Harrison Ford

aktor amerykański
Ten artykuł dotyczy aktora urodzonego w 1942 roku. Zobacz też: Harrison Ford (1884–1957) – aktor kina niemego.

Harrison Ford (ur. 13 lipca 1942 w Chicago) – amerykański aktor filmowy i telewizyjny, producent filmowy. Międzynarodową sławę i trwałe miejsce w historii kina przyniosły mu kreacje aktorskie, które stały się częścią amerykańskiej kultury masowej – postać Hana Solo w drugiej i trzeciej trylogii Gwiezdnych wojen oraz tytułowa rola w serii filmów o przygodach Indiany Jonesa. Honorowy laureat Złotego Globu za całokształt twórczości, nominowany do Oscara za pierwszoplanową rolę męską w filmie Świadek (1985). Zanim został aktorem zarabiał na życie jako stolarz.

Harrison Ford
Ilustracja
Harrison Ford (2019)
Data i miejsce urodzenia 13 lipca 1942
Chicago
Zawód aktor, producent filmowy, wcześniej stolarz
Współmałżonek

Mary Marquardt
(1964-1979; rozwód)
Melissa Mathison
(1983-2004; rozwód)
Calista Flockhart
(od 2010)

Lata aktywności od 1966
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Harrison Ford na San Diego Comic-Conie w 2015
Na premierze Dzień dobry TV na Leicester Square (2011)
Na planie zdjęciowym Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki (2008)

W 1997 magazyn „Empire” umieścił go na pierwszym miejscu na liście 100 najlepszych gwiazd kina wszech czasów. Filmy z jego udziałem zarobiły w USA prawie 3,4 miliarda dolarów, a na świecie 6 miliardów, czyniąc go jedną z najlepiej zarabiających gwiazd[1]. W 1998 był pierwszym człowiekiem o znaczącym dziedzictwie żydowskim, któremu magazyn „People” nadał tytuł „Najseksowniejszego żyjącego mężczyzny”, Adam Levine w 2013 był drugim, a David Beckham w 2015 - trzecim[2].

ŻyciorysEdytuj

Wczesne lataEdytuj

Urodził się w Swedish Covenant Hospital w Chicago[3] w stanie Illinois, jako syn Dorothy (z domu Nidelman), byłej aktorki radiowej, i Christophera Forda (urodzonego jako John William Ford), dyrektora ds. reklamy i byłego aktora[4]. Wychowywał się z młodszym bratem Terence’em „Terrym” (ur. 21 kwietnia 1945)[5]. Jego ojciec był katolikiem, a matka Żydówką[6]. Dziadkowie ze strony ojca, John Fitzgerald Ford i Florence Veronica Niehaus, byli katolikami irlandzkiego i niemieckiego pochodzenia. Z kolei dziadkowie ze strony matki, Harry Nidelman i Anna Lifschutz, byli żydowskimi imigrantami z Mińska[2].

Dorastał na przedmieściach Chicago. Był aktywny w amerykańskim skautingu i osiągnął drugi najwyższy stopień. W 1960 ukończył Maine East High School w Park Ridge w stanie Illinois. Wcześniej jednak, gdy w szkole uruchomiono nową stację radiową został jej spikerem. Później uczęszczał do Ripon College w Wisconsin, gdzie był członkiem bractwa Sigma Nu.

Początki karieryEdytuj

W 1964 porzucił szkołę i wyjechał do Los Angeles, by złożyć podanie o pracę lektora w radiu. Nie otrzymał jej, ale pozostał w Kalifornii i podpisał kontrakt z wytwórnią Columbia Pictures, zgodnie z którym miał grać niewielkie role w filmach. Jego pierwszym występem była rola niewymienionego w napisach gońca hotelowego w komedii kryminalnej Spryciarz Ed (1966) z Aldo Rayem. Pierwszą mówioną rolę jako zirytowany kierowca otrzymał w komedii romantycznej Clive’a Donnera Nie ma to jak we dwoje (Luv, 1967) z Jackiem Lemmonem i Peterem Falkiem, chociaż nadal nie był wymieniony w napisach[7]. W końcu zagrał postać porucznika Shaffera w westernie Rogera Cormana Czas zabijania (A Time for Killing, 1967) z George’em Hamiltonem i Glennem Fordem w rolach głównych, gdzie został wymieniony jako „Harrison J. Ford”, ale „J” nie oznaczało drugiego imienia. Dodano je, by uniknąć pomyłki z aktorem niemych filmów o tym samym imieniu, który zagrał w około 80 filmach w latach 1915–1932 i zmarł w 1957. Ford przyznał później, że nie wiedział o istnieniu tego aktora, dopóki nie zobaczył swojego imienia w alei sław. Wkrótce przestał dodawać literę „J” do imienia i zaczął pracę dla wytwórni Universal Studios, grając niewielkie role w wielu produkcjach telewizyjnych. Nie był jednak zadowolony z oferowanych mu ról, więc zajął się ciesielką (która do dziś stanowi jego hobby). Zajmował się stolarstwem, by utrzymać rodzinę, żonę i dwójkę małych synów[8].

Współpraca z George’em LucasemEdytuj

Na początku lat 70. poznał George’a Lucasa, który później obsadził go w roli Boba Falfy w komedii Amerykańskie graffiti (1973) z udziałem Richarda Dreyfussa. Relacje z Lucasem znacząco wpłynęły na jego późniejszą karierę. Wystąpił w niewielkiej roli pracownika firmy w San Francisco - Martina Stetta w dreszczowcu Francisa Forda Coppoli Rozmowa (The Conversation, 1974) u boku Gene’a Hackmana.

W 1975 George Lucas poszukiwał „nowych twarzy” do roli Hana Solo w Gwiezdnych wojnach. Wśród kandydatów byli: Kurt Russell, Nick Nolte, Sylvester Stallone, Bill Murray, Christopher Walken, Burt Reynolds, Jack Nicholson, Al Pacino, Steve Martin, Chevy Chase i Perry King. Lucas poprosił Forda o pomoc w przesłuchaniu, czytając linijki z innymi aktorami i wyjaśniając koncepcje i historię za scenami, które czytali. Lucas został ostatecznie przekonany i obsadził go w jednej z głównych ról. Film odniósł na całym świecie ogromny sukces, stając się jednym z najbardziej kasowych filmów wszech czasów, a rola Hana Solo uczyniła z Forda supergwiazdę. Z powodzeniem wystąpił też w dalszych częściach futurystycznej epopei: Imperium kontratakuje (1980) i Powrót Jedi (1983). Chciał także, żeby Lucas w ostatniej części uśmiercił jego bohatera, lecz ten odmówił[9].

Jego status czołowego aktora umocnił się, kiedy w 1981 zagrał Indianę Jonesa w filmie Poszukiwacze zaginionej arki. Obraz był wspólną produkcją Stevena Spielberga i George’a Lucasa. Chociaż Spielberg od początku był zainteresowany obsadzeniem w tytułowej roli Forda, to Lucas miał wątpliwości. Ustąpił, dopiero gdy Tom Selleck odrzucił ich propozycję. Film odniósł wielki sukces, a rola Forda przeszła do historii kina. W związku z tym, trzy lata później powstał prequel Indiana Jones i Świątynia Zagłady, a w 1989 r. sequel Indiana Jones i ostatnia krucjata. Seria filmów o niezwykłym archeologu stała się fenomenem i zyskała miano kultowych. W 1992 r. Ford powrócił do roli Indiany Jonesa grając mały epizod w serialu Kroniki młodego Indiany Jonesa i czwartym filmie Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki z 2008.

Rozwój karieryEdytuj

Role w Komandosach z Nawarony (1978), Czasie Apokalipsy (1979), Frisco Kid (1979) czy kultowym dziś filmie Ridleya Scotta Łowca androidów (1982) ugruntowały pozycję Forda w Hollywood[10]. Później pojawił się w dramatach sensacyjnych - Wybrzeże Moskitów (1986) i Frantic (1988) Romana Polańskiego. Znacząca zwłaszcza była rola w Świadku Petera Weira, za którą aktor otrzymał nominację do Oscara.

W dorobku artystycznym Forda znajdują się zarówno ambitne kreacje dramatyczne, jak też role amantów i twardych, silnych facetów. Lata dziewięćdziesiąte oznaczały dla niego głównie występy w thrillerach i filmach akcji, jak na przykład Ścigany (1993) czy Czas patriotów (1992).

Jego gwiazda nieco przygasła w ostatnich latach, na skutek występów w krytycznie przyjętych i komercyjnie nieudanych filmach. Wyjątek stanowił obraz Roberta Zemeckisa Co kryje prawda, który zarobił w USA 155 milionów dolarów, a na świecie 300 milionów.

W 2004 aktor odrzucił propozycję zagrania głównej roli w thrillerze Syriana. Przypadła ona George’owi Clooneyowi, który otrzymał za nią Oscara i Złoty Glob. Odrzucił też rolę w filmie Traffic, którą później przyjął Michael Douglas.

W 2008 ponownie wcielił się w rolę Indy’ego w przebojowym filmie Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki. Obraz zebrał mieszane recenzje, ale był drugim najlepiej zarabiającym filmem na świecie w 2008 r. Aktor ujawnił później, że chciałby zagrać w kolejnej części o ile jej produkcja nie potrwa kolejnych dwudziestu lat. W tym samym roku wystąpił jeszcze w Crossing Over i był narratorem filmu dokumentalnego o Dalajlamie. W 2015 roku po ponad 30 latach od premiery Powrotu Jedi Harrison Ford powrócił do roli Hana Solo w filmie Gwiezdne wojny: Przebudzenie Mocy.

Życie prywatneEdytuj

 
Harrison Ford i Calista Flockhart, 2009

Kiedy w jednym z wywiadów zapytany został o religię, odpowiedział żartem: „Demokrata”[11]. Stwierdził też, że „jako osoba czuje się Irlandczykiem, ale jako aktor - Żydem”[12].

Trzykrotnie żonaty. 18 czerwca 1964 poślubił Mary Marquardt, z którą ma dwóch synów: Benjamina (ur. 22 września 1967) i Willarda (ur. 14 maja 1969). 3 października 1979 doszło do rozwodu. 14 marca 1983 ożenił się z Melissą Mathison, z którą ma dwoje dzieci - syna Malcolma Carswella (ur. 10 marca 1987) i córkę Georgię (ur. 30 czerwca 1990). Drugie małżeństwo zakończyło się rozwodem 6 stycznia 2004. Po ośmiu latach znajomości ożenił się z aktorką Calistą Flockhart, ich ślub odbył się 15 czerwca 2010 w Santa Fe, w stanie Nowy Meksyk. Wychowują razem chłopca Liama, którego aktorka adoptowała jako noworodka w 2001[13][14].

Nagrody i nominacjeEdytuj

BAFTA

  • 1985: nominacja dla najlepszego aktora (Świadek)

Oscar

  • 1986: nominacja dla najlepszego aktora (Świadek)
 
Gwiazda Forda w Alei Sław

People’s Choice Award

  • 1998: nagroda (Sześć dni, siedem nocy)
  • 1999: nagroda (Zagubione serca)
  • 2000: nominacja (Co kryje prawda)
  • 2008: nominacja (Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki)

Saturn

  • 1977: nominacja dla najlepszego aktora (Gwiezdne wojny: część IV – Nowa nadzieja)
  • 1981: nagroda dla najlepszego aktora (Poszukiwacze zaginionej arki)
  • 1984: nominacja dla najlepszego aktora (Indiana Jones i Świątynia Zagłady)
  • 1989: nominacja dla najlepszego aktora (Indiana Jones i ostatnia krucjata)
  • 2008: nominacja dla najlepszego aktora (Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki)

Złoty Glob

  • 1985: nominacja dla najlepszego aktora (Świadek)
  • 1986: nominacja dla najlepszego aktora (Wybrzeże Moskitów)
  • 1993: nominacja dla najlepszego aktora (Ścigany)
  • 1995: nominacja dla najlepszego aktora (Sabrina)
  • 2002: nagroda honorowa za całokształt twórczości

Przez wszystkie lata swojej kariery otrzymał jeszcze wiele innych nagród, nominacji i wyróżnień. W 2000 nagrodzony został przez American Film Institute za całokształt twórczości. 2 czerwca 2003 otrzymał własną gwiazdę na Hollywoodzkiej Alei Sław, a w 2006 za pracę na rzecz ochrony przyrody przyznano mu nagrodę Jules Verne Spirit of Nature Award. Ponadto był laureatem pierwszej edycji nagród Hero Award za kultowe role Hana Solo i Indiany Jonesa.

FilmografiaEdytuj

FilmyEdytuj

SerialeEdytuj

UpamiętnienieEdytuj

W uznaniu dla zasług Harrisona Forda na rzecz ochrony środowiska utworzono nazwy dla nowo odkrytych gatunków mrówek (Pheidole harrisonfordi) i pająków (Calponia harrisonfordi)[15].

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ People Index (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2020-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-23)].
  2. ↑ a b Harrison Ford - What Nationality Ancestry Race (ang.). Ethnicity of Celebs. [dostęp 2020-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-22)].
  3. ↑ Harrison Ford, american actor (ang.). Encyklopedia Britannica. [dostęp 2020-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-10)].
  4. ↑ Harrison Ford Biography (1942-) (ang.). Film Reference. [dostęp 2017-11-23].
  5. ↑ Terence Ford w bazie IMDb (ang.)
  6. ↑ Paul Vallely (2008-05-10): Harrison Ford: Whip hand (ang.). „The Independent”. [dostęp 2020-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-22)].
  7. ↑ Harrison Ford (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-02-22].
  8. ↑ Rovi: Harrison Ford Biography (ang.). AllMovie. [dostęp 2020-02-22].
  9. ↑ Paul Vallely (2008-05-10): Harrison Ford Wanted Han Solo to Die (ang.). Starpulse.com. [dostęp 2020-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-16)].
  10. ↑ Harrison Ford na archiwalnych fotografiach (pol.). „Vogue”, 13 lipca 2020. [dostęp 2021-01-10].
  11. ↑ j. the Jewish news weekly of Northern California (ang.). Celebrity Jews. [dostęp 2020-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-26)].
  12. ↑ Za drzwiami Actor’s studio. Harrison Ford. Seria 6, odcinek 613
  13. ↑ Alka (2010-06-17): Calista Flockhart i Harrison Ford wzięli ślub (pol.). Onet.pl. [dostęp 2020-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-24)].
  14. ↑ Roxy Simons: Harrison Ford, 77, displays his incredibly rugged look with a thick beard as he joins fresh-faced wife Calista Flockhart, 54, and their son Liam, 18, for dinner in Santa Monica (ang.). „Daily Mail”, 10 sierpnia 2019. [dostęp 2021-01-10].
  15. ↑ Indiana Jones kończy 70 lat (pol.). „Rzeczpospolita”. [dostęp 2020-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-08)].

BibliografiaEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Harrison_Ford&oldid=63628302”