Xiao’erjing

Xiao’erjing (chiń. upr. 小儿经; chiń. trad. 小兒經,; pinyin Xiǎo’érjīng, xiao’erjing شِيَوْ عَر دٍ), zwany również Xiaojing (chiń. upr. 小经/消经; chiń. trad. 小經/消經; pinyin Xiǎojīng/Xiāojīng) – zapis języków chińskich takich jak mandaryński (zwłaszcza dialektów Lanyin, Zhongyuan i północno-wschodnich) oraz języka dungańskiego za pomocą zmodyfikowanego pisma arabskiego. Jest też używany przez islamskie mniejszości narodowe w Chinach (Hui, Dongxiang, Salarowie).

Xiao’erjing jest pisane od prawej do lewej, tak jak alfabet arabski i pisma pochodne.

Alfabet

Xiao’erjing składa się z 36 liter, z których cztery reprezentują samogłoski. Na 36 liter składa się 28 zapożyczonych z arabskiego, 4 litery z perskiego, w tym dwie przekształcone i cztery własne.

Spółgłoski

	Mandaryńska wymowa	Hanyu Pinyin	Arabska wymowa	Perska wymowa	Przykład	Uwagi
1	[ɑ], [a]	a, a-, -a, -a-	[ʔ], [a ː], [æ ː]	[ʔ], [ɔ], [æ]	اَ(阿 ā)	samogłoska
2	[p]\|[b]-	b-	[b]	[b]	بَا(爸 bà)
3	[p ʰ]-	p-	(brak)	[p]	پﹾ(婆 pó)	zapożyczona z perskiego
4	[t ʰ]-	t-	[t]	[t]	تَا(塔 tǎ)
5	[t ɕ ʰ]-, [ɕ]-	q-, x-	[θ]	[s]	ثِئ(些 xiē)	inna wymowa dla chińskich słów
6	[t ɕ ʰ]-	q-	(brak)	(brak)	ﭤْﻮ(穷 qióng)
7	[t ʂ]-	zh-	[dʒ]	[dʒ]	ﺟﹾ(这 zhè)	inna wymowa dla chińskich słów
8	[t ʂ ʰ]-	ch-	(brak)	[tʃ]	ﭼﹾ(车 ché)	zapożyczona z perskiego
9	[x]-	h-	[ħ]	[h]	ﺣﹾ(河 hé)	używane przed -e, -ei, -en, -eng
10	[x]-	h-	[x]	[x]	ﺧﹸ(湖 hú)	używane przed -u, -ua, -uai, -uan, -uang, -ui, -un, -uo
11	[t]\|[d]-, [t ɕ]-	d-, j-	[d]	[d]	دٍْ(钉 dīng)	oznacza również parę sylab zaczynających się na j-
12	[ts]-	z-	[ð]	[z]	ذَىْ(在 zài)
13	-[ɹ]	-r	[r]	[r]	لِر(粒儿 lìr)	reprezentuje -r końcowe
14	(brak)	(brak)	[z]	[z]	زَكَاة(zakat)	używane tylko do zapisu arabskich zapożyczeń
15	[ʐ]\|[ɻ]-	r-	(brak)	[ʒ]	ژﹾ(热 rè)	zapożyczona z perskiego
16	[s]-, [ɕ]-	s-, x-	[s]	[s]	سٍ(信 xìn)	również używana z paroma sylabami zaczynającymi się na s- i sh-
17	[s]-	s-	(brak)	(brak)	(思 sī)	używana tylko dla tonu wchodzącego
18	[ʂ]-, [ɕ]-	sh-, x-	[ʃ]	[ʃ]	شِ(是 shì)	również używana z paroma sylabami zaczynającymi się na x-
19	[s]-	s-	[s ˁ]\|[s ˠ]	[s]	صْ(色 sè)
20	(brak)	(brak)	[d ˁ]\|[ð ˠ]	[z]	الْضَّاد(Świat arabski)	używana tylko do zapisu arabskich zapożyczeń
21	[ts ʰ]-	c-	(brak)	(brak)	ڞْ(册 cè)
22	[ts]-	z-	[t ˁ]\|[t ˠ]	[t]	طٌ(遵zūn)	inna wymowa dla chińskich słów
23	[ts]-	z-	[ð ˁ]\|[ð ˠ]	[z]	ظْ(作zuò)	inna wymowa dla chińskich słów
24	[ə]	e, e-, -e, -e-	[ʕ]	[ʔ]	ﻋﹶ(恶 è)	w chińskich wyrazach samogłoska, ale w wyrazach pochodzenia arabskiego i perskiego spółgłoska
25	(brak)	(brak)	[ɣ]\|[ʁ]	[ɣ], [q], [ɢ], [x]	غَبْن(szalbierstwo)	używane tylko do zapisu zapożyczeń arabskich
26	[f]-	f-	[f]	[f]	فِ(废 fèi)
27	[k]\|[ɡ]-	g-	[q]	[q], [ɢ]	قَ(个 ge)	inna wymowa dla chińskich słów
28	(brak)	(brak)	[k]	(brak)	كَلِمَة (przysłowie)	używane tylko do zapisu zapożyczeń arabskich
28	[k ʰ]-	k-	(brak)	[k]	ﮎْ(可 kě)	zapożyczona z perskiego
29	(brak)	(brak)	(brak)	[ɡ]	گنج(skarb)	używane tylko do zapisu zapożyczeń perskich
30	[ŋ]-, [ɲ]-	ng-, gn-	(brak)	(brak)	ݣْا(仰 ngǎng)	rzadko używana, zazwyczaj do zapisu [ŋ]- na początku wyrazu (Ningxia i Mongolia Wewnętrzna) lub [ɲ]- na początku wyrazu (Gansu i Qinghai)
31	[l]-	l-	[l]\|[l ˁ]	[l]	لِ(里 lǐ)
32	[m]\|[n]-	m-, n-	[m]	[m]	مِ(秘 mì)
33	[n]-	n-	[n]	[n]	نِ(你 nǐ)
34	[x]-	h-	[h]	[h], [ɛ], [æ]	هَا(哈 hā)	najczęściej używana do zapisu zapożyczeń arabskich, używana przez sylabami zaczynającymi się na -a, -ai, -an, -ang, -ao
35	[u], [ʊ]	wu, u-, -u, -u-	[w], [u ː], [y]	[v], [u], [o], [o w]	ءُ(无 wú)	samogłoska
36	(brak)	(brak)	[j], [i ː]	(brak)	يَوْم(Dzień Sądu Ostatecznego)	używana tylko do zapisu zapożyczeń arabskich; samogłoska
36	[i], [ɪ]	yi, i-, -i, -i-	(brak)	[j], [i], [e]	يَا(呀 ya)	samogłoska; zapożyczona z perskiego

Samogłoski i wygłosy

	Znak	Mandaryńska wymowa	Hanyu Pinyin	Przykład	Uwagi
1	lub	[ɑ]	a	اَ(阿 ā)
2		-[ɑ]	-a	دَا(大 dà)
3		[i ɑ]	ya	يَا(呀 ya)
4		-[i ɑ]	-ia	كِا(家 jiā)	używany tylko z sylabami zaczynającymi się na j-, q-, x-, l-
5		[u ɑ]	wa	وَ(娃 wá)
6		-[u ɑ]	-ua	قُوَ(刮 guā)
7	(brak)	[o]	o	(brak)	rzadko występujący, nie ma zapisu w xiao’erjing
8	(brak)	[u o]\|[u ɔ]	wo	(brak)	rzadko występujący, nie ma zapisu w xiao’erjing
9		[ə]\|[ɤ]	e	ﻋﹶ(恶è)
10	lub	-[ə]\|[ɤ]	-e	دْ(德 dé)
11		[u ə]	wo	وْ(我 wǒ)
12		-[u ə]	-uo	قُوَع(国 guó)
13		[ɑ ɻ]	er	عَر(儿 ér)
14		-[ɻ]	-r	لِر(粒儿 lìr)	„r” końcowe
15	(brak)	[ɛ]	ê	(brak)	rzadko występujący, nie ma zapisu w xiao’erjing
16		[i ɛ]	ye	اِئ(耶 yē)
17		-[i ɛ]	-ie	كِئ(解 jiě)
18		[y ɛ]	yue	يُؤ(约 yuē)
19		-[y ɛ]	-üe, -ue	كُؤ(决 jué)	używany tylko z sylabami zaczynającymi się na j-, q-, x-, l-, n-
20	lub	[i]	yi	ءِ(意 yì)
21		-[i]	-i	ﭼﹺ(其 qí)
22		-[ ]	-i	ذِ(子 zǐ)	używany tylko z sylabami zaczynającymi się na z-, c-, s-
23		-[ɨ]	-i	ﺟﹺ(知 zhī)	używany tylko z sylabami zaczynającymi się na zh-, ch-, sh-, r-
24		[a ɪ]	ai	اَىْ(爱 ài)
25		-[a ɪ]	-ai	كَىْ(凯 kǎi)
26	(brak)	[e ɪ]	ei	(brak)	rzadko występujący, nie ma zapisu w xiao’erjing
27	lub	-[e ɪ]	-ei	دِؤ(得 děi)
28		[u a ɪ]	wai	وَىْ(歪 wāi)
29		-[u a ɪ]	-uai	كُوَىْ(块 kuài)
30		[u e ɪ]	wei	وِ(为 wèi)
31		-[u e ɪ]	-ui	حُوِ(回 huí)
32	lub	[u]	wu	ءُ(无 wú)
33	lub	-[u]	-u	كُو(苦 kǔ)
34		[a ʊ]	ao	اَوْ(奥 ào)
35		-[a ʊ]	-ao	قَوْ(高 gāo)
36		[ə ʊ]\|[ɤ ʊ]	ou	عِوْ(偶 ǒu)
37		-[ə ʊ]\|[ɤ ʊ]	-ou	كِوْ(口 kǒu)
38		[i a ʊ]	yao	يَوْ(要 yào)
39		-[i a ʊ]	-iao	كِيَوْ(教 jiào)
40		[i ə ʊ]\|[i ɤ ʊ]	you	يِوْ(有 yǒu)
41		-[i ə ʊ]\|[i ɤ ʊ]	-iu	نِيِوْ(牛 niú)
42		[y]	yu	ىُ(与 yǔ)
43		-[y]	-ü, -u	نُوُ(女 nǚ)	używany tylko z sylabami zaczynającymi się na j-, q-, x-, l-, n-
44		[a n]	an	ءًا(安 ān)
45		-[a n]	-an	دًا(但 dàn)
46	lub lub	[ə n]	en	ءٌ(恩 ēn)
47	lub	-[ə n]	-en	قٍ(根 gēn)
48	lub	[i n]	yin	ءٍ(因 yīn)
49		-[i n]	-in	ٿٍ(勤 qín)
50		[y n]	yun	ىٌ(孕 yùn)
51		-[y n]	-un	کﹲ(均 jūn)	używany tylko z sylabami zaczynającymi się na j-, q-, x-
52		[i ɛ n]	yan	يًا(严 yán)
53		-[i ɛ n]	-ian	لِيًا(练 liàn)
54		[u a n]\|[w a n]	wan	وًا(万 wàn)
55		-[u a n]	-uan	كُوًا(宽 kuān)
56		[y ɛ n]	yuan	يُوًا(源 yuán)
57		-[y ɛ n]	-uan	كُوًا(捐 juān)	używany tylko z sylabami zaczynającymi się na j-, q-, x-
58		[u ə n]\|[w ə n]	wen	وٌ(问 wèn)
59		-[u ə n]	-un	کﹲ(困 kùn)
60		[ɑ ŋ]	ang	ءْا(昂 áng)
61		-[ɑ ŋ]	-ang	قْا(刚 gāng)
62	(brak)	[ə ŋ]	eng	(brak)	rzadko występujący, nie ma zapisu w xiao’erjing
63	lub	-[ɤ ŋ]	-eng	قْع(更 gèng)
64		[i ŋ]	ying	ىٍْ(应 yīng)
65		-[i ŋ]	-ing	لٍْ(另 lìng)
66		-[ʊ ŋ]	-ong	خْو(宏 hóng)
67	lub	[y ʊ ŋ]	yong	يْو(用 yòng)
68	lub	-[y ʊ ŋ]	-iong	ﭤْﻮ(穷 qióng)	używany tylko z sylabami zaczynającymi się na j-, q-, x-
69		[i ɑ ŋ]	yang	يْا(羊 yáng)
70		-[i ɑ ŋ]	-iang	لِيْا(良 liáng)
71		[u ɑ ŋ]\|[w ɑ ŋ]	wang	وْا(忘 wàng)
72		-[u ɑ ŋ]	-uang	كُوْا(况 kuàng)
73		[u ɤ ŋ]\|[w ɤ ŋ]	weng	وْع(翁 wēng)

W zapożyczeniach perskich i arabskich zapisuje się tylko długie samogłoski, krótkie są pomijane. Podczas gdy znaki diakrytyczne oznaczające samogłoski w arabskich i perskich słowach, w chińskich takie znaki nie mogą być pominięte.

Zobacz też

Aljamiado