Harrison Ford
Harrison Ford (ur. 13 lipca 1942 w Chicago) – amerykański aktor filmowy i telewizyjny, producent filmowy. Międzynarodową sławę przyniosły mu role w pierwszej trylogii Gwiezdnych wojen (gdzie wcielił się w postać Hana Solo) oraz w serii filmów o przygodach Indiany Jonesa (tytułowa rola). Honorowy laureat Złotego Globu za całokształt twórczości oraz nominowany do Oscara za pierwszoplanową rolę męską w filmie Świadek. Zanim został aktorem zarabiał na życie jako stolarz.
| |||||||||||||
![]() Harrison Ford (2017) | |||||||||||||
Data i miejsce urodzenia | 13 lipca 1942 Chicago | ||||||||||||
Zawód | aktor, producent filmowy, wcześniej stolarz | ||||||||||||
Współmałżonek | Mary Marquardt (od 1964 do 1979; rozwód) Melissa Mathison (od 1983 do 2004; rozwód) Calista Flockhart (od 15 czerwca 2010) | ||||||||||||
Lata aktywności | od 1966 | ||||||||||||
|


W 1997 r. magazyn Empire umieścił go na pierwszym miejscu na liście 100 najlepszych gwiazd kina wszech czasów. Filmy z jego udziałem zarobiły w USA prawie 3,4 miliarda dolarów, a na świecie 6 miliardów, czyniąc go jedną z najlepiej zarabiających gwiazd[1].
Spis treści
ŻyciorysEdytuj
MłodośćEdytuj
Urodził się 13 lipca 1942 r. w Chicago, jako syn Dorothy i Christophera Ford. Ojciec zajmował się reklamą, a matka była gospodynią domową. W 1945 r. urodził się jego młodszy brat Terence. Dziadkowie ze strony ojca, John Fitzgerald Ford i Florence Veronica Niehaus, byli irlandzkimi katolikami niemieckiego pochodzenia. Z kolei dziadkowie ze strony matki, Harry Nidelman i Anna Lifschutz, byli żydowskimi imigrantami z Mińska[2]. Kiedy w jednym z wywiadów zapytany został o religię, odpowiedział żartem: „Demokrata”[3]. Stwierdził też, że „jako osoba czuje się Irlandczykiem, ale jako aktor - Żydem”[4].
Dorastał na przedmieściach Chicago. Aktywnie działał w harcerstwie i osiągnął drugi najwyższy stopień. W 1960 r. ukończył Maine East High School w Park Ridge w stanie Illinois. Wcześniej jednak, gdy w szkole uruchomiono nową stację radiową został jej spikerem. Później uczęszczał do Ripon College w Wisconsin, gdzie był członkiem bractwa Sigma Nu.
Początki karieryEdytuj
W 1964 porzucił szkołę i wyjechał do Los Angeles, by złożyć podanie o pracę lektora w radiu. Nie otrzymał jej, ale pozostał w Kalifornii i podpisał kontrakt z wytwórnią Columbia Pictures, zgodnie z którym miał grać niewielkie role w filmach. Jego pierwszym występem była rola niewymienionego w napisach gońca hotelowego w filmie Spryciarz Ed. Następnie pojawił się w The Long Ride Home z George’em Hamiltonem i Glennem Fordem w rolach głównych.
Pierwszą mówioną rolę otrzymał w filmie Nie ma to jak we dwoje (1967), chociaż nadal nie był wymieniony w napisach. W końcu zagrał w westernie Czas zabijania, gdzie wymieniony został jako „Harrison J. Ford”, ale „J” nie oznaczało drugiego imienia. Dodano je, by uniknąć pomyłki z aktorem niemych filmów o tym samym imieniu, który zagrał w około 80 filmach w latach 1915–1932 i zmarł w 1957. Ford przyznał później, że nie wiedział o istnieniu tego aktora, dopóki nie zobaczył swojego imienia w alei sław. Wkrótce przestał dodawać literę „J” do imienia i zaczął pracę dla wytwórni Universal Studios, grając niewielkie role w wielu produkcjach telewizyjnych. Nie był jednak zadowolony z oferowanych mu ról, więc zajął się ciesielką (która do dziś stanowi jego hobby), by utrzymać żonę i dwójkę małych synów.
Na początku lat 70. poznał George’a Lucasa, który później obsadził go w swoim filmie Amerykańskie graffiti. Relacje z Lucasem znacząco wpłynęły na jego późniejszą karierę, choć na początku lat 70. nadal grywał niewielkie role u takich reżyserów jak Antonioni czy Coppola.
Przełomowe filmyEdytuj
Nim nastąpił przełom w jego karierze nadal zajmował się stolarstwem, by utrzymać rodzinę. W 1975 r. George Lucas przekonał go do zagrania w Gwiezdnych wojnach i obsadził w jednej z głównych ról. Film odniósł na całym świecie ogromny sukces, stając się jednym z najbardziej kasowych filmów wszech czasów, a rola Hana Solo uczyniła z Forda supergwiazdę. Z powodzeniem wystąpił też w dalszych częściach futurystycznej epopei: Imperium kontratakuje (1980) i Powrót Jedi (1983). Chciał także, żeby Lucas w ostatniej części uśmiercił jego bohatera, lecz ten odmówił[5].
Jego status czołowego aktora umocnił się, kiedy w 1981 r. zagrał Indianę Jonesa w filmie Poszukiwacze zaginionej arki. Obraz był wspólną produkcją Stevena Spielberga i George’a Lucasa. Chociaż Spielberg od początku był zainteresowany obsadzeniem w tytułowej roli Forda, to Lucas miał wątpliwości. Ustąpił dopiero, gdy Tom Selleck odrzucił ich propozycję. Film odniósł wielki sukces, a rola Forda przeszła do historii kina. W związku z tym, trzy lata później powstał prequel Indiana Jones i Świątynia Zagłady, a w 1989 r. sequel Indiana Jones i ostatnia krucjata. Seria filmów o niezwykłym archeologu stała się fenomenem i zyskała miano kultowych. W 1992 r. Ford powrócił do roli Indiany Jonesa grając mały epizod w serialu Kroniki młodego Indiany Jonesa i czwartym filmie Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki z 2008 roku.
Inne roleEdytuj
Między występami w kolejnych częściach Gwiezdnych wojen i Indiany Jonesa pojawił się w wielu innych filmach, takich jak: Komandosi z Nawarony (1978), Czas Apokalipsy (1979), Frisco Kid czy Hanover Street (oba z 1979). W 1982 roku Ford zagrał w kultowym dziś filmie Ridleya Scotta Łowca androidów. Później pojawił się w kilku dramatach sensacyjnych, m.in. Wybrzeże Moskitów (1986) i Frantic Romana Polańskiego. Znacząca zwłaszcza była rola w Świadku Petera Weira, za którą aktor otrzymał nominację do Oscara.
W dorobku artystycznym Forda znajdują się zarówno ambitne kreacje dramatyczne, jak też role amantów i twardych, silnych facetów. Lata dziewięćdziesiąte oznaczały dla niego głównie występy w thrillerach i filmach akcji, jak na przykład Ścigany, czy Czas patriotów.
Po 2000 rokuEdytuj
Jego gwiazda nieco przygasła w ostatnich latach, na skutek występów w krytycznie przyjętych i komercyjnie nieudanych filmach. Wyjątek stanowił obraz Roberta Zemeckisa Co kryje prawda, który zarobił w USA 155 milionów dolarów, a na świecie 300 milionów.
W 2004 r. aktor odrzucił propozycję zagrania głównej roli w thrillerze Syriana. Przypadła ona George’owi Clooney’owi, który otrzymał za nią Oscara i Złoty Glob. Odrzucił też rolę w filmie Traffic, którą później przyjął Michael Douglas.
W 2008 r. ponownie wcielił się w rolę Indy’ego w przebojowym filmie Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki. Obraz zebrał mieszane recenzje, ale był drugim najlepiej zarabiającym filmem na świecie w 2008 r. Aktor ujawnił później, że chciałby zagrać w kolejnej części o ile jej produkcja nie potrwa kolejnych dwudziestu lat. W tym samym roku wystąpił jeszcze w Crossing Over i był narratorem filmu dokumentalnego o Dalajlamie. W 2015 roku po ponad 30 latach od premiery Powrotu Jedi Harrison Ford powrócił do roli Hana Solo w filmie Gwiezdne wojny: Przebudzenie Mocy.
Życie prywatneEdytuj
Trzykrotnie żonaty (pierwsze dwa małżeństwa zakończone rozwodem): 1. z Mary Marquardt (z tego związku synowie Benjamin i Willard), 2. z Melissą Mathison (z tego związku syn Malcolm i córka Georgia) 3. z amerykańską aktorką Calistą Flockhart – wzięli ślub po 8 latach znajomości w 2010 r., wychowują jej adoptowanego syna[6].
Nagrody i nominacjeEdytuj
- 1985: nominacja dla najlepszego aktora (Świadek)
- 1986: nominacja dla najlepszego aktora (Świadek)
- 1998: nagroda (Sześć dni, siedem nocy)
- 1999: nagroda (Zagubione serca)
- 2000: nominacja (Co kryje prawda)
- 2008: nominacja (Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki)
- 1977: nominacja dla najlepszego aktora (Gwiezdne wojny: część IV – Nowa nadzieja)
- 1981: nagroda dla najlepszego aktora (Poszukiwacze zaginionej arki)
- 1984: nominacja dla najlepszego aktora (Indiana Jones i Świątynia Zagłady)
- 1989: nominacja dla najlepszego aktora (Indiana Jones i ostatnia krucjata)
- 2008: nominacja dla najlepszego aktora (Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki)
- 1985: nominacja dla najlepszego aktora (Świadek)
- 1986: nominacja dla najlepszego aktora (Wybrzeże Moskitów)
- 1993: nominacja dla najlepszego aktora (Ścigany)
- 1995: nominacja dla najlepszego aktora (Sabrina)
- 2002: nagroda honorowa za całokształt twórczości
Przez wszystkie lata swojej kariery otrzymał jeszcze wiele innych nagród, nominacji i wyróżnień. W 2000 roku nagrodzony został przez American Film Institute za całokształt twórczości. 2 czerwca 2003 r. otrzymał własną gwiazdę na Hollywoodzkiej Alei Sław, a w 2006 r. za pracę na rzecz ochrony przyrody przyznano mu nagrodę Jules Verne Spirit of Nature Award. Ponadto był laureatem pierwszej edycji nagród Hero Award za kultowe role Hana Solo i Indiany Jonesa.
FilmografiaEdytuj
FilmyEdytuj
- 1966: Spryciarz Ed (Dead Heat on a Merry-Go-Round) jako Bellhop Pager
- 1967: Nie ma to jak we dwoje (Luv) jako rozgniewany kierowca
- 1967: Czas zabijania (A Time for Killing) jako porucznik Shaffer
- 1968: Journey to Shiloh jako Willie Bill Bearden
- 1970: Zabriskie Point jako aresztowany student
- 1970: Uciekający punkt (Getting Straight) jako Jake
- 1970: The Intruders jako Carl
- 1973: Amerykańskie graffiti (American Graffiti) jako Bob Falfa
- 1974: Rozmowa (The Conversation) jako Martin Stett
- 1975: Judgment: The Court Martial of Lieutenant William Calley jako sędzia
- 1976: Dynastia (Dynasty) jako Mark Blackwood
- 1977: Opętani (The Possessed) jako Paul Winjam
- 1977: Gwiezdne wojny: część IV – Nowa nadzieja (Star Wars: Episode IV: A New Hope) jako Han Solo
- 1977: Bohaterowie (Heroes) jako Ken Boyd
- 1978: Komandosi z Navarony (Force 10 from Navarone) jako Mike Barnsby
- 1979: The Star Wars Holiday Special jako Han Solo
- 1979: Czas Apokalipsy (Apocalypse Now) jako pułkownik Lucas
- 1979: Hanover Street jako David Halloran
- 1979: Frisco Kid jako Tommy
- 1979: Więcej amerykańskiego graffiti (More American Graffiti) jako oficer Bob Falfa
- 1980: Gwiezdne wojny: część V – Imperium kontratakuje (Star Wars: Episode V: The Empire Strikes Back) jako Han Solo
- 1981: Poszukiwacze zaginionej Arki (Raiders of the Lost Ark) jako Indiana Jones
- 1982: Łowca androidów (Blade Runner) jako Rick Deckard
- 1983: Gwiezdne wojny: część VI – Powrót Jedi (Star Wars: Episode VI: Return of the Jedi) jako Han Solo
- 1984: Indiana Jones i Świątynia Zagłady (Indiana Jones and the Temple of Doom) jako Indiana Jones
- 1985: Świadek (Witness) jako John Book
- 1986: Wybrzeże Moskitów (The Mosquito Coast) jako Allie Fox
- 1988: Frantic jako dr Richard Walker
- 1988: Pracująca dziewczyna (Working Girl) jako Jack Trainer
- 1989: Indiana Jones i ostatnia krucjata (Indiana Jones and the Last Crusade) jako Indiana Jones
- 1990: Uznany za niewinnego (Presumed Innocent) jako Rusty Sabich
- 1991: Odnaleźć siebie (Regarding Henry) jako Henry Turner
- 1992: Czas patriotów (Patriot Games) jako Jack Ryan
- 1993: Ścigany (The Fugitive) jako dr Richard Kimble
- 1994: Stan zagrożenia (Clear and Present Danger) jako Jack Ryan
- 1995: Sabrina jako Linus Larrabee
- 1997: Zdrada (The Devil's Own) jako Tom O’Meara
- 1997: Air Force One jako prezydent James Marshall
- 1998: Sześć dni, siedem nocy (Six Days Seven Nights) jako Quinn Harris
- 1999: Zagubione serca (Random Hearts) jako Dutch Van Den Broeck
- 2000: Co kryje prawda (What Lies Beneath) jako Norman Spencer
- 2002: K19 (K-19: The Widowmaker) jako kapitan Aleksiej Wostrikow
- 2003: Wydział zabójstw, Hollywood (Hollywood Homicide) jako sierżant Joe Gavilan
- 2004: Water to Wine jako kierowca autobusu Jethro
- 2006: Firewall jako Jack Stanfield
- 2008: Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki (Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull) jako Indiana Jones
- 2009: Ścigani (Crossing Over) jako Max Broga
- 2010: Środki nadzwyczajne (Extraordinary Measures) jako dr Robert Stonehill
- 2010: Dzień dobry TV (Morning Glory) jako Mike Pomeroy
- 2011: Kowboje i obcy (Cowboys & Aliens) jako Woodrow Dolarhyde
- 2013: 42 – Prawdziwa historia amerykańskiej legendy (42) jako Branch Rickey
- 2013: Paranoja (Paranoia) jako Jock Goddard
- 2013: Gra Endera (Ender's Game) jako pułkownik Hyrum Graff
- 2013: Legenda telewizji 2: Kontynuacja (Anchorman: The Legend Continues) jako Mack Harken
- 2014: Niezniszczalni 3 (The Expendables III) jako Max Drummer
- 2015: Wiek Adaline jako William
- 2015: Gwiezdne wojny: Przebudzenie Mocy (Star Wars: The Force Awakens) jako Han Solo
- 2017: Blade Runner 2049 jako Rick Deckard
SerialeEdytuj
- 1967: Wirgińczyk jako młody ranczer / Cullen Tindall
- 1967: Ironside jako Tom Stowe
- 1968: The Mod Squad jako policjant na plaży
- 1969: My Friend Tony
- 1969: The F.B.I. jako Everett Giles / Glen Reverson
- 1969: Love, American Style jako Roger Crane
- 1971: Dan August jako Hewett
- 1972-1973: Gunsmoke jako Hobey / Print
- 1974: Kung-fu jako pan Harrison
- 1974: Petrocelli jako Tom Brannigan
- 1993: Przygody młodego Indiany Jonesa – Sekret bluesa (Adventures of Young Indiana Jones: Mystery of the Blues) jako Indiana Jones w wieku 50 lat
UpamiętnienieEdytuj
W uznaniu dla zasług Harrisona Forda na rzecz ochrony środowiska utworzono nazwy dla nowo odkrytych gatunków mrówek (Pheidole harrisonfordi) i pająków (Calponia harrisonfordi)[7].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Box Office Mojo - People Index, www.boxofficemojo.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).
- ↑ Harrison Ford Biography (1942-), www.filmreference.com [dostęp 2017-11-23] .
- ↑ Celebrity Jews | j. the Jewish news weekly of Northern California
- ↑ Za drzwiami Actor’s studio. Harrison Ford. Seria 6, odcinek 613
- ↑ Harrison Ford Wanted Han Solo to Die – Starpulse.com
- ↑ Alka: Calista Flockhart i Harrison Ford wzięli ślub (pol.). onet.pl, 2010-06-17. [dostęp 2014-08-13].
- ↑ Indiana Jones kończy 70 lat rp.pl
BibliografiaEdytuj
- Harrison Ford w bazie IMDb (ang.)
- Harrison Ford w bazie Filmweb
- Harrison Ford w bazie Notable Names Database (ang.)
- Harrison Ford w bazie Filmweb