Korczew (województwo mazowieckie)
Korczew – wieś w Polsce, w województwie mazowieckim, w powiecie siedleckim, siedziba gminy Korczew[5][6].
| wieś | |
 Pałac w Korczewie (po renowacji, przed pożarem) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
25 |
| Kod pocztowy |
08-108[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WSI |
| SIMC |
0675146[5] |
Położenie na mapie gminy Korczew  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu siedleckiego  | |
 52°21′15″N 22°36′41″E/52,354167 22,611389[1]
| |
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Korczew. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.
Wieś istniała już w I poł. XV wieku, przez kilkaset lat była ośrodkiem dużych dóbr prywatnych[7].
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Stanisława Biskupa Męczennika i św. Anny w Knychówku[8].
Położenie
edytujHistoria Korczewa związana jest z historycznym Podlasiem, choć administracyjnie należy do województwa mazowieckiego. Z punktu widzenia geograficznego znajduje się na granicy Wysoczyzny Siedleckiej i Podlaskiego Przełomu Bugu. Wieś wchodzi również w skład Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego.
Korczew położony jest mniej więcej w równej odległości do najbliższych miast powiatowych (Łosice 19 km, Siemiatycze 30 km, Siedlce 33 km, Sokołów Podlaski 35 km), jak i miast wojewódzkich (Warszawa około 130 km, Białystok około 130 km, Lublin około 150 km).
Historia
edytujNajstarszym zabytkiem materialnym w Korczewie jest znajdujący się w pałacowym parku menhir, który stanowił prawdopodobnie obiekt kultu w czasach przedchrześcijańskich[9]. Pierwsza pisana wzmianka o Korczewie pochodzi z roku 1401, kiedy to książę mazowiecki Janusz I nadał wieś Prejtorowi z Brześca. W owym okresie były to tereny sporne między Mazowszem a Litwą, co tłumaczy istnienie drugiego aktu nadania wsi przez wielkiego księcia litewskiego Witolda pochodzącego z 1416 roku[10].
W następnych latach dobra korczewskie przechodziły w ręce rodzin Hlebowiczów, Chaleckich oraz Lewickich[9]. Z tego okresu nie zachowały się żadne elementy architektury, choć według lokalnych podań położony w parku dziewiętnastowieczny pałacyk „Syberia” leży na podwalinach starszej budowli[9]. Punktem zwrotnym w dziejach Korczewa był zakup wsi z przyległościami przez kasztelana podlaskiego Wiktoryna Kuczyńskiego w 1712 roku[11]. W 1734 zlecił on budowę murowanego pałacu Konceniemu Boniemu, który projektował wówczas dla Radziwiłłów[12]. Budynek wzniesiony przez Boniego w stylu barokowym stoi do dziś, choć przebył liczne przebudowy.
Po trzecim rozbiorze Polski Korczew wszedł w skład monarchii habsburskiej. Natomiast po Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku stał się częścią Królestwa Kongresowego.
Na początku XIX wieku Aleksander Kuczyński zlecił Franciszkowi Jaszczołdowi przeprojektowanie założenia pałacowego[9]. Przebudował on pałac, rozplanował park angielski, wzniósł pałacyk letni zwany Syberią, oranżerię oraz studnię św. Jana. Wszystkie realizacje wykonał w typowej dla siebie stylistyce neogotyckiej. Żona Aleksandra Kuczyńskiego, Joanna z Wulfersów Kuczyńska, była adresatką obfitej korespondencji Cypriana Norwida, który dedykował jej wiersz „Do Pani na Korczewie”[13].[1] Dziś w Korczewie znajduje się ulica oraz zespół szkół jego imienia.
Według niektórych źródeł podczas powstania styczniowego w dobrach korczewskich ukrywał się ks. Stanisław Brzóska, który wygłaszał również kazania w kościele parafialnym w Knychówku.
Pałac doznał szkód podczas pierwszej wojny światowej. Podczas remontu budynku przeprojektowano fasadę według szkiców Stanisława Noakowskiego, dawnego nauczyciela Wandy z Krafftów Ostrowskiej, żony Krystyna, właściciela pałacu. Jest to jeden z niewielu wykonanych projektów architektonicznych Noakowskiego, który słynął przede wszystkim jako teoretyk. Kierownikiem remontu został Marian Walentynowicz, słynący jako ilustrator książek o Koziołku Matołku[9].
Po upadku kampanii wrześniowej, Korczew wszedł w skład Generalnego Gubernatorstwa pod zarządem III Rzeszy. W pałacu zorganizowano wówczas najpierw jednostkę Grenzschutzkommando, czyli straży granicznej, a następnie Ernteschutzkommando, czyli jednostki, która zarządzała upaństwowionymi dobrami Krystyna Ostrowskiego[14]. Podczas drugiej wojny światowej wojska niemieckie wyniszczyły korczewską społeczność żydowską w obozie pracy w Szczeglacinie oraz getcie w Sokołowie Podlaskim[15]. Budynek pałacu doznał największych szkód w okresie powojennym, po objęciu reformą rolną. W 1989 zespół parkowo-pałacowy odkupiły córki Krystyna Ostrowskiego, Renata Ostrowska oraz Beata Ostrowska-Harris[16]. 10 listopada 2021 pałac doznał poważnych uszkodzeń w wyniku pożaru (m.in. spłonął dach)[17][18][19].
Atrakcje turystyczne
edytuj- zespół pałacowo-parkowy wzniesiony w stylu barokowym w latach 1734–1736, potem przebudowany na neogotyk połączony dwiema galeriami z oficynami. Według miejscowej legendy miejskiej po tym pałacu chodziła Biała Dama[20].
- letni pałacyk Syberia z początku XIX w. według projektu Franciszka Jaszczołda
- krajobrazowy park pałacowy zaprojektowany w I połowie XIX w. przez Franciszka Jaszczołda
- dawna oranżeria z 1840 projektu Franciszka Jaszczołda, w latach 20. XX w. przekształcona w kaplicę, potem przemurowana
- biała, drewniana studzienka w stylu gotyckim
- przy bramie wjazdowej stróżówka zwana basztą lub kordegardą
- pionowy głaz przy alei grabowej, menhir – według tradycji z czasu kultu Boga Słońce, niegdyś w pobliżu wzniesiona była sztuczna ruina
- ogrodzenie neogotyckie i neobarokowe z I poł. XIX i XX w.
- drewniana karczma z przełomu XVIII i XIX w.
- we wschodniej części rezerwat przyrody Dębniak, na północ od wsi rezerwat przyrody Przekop
W XVII wieku dla tutejszej społeczności wzniesiono prawosławną parafialną cerkiew[21] w Korczewie, o której losach wiadomo niewiele i która nie zachowała się do dnia dzisiejszego. W następstwie unii brzeskiej cerkiew przekazana została unitom dzieląc ruską społeczność na unitów i dyzunitów.
We wsi wytwarzane są tradycyjne wyroby młynarskie Eko-Mega Młyny Wodne, które w 2006 wyróżniono perłą w konkursie „Nasze Kulinarne Dziedzictwo”[22].
Transport
edytujDrogi
edytujW Korczewie zbiega się 5 dróg powiatowych:
- Siedlce – Korczew
- Łosice – Korczew
- Sawice – Czaple-Andrelewicze – Korczew
- Hruszew – Tokary – Drażniew – Laskowice – Korczew
- Drażniew – Przekop – Korczew
9 km od miejscowości przebiega droga krajowa 62 Włocławek – Wyszków – Węgrów – Siemiatycze.
Kolej
edytujNajbliższa stacja kolejowa – Niemojki (linia kolejowa nr 31) – znajduje się w odległości 13 km.
Komunikacja dalekobieżna
edytujPołączenia autobusowe zapewniają następujący przewoźnicy:
- PKS Siedlce – w kierunku Łosic, Mogielnicy, Siedlec oraz Tokar
- PKS Łosice – w kierunku Białej Podlaskiej, Łosic, Mogielnicy, Siedlec, Sokołowa Podlaskiego, Tokar oraz Warszawy
- PKS Sokołów Podlaski – w kierunku Łosic, Mogielnicy, Sokołowa Podlaskiego, Warszawy oraz Starczewic
- Jares – w kierunku Siedlec
Kultura i edukacja
edytuj- Pałac w Korczewie wraz z parkiem angielskim
- Gminna Biblioteka Publiczna
- Zespół Placówek Oświatowych
- Publiczne Gimnazjum im. Cypriana Kamila Norwida
- Publiczna Szkoła Podstawowa
- Gminne Przedszkole Publiczne
Inne obiekty użyteczności publicznej
edytuj- Leśniczówka Leśnictwa Korczew Nadleśnictwa Sarnaki
- Oddział Banku Spółdzielczego w Siedlcach
- Posterunek Energetyczny Rejonu Energetycznego Siedlce Zakładu Energetycznego Warszawa – Teren S.A.
- Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej
- Urząd pocztowy
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 58250
- ↑ Wieś Korczew w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-02-24], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 507 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński "Mazowsze, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 140
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ a b c d e Renata Ostrowska, Mój Dom, wyd. II, Warszawa 2019.
- ↑ Tomasz Jaszczołt, Korczewscy z rodu Prusów w ziemi drohickiej, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”, IX, 2012.
- ↑ Wiktoryn Kuczyński, Pamiętniki, Józef Maroszek (red.), Białystok 1999.
- ↑ Anna Leśniczuk, Kuczyńscy na Korczewie (1712–1858), [w:] Wielkie rody na ziemiach polsko-litewskich w XVI–XX wieku: wielkie rody, procesy, Olsztyn 2017, s. 3.
- ↑ Cyprian Norwid, Do Pani na Korczewie: wiersze, listy, małe utwory prozą, Juliusz Gomulicki (red.), Warszawa 1963.
- ↑ Zbigniew Florysiak, Korczew lat okupacji niemieckiej: Okruchy wspomnień, Siedlce 2009.
- ↑ Edward Kopówka, Getto w Sokołowie Podlaskim [online], Gazeta Podlasia [dostęp 2020-04-09] (pol.).
- ↑ Historia – Pałac w Korczewie [online] [dostęp 2020-04-09] (pol.).
- ↑ Pożar pałacu w Korczewie! Płonie zabytkowy budynek. Radio ESKA, 2021-11-10. [dostęp 2021-11-10]. (pol.).
- ↑ Pożar pałacu z XVIII wieku. Strażacy ratują cenne zabytki. TVN Warszawa, 2021-11-10. [dostęp 2021-11-10]. (pol.).
- ↑ Pałac w Korczewie - kiedy odbudowa po pożarze?. podlasie24.pl, 2022-07-29. [dostęp 2023-07-26]. (pol.).
- ↑ Tygodnik, W wakacje to już będzie nowy pałac! [online], Tygodnik Siedlecki, 6 kwietnia 2018 [dostęp 2024-02-05] (pol.).
- ↑ Jerzy Hawryluk. Cerkiew prawosławna na Podlasiu przed unią Brzeską. „Над Бугом і Нарвою”. 2 (6), 1993. Związek Ukraińców Podlasia. ISSN 1230-2759. [dostęp 2016-01-09].
- ↑ Smaki Mazowsza, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, Warszawa, 2018, s.51, ISBN 978-83-62082-94-0
Bibliografia
edytuj- Jaszczołt Tomasz, Korczewscy z rodu Prusów w ziemi drohickiej, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” 2012, tom IX, s. 19–32.
- Kuczyński Wiktoryn, Pamiętnik, oprac. Józef Maroszek, Białystok 1999.
- Leśniczuk, Anna, Kuczyńscy na Korczewie (1712-1858), Wielkie rody na ziemiach polsko-litewskich w XVI-XX wieku: wielkie rody, procesy, Olsztyn 2017.
- Leśniczyk, Anna, Korczew w Prasie, Prasa Podlaska w XIX i XX wieku, red. Jarosław Cabaj, Siedlce 2016.
- Norwid Cyprian, Do Pani na Korczewie: wiersze, listy, małe utwory prozą, oprac.Juliusz Gomulicki, Warszawa 1963.
- Ostrowska Renata, Mój Dom, wyd. II, Warszawa 2019.