejowe zapewniają dostęp komunikacyjny w układzie regionalnym dla Wolsztyna. Przez Wolsztyn prowadzi linia kolejowa z Poznania oraz z Leszna do Zbąszynka.

Jeszcze kilkanaście lat temu miasto było znaczącym węzłem komunikacji kolejowej, gdyż funkcjonowały linie z 5 kierunków. Z biegiem lat zaczęto wycofywać z użytku kolejne połączenia, czego przykładem było w 1994 r. zaprzestanie kursów do Nowej Soli i Sulechowa.

Około 6 km na zachód od miasta znajduje się lądowisko Powodowo.

LudnośćEdytuj

Źródło[9][10]:

  • Piramida wieku mieszkańców Wolsztyna w 2014 roku[2].


 

GospodarkaEdytuj

W Wolsztynie funkcjonuje od 2006 roku fabryka światowego koncernu Firestone – produkuje głównie na eksport amortyzatory do autobusów i ciężarówek, duży zakład przetwórczy owoców i warzyw, fabryka mebli, fabryka akcesoriów metalowych z głównym nastawieniem na eksport bardzo szerokiego asortymentu okuć, zamków, profili metalowych wykorzystywanych w przemyśle meblarskim i metalowym. W okolicach Wolsztyna działają firmy z branży spożywczej.

TurystykaEdytuj

Wokół Wolsztyna znajdują się następujące obiekty krajobrazowe[11]:

W 2020 roku objęto ochroną kasztanowca zwyczajnego o obwodzie 414 cm rosnącego na zapleczu Muzeum Dr Roberta Kocha[12]

SportEdytuj

 
Miejska Hala Sportowa „Świtezianka”

Hala Sportowa „Świtezianka” była miejscem spotkań o charakterze międzynarodowym (m.in. eliminacje grupowe w hokeju halowym kobiet do Mistrzostw Świata w 2007 roku, mecze juniorów reprezentacji Polski i Egiptu w 2004 roku). W mieście odbyły się finały Mistrzostw Świata Women´s U19 WFC 2008. W 2007 roku (wiosną) odbyły się w Wolsztynie rozgrywki o Mistrzostwo Polski Juniorów w piłce ręcznej, w których drugie miejsce zajął zespół KPR Wolsztyniak. Od 2007 roku na jeziorze wolsztyńskim odbywają się corocznie zawody kajakarskie. W grudniu 2008 roku została oddana do użytku Miejska Pływalnia, na której to od 16 marca 2010 roku rozpoczęły się treningi klubu pływackiego – UKS „3 WODNIK Wolsztyn”. Klub ten reprezentuje powiat wolsztyński m.in. na Grand Prix w Śremie, Mistrzostwach Wielkopolski LZS oraz w licznych zawodach rozgrywanych w Wielkopolsce i woj. lubuskim. W Wolsztynie mieści się również Stadionie Ośrodka Sportu i Rekreacji im. Józefa Piłsudskiego, na którym występuje klub piłkarski Grom Wolsztyn[13].

Klubami Wolsztyna są m.in.:

  • piłkarski Klub Sportowy „Grom” Wolsztyn, założony 7 kwietnia 1945 roku[13]
  • Klub Piłki Ręcznej „Wolsztyniak” Wolsztyn, założony 5 listopada 1994 roku i wywodzący się z sekcji piłki ręcznej Gromu Wolsztyn[14]
  • UMKS „Iskra” Wolsztyn (lekkoatletyka i badminton)
  • MUKS „Kolejarz” APR Wolsztyn (piłka nożna)
  • KR „Lokomotywa” Wolsztyn (rugby)
  • UKS „3 Wodnik” Wolsztyn (klub pływacki)
  • Klub Sportowy Zryw Wolsztyn (klub kajakarski)

W okresie międzywojennym w Wolsztynie istniały[13]:

  • „Unitas” Wolsztyn, klub piłkarski założony 1 czerwca 1921 roku, zespół dokonał fuzji z Sokołem 26 sierpnia 1928 roku, występował na dzisiejszym Stadionie Ośrodka Sportu i Rekreacji im. Józefa Piłsudskiego, który został otwarty 14 czerwca 1931 roku, sukcesem klubu jest m.in. IV poziom rozgrywek;
  • „Czarni” Wolsztyn, klub posiadający sekcję piłki nożnej, hokeja na lodzie i tenisa, założony 1 lipca 1927 roku;
  • Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Wolsztyn, założone 21 września 1921 roku;
  • „Jordan” Wolsztyn, klub szkolny założony 5 stycznia 1919 roku i zlikwidowany w lipcu 1934 roku.

ZabytkiEdytuj

 
Kościół farny pw. Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej
 
Poewangelicki Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego

ParowozowniaEdytuj

 
Parowozownia w Wolsztynie
  • Parowozownia Wolsztyn (ul. Fabryczna) – jedyny obiekt w Europie, gdzie parowozy normalnotorowe (przystosowane do jazdy po torze o standardowej szerokości 1435 mm) obsługują planowy ruch pasażerski. Znajduje się tutaj ok. 30 sztuk tych pojazdów, m.in. unikalna lokomotywa Ok1, Ok22, oraz zabytkowe wagony. Najcenniejszym eksponatem jest parowóz Pm36, z 1937 r. wyprodukowany w fabryce w Chrzanowie, który potrafi osiągać szybkość do 130 km/h. Parowozy prawie codziennie prowadzą planowe pociągi osobowe. W dni robocze kursują na trasie do Leszna, w soboty do Poznania. Czasami organizowane są również przejazdy retro i specjalne pociągi okolicznościowe. Parowozownia jest dostępna dla turystów całorocznie i całodobowo. Co roku na przełomie kwietnia i maja ma miejsce „Parada Parowozów”. Jubileuszową paradę w 2007 roku obejrzało ponad 20 tysięcy turystów[15].

Związani z WolsztynemEdytuj

Z dziejami Wolsztyna związali swe życie m.in.:

  • Józef Hoene-Wroński – filozof i matematyk urodzony w Wolsztynie w 1776 r.[1]
  • Robert Koch – uczony, lekarz, laureat Nagrody Nobla. W latach 1872–1880 jako skromny lekarz powiatowy w Wolsztynie dokonał swych pierwszych odkryć[1], wykrył zarazek wąglika, który dziesiątkował wówczas bydło. Później, znany już w medycynie i świecie nauki, pracując w Berlinie odkrył prątki gruźlicy.

Instytucje oświatoweEdytuj

  • Szkoły:
    • Szkoła Podstawowa nr 1
    • Szkoła Podstawowa nr 2
    • Szkoła Podstawowa nr 3
    • Szkoła Podstawowa nr 5
    • Zespół Szkół Specjalnych w Wolsztynie
    • Zespół Szkół Zawodowych im. Marcina Rożka
    • Zespół Szkół Ogólnokształcących i Profilowanych im. Marii Skłodowskiej-Curie*
  • Biblioteki:
    • Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Wolsztyn
    • Biblioteka Pedagogiczna Poznań – oddział Wolsztyn

Wspólnoty wyznanioweEdytuj

Miasta partnerskieEdytuj

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i Anders 1989 ↓, s. 109.
  2. ↑ a b Wolsztyn w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan na 30 VI 2014 (s. 106). GUS. [dostęp 2 listopada 2014].
  4. ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 177.
  5. ↑ a b c d e f Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜stwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 178–179.
  6. ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 22. ISBN 83-87424-77-3.
  7. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ​ISBN 83-217-2709-3​, s. 835.
  8. ↑ Wiesław Nowakowski „U odkrywcy prątka gruźlicy”, „Świat” nr 23/1959, s. 6.
  9. ↑ Marcin Adamczak: Wolsztyn w XIX wieku (pol.). [dostęp 30 listopada 2018].
  10. ↑ Gmina Wolsztyn: Wolsztyn (pol.). [dostęp 30 listopada 2018].
  11. ↑ Wolsztyn.pl/turystyka. [dostęp 2021-01-24].
  12. ↑ Uchwała nr XXV/283/2020 Rady Miejskiej w Wolsztynie z dnia 25 listopada 2020 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody.. [dostęp 2021-01-24].
  13. ↑ a b c gromwolsztyn.pl: Historia – Klub Sportowy Grom Wolsztyn (pol.). [dostęp 10 stycznia 2019].
  14. ↑ kpr-wolsztyniak.pl: Wolsztyniak – Historia (pol.). [dostęp 10 stycznia 2019].
  15. ↑ Oficjalna strona PKP [1].
  16. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14].
  17. ↑ Umowa partnerska Wolsztyn – Mór (Węgry). Urząd Miejski w Wolsztynie, 3 października 2016. [dostęp 8 października 2016].

BibliografiaEdytuj

  • Paweł Anders: Jeziora Wolsztyńsko-Zbąszyńskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989.

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wolsztyn&oldid=64304781”