Wikipedia

Inocybe

Inocybe (Fr.) Fr. (strzępiak) – rodzaj grzybów z rodziny strzępiakowatych (Inocybaceae)[1].

Strzępiak
Ilustracja
Strzępiak poszarpany
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

strzępiakowate

Rodzaj

strzępiak

Nazwa systematyczna
Inocybe (Fr.) Fr.
Monogr. Hymenomyc. Suec. 2: 346 (Uppsala, 1863)
Typ nomenklatoryczny

Inocybe relicina (Fr.) Quél.

Multimedia w Wikimedia Commons
Strzępiak ziemistoblaszkowy
Strzępiak wełnisty
Strzępiak porysowany
Strzępiak ceglasty
Strzępiak czerwonowinny
Strzępiak kosmkowaty
strzępiak bury
Strzępiak wełenkowy

Charakterystyka edytuj

Grzyby małe lub średniej wielkości. Kapelusze średnio mięsiste, początkowo stożkowate do dzwonkowatych, potem rozpłaszczające się, ze szczątkami osłony lub bez, czasami promieniście pękające. Zazwyczaj na środku jest mniejszy lub większy brodawkowaty garbek. Powierzchnia włókienkowata, na środku często wełnisto-filcowata, bardzo rzadko gładka. Przy brzegu włókienka często skupiają się w pasemka tworząc mniej lub bardziej odstające kosmki. Barwa powierzchni zwykle w różnych odcieniach brązu, rzadziej różowoceglasta, lub szaroliliowa, ale są też gatunki o barwie białawej lub żółtawej. Blaszki przyrośnięte, prawie wolne lub wycięte (zatokowato lub ząbkiem). Początkowo jasne, potem ciemniejsze – ochrowe, rdzawe, brązowe, czasem z oliwkowym odcieniem. Ostrza blaszek często białawe, a w dojrzałych owocnikach zwykle oszronione, frędzlowate lub karbowane. Trzony zwykle pełne, mniej więcej walcowate, zwykle nieco rozszerzające się ku podstawie, czasami z bulwką z obrzeżeniem. Barwa trzonu taka sama jak kapelusza lub podobna, powierzchnia włókienkowata lub biało oszroniona. Wysyp zarodników w różnych odcieniach brązu. Zarodniki elipsoidalne, migdałkowate, fasolkowate lub wielokanciaste, gładkie lub guzkowate, bez pory rostkowej. Zawsze występują cystydy, na szczycie inkrustowane żywicową masą lub kryształkami węglanu wapnia (metuloidy)[2]. Trama blaszek regularna (strzępki biegną równolegle)[3].

Strzępiaki to liczny w gatunki, ale dość jednolity i charakterystyczny rodzaj grzybów. Od blisko spokrewnionych grzybów jego przedstawiciele odróżniają się kilkoma cechami: ich kapelusz jest suchy, włóknisty lub łuseczkowaty, bardzo rzadko jest lepki lub gładki, mają słabo widoczną i szybko zanikającą zasnówkę. Wysyp zarodników jest brudnobrązowy (a nie rdzawy), a zarodniki są drobniutko brodawkowane[2].

Gatunki strzępiaków występują na wszystkich kontynentach w różnych warunkach, zarówno w siedliskach wilgotnych, jak i suchych. Najliczniej występują w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej. Głównymi ich siedliskami są lasy, wiele gatunków preferuje podłoże wapienne. Są to głównie grzyby naziemne, wyjątkowo tylko rozwijają się na drewnie lub mchach[2].

Systematyka i nazewnictwo edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Inocybaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Synonimy naukowe: Agaricus subgen. Clypeus Britzelm., Agaricus trib. Inocybe Fr., Agmocybe Earle, Astrosporina J. Schröt., Clypeus (Britzelm.) Fayod, Inocibium Earle, Inocybella Zerova[4].

Liczne gatunki zostały przeniesione do utworzonych w 2019 r. nowych rodzajów Inosperma (Kühner) Matheny & Esteve-Rav., Mallocybe (Kuyper) Matheny, Vizzini & Esteve-Rav. i Pseudosperma Matheny & Esteve-Rav. 2019[1].

Polską nazwę podał Franciszek Błoński w 1889 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym należące do tego rodzaju gatunki były też opisywane jako gwiaździanka, bedłka, włókniak[5].

Gatunki występujące w Polsce edytuj

Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum[12]. Wykaz gatunków występujących w Polsce i nazwy polskie według Władysława Wojewody (nieoznaczone przypisami)[5] i innych (oznaczone przypisami)[6].

Znaczenie edytuj

Grzyby mykoryzowe[5]. Niemal wszystkie gatunki strzępiaków są trujące, lub podejrzane o trujące właściwości. Jak dotąd tylko jeden gatunek uznany został za nietrujący[13]. Strzępiaki zawierają pewną ilość muskaryny – tej samej substancji trującej, która występuje w muchomorach, stąd też zatrucia strzępiakami dają podobne objawy, jak zatrucia muchomorami. Ze względu na niewielką ilość muskaryny zwykle nie są to zatrucia śmiertelne, a tylko powodujące przykre dolegliwości. Z powodu trujących własności nie są zbierane jako grzyby jadalne, ponadto i tak nie mają wartości kulinarnych; są mało mięsiste i często o mało przyjemnym zapachu[2].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-20] (ang.).
  2. ↑ a b c d Andrzej Nespiak, Grzyby. Strzępiak (Inocybe), t. XIX, Warszawa – Kraków: PWN, 1990, ISBN 83-01-08749-8.
  3. ↑ E. Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
  4. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-09-20] (ang.).
  5. ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 339–358, ISBN 83-89648-09-1.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-03-20].
  7. ↑ Nazwa polska podana dla synonimu Inocybe umbrina.
  8. ↑ A. Nespiak podaje dla I. erinaceomorphapolską nazwę strzępiak jeżowaty, W. Wojewoda nazwę tę podaje dla I. hystrix. Taksonomia tych gatunków wymaga wyprostowania.
  9. ↑ Według W. Wojewody jest to synonim I. pyriodora (Pers.) P. Kumm., według Index Fungorum jest to odrębny gatunek.
  10. ↑ Według A. Nespiaka i checklist W. Wojewody synonim lub forma Inocybe pyridora, jednak według Index Fungorum jest to odrębny gatunek.
  11. ↑ Według A. Nespiaka i checklist W. Wojewody synonim Inocybe griseolilacina, jednak według Index Fungorum jest to odrębny gatunek.
  12. ↑ Index Fungorum (gatunki) [online] [dostęp 2013-09-20] (ang.).
  13. ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Inocybe&oldid=72434994”