Wikipedia

2 Pułk Strzelców Podhalańskich

Ten artykuł dotyczy 2 Pułku Strzelców Podhalańskich. Zobacz też: 2 Pułk Piechoty – inne pułki piechoty z numerem 2.

2 Pułk Strzelców Podhalańskich (2 pspodh.) – oddział piechoty Wojska Polskiego.

2 Pułk Strzelców Podhalańskich
Ilustracja
Odznaka Pułkowa – wzór i regulamin odznaki zatwierdzono Dz. Rozk. MSWojsk nr 32, poz. 312 z 16 października 1929
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

31 października 1918

Rozformowanie

10 września 1939

Tradycje
Święto

23 września

Nadanie sztandaru

15 lipca 1923

Kontynuacja

21 Brygada Strzelców Podhalańskich

Dowódcy
Pierwszy

gen. Jerzy Dobrodzicki

Ostatni

płk Stefan Szlaszewski

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Owruczem (10 VII 1920)
kontruderzenie znad Wieprza (16–26 VIII 1920)
bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920)
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Sanok

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

Górska Brygada Strzelców Podhalańskich
I Brygada Górska
2 Dywizja Górska
22 Dywizja Piechoty Górskiej

Multimedia w Wikimedia Commons

Pułk stacjonował w garnizonie Sanok i wchodził w skład 22 Dywizji Piechoty Górskiej.

Formowanie i walki o granice

edytuj

Formowanie rozpoczęto 31 października 1918 roku na bazie batalionu zapasowego austriackiego pułku strzelców Nr 32 w Bochni, którego dokonał major Jerzy Dobrodzicki późniejszy generał. Następnie oddział ten został przemianowany na 2 pułk strzelców podhalańskich[1]. Był jedynym pułkiem późniejszego Okręgu Korpusu X, sformowanym na ziemiach polskich[1]. 9 grudnia 1918 został utworzony I batalion (kwaterujący w Sanoku[2]). II batalion powstał w połowie grudnia w Bochni, a III – wiosną 1919 w Nowym Targu. 13 grudnia 1918 roku I batalion pod dowództwem por. Karola Matzenauera udał się na front ukraiński i przeszedł „chrzest bojowy” opodal wsi Krościenko nad Strwiążem, brał udział w walkach także pod Zagórzem i Chyrowem, a później w składzie Grupy „Bug” w rejonie Rawy Ruskiej, Tarnopola, i Gajów Dytkowieckich[1]. II batalion po pobycie na Spiszu przy obronie granicy południowo-zachodniej, w połowie stycznia 1919 udał się również na front ukraiński, biorąc udział w walkach w składzie Grupy „Bug” generała Henryka Minkiewicza wspólnie I baonem[1][3]. III batalion został skierowany na granicę czeską. W lipcu 1919 pułk udał się na Pokucie i strzegł granicy z Rumunią[1] Wiosną 1920 pułk połączył wszystkie bataliony i wszedł w skład I Brygady Górskiej. W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Nowym Targu[4].

W marcu 1920 pułk udał się na front bolszewicki do Dubna, później do Sławeczna, gdzie dołączył III batalion, przybyły z ochrony granicy czeskiej[1]. Następnie pułk wziął udział w „wyprawie kijowskiej”, wykazując się w bitwach pod Czapowicami i Malinem[1]. W czasie odwrotu bronił Brześcia nad Bugiem. 2 pułk strzelców podhalańskich, w składzie I Brygady Górskiej w dniu 8 maja 1920 roku wkroczył do Kijowa obsadzając jego północne przedmieścia. W czerwcu 1920, już w czasie odwrotu wojsk polskich, pułk bronił do 12 czerwca przeprawy przez Dniepr staczając potyczki z atakującymi bolszewikami. Następnie pułk tworzył tylną straż 3 Armii i wsławił się w obronie Brześcia nad Bugiem. Żołnierze sanockiego pułku brali też udział w polskiej kontrofensywie rozpoczętej 16 sierpnia, zdobywając Kock, Łuków, Siedlce, Sokołów, Białystok, następnie Gródek[1][5]. Po kilku dniach pułk brał udział w walkach nad rzeką Sidrą[1]. Szlak bojowy zakończył trzydniową walką pod Kuźnicą 23 września 1920[1][6]. 4 października uczestniczył w zdobyciu miasta Grodno[1].

Mapy walk pułku

edytuj

Kawalerowie Orderu Virtuti Militari

edytuj
 
Kawalerowie VM z 2 psp na wystawie z 2022

Żołnierze Pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918-1920[7][8][9]

 
Order Virtuti Militari

Niektórzy z żołnierzy pułku zostali pochowani na Cmentarzu Centralnym w Sanoku, w tym jako jedyny z dowódców płk Karol Lenczowski (pierwotnie został także pochowany płk Janusz Dłużniakiewicz, lecz jego szczątki zostały przeniesione na Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie).

Na cmentarzu w Sokółce w kwaterze wojennej zostali pochowani żołnierze pułku polegli we wrześniu 1920. Znajdują się tam groby H. Dereta, strz. Wojciecha Kocuja, Wojciecha Leśniaka, Piotra Maciaka, Józefa Malendy, strz. Michała Sroki[18].

Pułk w okresie pokoju

edytuj
 
 
Zabudowania byłych koszar przy ul. Adama Mickiewicza
 
Zabudowania byłych koszar przy ul. Jana III Sobieskiego
 
Zabudowania byłych koszar w Olchowcach
 
Dom Żołnierza w Sanoku

6 grudnia 1920 pułk przybył do Sanoka, 12 grudnia odbyło się jego oficjalne przyjęcie[2]. Podczas licznego uroczystego powitania żołnierzy w Sanoku przemawiał miejscowy profesor gimnazjalny Urban Przyprawa, a przemowę wygłosił także ppłk Edward Kańczucki[19]. Od początku garnizonowania pułku w Sanoku prowadzono działania na rzecz integracji środowiska wojskowego ze społecznością miasta[20]. W 1922 na etacie w pułku było 87 oficerów: 3 pułkowników, 16 majorów, 20 kapitanów, 34 poruczników, 12 podporuczników[21], w 1924 w pułku było 58 oficerów etatowych i 14 nadetatowych, w 1928 w pułku było 40 oficerów etatowych (2 pułkowników, 3 majorów, 17 kapitanów, 16 poruczników, 2 podporuczników) i 11 nadetatowych[22], w 1932 w pułku było 48 oficerów zawodowych (1 pułkownik, 1 podpułkownik, 5 majorów, 17 kapitanów, 16 poruczników, 8 podporuczników)[23].

W początkowych latach 20. postój pułku był niejednolity miejscowo, jako że jego dowództwo, batalionu I i II oraz kadra batalionu zapasowego stacjonowały w Sanoku, zaś III batalion garnizonował w Dębicy[24]. Następnie cały pułku został ulokowany w Sanoku. Dowództwo pułku funkcjonowało w byłych koszarach przy ulicy Adama Mickiewicza, zaś osobno były rozmieszczone bataliony pułku[25]:

Pułk aktywnie uczestniczył w życiu miasta, jego staraniem został wybudowany m.in. Dom Żołnierza, stanowiący ośrodek życia kulturalnego pułku i mieszkańców miasta[27][28].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 18 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych[29]. Po wprowadzeniu nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza[30].

Przy pułku funkcjonował chór oficerski, którego dyrygentem był kpt. Marian Warmuzek[31][32]. W ramach jednostki działała orkiestra pułkowa. W latach 20. kapelmistrzem był por. Maksymilian Firek, który wraz z nią zdobył pierwsze miejsce w ogólnopolskim konkursie orkiestr wojskowych[33][34]. Później kapelmistrzem był kpt. Kazimierz Wojakowski, który w październiku 1928 wraz z orkiestrą uzyskał drugie miejsce na konkursie Dowództwa Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu[35]. W latach 30. kapelmistrzem był por. Stanisław Węgrzynowski[36][37]. Orkiestra pułku uczestniczyła w życiu kulturalnym Sanoka, koncertowała w parku miejskim, występowała także regularnie dla kuracjuszy uzdrowiska Iwonicz-Zdrój[38]. W ramach Zjazdu Górskiego w Sanoku w dniach 14-17 sierpnia 1936 odbył się konkurs orkiestr pułków strzelców podhalańskich zakończony festiwalem orkiestr[39].

Od 1921 rozwijało się życie sportowe 2 pułku strzelców podhalańskich, a w 1924 jednostka posiadała stadion z bieżnią długości 460 m i trybuną, tor przeszkód, plac szermierczy, rzutnię granatów, plac do gier i zabaw[40]. Pułk był w Sanoku reprezentowany przez klub sportowy „Podhalanin”[41]. Funkcjonował zespół piłkarski „Podhalanie”, w którego barwach na pozycji napastników grali mjr Andrzej Bogacz i por. Roman Folwarczny, który wraz z kpt. Marianem Warmuzkiem był inicjatorem budowy sanockiego stadionu[42]. Ponadto pod patronatem pułku działały w mieście: Towarzystwo Narciarskie 2. psp w Sanoku (organizujące m.in. kursy narciarskie w Łupkowie, towarzystwem kierował kpt. Marian Suda) oraz Wojskowy Klub Sportowy (jego szefem był mjr Jan Matuszek)[43]. Ponadto mjr Marian Kowalski był prezesem Sekcji Narciarskiej „Sanoczanka”, działającej w ramach sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego[44]. W samym pułku każdy żołnierz był szkolony w technice jazdy na nartach, a instruktorami byli por. Roman Folwarczny, st. sierż. Biner oraz szer. Skupień z Zakopanego (członek kadry Polski)[45].

6 marca 1930 żołnierze pułku uczestniczyli w pacyfikacji demonstracji, która przeszła do historii jako Marsz Głodnych w Sanoku[46]. W 1931 z uwagi na stacjonowanie pułku w Sanoku została ustanowiona parafia Chrystusa Króla; jej proboszczami i kapelanami byli ks. kpl. Bronisław Nowyk i ks. kpl. Roman Kostikow[47][48].

W okresie między 21 czerwca a 9 lipca 1932 dwie kompanie pułkowe brały udział w przywracaniu porządku w kilku gminach leskich w okresie tzw. powstania leskiego. W 1936 pułk był współorganizatorem Zjazdu Górskiego w Sanoku[49]. W 1938 władze pułku wyróżniły Radę Miasta Sanoka odznaką honorową 2 pułku strzelców podhalańskich[50]. W tym samym roku powstał budynek zajazdu, stanowiący ośrodek służący do odpoczynku i podawania posiłków (obecnie dom znajduje się pod adresem ulicy 2 pułku strzelców podhalańskich 30)[51]. Ponadto w centrum miasta przy ulicy Adama Mickiewicza 3 działał zakład gastronomiczny „Podhalanka”[52][53][54][55]. Funkcjonowało także kino (kinoteatr) „Podhalanin” w Domu Żołnierza pod ówczesnym adresem ul. A. Mickiewicza 14[56][56][57] (otwarty 16 lipca 1927[58]), Spółdzielnia Spożywcza 2 Pułku Strzelców Podhalańskich[59]. Przy pułku działała biblioteka oddziałowa Polskiego Białego Krzyża (w 1933 posiadała ok. 150 książek)[60]. Podczas II wojny światowej w trakcie okupacji niemieckiej część księgozbioru pułkowej biblioteki uratował Stefan Stefański, który po wojnie przekazał 500 egzemplarzy do Centralnej Biblioteki Wojskowej[61].

W latach 30. zmarli trzej kolejni dowódcy pułku sprawujący to stanowisko: płk Janusz Dłużniakiewicz 19 października 1932 (utonął podczas wycieczki kajakowej na Sanie pod Kuńkowcami)[62][63][64], ppłk Karol Świnarski 17 listopada 1935[65] i ppłk dypl. Karol Lenczowski 22 lipca 1936[66].

W czerwcu 1939 roku decyzją Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego w Sanoku przy 2 pułku strzelców podhalańskich utworzono Samodzielny Batalion Szturmowy nazywany batalionem śmierci. Składał się on z około 100 żołnierzy. We wrześniu 1939 roku jednostka ta przeprowadziła operację dywersyjną w okolicach Bogumina. Żołnierze batalionu, którzy nie zginęli lub nie dostali się do niewoli, kontynuowali później walkę w szeregach Armii Krajowej.

Święto pułkowe było obchodzone 23 września dla upamiętnienia walki jednostki pod Kuźnicą w 1920 z Armią Czerwoną[41].

Do 1939 Komenda Rejonu Uzupełnień mieściła się przy ulicy Jana III Sobieskiego 9, a posterunek żandarmerii przy ulicy Zamkowej 7[67].

Po 1930 założycielką koła Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa” w Sanoku była Teresa Dłużniakiewicz, żona dowódcy pułku płk. Janusza Dłużniakiewicza[68]. Potem funkcję prezesa Rodziny Wojskowej w Sanoku pełniła Irena Szpakowska, żona ppłk. Czesława Szpakowskiego[69]. Fotografie pułku wykonywał fotograf Franciszek Strachocki, prowadzący zakład przy ulicy Adama Mickiewicza, naprzeciw budynków koszar[70].

Kampania 1939

edytuj

Latem 1939 przekazano pułkowi sprzęt wojenny zakupiony przez obywatelstwo powiatu sanockiego po tym jak powiatowy Komitet Daru dla Armii zebrał kwotę 47857,84 zł. (jednocześnie akta komitetu przekazano Muzeum Ziemi Sanockiej w Sanoku)[71].

W Sanoku pułk stacjonował do września 1939. W czasie mobilizacji pułk sformował 4 Batalion Karabinów Maszynowych i Broni Towarzyszącej. W 1939 pułk w składzie macierzystej dywizji miał przydział mobilizacyjny do Armii Łódź, następnie od 28 sierpnia 1939 przydzielony do Odwodu Naczelnego Wodza. 3 września wraz z całą 22 Dywizją Piechoty Górskiej zajął pozycje obronne w rejonie Olkusza na linii Klucze-Bolesław.

W nocy 4 września rozpoczął odwrót przez Wolbrom, Działoszyce, Skalbmierz nad rzekę Nidę. Pierwszą walkę stoczył pod Mękarzowicami, nad rzeką Nidą 7 września. 9 września, będąc w składzie 22 Dywizji Piechoty Górskiej pod dowództwem płk. dypl. Leopolda Endla-Ragisa pułk stoczył ciężki bój we wsi Bronina, po którym pułk wraz z Dywizją przemieściły się w okolice Stopnicy. Tu doszło do kolejnego starcia z oddziałami niemieckimi, po którym dywizja dotarła w okolice Rytwian z zamiarem wykonania natarcia pozorującego na Staszów. 10 września, dywizja została rozbita przez niemiecką 5 Dywizję Pancerną. Po przegranej bitwie 2 pułk strzelców podhalańskich przebił się do lasu mokrzańskiego, zbierając po drodze część żołnierzy z przemyskiego 5 pułku strzelców podhalańskich. Tu w lesie sztab jednostki zakwaterował się w leśniczówce zwanej „Grzybowska” u gajowego Józefa Jedynaka i tu niebawem pułk został okrążony przez niemieckie oddziały i zmuszony do kapitulacji. Oficerowie i podoficerowie zostali wzięci do niewoli, żołnierze rozpuszczeni do domów. Niemcy przejęli broń i wyposażenie jednostki[72].

Korzystając z panującego zamieszania gajowy Józef Jedynak, za zgodą szefa sztabu, ukrył sztandar pułku. W obawie przed rewizjami, na wiosnę 1941 sztandar 2 psp został przewieziony do Sichowa i zdeponowany u rodziny Pikulów. Następnie, od 1943 sztandar był ukrywany u rodziny Witków w Wilkowej. W sierpniu 1944 sztandar powrócił do gajówki Józefa Jedynaka w lasach mokrzańskich. W 1957 za odmowę wstąpienia do partii, rodzina Jedynaków została wyeksmitowana z gajówki i wraz z dobytkiem i ukrytym sztandarem wywieziona do Staszowa. Tam, w domu państwa Strojnych, Jedynakowie i sztandar znaleźli tymczasowe schronienie. W 1960 przenieśli się, ze sztandarem, do swojego pobudowanego domu przy ul. Oględowskiej 19. Dopiero w 1963 Józef Jedynak, mimo obaw, poinformował władze wojskowe w Kielcach o przechowywanym sztandarze. W ślad za informacją do domu Jedynaków w Staszowie przybył osobiście gen. Mieczysław Moczar z asystą. Gdy Józef Jedynak znosił ze strychu ukrywany przez lata sztandar 2 psp, padła komenda baczność i oddane zostały honory wojskowe sztandarowi. Następnie sztandar został przewieziony do Warszawy, gdzie w Sztabie Generalnym WP w obecności przedstawicieli Wojska Polskiego i władz PZPR Warszawy Józef Jedynak, po 24 latach przechowywania, przekazał sztandar 2 psp do Muzeum Wojska Polskiego[72].

Wielu z oficerów pułku zostało osadzonych jako jeńcy wojenni m.in. w Oflagu VII A Murnau, dokąd za sprawą Oskara Schmidta (dzierżawcy browaru Morawskich w Zarszynie, który przekazywał produkty) i dowódcy tamtejszej placówki Obwodu Sanok ZWZ/AK, Mieczysława Granatowskiego ps. „Gram” (organizatora) była im przesyłana żywność[73][74].

Odtworzenie pułku w ramach Armii Krajowej

edytuj

W wyniku przeprowadzania akcji odtwarzania przedwojennych jednostek wojskowych Komenda Obwodu Sanok Armii Krajowej postawiła za cel odbudowanie 2 pułku strzelców podhalańskich w sile 1500 ludzi, gotowych na rozkaz przystąpić do walki powstańczej[75]. W tym celu końcem maja 1943 powołano na terenie obwodu 10 placówek, oznaczonych cyframi rzymskimi od I do X. Pułk został rozwiązany po zajęciu terenu jego działania przez oddziały Armii Czerwonej w sierpniu 1944, większość kadry oficerskiej w tym dowódca wstąpiła jeszcze tego samego miesiąca do Ludowego Wojska Polskiego.

Strzelcy podhalańscy

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 2 Pułku Strzelców Podhalańskich.
 
Święto 2 Pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku - oficerowie odbierający defiladę; 1928 r.
 
Zdjęcie grupowe podoficerów i oficerów 2 Pułku Strzelców Podhalańskich przed Domem Żołnierza w Sanoku (1931)
 
Reprezentacja narciarska 2 Pułku Strzelców Podhalańskich z pucharem; 1933 r.
 
Święto pułkowe – parada przy ulicy Tadeusza Kościuszki w Sanoku (1936)
 
Zygmunt Cšadek, dowódca pułku i późniejszy poseł na Sejm RP (Stara Wieś, 29 maja 1938)
 
Sanoccy Podhalańczycy (2011)

Na podstawie materiałów źródłowych[76][77][78][79][80][81][82][83][84][85][86][87]:

Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 - I zastępca dowódcy)
Kwatermistrzowie pułku (od 1938 - II zastępca dowódcy)
Oficerowie i podoficerowie

Obsada personalna w 1939

edytuj

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[100][a]:

  • dowódca pułku – ppłk dypl. Stefan Szlaszewski
  • I z-ca dowódcy – ppłk Stanisław Styrczula
  • adiutant – kpt. Bolesław Jus
  • starszy lekarz – kpt. dr Tadeusz Wyspiański
  • młodszy lekarz – ppor. lek. Jan Zielina
  • oficer placu Sanok – kpt. Edward Solon
  • II z-ca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Stanisław Stahlberger
  • oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (piech.) Pazucha Marian Franciszek
  • z-ca oficera mobilizacyjnego – kpt. adm. (piech.) Wojciech Korwin-Kossakowski
  • oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Wacław Mateusz Tomczak
  • oficer gospodarczy – kpt. int. Ludwik Józef Chrobak
  • oficer żywnościowy – chor. Tadeusz Koszyk
  • dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy – por. tab. Karol Palczon
  • kapelmistrz – ppor. adm. (kapelm.) Władysław Skawina
  • dowódca plutonu łączności – por. Franciszek Józef Urbuś
  • dowódca plutonu pionierów – por. Bolesław Graff
  • dowódca plutonu artylerii piechoty – por. art. Bohdan Ciepliński
  • dowódca plutonu ppanc. – por. Władysław Zbigniew Nireński
  • dowódca oddziału zwiadu – por. Jan Stała
I batalion
  • dowódca batalionu – mjr dypl. Kazimierz Zboiński
  • dowódca I kompanii – kpt. Antoni Wayda
  • dowódca plutonu – ppor. Karol Mieczysław Kielar
  • dowódca 2 kompanii – por Stanisław Józef Rybczyk
  • dowódca plutonu – ppor. Jan Kazimierz Karwasiński
  • dowódca 3 kompanii – por. Edward Stanisław Zych
  • dowódca plutonu – por. Jan Matuszewicz
  • dowódca plutonu – por. Stanisław Bes
  • dowódca plutonu – por. Józef Mikuła
  • dowódca 1 kompanii km – kpt. Bronisław Jankowski
  • dowódca plutonu – ppor. Marian Józef Chmiel
  • dowódca plutonu – ppor. Kazimierz Mikołaj Piechowicz
II batalion
  • dowódca batalionu – mjr Stanisław Słomczyński
  • dowódca 4 kompanii – kpt. Józef Wieteska
  • dowódca plutonu – ppor. Franciszek Malik
  • dowódca plutonu – chor. Jan Ratułowski
  • dowódca 5 kompanii – kpt. Edward Solon
  • dowódca plutonu – ppor. Józef Mrozek
  • dowódca 6 kompanii – kpt. Tadeusz Kazimierz Dyląg
  • dowódca plutonu – por. Władysław Sochański
  • dowódca 2 kompanii km – kpt. Edward Kantor
  • dowódca plutonu – por. Artur Ignacy Weber
III batalion
  • dowódca batalionu – mjr Kazimierz Tumidajski
  • dowódca 7 kompanii – kpt. Józef Lubowiecki
  • dowódca plutonu – ppor. Jan Szymon Pitulko
  • dowódca 8 kompanii – kpt. Hipolit Kułakowski
  • dowódca plutonu – ppor. Stanisław Buczkowski
  • dowódca plutonu – ppor. Antoni Frejer
  • dowódca 9 kompanii – kpt. Kazimierz II Grzybowski
  • dowódca plutonu – ppor. Bronisław Stachowiec
  • dowódca 3 kompanii km – por. Edward Łabno
  • dowódca plutonu – ppor. Czesław Dobrowolski
  • na kursie – por. Józef Kukula
  • na kursie – por. Janusz Stanisław Michalik
  • odkomenderowany – ppor. Jan Kubiak

Obsada personalna we wrześniu 1939 roku

edytuj

Obsada personalna we wrześniu 1939 roku[102]

Dowództwo
  • dowódca pułku – ppłk dypl. Stefan Szlaszewski
  • I adiutant – kpt. Tadeusz Kazimierz Dyląg
  • II adiutant – por. rez. Władysław Kochanek
  • oficer informacyjny – ppor. rez. Władysław Gąsiorek
  • oficer łączności – kpt. Józef Lubowiecki
  • kwatermistrz – kpt. Edward Solon
  • oficer płatnik– kpt. Ludwik Chrobak
  • oficer żywnościowy – chor. Tadeusz Koszyk
  • naczelny lekarz – kpt. lek. dr Tadeusz Wyspiański
  • kapelan – ks. st. kpl. Roman Kostikow
  • dowódca kompanii gospodarczej – kpt. Bolesław Jus
I batalion
  • dowódca I batalionu – mjr piech. Marian Aleksander Jankowski
  • adiutant batalionu – ppor. rez. Kazimierz Józefczyk
  • dowódca 1 kompanii strzeleckiej – kpt. Antoni Wayda
  • dowódca 2 kompanii strzeleckiej – por. Józef Kukuła
  • dowódca 3 kompanii strzeleckiej – ppor. Karol M. Kielar
  • dowódca 1 kompanii ckm – por. Józef Mikuła
II batalion
  • dowódca II batalionu – mjr Stanisław Słomczyński
  • adiutant batalionu – NN
  • dowódca 4 kompanii strzeleckiej – por. Jan Matuszewicz
  • dowódca 5 kompanii strzeleckiej – ppor. Józef Mrozek
  • dowódca 6 kompanii strzeleckiej – por. Edward Stanisław Zych
  • dowódca 2 kompanii ckm – ppor. Kazimierz Piechowicz
III batalion
  • dowódca III batalionu – mjr Kazimierz Tumidajski
  • adiutant batalionu – por. Stanisław Rybczyk
  • dowódca 7 kompanii strzeleckiej – ppor. Jan Kubiak
  • dowódca 8 kompanii strzeleckiej – kpt. Hipolit Kułakowski
  • dowódca 9 kompanii strzeleckiej – ppor. Franciszek Malik
  • dowódca 3 kompanii ckm – por. Janusz Michalik
Pododdziały specjalne
  • dowódca kompanii przeciwpancernej – por. Stanisław Bes
  • dowódca plutonu artylerii piechoty – por. Bohdan Ciepliński
  • dowódca kompanii zwiadowców – por. Jan Stała
  • dowódca kompanii technicznej – NN
  • dowódca plutonu pionierów – ppor. rez. Mirosław Tomasz Nadziakiewicz
  • dowódca plutonu przeciwgazowego – por. Władysław Sochański

Ofiary zbrodni katyńskiej

edytuj

Lista żołnierzy 2 pułku strzelców podhalańskich – ofiar zbrodni katyńskiej. Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[103]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Brzana Kazimierz ppor. rez. prawnik Urząd Skarbowy w Krośnie Katyń
Burtan Władysław[104] ppor. rez. urzędnik Izba Skarbowa w Krakowie Katyń
Kosibowicz Władysław ppor. rez. Katyń
Parfiński Władysław ppor. rez. nauczyciel Katyń
Reger Bolesław ppor. rez. absolwent UJ pracował w Jaśle Katyń
Słotołowicz Tadeusz por. rez. prawnik Katyń
Sukiennik Zdzisław ppor. rez. technik PKP w Jaśle Katyń
Josefsberg Emil[105] porucznik rezerwy inżynier Charków
Marynowski Jan podporucznik rezerwy nauczyciel szkoła w Dolnej k. Gorlic Charków
Matlak Stanisław podporucznik rezerwy urzędnik Przedsiębiorstwo Budowy Dróg w Krynicy Charków
Pojasek Alojzy podporucznik rezerwy nauczyciel szkoła w Woli Komborskiej Charków
Rymanowicz Józef podporucznik rezerwy inżynier Charków
Wianecki Władysław podporucznik rezerwy nauczyciel Charków
Heppé Adam ppor. rez. inżynier leśnictwa ULK
Kudysz Ozjasz ppor. rez. handlowiec ULK
Brzana Stanisław plutonowy Kalinin
 
Odznaki pułkowe

Sztandar, insygnia pułkowe

edytuj
Odznaka pamiątkowa

16 października 1929 Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 2 pułku strzelców podhalańskich[106]. Odznaka o wymiarach 37x37 mm ma kształt krzyża greckiego o łamanych ramionach (swastyka) z granatową obwódką z okrągłą tarczą emaliowana na biało. Była nadawana zgodnie z zasadami ustalonymi przez Ministerstwo Spraw Wojskowych w 1928 roku. Odznaki oficerskie były tłoczone w srebrze, natomiast żołnierskie w tombaku, srebrzone i patynowane. Każda odznaka była numerowana i była prowadzona ewidencja osób odznaczonych.Większość odznak wykonywała pracownia grawerska Wiktora Gontarczyka działająca w Warszawie przy ul. Miodowej 19[107][108].

 
Uroczystości poświęcenia sztandaru na Błoniach w Sanoku 15 lipca 1923; kazanie wygłasza ks. bp Józef Sebastian Pelczar[109]
Chorągiew

15 lipca 1923 generał Lucjan Żeligowski wręczył pułkowi chorągiew. Poświęcił ją bp Józef Sebastian Pelczar[110].

W niedzielę 15 bm. (15 lipca 1923) odbyła się w Sanoku uroczystość poświęcenia sztandaru 2-go pułku strzelców podhalańskich, stacjonowanego w Sanoku. Sztandar ten ufundowany został ze składek, złożonych przez ludność powiatów sanockiego, krośniańskiego, lisieckiego, jasielskiego i strzyżowskiego. Na uroczystość przybyli: w imieniu prezydenta Rzeczypospolitej jen. Żeligowski, dalej prezes ministrów Witos; w imieniu wojskowości jen. Latinik, ks. biskup Pelczar z Przemyśla, wiceminister dr. Studziński, dyrektor departamentu prezydjum rady ministrów, p. Rodich Laskowski, obaj sanoczanie, w imieniu wojewody Lwowa p. Zimny i p. poseł Rymar. Przybyło również kilkadziesiąt tysięcy ludności okolicznej, w tem prawie połowa ludności ruskiej. Po mszy św. ks. biskup Pelczar dokonał poświęcenia sztandaru, poczem rozpoczęło się wbijanie gwoździ w drzewce. Podczas uroczystości wbijania gwoździ prezes Witos, oraz jen. Żeligowski podeszli do żołnierzy i rozmawiali z wieloma z pośród nich. Żołnierze ruscy oświadczyli zgodnie, że im w wojsku bardzo dobrze i że czują się zupełnie zadowoleni. Następnie obok sztandaru ustawili się dostojnicy państwowi i wojskowi, poczem przed sztandarem odbyła się defilada wojskowa. Po defiladzie odbyła się uczta, w czasie której przemawiali: starosta p. Zieliński, gen. Latinik, greckokatolicki proboszcz z Morochowa, ks. [Antoni] Kłaczyński, który podnosząc współpracę Polaków i Rusinów dla dobra Rzeczypospolitej, wzniósł toast w ręce jen. Żeligowskiego.

Relacja z wręczenia sztandaru[111][112]
Ryngraf

2 pułk Strzelców Podhalańskich otrzymał w darze od Związków Strzeleckich w Sanoku, Lesku i Krośnie, ryngraf, a dowódca płk Zygmunt Cšadek postanowił przekazać go jako wotum do bazyliki Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w pobliskiej Starej Wsi, dokąd 29 maja 1938 wymaszerowali żołnierze jednostki i zawieszono ryngraf na obrazie Cudownej Matki Boskie oraz złożono uroczyste ślubowanie[113][114].

Pióra

Orle pióra przy czapkach pułków podhalańskich stosuje się od czasu bitwy pod Kuźnicą.

Upamiętnienie

edytuj
 
Pomnik upamiętniający 2 PSP i AK w Sanoku
 
Upamiętnienie 2 PSP na Placu Harcerskim w Sanoku

W dniach od 10 listopada 1993 do 11 stycznia 1994 w budynku „Zajazdu” – siedziby Muzeum Historycznego w Sanoku, była czynna wystawa pt. „Podhalanie”, stanowiąca pierwszą w historii ekspozycję poświęconą 2 Pułkowi Strzelców Podhalańskich; twórcą był Andrzej Romaniak[115].

W Chyrowie ustanowiono pomnik[116]. W Sanoku kilkakrotnie dokonano trwałego upamiętnienia 2 Pułku Strzelców Podhalańskich:

  • Z inicjatywy komisji historycznej koła ZBoWiD w Sanoku w 1981 wnioskowano do władz miasta o nazwanie jednej z ulic w Sanoku imieniem 2 Pułku Strzelców Podhalańskich, co nie zostało wówczas zrealizowane[117]. Ostatecznie w Sanoku ulica Marcelego Nowotki, wcześniej Elżbiety Granowskiej, została przemianowana na ulicę 2 Pułku Strzelców Podhalańskich.
  • Na fasadzie Kościoła Przemienienia Pańskiego została ustanowiona tablica pamiątkowa dla uczczenia pamięci żołnierzy ZWZ-AK Obwodu Sanok (SZP-AK) i dowódców (Michał Tokarzewski-Karaszewicz, Tadeusz Komorowski, Leopold Okulicki) oraz żołnierzy 2 Pułku Strzelców Podhalańskich, którzy do 1939 roku stacjonowali w Sanoku[118]. Inskrypcja głosi: „Żołnierzom ZWZ-AK Obwodu Sanok (SZP-ZWZ) AK i ich komendantom głównym gen. M. Tokarzewskiemu „Torwid”, gen. S. Roweckiemu „Grot”, gen. T. Komorowskiemu „Bór”, gen. L. Okulickiemu „Niedźwiadek”. Żołnierzom 2 Pułku Strzelców Podhalańskich. W 42 rocznicę wymarszu oddziału partyzanckiego „Południe”. Społeczeństwo Ziemi Sanockiej. A.D. 1986”[119]. Została poświęcona i odsłonięta 6 lipca 1986[120] roku przez ks. infułata Jana Stączka[121][122]. Inicjatorami powstania tablicy byli Marian Witalis[123] i ks. Adam Sudoł.
  • Został ustanowiony kamień pamiątkowy upamiętniający 2 pułk strzelców podhalańskich, położony przed budynkiem przy ulicy Adama Mickiewicza 21, stanowiącym dawniej koszary wojskowe, a obecnie jest siedzibą Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Jana Grodka w Sanoku[124]. Został odsłonięty 3 października 1993[125][126]. Upamiętnia żołnierzy 2 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz AK. Projektantem obelisku był st. chorąży Andrzej Siwiec. Pomnik zawiera herb 2 PSP oraz tablicę z inskrypcją o treści: Pamięci żołnierzy 2 PSP i ich kontynuatorom z AK Obwodu „SAN” w walce o niepodległość Polski. Społeczeństwo Ziemi Sanockiej[127].
  • Na Placu Harcerskim w Sanoku w ramach obchodów 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę ustanowiono upamiętnienie o treści Wierni tradycji 1918–2018, honorujące 2 Pułk Strzelców Podhalańskich.
  • 8 października 2018 Placówka Straży Granicznej w Kuźnicy otrzymała imię 2. Pułku Strzelców Podhalańskich, który stoczył w tym miejscu z wojskami sowieckimi ciężkie walki o Kuźnicę. Odsłonięto również tablicę pamiątkową z nazwą placówki[128][129].
  • 8 grudnia 2019 roku z inicjatywy Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego na Placu Harcerskim odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą 22 Dywizji Górskiej jak również wszystkich odznak pułkowych tej dywizji w tym również 2 PSP z Sanoka. Tablicę poświęcił kapelan Garnizonu Przemyśl ks. ppłk Rafał Kaproń, a uroczystego odsłonięcia dokonali gen. dyw. Jarosław Gromadziński dowódca 18 Dywizji Zmechanizowanej, Burmistrz Miasta Sanoka Tomasz Matuszewski oraz prezes Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego Krzysztof Juszczyk[130][131][132].

Tradycje

edytuj

Z pozostałych po II wojnie światowej oddziałów podhalańskich do chwili obecnej tradycje jednostek górskich kontynuuje powołana w 1994 roku 21 Brygada Strzelców Podhalańskich.

Tradycje 2 Pułku Strzelców Podhalańskich dziś kontynuuje 21 batalion logistyczny z Rzeszowa im. gen. Jerzego Dobrodzickiego.

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[101].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k 2 Pułk Strzelców Podhalańskich. W: „Oświata - to potęga”. Wydawnictwo pamiątkowe z okazji 15-lecia Niepodległości Państwa Polskiego. Część II-ga z albumem. Przemyśl: 1933, s. 52-53.
  2. ↑ a b Andrzej Brygidyn: Żołnierskimi rzuceni losami. Sanok: 1997, s. 24. ISBN 83-87282-47-2.
  3. ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 142.
  4. ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
  5. ↑ Andrzej Romaniak. W rocznicę zwycięstwa nad bolszewikami. 15 sierpnia 2008.
  6. ↑ Święto pułkowe obchodzone było w dniu 23 września. W tym dniu pułk stoczył zwycięską bitwę z Armią Czerwoną pod Kuźnicą Białostocką
  7. ↑ Migdał 1929 ↓, s. 32.
  8. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 21 maja 1921 roku, s. 947.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 28 maja 1921 roku, s. 997.
  10. ↑ Feliks Bielecki. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2023-09-16].
  11. ↑ Franciszek Holicz. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2023-09-16].
  12. ↑ wbh.wp.mil.pl. Stanisław Lipiński. [dostęp 2023-09-16].
  13. ↑ Michał Lauer. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2023-09-16].
  14. ↑ Michał Tyrkiel. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2023-09-16].
  15. ↑ Aleksander Weyda. /wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2023-09-16].
  16. ↑ Tadeusz Wnorowski. wbh.wp.mil.pl. s. 11. [dostęp 2023-09-16].
  17. ↑ Józef Żeleski. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2023-09-16].
  18. ↑ Cmentarze i pomniki walk o utrwalenie granic (1918-21r.): Sokółka [online], www.rowery.olsztyn.pl [dostęp 2018-04-09] (pol.).
  19. ↑ Przyjęcie 2-go Pułku Strzelców Podhalańskich. „Ziemia Sanocka”. 1, s. 2, 23 stycznia 1921. 
  20. ↑ Wielki Wieczór. „Ziemia Sanocka”. 3, s. 5, 28 lutego 1921. 
  21. ↑ Groński 2003 ↓, s. 260.
  22. ↑ Groński 2003 ↓, s. 262.
  23. ↑ Groński 2003 ↓, s. 263.
  24. ↑ Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. 381.
  25. ↑ Romaniak 2003 ↓, s. 12.
  26. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 310. ISBN 978-83-60380-26-0.
  27. ↑ Edward Zając. Dom Żołnierza Polskiego w Sanoku (1924-1939). „Echo Sanoka”, s. 7, Nr 12 z 6 grudnia 1993. 
  28. ↑ Stanisław Piekarski: Domy Żołnierza Polskiego. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997, s. 80-83. ISBN 83-85389-15-6.
  29. ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
  30. ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 64.
  31. ↑ Kronika. „Ilustrowany Kurier Codzienny. Dodatek”, s. VI, Nr 168 z 20 czerwca 1938. 
  32. ↑ Stanisław Piekarski: Domy Żołnierza Polskiego. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997, s. 81. ISBN 83-85389-15-6.
  33. ↑ Stanisław Kawski. Życie muzyczne dawnego Sanoka. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 26 (138) z 1 lipca 1994. 
  34. ↑ Stanisław Kawski. Życie muzyczne przedwojennego Sanoka. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 27 (139) z 8 lipca 1994. 
  35. ↑ Konkurs orkiestr wojskowych D. O. K. X.. „Muzyk Wojskowy”, s. 7, Nr 23 z 1 grudnia 1928. 
  36. ↑ Wolne posady. „Orkiestra”. 3 (42), s. 46, 1934. 
  37. ↑ Festiwal orkiestr pułków strzelców podhalańskich w Sanoku. „Orkiestra”. 7-8 (70-71), s. 104, 1936. 
  38. ↑ Album zasłużonych lekarzy polskich. Warszawa: 1925, s. 10.
  39. ↑ Festiwal orkiestr pułków strzelców podhalańskich w Sanoku. „Orkiestra”. 7-8 (70-71), s. 103-104, 1936. 
  40. ↑ Okręg lwowski. Lekka atletyka. Sanok. „Stadion”, s. 15, Nr 50 z 11 grudnia 1924. 
  41. ↑ a b Wojciech Sołtys, Zaludnienie, stosunki narodowościowe, wyznaniowe i zdrowotne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 541.
  42. ↑ Andrzej Tarnawski. Mecze na „Sigociu”. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 17 (488), s. 6, 10-20 czerwca 1989. 
  43. ↑ Zając 1995 ↓, s. 606-608.
  44. ↑ Jerzy Kapłon: Zarys historii Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sanoku. cotg.pttk.pl. [dostęp 2005-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-05)].
  45. ↑ Zdzisław Peszkowski: Z grodu nad krętym Sanem w szeroki świat. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 34. ISBN 83-919305-3-X.
  46. ↑ Dzień 6. III. 1930. roku w Sanoku przeszedł do historii walk klasy robotniczej w Polsce. „Głos Sanowagu”, s. 1, Nr 2 (7) z 28 lutego 1955. Sanocka Fabryka Wagonów. 
  47. ↑ Zając 1997 ↓, s. 43.
  48. ↑ Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 899.
  49. ↑ Sztandar dla 21. batalionu logistycznego. dziennikzbrojny.pl, 2 października 2012. [dostęp 2014-05-24].
  50. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 57, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  51. ↑ Trochę historii. dworeksanocki.pl. [dostęp 2015-02-04].
  52. ↑ Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8. Informator Chrześcijański. Sanok: Krakowska Kongregacja Kupiecka. Oddział Sanok, 1938, s. 6, 25.
  53. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-05-26].
  54. ↑ Wojciech Sołtys, Budownictwo, przemysł, rzemiosło, handel, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 536.
  55. ↑ Borys Łapiszczak: Sanocki „Sokół” i 2 Pułk Strzelców Podhalańskich na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. V. Sanok: Poligrafia, 2003, s. 57. ISBN 83-918650-0-2.
  56. ↑ a b Księga Adresowa Polski (wraz z W. M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, 1930. Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1930, s. 783.
  57. ↑ Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8. Informator Chrześcijański. Sanok: Krakowska Kongregacja Kupiecka. Oddział Sanok, 1938, s. 18.
  58. ↑ O otwarciu kinoteatru „Podhalanin”. „Gospodarz”, s. 2, Nr 13 z 1 sierpnia 1927. 
  59. ↑ Księga Adresowa Polski (wraz z W. M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, 1930. Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1930, s. 784.
  60. ↑ J. Wojas: Działalność P.B.K. na terenie Okręgu Korpusu Przemyśl. W: „Oświata - to potęga”. wydawnictwo pamiątkowe z okazji obchodu 15-lecia Niepodległości Państwa Polskiego. Przemyśl: 1933, s. 89.
  61. ↑ Zbigniew Wawszczak. Barwna postać sanockiego muzealnictwa. „Nowiny”, s. 5, Nr 248 z 30 października 1978. 
  62. ↑ Tragiczny wypadek na Sanie. „Sport Wodny”, s. 270, Nr 14 z 1932. 
  63. ↑ Tragiczny zgon dowódcy 2 p. Strzelców Podhal.. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 242 z 19 października 1932. 
  64. ↑ Eligiusz Tomkowiak: Kawalerowie Virtuti Militari 1792-1945. T. T. II (1914-1921) Cz. 2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej, 1993, s. 45. ISBN 83-900510-0-1.
  65. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 19 marca 1936 roku, s. 13.
  66. ↑ Zgon ś. p. ppułk. Lenczowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 167 z 24 lipca 1936. 
  67. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 707. [dostęp 2015-05-26].
  68. ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Drukarnia Wydawnicza, 1939, s. 58.
  69. ↑ Zając 1995 ↓, s. 608.
  70. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom II. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2011, s. 495. ISBN 978-83-60380-30-7.
  71. ↑ Powiat sanocki – dla armii. „Wschód”. Nr 142, s. 7, 6 sierpnia 1939. 
  72. ↑ a b Wiesław Kuca. Historia pewnego sztandaru. „Powiat Staszowski. Pismo Rady i Zarządu Powiatu Staszowskiego”. 29, s. 18, grudzień 2007. ISSN 1641-8212. [dostęp 2015-01-18]. 
  73. ↑ Brygidyn 1992 ↓, s. 87.
  74. ↑ Mieczysław Granatowski: Jeszcze nie zapomniałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939–1944. Sanok: 2012, s. 118. ISBN 978-83-903080-5-0.
  75. ↑ Brygidyn 1992 ↓, s. 155.
  76. ↑ Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. 379-381.
  77. ↑ Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924, s. 328-329.
  78. ↑ Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928, s. 102.
  79. ↑ Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 616.
  80. ↑ Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 616. [dostęp 2015-06-25].
  81. ↑ Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Charków. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2003. [dostęp 2015-06-25].
  82. ↑ Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Miednoje Tom I. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2005. [dostęp 2015-06-25].
  83. ↑ Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Miednoje Tom II. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2005. [dostęp 2015-06-25].
  84. ↑ Ukraińska Lista Katyńska. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 1994. [dostęp 2015-06-25].
  85. ↑ Brygidyn 1992 ↓, s. 14-15.
  86. ↑ Wiktor Cygan: Wykaz kapelanów, służących czynnie lub w rezerwie w WP w okresie pokojowym w latach 1923-1939. ordynariat.wp.mil.pl, 2011-03-01. [dostęp 2015-07-19].
  87. ↑ Andrzej Brygidyn: Żołnierskimi rzuceni losami. Sanok: 1994, s. 148-239. ISBN 83-87282-47-2.
  88. ↑ Romaniak 2003 ↓, s. 4.
  89. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 9 marca 1923 roku, s. 175.
  90. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 19 z 22 lipca 1927 roku, s. 219.
  91. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 99.
  92. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 102.
  93. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 9 marca 1924 roku, s. 108.
  94. ↑ Nowi dowódcy i zastępcy dowódców pułków. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 155 z 11 lipca 1935. 
  95. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 82 z 8 sierpnia 1925 roku, s. 451.
  96. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 4 lutego 1927 roku, s. 32.
  97. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 142.
  98. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 174.
  99. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 150.
  100. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 653-654.
  101. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  102. ↑ Sulich 2018 ↓, s. 30.
  103. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  104. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 377.
  105. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5576.
  106. ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 32 z 16 października 1929 roku, poz. 313.
  107. ↑ Historia 2. PSP [online], www.muzeum.sanok.pl [dostęp 2018-04-09] (pol.).
  108. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 140.
  109. ↑ Uroczystości poświęcenia sztandaru w Sanoku. „Nowości Illustrowane”. Nr 30, s. 10, 28 lipca 1923. 
  110. ↑ Niektóre czynności Najprzew. Ks. Biskupa Ordynarjusza w r. 1923. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. 11-12, s. 142, 1923. 
  111. ↑ Uroczystość w Sanoku. „Kurier Warszawski”, s. 1, Nr 196 z 17 lipca 1923. 
  112. ↑ Uroczystość w Sanoku. „Ziemia Przemyska”, s. 2, Nr 13 z 28 lipca 1923. 
  113. ↑ Ryngraf dla 2-go pułku Strzelców Podhalańskich w darze od Związków Strzeleckich w Sanoku, Lesku i Krośnie. „Wschód”. Nr 86, s. 4, 10 czerwca 1938. 
  114. ↑ Cudowny obraz. starawies.jezuici.pl. [dostęp 2023-02-02].
  115. ↑ Pierwszy raz o Podhalanach. „Echo Sanoka”. Nr 10, s. 2, 22 listopada 1993. 
  116. ↑ Borys Łapiszczak: Sanocki „Sokół” i 2 Pułk Strzelców Podhalańskich na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. V. Sanok: Poligrafia, 2003, s. 49. ISBN 83-918650-0-2.
  117. ↑ Arnold Andrunik: Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949-1984. Sanok: 1986, s. 295.
  118. ↑ Zając 1997 ↓, s. 72.
  119. ↑ Oberc 1998 ↓, s. 39.
  120. ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 300, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  121. ↑ Sanok - tablica poświęcona żołnierzom podziemia. www.miejscapamiecinarodowej.pl. [dostęp 2012-07-21]. (pol.).
  122. ↑ Oberc 1995 ↓, s. 957.
  123. ↑ Czesław Nowak: Marian Witalis. Proil w bazie Encyklopedii Solidarności. encyklopedia-solidarnosci.p. [dostęp 2014-12-13].
  124. ↑ 1 września 1939. Pamiętamy!. isanok.pl. [dostęp 2013-02-10]. (pol.).
  125. ↑ Romaniak 1993 ↓, s. 10.
  126. ↑ Oberc 1995 ↓, s. 964.
  127. ↑ Oberc 1998 ↓, s. 14-15.
  128. ↑ Katarzyna Zdanowicz: Placówka SG w Kuźnicy otrzymała imię 2. Pułku Strzelców Podhalańskich. Podlaski Oddział Straży Granicznej, 2018-10-08. [dostęp 2021-09-12]. (pol.).
  129. ↑ Placówka Straży Granicznej w Kuźnicy z imieniem 2. Pułku Strzelców Podhalańskich [zdjęcia]. [w:] Polskie Radio Białystok [on-line]. radio.bialystok.pl, 2018-10-08. [dostęp 2021-09-12]. (pol.).
  130. ↑ 5 BSP, ..:: 5 batalion strzelców podhalańskich w Przemyślu :: Aktualności ::.. [online], 5bsp.wp.mil.pl, 8 grudnia 2019 [dostęp 2020-01-18].
  131. ↑ W hołdzie poległym Podhalańczykom « Oficjalna strona Miasta Sanoka [online] [dostęp 2020-01-18] (ang.).
  132. ↑ Kloss33, Odsłonięcie Tablicy Pamięci Jednostek Górskich z 22 DG [online], 8 grudnia 2019 [dostęp 2021-09-27].

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=2_Pułk_Strzelców_Podhalańskich&oldid=74920680”