Bestwina
Bestwina – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie bielskim, siedziba gminy Bestwina. Powierzchnia sołectwa wynosi 1353,6 ha, a liczba ludności 4618[4], co daje gęstość zaludnienia równą 341,2 os./km².
| wieś | |
 Pałac Habsburgów w Bestwinie (1826) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
267 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
4982[2] |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
43-512[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SBI |
| SIMC |
0212110 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bielskiego  | |
Położenie na mapie gminy Bestwina  | |
 49°53′51″N 19°03′29″E/49,897500 19,058056[1]
| |
Geografia
edytujGraniczy od północy z Bestwinką i Kaniowem, od wschodu ze Starą Wsią. Od południowego wschodu z Janowicami i od południa z miastem Bielsko-Biała, a na zachodzie z miastem Czechowice-Dziedzice.
Przez miejscowość przepływa rzeka Łękawka, która uchodzi do Wisły w Kaniowie. W zachodniej części Bestwiny znajduje się kompleks stawów rybnych o powierzchni około 100 ha, miejsce gniazdowania ptaków wodnych[5].
Integralne części wsi
edytuj| części wsi | Granice, Kąty, Kolankowice, Magówka, Nowy Świat, Pasieki, Podkępie, Podlesie, Rzeczne, Strona Chuda, Strona Tłusta, Wielodroga, Wydrzyniec, Za Lasem |
Historia
edytuj
Jest to jedna z najstarszych osad w dorzeczu rzeki Białej. W badaniach archeologicznych przeprowadzony w 1971 odkryto m.in. majdan grodziska nad rzeką Łękawką. Osada mogła funkcjonować tu na długo przed pierwszą wzmianką[8]. Osada znajdowała się najprawdopodobniej w granicach kasztelanii oświęcimskiej dzieląc jej losy. Parafia miała tu już powstać w 1100 roku, a kościół miał być zburzony w przez Tatarów w 1241[8].
Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie z 1273 roku[9]. Następnie wymieniona jest w spisie świętopietrza parafii dekanatu Oświęcim diecezji krakowskiej z 1326 pod nazwą Bestwina[10]. Pod taką samą nazwą występuje również w dokumencie sprzedaży księstwa oświęcimskiego Koronie Polskiej wystawionym przez Jana IV oświęcimskiego 21 lutego 1457[11]. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Besthwina wymienia w latach 1470-1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[12]. W 1523 wieś wzmiankowano w niemieckiej formie Beztwin[8].
W 1564 roku miejscowość wraz z całym księstwem oświęcimskim i zatorskim leżała w granicach Korony Królestwa Polskiego, znajdowała się w województwie krakowskim w powiecie śląskim. Po unii lubelskiej w 1569 księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów w granicach, której pozostawało do I rozbioru Polski w 1772[13]. Pod koniec XVI wieku miejscowy kościół był zborem kalwińskim.
Po rozbiorach Bestwina znalazła się w zaborze austriackim i leżała w granicach Austrii, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii.
W 1826 roku z polecenia Karola Ludwika Habsburga powstał pałac, który pozostawał w rękach Habsburgów do 1944 roku[14].
Od 1867 w granicach powiatu bialskiego. Według austriackiego spisu ludności z 1900 r. w Bestwinie w 231 budynkach na obszarze 1356 hektarów mieszkało 1785 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 131,6 os./km², z tego 1755 (98,3%) mieszkańców było katolikami, 29 (1,6%) wyznawcami judaizmu a 1 osoba innej religii, 1770 (99,2%) było polsko- a 8 (0,4%) niemieckojęzycznymi[15].
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Bestwina”[16].
Podczas II wojny światowej włączony do powiatu Bielitz w III Rzeszy. Po wojnie przywrócony Polsce.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bestwina. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego. W okresie 1977–1982 wieś, podobnie jak cała gmina Bestwina była częścią gminy Czechowice-Dziedzice.
Religia
edytujNa terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia Wniebowzięcia NMP). Kościół parafialny, usytuowany w północnej części wsi, w obecnym kształcie pochodzi z 1577. Część Bestwiny należy do parafii św. Jana Chrzciciela w Komorowicach (w Bielsku-Białej).
Transport
edytujDojazd: komunikacją beskidzką. Oraz do granicy z Bestwiną, linia 29 (Komorowice Sosna – Warszawska Dworzec) i linia 3 (Komorowice Sosna – Osiedle Karpackie).
Sport
edytujWe wsi znajduje się klub piłkarski LKS Bestwina, który występuje w bielskiej okręgówce od sezonu 2009/2010.
Osoby związane z Bestwiną
edytuj- Józef Bubak – naukowiec językoznawca, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
- Zygmunt Bubak (1921—1986), ur. w Bestwinie, proboszcz w Krakowie i Nowej Górze, autor monografii miejscowości Bestwina. Z dziejów wsi z pogranicza śląsko-krakowskiego, wydanej w 1991;
- Ryszard Kraus – polski piłkarz
- Antoni Pająk – polski polityk, premier rządu RP na uchodźstwie
- Józef Marek Ryszka (ur. 18 grudnia 1893, zm. 14 listopada 1970 w Sopocie) – polski ziemianin, żołnierz, major piechoty Wojska Polskiego, działacz rolniczy i społeczny, polityk, senator i poseł na Sejm w II RP.
- Józef Wróbel – biskup lubelski
- Józef Wyrobek – polski nauczyciel.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 3990
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 18 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Gmina Bestwina: Podstawowe informacje. [w:] bestwina.pl [on-line]. 2013. [dostęp 2013-01-02].
- ↑ Szyra D., Szyra R. 2005. Ptaki wodno-błotne Stawów Bestwińskich i Komorowickich w latach 1995–1999 Chrońmy Przyrodę Ojczystą 61, 3: 45-59.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b c Kalendarium dziejów terenu gminy Bestwina
- ↑ Zaplecze osadnicze Bielska. W: Bielsko-Biała. Monografia miasta. Idzi Panic (redakcja). Wyd. drugie. T. I: Bielsko od zarania do wybuchu wojen śląskich. Bielsko-Biała: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, 2011, s. 217. ISBN 978-83-60136-31-7.
- ↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 147-150.
- ↑ Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438-1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 978-8388857-31-7.
- ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, „Liber Beneficiorum”, Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, s. 292.
- ↑ Jan Nepomucen Gątkowski: Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego. Lwów: nakład autora, 1867.
- ↑ Teresa Lewczak: Zamek w Bestwinie. Bestwina: Gminna Biblioteka Publiczna w Bestwinie, 2017. ISBN 978-83-938751-8-4.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 26. ISBN 83-87424-77-3.
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona o klubie piłkarskim LKS Bestwina
- Bestwina i Bestwinka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 161., s. 161.
- Bestwina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 116.