Brzoskwinia zwyczajna

Brzoskwinia zwyczajna, b. właściwa (Prunus persica (L.) Batsch) – gatunek drzewa należący do rodziny różowatych. Prawdopodobnie pochodzi ze środkowych i północno-wschodnich Chin, obecnie nie rośnie dziko, występuje tylko jako roślina uprawna.

Brzoskwinia zwyczajna
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	różowe
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	śliwa
Gatunek	brzoskwinia zwyczajna
Nazwa systematyczna
Prunus persica (L.) Batsch Beytr. Entw. Gewachsreich 30. 1801

Kwitnąca brzoskwinia

Owoce brzoskwini

Sposób cięcia brzoskwini

Wartość odżywcza Brzoskwinia zwyczajna (100 g)

Wartość energetyczna 209 kJ (50 kcal) Białka 1 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,2% 2,2% 2,2% 2,2% M 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% Węglowodany 11,9 g szczegółowe informacje Przyswajalne 10 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,7% 7,7% 7,7% 7,7% M 7,7% 7,7% 7,7% 7,7% Cukry (jedno- i dwucukry) 10 g Jednocukry Glukoza 1,3 g Fruktoza 1,2 g Dwucukry Sacharoza 5,2 g Błonnik 1,9 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,6% 7,6% 9,0% 9,0% M 5,0% 5,0% 6,3% 6,3% Tłuszcze 0,2 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,02 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,07 g Wielonienasycone 0,09 g omega-6 0,09 g Linolowy (LA) 0,09 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% M 0,5% 0,5% 0,6% 0,6% Woda 86,3 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,2% 3,2% 3,2% 3,2% M 2,3% 2,3% 2,3% 2,3%

Witaminy Witamina C 2,7 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% M 3,0% 3,0% 3,0% 3,0% Tiamina (B1) 0,022 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% M 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% Ryboflawina (B2) 0,054 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,9% 4,9% 4,9% 4,9% M 4,2% 4,2% 4,2% 4,2% Niacyna (B3) 0,97 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,9% 6,9% 6,9% 6,9% M 6,1% 6,1% 6,1% 6,1% Witamina B6 0,02 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,5% 1,5% 1,3% 1,3% M 1,5% 1,5% 1,2% 1,2% Foliany 0,004 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% M 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,0099 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% M 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,96 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,4% 6,4% 6,4% 6,4% M 6,4% 6,4% 6,4% 6,4% Makroelementy Fosfor 24 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,4% 3,4% 3,4% 3,4% M 3,4% 3,4% 3,4% 3,4% Wapń 9 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,9% 0,9% 0,8% 0,8% M 0,9% 0,9% 0,9% 0,8% Magnez 8 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,6% 2,5% 2,5% 2,5% M 2,0% 1,9% 1,9% 1,9% Potas 200 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,3% 4,3% 4,3% 4,3% M 4,3% 4,3% 4,3% 4,3% Sód 3 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,2% 0,2% 0,2% 0,3% M 0,2% 0,2% 0,2% 0,3% Mikroelementy Jod 0,0012 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% M 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% Żelazo 0,6 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 7,5% 7,5% M 7,5% 7,5% 7,5% 7,5% Miedź 0,05 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,6% 5,6% 5,6% 5,6% M 5,6% 5,6% 5,6% 5,6% Cynk 0,14 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% Mangan 0,13 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,2% 7,2% 7,2% 7,2% M 5,7% 5,7% 5,7% 5,7%

Dane liczbowe na podstawie: prof. dr hab. Hanna Kunachowicz; dr inż. Beata Przygoda; dr n. farm. Irena Nadolna; inż. Krystyna Iwanow; Tabele składu i wartości odżywczej żywności; Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Warszawa; 2017; s. 606, ​ISBN 978-83-200-5311-1​ Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Odmiana ozdobna 'Bonanza'

Morfologia

Pokrój

Drzewo o wysokości do 6 m, żyjące do 30 lat.

Pień

Kora ciemnobrunatnoszara, nieraz u dołu prawie czarna, podłużnie spękana.

Liście

Lancetowate, faliście ząbkowane, błyszczące.

Kwiaty

Różowe, pięciokrotne, o licznych słupkach i pręcikach, samopłodne. Kwitnie w kwietniu, przed pojawieniem się liści.

Owoce

Pestkowiec o masie 100–200 g, omszonej skórce, żółtej z czerwonym rumieńcem. Dojrzewa w zależności od odmiany od lipca do października.

Systematyka i zmienność

W większości ujęć taksonomicznych brzoskwinia zwyczajna zaliczana jest do rodzaju Prunus i ma nazwę Prunus persica. Natomiast według Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski zaliczana jest do odrębnego rodzaju brzoskwinia jako Persica vulgaris.

Odmiany:

• Prunus persica var. nucipersica (Suckow) C. Schneider (syn. P. persica var. nectarina (Aiton) Maxim.) – nektarynka
• Prunus persica var. persica – brzoskwinia zwyczajna
• Prunus persica var. platycarpa – brzoskwinia płaskoowocowa

Zastosowanie

• Drzewo owocowe. W Chinach była już uprawiana 4000 lat temu. Przez Persję do Grecji dotarła ok. 300 r. p.n.e. W Rzymie rozpowszechniła się w ciągu pierwszego wieku n.e. Następna fala rozprzestrzenienia nastąpiła w XVI wieku, kiedy to brzoskwinia trafiła do Europy Północnej (na Wyspy Brytyjskie) i następnie dalej na różne kontynenty.
• Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski: owoc.
  • Działanie: polecane w dietach odchudzających. Z uwagi na działanie zasadotwórcze i moczopędne, stosowane przy chorobach reumatycznych i schorzeniach układu moczowego. Działa uspokajająco. Bor podnosi poziom estrogenu, przez co przeciwdziała osteoporozie.
• Sztuka kulinarna: Owoce są bardzo smaczne i najczęściej jada się je surowe, można dodać do ciast, przetworzyć na kompot, dżem, ususzyć.
• Z pestek wyrabia się jasnożółty, dosyć rzadki olej, o delikatnym zapachu migdałów. Zawiera ponad 64% kwasu olejowego, 26% kwasu linolowego, 5,5% kwasu palmitynowego, 2,9% kwasu stearynowego. Olej stosuje się jako bazę do masażu.
• Niektóre kultywary są uprawiane jako rośliny ozdobne, np. ‘Alba Plena’ o półpełnych kwiatach, ‘Klara Meyer’ o również półpełnych kwiatach brzoskwiniowego koloru, ‘Magnifica’ o ciemnoróżowych i pełnych kwiatach, ‘Versicolor’ o półpełnych białych lub bladoróżowych kwiatach z czerwonymi paskami.

Uprawa

Wymaga słonecznych miejsc. Nadaje się do stref 5-10. W Polsce nie jest całkowicie mrozoodporna – w surowe zimy w zimniejszych rejonach kraju może przemarzać, często też przemarzają wiosną pąki kwiatowe. W Polsce zazwyczaj formowane są drzewa niskopienne. Gatunek wymaga gleb lekkich o dużej zawartości próchnicy i dobrze nawodnionych. Drzewo należy corocznie przycinać, a jeśli liczba zawiązków owocowych jest zbyt duża należy je przerzedzać aby wielkość i smak były zadowalające.

Choroby

Kędzierzowatość liści brzoskwini. Najgroźniejsza i do tego bardzo pospolita choroba brzoskwini wywołana przez grzyba. Objawia się zniekształceniem liści – pofałdowaniem zwijaniem się, grubieniem. Zmiany są tak widoczne, że nie sposób ich nie zauważyć. Zaatakowane liście żółkną, a potem czerwienieją, rozwija się na nich białoszary nalot grzybni. Pod koniec czerwca obumierają. Zarażone grzybem drzewa rodzą mniej owoców, są bardziej podatne na mróz i wolniej rosną. Zwalczanie choroby w lecie (gdy objawy są widoczne) jest już nieskuteczne. Jedynym skutecznym sposobem ochrony jest opryskiwanie drzew środkami grzybobójczymi:

• Syllitem o stężeniu 0,5%
• Miedzianem 50 WP
• Efuzinem 500 SC

Opryskiwanie musi być bardzo dokładne i przeprowadzone w okresie bezlistnym – jesienią po opadnięciu liści i wiosną przed rozwojem pąków.