Piotr Jaroszewicz
Piotr Jaroszewicz (ur. 8 października 1909 w Nieświeżu, zm. 1 września 1992 w Warszawie) – polski nauczyciel, polityk i działacz komunistyczny. Wicepremier (1952–1970) oraz minister górnictwa i następnie górnictwa węglowego (1954–1956). Generał dywizji Wojska Polskiego, prezes Rady Ministrów w latach 1970–1980, członek prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu (1971–1981) oraz członek Komisji Wojskowej Biura Politycznego KC PZPR, nadzorującej Wojsko Polskie od maja 1949[2]. Poseł na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III, IV, V, VI, VII i VIII kadencji. Budowniczy Polski Ludowej.
| ||
![]() Piotr Jaroszewicz w 1977 | ||
Data i miejsce urodzenia | 8 października 1909 Nieśwież, gubernia mińska, Imperium Rosyjskie | |
Data i miejsce śmierci | 1 września 1992 Warszawa, Polska | |
Prezes Rady Ministrów | ||
Okres | od 23 grudnia 1970 do 18 lutego 1980 | |
Przynależność polityczna | Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | |
Poprzednik | Józef Cyrankiewicz | |
Następca | Edward Babiuch | |
Wiceprezes Rady Ministrów | ||
Okres | od 21 listopada 1952 do 23 grudnia 1970 | |
Przynależność polityczna | Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | |
Minister górnictwa węglowego | ||
Okres | od 14 maja 1954[1] do 23 marca 1956 | |
Przynależność polityczna | Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | |
Poprzednik | Ryszard Nieszporek | |
Następca | Franciszek Waniołka | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
| ||
![]() | ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | 8 października 1909 Nieśwież | |
Data i miejsce śmierci | 1 września 1992 Warszawa | |
Przebieg służby | ||
Lata służby | 1943–1960 | |
Siły zbrojne | ![]() | |
Jednostki | 1 Korpus Polski 1 Armia Polska 1 Armia Wojska Polskiego Główny Zarząd Polityczny Wojska Polskiego Główne Kwatermistrzostwo Wojska Polskiego | |
Stanowiska | Zastępca szefa Wydziału Polityczno-Wychowawczego 2 DP Szef Wydziału Polityczno-Wychowawczego 2 DP Zastępca dowódcy 2 DP ds. polityczno-wychowawczych Szef Zarządu Polityczno-Wychowawczego 1 Armii WP Zastępca i p.o. szefa Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego WP Główny Kwatermistrz WP III wiceminister obrony narodowej | |
Główne wojny i bitwy | II wojna światowa | |
Późniejsza praca | polityk |

MłodośćEdytuj
Wychowywał się w rodzinie duchownego prawosławnego[3]. Od 1929 pracował jako nauczyciel w szkole powszechnej w powiecie stolińskim. W 1934 ukończył Wyższy Kurs Nauczycielski, studiował także pedagogikę w Warszawie[4]. W latach 1934–1939 był dyrektorem szkoły powszechnej w Michałówce, Pilawie i w Borowiu w powiecie garwolińskim. Organizator, na tym terenie, organizacji sanacyjnej „Strzelca”[5]. Przed wojną był członkiem Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” (w latach 1930–1931) i Związku Nauczycielstwa Polskiego (w latach 1929–1939)[4].
Po agresji ZSRR na Polskę znalazł się na terenie okupacji sowieckiej. W 1940 został deportowany w okolice Archangielska, gdzie pracował przy wyrębie lasu[3]. Na zesłaniu przebywał również w Kazachstanie[6]. Z powodu tyfusu nie mógł wstąpić do formowanych Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR[3].
Kariera wojskowaEdytuj
28 sierpnia 1943 przyjęty został do 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, przydzielony do 4 Pułku Piechoty i wyznaczony na stanowisko pisarza-magazyniera. Następnie jako „oficer bez stopnia” został zastępcą dowódcy 7 kompanii 4 pp. W okresie od 20 września do 15 listopada 1943 był słuchaczem kursu oficerskiego 2 Dywizji Piechoty i kursu oficerów polityczno-wychowawczych 1 Korpusu PSZ w ZSRR. Po ukończeniu kursów powrócił do 4 pp, w którym objął stanowisko zastępcy dowódcy III batalionu do spraw polityczno-wychowawczych. W tym momencie rozpoczęła się jego błyskotliwa kariera wojskowa. 1 grudnia 1943 przeniesiony został do Wydziału Polityczno-Wychowawczego 2 DP na stanowisko instruktora propagandy wśród ludności cywilnej i wojsk nieprzyjaciela. 15 kwietnia 1944 został zastępcą szefa tego wydziału, 21 lipca szefem wydziału, a 19 sierpnia wyznaczony został na stanowisko zastępcy dowódcy 2 DP ds. polityczno-wychowawczych.
13 września 1944 powołany został na stanowisko szefa Zarządu Polityczno-Wychowawczego 1 Armii Wojska Polskiego (sprzeciwiał się temu na posiedzeniu Biura Politycznego KC PPR Jakub Berman, twierdząc, że Piotr Jaroszewicz nie jest komunistą[7]). 16 października tego roku powierzono mu pełnienie obowiązków zastępcy dowódcy 1 Armii WP do spraw polityczno-wychowawczych. 25 listopada 1944 został zatwierdzony na tym stanowisku. Jako szef delegacji jednostek frontowych raportował Krajowej Radzie Narodowej o udziale Polaków w zdobyciu Berlina[5]. 14 czerwca 1945 został zastępcą szefa Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego WP. W okresie od sierpnia do października 1945 pełnił obowiązki szefa tej instytucji.
28 sierpnia 1943 z chwilą przyjęcia do 1 Korpusu PSZ w ZSRR otrzymał stopień szeregowca. 1 lutego 1944 awansował na chorążego, a 1 maja tego roku na porucznika z pominięciem stopnia podporucznika. 17 czerwca 1944 dowódca 1 Armii WP ustalił okresy wysługi w stopniach oficerskich. Zgodnie z rozkazem dowódcy armii minimalny okres wysługi dla oficerów liniowych, pełniących służbę w oddziałach walczących, do sztabu korpusu włącznie wynosił: porucznika i kapitana – 3 miesiące, a dla oficerów liniowych, pełniących służbę w oddziałach walczących, do sztabu armii i frontu włącznie wynosił: majora 8 miesięcy i podpułkownika – 10 miesięcy. Piotr Jaroszewicz awans na kapitana otrzymał 27 lipca, a więc po przesłużeniu prawie trzech miesięcy w stopniu porucznika. We wrześniu 1944 przeniesiony został z dowództwa 2 DP do dowództwa 1 Armii WP. Majorem został w dniu 1 października 1944, dwa miesiące i trzy dni od ostatniego awansu. 3 listopada 1944 mianowany został do stopnia podpułkownika. 2 grudnia 1944 Naczelny Dowódca WP ustalił nowe zasady nadawania stopni oficerskich. Zgodnie z tymi zasadami okres wysługi w stopniu dla podpułkownika korpusu polityczno-wychowawczego pełniącego służbę w sztabie armii wynosił 18 miesięcy i mógł zostać skrócony do połowy. Piotr Jaroszewicz awans na pułkownika otrzymał 18 kwietnia 1945, a więc po przesłużeniu w stopniu podpułkownika niespełna sześciu miesięcy. Generałem został w wieku 36 lat (po przesłużeniu w wojsku jedynie 28 miesięcy).
29 października 1945 powołany został na stanowisko głównego kwatermistrza WP – III wiceministra obrony narodowej. 14 grudnia 1945 awansował na generała brygady. Wydział Polityki Zagranicznej Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) w swej analizie sytuacji w Polsce sporządzonej w kwietniu 1948 stwierdzał, że Piotr Jaroszewicz jest jednym z ministrów, który prezentuje „nacjonalistyczne dążenia”, przeprowadzając w wojsku akcję usuwania ze stanowisk dowódczych oficerów radzieckich[8].
W latach 1950–1952 był zastępcą przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego do spraw planowania wojskowego. 11 listopada 1950 mianowany generałem dywizji. Następnie wyznaczony został do prac poza wojskiem. Z dniem 6 czerwca 1960 przeniesiony został do rezerwy.
Działalność politycznaEdytuj
Od 1944 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej, a następnie (od 1948) należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
Zaliczany do „puławian” podczas walki o władzę w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych[9].
Poseł w latach 1947–1985 na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III, IV, V, VI, VII i VIII kadencji. W latach 60. poseł regionu krośnieńskiego.
Od 1956 stały przedstawiciel Polski w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej oraz członek Komitetu Wykonawczego RWPG. W latach 1952–1970 wicepremier, w okresie 1954–1956 minister górnictwa oraz minister górnictwa węglowego. Od 1957 wiceprzewodniczący Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów oraz przewodniczący Komitetu Współpracy Gospodarczej z Zagranicą.
Od 1972 prezes Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (odwołany w 1980). W latach 1971–1981 członek prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu.
Od 1948 do 1980 był członkiem Komitetu Centralnego PZPR, a w latach 1964–1980 członkiem Biura Politycznego KC PZPR. W lutym 1980 został usunięty na VIII Zjeździe PZPR przez Edwarda Gierka z funkcji premiera oraz z Biura Politycznego KC PZPR. W 1981 usunięty z PZPR.
Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany jako członek ekipy Edwarda Gierka.
Prezes Rady Ministrów (1970–1980)Edytuj
Premier od 23 grudnia 1970 do 18 lutego 1980.
W 1971 Rada Ministrów pod jego przewodnictwem podjęła uchwałę o anulowaniu decyzji Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z września 1946 o pozbawieniu obywatelstwa m.in. generałów Andersa, Kopańskiego, Chruściela i Maczka, a także Stanisława Mikołajczyka. Uchwała nie została jednak opublikowana[10].
Współautor tzw. manewru gospodarczego z 1976 polegającego na podwyżce cen żywności (połączonej z wprowadzeniem rekompensat) w związku z całkowitym oderwaniem się cen detalicznych żywności od kosztów produkcji rolnej. Decyzja o podwyżkach doprowadziła do protestu robotników w Ursusie i Radomiu. Po strajkach Piotr Jaroszewicz chciał ustąpić ze stanowiska premiera, ale został przekonany przez Edwarda Gierka do pozostania na tej funkcji[11].
W lutym 1980 został usunięty na VIII Zjeździe PZPR z funkcji premiera.
AwanseEdytuj
- chorąży – 1 lutego 1944
- porucznik (z pominięciem rangi podporucznika) – 1 maja 1944
- kapitan – 27 lipca 1944
- major – 1 października 1944
- podpułkownik – 3 listopada 1944
- pułkownik – 18 kwietnia 1945
- generał brygady – 14 grudnia 1945
- generał dywizji – 11 listopada 1950
Odznaczenia i wyróżnienia (lista niepełna)Edytuj
- Order Budowniczych Polski Ludowej (1969)
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1945)
- Order Krzyża Grunwaldu II klasy (8 października 1979[12])
- Order Krzyża Grunwaldu III klasy[13]
- Order Sztandaru Pracy I klasy (dwukrotnie, w tym w 1964[14])
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1979)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1946)[15]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (1954)[16]
- Medal 30-lecia Polski Ludowej
- Medal za Warszawę 1939–1945 (1946)[17]
- Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk
- Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
- Medal „Za udział w walkach o Berlin” (1966)
- Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
- Odznaka Grunwaldzka
- Order Przyjaźni Narodów (Związek Radziecki, 1979)
- Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Związek Radziecki)
- Medal jubileuszowy „Dwadzieścia lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Związek Radziecki, 1972)
- Medal 30-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945 (Związek Radziecki, 1975)
- Order Rewolucji Październikowej (Związek Radziecki, 1974)
- Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (Francja, 1975)[18]
- Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia, 1977)[19]
- Honorowe obywatelstwo Jasła (1965)[20]
Życie prywatneEdytuj
Syn Konstantego i Ludmiły[4]. Jego ojciec był prawosławnym duchownym[21]. Przyrodni brat Alfreda Jaroszewicza[22].
Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Oksana (1914–1952), z którą miał syna Andrzeja. Drugą żoną była Alicja Solska, z którą miał syna Jana.
W 1991 nakładem wydawnictwa „Fakt” ukazała się książka Bohdana Rolińskiego Przerywam milczenie...: 1939–1989, wywiad rzeka z Piotrem Jaroszewiczem[23].
Okoliczności śmierciEdytuj
Został zamordowany razem z żoną Alicją Solską w niewyjaśnionych okolicznościach, w nocy z 31 sierpnia na 1 września 1992, w swoim domu w Aninie przy ul. Zorzy 19 (pod tym adresem po wojnie mieszkał Julian Tuwim)[24]. Sprawców ani motywu nie wykryto, proces domniemanych zabójców zakończył się uniewinnieniem. Część materiału dowodowego w śledztwie została wykradziona z akt policyjnych, co stwierdzono w 2005[25][26].
Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A2-7-12)[27].
W 2007 Biuro Wywiadu Kryminalnego Komendy Głównej Policji postawiło tezę, że zabójstwo Jaroszewiczów miało związek z archiwum hitlerowskim, którego część Piotr Jaroszewicz zatrzymał w Radomierzycach w 1945 jako pułkownik WP, gdzie dotarł wraz z Tadeuszem Steciem (zm. 1993) i generałem Jerzym Fonkowiczem (zm. 1997, wszyscy zostali zamordowani w niewyjaśnionych okolicznościach). Według analityków policji dokumenty, które trafiły później do prywatnego archiwum Piotra Jaroszewicza, zawierały informacje kompromitujące polityków z różnych krajów[28].
W czerwcu 2017 wznowiono śledztwo w sprawie śmierci Jaroszewiczów[29][30]. W grudniu 2019 skierowano akt oskarżenia przeciwko trzem członkom tzw. gangu karateków. Morderstwo miało być dokonane na tle rabunkowym[31].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Do 29 kwietnia 1955 jako minister górnictwa.
- ↑ Sławomir Cenckiewicz, Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy), Poznań 2011, s. 73.
- ↑ a b c Hubert Kozieł: Piotr Jaroszewicz. Kariera równie tajemnicza jak śmierć. rp.pl, 18 lipca 2019.
- ↑ a b c Informacje w BIP IPN.
- ↑ a b Kazimierz Barcikowski, U szczytów władzy, Wydawnictwo Projekt, Warszawa 1998, ISBN 83-87168-20-3, s. 91.
- ↑ Mord w willi Tuwima. Sprawa Jaroszewiczów wciąż powraca. igimag.pl, 17 kwietnia 2018.
- ↑ Anna Sobór-Świderska , Jakub Berman. Biografia komunisty, Warszawa: IPN, 2009, s. 136, ISBN 978-83-7629-090-4, OCLC 836862492 .
- ↑ Mirosław Szumiło, Roman Zambrowski 1909–1977, Warszawa: IPN, 2014, s. 227–228, ISBN 978-83-7629-621-0, OCLC 890410659 .
- ↑ Październik i „Mała stabilizacja”. W: Jerzy Eisler: Zarys dziejów politycznych Polski 1944–1989. Warszawa: POW „BGW”, 1992, s. 61–62. ISBN 83-7066-208-0.
- ↑ „Rzeczpospolita” z 20 marca 1988.
- ↑ Kazimierz Barcikowski, U szczytów władzy, Wydawnictwo Projekt, Warszawa 1998, ISBN 83-87168-20-3, s. 95.
- ↑ „Wojskowy Przegląd Historyczny” Nr 1–2 (91–92), Wydawnictwa „Czasopisma Wojskowe”, Warszawa 1980, s. 308.
- ↑ Profil na stronie Biblioteki Sejmowej.
- ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, nr 170 z 20 lipca 1964.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 22, poz. 220.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43.
- ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Legia Honorowa. Zarys historii orderu. Ostrołęka 1997, s. 63.
- ↑ „Biuletyn Informacyjny”, T. 18. Wyd. 40–52, s. IR-11.
- ↑ Honorowi obywatele miasta Jasła. twojejaslo.pl, 3 stycznia 2017.
- ↑ Stefan Korboński, W imieniu Kremla, Paryż 1956, s. 57.
- ↑ Dorota Kania: Cień tajnych służb. Kraków: Wydawnictwo M, 2013, s. 27. ISBN 978-83-7595-640-5.
- ↑ Bazy Biblioteki Narodowej. bn.org.pl.
- ↑ Joanna Czyż. Tajemnice Nowego Anina. „Wiadomości Sąsiedzkie”. Nr 14, s. 14–15. J-Property. ISSN 2082-3266.
- ↑ Nie ma szans na znalezienie zabójców byłego premiera. wp.pl, 7 kwietnia 2008.
- ↑ Zamordowane śledztwo, „Rzeczpospolita”, 12–13 kwietnia 2008.
- ↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie.
- ↑ Jaroszewiczowie zginęli przez hitlerowskie akta?. wp.pl, 31 sierpnia 2007.
- ↑ Nowe śledztwo ws. Jaroszewiczów. Co wiemy o zbrodni?. onet.pl, 13 czerwca 2017.
- ↑ Wojciech Cieśla: Zabójstwo Jaroszewiczów 25 lat później: Zbrodnia prawie doskonała zmierza do rozwiązania?. newsweek.pl, 13 czerwca 2017.
- ↑ Członkowie „gangu karateków” oskarżeni o zabójstwo Jaroszewiczów. 27 lat po zbrodni. tvn24.pl, 19 grudnia 2019.
BibliografiaEdytuj
- Tadeusz Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991. Władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991. PWN 1991
- Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990. Toruń 2010