Wikipedia

Władysław Józef Zaleski

Oficer dyplomowany Wojska Polskiego, prawnik polski, działacz państwowy na emigracji

Władysław Józef Zaleski[1] herbu Jelita (ur. 14 lipca 1894 w Sanoku, zm. 5 lutego 1982 w Londynie) – polski doktor praw, dyplomata, adwokat, oficer dyplomowany Wojska Polskiego II RP, uczestnik czterech wojen, mianowany przez władze RP na uchodźstwie na stopień pułkownika, działacz państwowy na emigracji, prezes Najwyższej Izby Kontroli na Uchodźstwie w latach 1974–1978.

Władysław Zaleski
Ladislaus v. Zaleski
Ilustracja
Władysław Zaleski
pułkownik dyplomowany pułkownik dyplomowany
Data i miejsce urodzenia

14 lipca 1894
Sanok; Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

5 lutego 1982
Londyn; Wielka Brytania

Przebieg służby
Lata służby

1915–1920

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Błękitna Armia
Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne

Jednostki

45 Pułk Piechoty Austro-Węgier,
3 Batalion Strzelców Sanockich,
2 Korpus Polski

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska (obrona Lwowa)
wojna polsko-bolszewicka (wyprawa kijowska)
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi Medal Niepodległości Srebrny Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Komandor Orderu Korony Rumunii (1932–1947) Order Gwiazdy Białej III Klasy (Estonia)
Odznaka pamiątkowa „Orlęta”
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

 
Rodzina Zaleskich (ok. 1906-1912)
 
Rodzina Zaleskich (ok. 1912-1918). Władysław Zaleski u góry w środku
 
Willa Zaleskich w Sanoku w 1. poł. XX wieku
 
Grobowiec rodziny Zaleskich w Sanoku

Władysław Józef Zaleski urodził się 14 lipca 1894 w Sanoku[2][3]. Był wnukiem Ludwika Zaleskiego z Mikuliczyna, powstańca listopadowego[4][5]. Pochodził z szanowanej rodziny osiadłej w Sanoku. Syn lekarza i społecznika Karola Zaleskiego (1856–1941) i nauczycielki Wilhelminy z domu Leixner (1859–1912). Miał ośmioro rodzeństwa: (pięciu braci i trzy siostry), byli to kolejno: Tadeusz (ur. 1887), Juliusz (ur. 1889), Karol (ur. 1890), Zygmunt Jan (ur. 1892[6][7]), Maria Elżbieta (1896-1967[8][9], po mężu Hanus[4]), Jakub (ur. 1899), Jadwiga (ur. 1900), Zofia Ludwika (1903–1906, zmarła w dzieciństwie[10][11][12] na zapalenie opon mózgowych[4][13]). Rodzina zamieszkiwała w tzw. Willi Zaleskich. Dwóch z jego braci, Juliusz i Jakub w 1940 zostało ofiarami zbrodni katyńskiej.

W 1913 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Władysław Brzozowski, Jan Bratro, Stanisław Szwed, Roman Ślączka)[3][14][15]. Był jednym z pierwszych członków ruchu skautowego w Sanoku, został członkiem tajnego „oddziału ćwiczebnego” im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego, założonego w listopadzie 1909 przez działaczy Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”, od 1911 jako jawna Drużyna Skautowa im. hetmana Stanisława Żółkiewskiego – Ex ossibus ultor[16][17] (innymi harcerzami byli wówczas m.in. Jan Bratro, Władysław Brzozowski, Julian Krzyżanowski, Tadeusz Piech, Klemens Remer, Tadeusz Remer, Zygmunt Vetulani, Mieczysław Krygowski)[18]. W sanockim harcerstwie pełnił funkcję plutonowego[19]. Należał do jej rady plutonowych, na przełomie 1911/1912 założył drużynę harcerską im. Romualda Traugutta przy Gimnazjum Państwowym w Brzozowie[20][21][22], a w lipcu 1913 był w składzie polskiej delegacji skautowej na światowy zlot skautowy w angielskim Birmingham[23][24] (wraz z nim był Tadeusz Piech[25][26])[27]. Był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, działającego w gmachu przy ulicy Mickiewicza[28].

Pierwotnie rozpoczął studia na akademii handlowej[3]. Następnie podjął studia prawa w Wiedniu. Po wybuchu I wojny światowej w 1914 wstąpił do Legionu Wschodniego[29][30]. W 1915 został wcielony do Armii Austro-Węgier i wysłany do walk na froncie albańsko-włoskim (wspólnie z nim m.in. brat Zygmunt oraz koledzy z Sanoka, Jan Kosina i jego brat Stanisław[31]). Został awansowany na stopień chorążego rezerwy z dniem 1 lipca 1916[32]. W 1917 został ranny i trafił na leczenie do szpitala w Krakowie. U kresu wojny w 1918 był oficerem rezerwy 45 pułku piechoty Austro-Węgier w Sanoku[33].

Dekretem Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego z 19 lutego 1919 jako były oficer armii austro-węgierskiej został przyjęty do Wojska Polskiego z dniem 1 stycznia 1918 wraz z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1917 (mianowanie na ten stopień uzyskał tym samym rozkazem także jego brat Juliusz)[34] i rozkazem z tego samego dnia 19 lutego 1919 Szefa Sztabu Generalnego płk. Stanisława Hallera mianowany oficerem men. przy dowództwie 3 batalionu Strzelców Sanockich[35]. Następnie szkolił i kierował Pogotowiem Młodzieży, powołanym przez komendanta sanockiego hufca Michała Urbanka[36][37], spełniającego zadania utrzymania porządku w mieście, które przyczyniło się następnie do organizacji pierwszych polowych oddziałów wojskowych[38]. W tym czasie prowadził zajęcia przysposobienia wojskowego[39]. Służba w Pogotowiu odbywała się w godz. 8–22 i wyrobiła w służących postawę wojskowego drylu. W batalionie służył do maja 1919 i wówczas trafił do Dowództwa Frontu Galicyjsko-Lwowskiego. Uczestniczył w wojnie polsko-ukraińskiej, w tym obronie Lwowa. Następnie uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej[40], w tym w wyprawie kijowskiej. Służył na stanowiskach dowódcy kompanii i dowódcy batalionu.

W niepodległej II Rzeczypospolitej ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego uzyskując tytuł doktora praw przed 1923. W Wojsku Polskim został awansowany do stopnia porucznika rezerwy w korpusie oficerów piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[41][42]. W 1920 został zdemobilizowany jako oficer 80 pułku piechoty. Później pozostawał oficerem rezerwowym 2 pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku (1923, 1924)[43][44].

Będąc radcą ministerialnym uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z początku 1922 został uznany przynależnym do gminy Sanok[45]. Od 1923 był pracownikiem służby zagranicznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Od 5 lipca 1923 do 1 stycznia 1925 pełnił funkcję sekretarza II klasy konsulatu RP w Pradze, następnie był sekretarzem II klasy konsulatu RP w Paryżu od 1 stycznia 1925 do 30 listopada 1927[46]. Następnie powrócił do centrali MSZ w Warszawie i był referentem w Departamencie Polityczno-Ekonomicznym od 1 grudnia 1927[46]. Później był kierownikiem referatu od 19 kwietnia 1933[46]. Od 1 maja 1935 był naczelnikiem Wydziału Polaków Za Granicą w Departamencie Konsularnym (E.II; wzgl. Wydział ds. Mniejszości i Polonii za Granicą)[46][47]. W 1934 jako rezerwy był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr I jako oficer reklamowany na 12 miesięcy i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III[48]. Należał do warszawskiego Koła Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość[49].

Po wybuchu II wojny światowej przedostał się przez Bałkany (Rumunię i Turcję) na Bliski Wschód. Tam wstąpił do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. W 1942 przystąpił do szeregów 2 Korpusu Polskiego (jak się sam określił, był w nim najstarszym porucznikiem), w jego ramach pracował w ramach zabezpieczenia archiwum korpusu i archiwum MSZ, znajdującego się na Bliskim Wschodzie. Od 1944 do 1945 przemierzył szlak przez Kair, Taranto, Rzym, po czym trafił do Londynu.

Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Od 1945 pracował w Polskiej Bibliotece i Archiwum Polskim Ośrodka Badań RP na Wychodźstwie. 10 lipca 1974 został powołany przez Prezydenta RP Stanisława Ostrowskiego na prezesa Najwyższej Izby Kontroli na Uchodźstwie (po śmierci generała Stanisława Kuniczaka)[50]. Kierował izbą od 14 lipca 1978 przez okres niespełna czterech lat, a 15 marca 1978 w wieku 84 lat złożył rezygnację, motywując swoją decyzję złym stanem zdrowia po przebytej chorobie serca, po czym na własną prośbę został odwołany 25 maja 1978[51][52], zaś został zastąpiony przez generała Jana Berka[53]. Po odwołaniu z zajmowanego urzędu 25 maja 1978 otrzymał specjalne podziękowanie za swoją służbę na stanowisku Prezesa NIK, wystosowane od Prezydenta RP dr. Stanisława Ostrowskiego wraz z zawiadomieniem o odznaczeniu Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski w uznaniu za położone zasługi dla Państwa[52]. Ponadto wieloletnim sekretarzem Rady Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie, członkiem Instytutu Spraw Międzynarodowych, członkiem zarządu Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii, członkiem zarządu Byłych Pracowników Służby Dyplomatycznej. Był autorem publikacji, m.in. z dziedziny spraw narodowościowych.

Zamieszkiwał w londyńskiej dzielnicy Wimbledon przy Salisbury Road 9[54]. Był żonaty, miał córki[55].

Zmarł 5 lutego 1982 w Londynie i tam został pierwotnie pochowany (w uroczystościach pogrzebowych uczestniczył Prezydent RP na Uchodźstwie Edward Raczyński). Jego prochy zostały przewiezione do Polski i 24 sierpnia 1996 pochowane w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku[56][57][58].

Ordery i odznaczenia edytuj

Publikacje edytuj

  • Międzynarodowa ochrona mniejszości (1932)[64][65]
  • Podstawy legalizmu: o konstytucyjnym rządzie R.P. w Londynie (1980)[66]

Przypisy edytuj

  1. ↑ W ewidencji wojskowej c. i k. armii był określany jako „Ladislaus v. Zaleski”.
  2. ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 82 (poz. 225).
  3. ↑ a b c XXXII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1912/13. Sanok: Fundusz Naukowy, 1913, s. 58.
  4. ↑ a b c Czesław Skrobała / Jadwiga Zaleska. Opowieść wigilijna. „Nowiny”, s. 1,6, Nr 43 z 23 grudnia 1982. 
  5. ↑ Wpoić młodzieży patriotyzm. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 28 (193) z 1-19 października 1980. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  6. ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 82 (poz. 224).
  7. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 548.
  8. ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 173 (poz. 75).
  9. ↑ Maria Hanus. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-10-20].
  10. ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 30 (poz. 73).
  11. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 125, s. 3, 27 maja 1906. 
  12. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 78.
  13. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 78. ISBN 83-909787-0-9.
  14. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 27 z 1 lipca 1913. 
  15. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2012-04-02].
  16. ↑ Alojzy Zielecki. Polski ruch niepodległościowy w Sanoku i regionie na tle wydarzeń krajowych przełomu XIX i XX wieku. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 199-200, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  17. ↑ Alojzy Zielecki, Rozwój ruchu niepodległościowego, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 474.
  18. ↑ Działalność sportowa Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. sokolsanok.pl. [dostęp 2015-07-27].
  19. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 11-12, 16, 17.
  20. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 19.
  21. ↑ Alicja Wolwowicz: Zarys dziejów sanockiego harcerstwa. W: 95 lat sanockiego harcerstwa 1911–2006. Sanok: 2006, s. 5.
  22. ↑ Jerzy Ferdynand Adamski: 75 lat Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Brzozowie. Brzozów: Muzeum Regionalne PTTK w Brzozowie, 1984, s. 10.
  23. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 81.
  24. ↑ Alojzy Zielecki, Rozwój ruchu niepodległościowego, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995 s. 474.
  25. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 21.
  26. ↑ Alojzy Zielecki. Polski ruch niepodległościowy w Sanoku i regionie na tle wydarzeń krajowych przełomu XIX i XX wieku. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 200, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  27. ↑ Udział młodzieży gimnazjum sanockiego w ruchu niepodległościowym przed r. 1914 i w czasie ostatnich wojen. W: Edmund Słuszkiewicz: Sprawozdanie jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888–1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938, s. 35-36.
  28. ↑ Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 29 listopada 2009. [dostęp 2014-03-12].
  29. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 23.
  30. ↑ Alicja Wolwowicz: Zarys dziejów sanockiego harcerstwa. W: 95 lat sanockiego harcerstwa 1911–2006. Sanok: 2006, s. 7.
  31. ↑ Paweł Kosina. Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. „Góra Przemienienia”, s. 18, 26 (150) z 25 czerwca 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  32. ↑ Ranglisten des Kaiserlichen und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 419.
  33. ↑ Ranglisten des Kaiserlichen und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 598.
  34. ↑ Dekret Naczelnego Wodza Wojsk Polskich o przyjęciu do W.P. oficerów z b. armii austro-węgierskiej (838). „Dziennik Rozkazów Wojskowych”, s. 647, Nr 26 z 8 marca 1919. 
  35. ↑ Rozkaz Naczelnego Dowództwa Wojsk Polskich o przydziale oficerów (841). „Dziennik Rozkazów Wojskowych”, s. 654, Nr 26 z 8 marca 1919. 
  36. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 27.
  37. ↑ Józef Stachowicz: Nasi profesorowie na zjeździe. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 87.
  38. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 207.
  39. ↑ Edward Zając: Jak Sanok wybił się na niepodległość. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1995, s. 18. ISBN 83-901466-3-0.
  40. ↑ Paweł Kosina, Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy Przyjaciele, Sanok 2006, s. 59.
  41. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 503.
  42. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 443.
  43. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 380.
  44. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 329.
  45. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 591 (poz. 29).
  46. ↑ a b c d e f g h i Rocznik SZRP 1938 ↓, s. 239.
  47. ↑ Referat o zagadnieniu Prometejskim – 12 lutego 1940 (cz. II). domkaukaski.org. [dostęp 2014-05-19].
  48. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 17, 814.
  49. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 67.
  50. ↑ Mianowanie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 16, Nr 2 z 12 lipca 1974. 
  51. ↑ Zwolnienie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 9, Nr 2 z 30 maja 1978. 
  52. ↑ a b c Dział urzędowy. Komunikat Kancelarii Cywilnej Prezydenta R. P.. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 10, Nr 2 z 30 maja 1978. 
  53. ↑ Mianowanie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 10, Nr 2 z 30 maja 1978. 
  54. ↑ Zofia Bandurka: Wykaz imienny zaproszonych i obecnych na Zjeździe – przygotowała mgr Zofia Bandurkówna. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 153.
  55. ↑ Władysław Józef Zaleski. Nekrolog. „Tygodnik Sanocki”. Nr 34 (250), s. 2, 23 sierpnia 1996. 
  56. ↑ Pozostała pamięć. „Tygodnik Sanocki”. Nr 34 (250), s. 1, 23 sierpnia 1996.  Władysław Józef Zaleski. Nekrolog. „Tygodnik Sanocki”. Nr 34 (250), s. 2, 23 sierpnia 1996. 
  57. ↑ Stefan Stefański. Wrócił na rodzinną ziemię. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 35 (251) z 30 sierpnia 1996. 
  58. ↑ Krystyna Chowaniec: Sto lat w służbie niepodległej 1918–2018. 100 lat Związku Harcerstwa Polskiego na Ziemi Sanockiej. Sanok: Stowarzyszenie Wychowawców „Eleusis” w Sanoku / Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2018, s. 19. ISBN 978-8362960-73-6.
  59. ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 26, Nr 5 z 31 grudnia 1978. 
  60. ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwo Spraw Zagranicznych”, s. 12, Nr 1 z 15 lutego 1939. 
  61. ↑ „za pracę w dziele odzyskania niepodległości” M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94.
  62. ↑ „za zasługi w służbie państwowej” M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 347.
  63. ↑ Zezwolenie na przyjęcie odznaczeń cudzoziemskich. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 2, s. 36, 1938. 
  64. ↑ Międzynarodowa ochrona mniejszości. books.google.pl. [dostęp 2014-05-30].
  65. ↑ Międzynarodowa ochrona mniejszości. worldcat.org. [dostęp 2014-05-30].
  66. ↑ Podstawy legalizmu: o konstytucyjnym rządzie R.P. w Londynie. books.google.pl. [dostęp 2014-05-30].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Władysław_Józef_Zaleski&oldid=71903621”