Wikipedia

Abolicja indywidualna

Abolicja indywidualna – indywidualny akt ingerencji odpowiedniego organu władzy wykonawczej w kompetencje władzy sądowniczej w postaci zakazu wszczęcia postępowania wobec określonej osoby albo nakazu wstrzymania lub umorzenia postępowania już prowadzonego.

Mapa występowania instytucji abolicji indywidualnej na świecie.

     Występuje

     Nie występuje

     Sporne

Paski oznaczają, że stosowanie – odpowiednio – jest lub może być zróżnicowane, np. w zależności od stanu.

Państwa, w których jest znana edytuj

Austria edytuj

Historia edytuj

Abolicja indywidualna jako prerogatywa głowy państwa (niem. Abolitionsrecht, „prawo do abolicji”) w prawie austriackim sięga czasów Cesarstwa Austriackiego, którego Kodeks postępowania karnego z dnia 23 maja 1873 roku w § 2 ust. 4[1] stanowił:

Oskarżenie publiczne gaśnie, skoro Cesarz nakaże, aby co do przestępstwa nie wytaczać postępowania sądowego w drodze karnej albo wytoczonego zaniechać[2].

Współcześnie edytuj

Począwszy od wejścia w życie obecnej konstytucji (1920)[3], Prezydent Federalny Republiki Austrii może – w indywidualnych przypadkach – umorzyć postępowanie karne w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego (art. 65 ust. 2 lit. c Konstytucji Austrii in fine)[4][5].

Czechy edytuj

Zobacz więcej w sekcji Czechosłowacja.
 
Václav Klaus (2013)

Prezydent Republiki Czeskiej może postanowić o niewszczynaniu postępowania karnego lub – jeśli zostało wszczęte – o jego przerwaniu (art. 62 lit. g Konstytucji Czech), a także – przy kontrasygnacie premiera – ogłosić amnestię (art. 63 ust. 1 lit. j Konstytucji Czech)[6][7], również w postaci abolicji[8][9].

1 stycznia 2013 roku prezydent Václav Klaus ogłosił częściową amnestię, która w artykule II objęła nieosądzonych, nieukrywających się sprawców przestępstw, których górna granica ustawowego zagrożenia nie przekraczała 10 lat pozbawienia wolności, jeśli postępowanie karne w ich sprawie trwało już ponad 8 lat[8]. Sąd Konstytucyjny podtrzymał postanowienie prezydenta w tym zakresie[9].

Gujana edytuj

Prezydent Gujany może – po konsultacji z odpowiednim ministrem (art. 188 ust. 2 i 3 Konstytucji Gujany(inne języki)) – zastosować prawo łaski w postaci abolicji indywidualnej wobec osoby zamieszanej lub zaangażowanej w popełnienie danego przestępstwa (art. 188 ust. 1 lit. a Konstytucji Gujany)[10].

Islandia edytuj

Prezydent Islandii może podjąć decyzję o umorzeniu postępowania w sprawie przestępstwa, o ile zachodzą ku temu ważne przyczyny (art. 29 zdanie pierwsze Konstytucji Islandii). Nie może on jednak uwolnić ministra od odpowiedzialności karnej ani od skutków orzeczenia wydanego przez Trybunał Stanu bez zgody Althingu (art. 29 zdanie trzecie Konstytucji Islandii)[11][12][7].

Izrael edytuj

 
Prezydent Chaim Herzog (drugi z lewej) wizytuje Komendę Główną Policji w Jerozolimie (1986)

W czerwcu 1986 prezydent Chaim Herzog zastosował prawo łaski w postaci aktu abolicji indywidualnej wobec Awrahama Szaloma(inne języki) i 3 innych funkcjonariuszy Szin Betu w związku z ich domniemanym udziałem w tzw. sprawie Kav 300(inne języki) (zabójstwo dwóch ujętych palestyńskich porywaczy i późniejsze próby jego zatuszowania), a następnie – po podtrzymaniu tej decyzji przez Sąd Najwyższy – ułaskawił w ten sam sposób 7 kolejnych funkcjonariuszy tej agencji[13].

Liechtenstein edytuj

Instytucja abolicji indywidualnej jako prerogatywa Panującego Księcia (niem. Abolitionsrecht, „prawo do abolicji”) pojawiła się w liechtensteińskim porządku prawnym z wejściem w życie Kodeksu postępowania karnego z dnia 31 grudnia 1913 roku[14], inspirowanego w tym zakresie regulacją austriacką[15].

W 1921 materia ta została uregulowana konstytucyjnie, a stan prawny dotąd nie uległ zmianie: Panującemu Księciu przysługuje prawo do umarzania wszczętych postępowań (art. 12 ust. 1 Konstytucji Liechtensteinu in fine)[16][7].

Malta edytuj

Prezydent Malty może zastosować prawo łaski w postaci aktu abolicji indywidualnej wobec osoby zamieszanej lub zaangażowanej w popełnienie danego przestępstwa (art. 93 ust. 1 lit. a Konstytucji Malty)[17][18].

Nigeria edytuj

Prawo łaski w postaci aktu abolicji indywidualnej wobec osoby zamieszanej lub zaangażowanej w popełnienie danego przestępstwa może zastosować Prezydent Nigerii (za przestępstwo federalne – art. 175 ust. 1 lit. a Konstytucji Nigerii(inne języki)) albo gubernator stanu (za przestępstwo stanowe – art. 212 ust. 1 lit. a Konstytucji Nigerii)[19][20].

Papua-Nowa Gwinea edytuj

Głowa państwa (monarcha brytyjski, reprezentowany przez gubernatora generalnego Papui-Nowej Gwinei), działając zgodnie z Narodową Radą Wykonawczą, może zastosować prawo łaski w postaci aktu abolicji indywidualnej wobec osadzonego (art. 151 ust. 1 lit. a Konstytucji Papui-Nowej Gwinei) lub współsprawcy przestępstwa, jeśli ten dostarczy informacje prowadzące do skazania głównego sprawcy albo jednego z głównych sprawców (art. 151 ust. 2 Konstytucji Papui-Nowej Gwinei)[21][22].

Peru edytuj

Prezydent Peru może stosować prawo łaski w postaci aktu abolicji indywidualnej w sprawach, w których postępowanie przygotowawcze przekroczyło dwukrotnie termin wraz z przedłużeniem (art. 118 pkt 21 Konstytucji Peru(inne języki) in fine)[23].

Polska edytuj

II Rzeczpospolita edytuj

Konstytucja marcowa nie przewidywała abolicji indywidualnej jako prerogatywy Prezydenta RP, a jedynie „prawo darowania i złagodzenia kary, oraz darowania skutków zasądzenia karno-sądowego w poszczególnych wypadkach”. Projekt bebewuerowski zakładał rozszerzenie jego zakresu w sposób następujący[24][25]:

Prezydent Rzeczypospolitej ma prawo darowania i złagodzenia kary i skutków skazania oraz umorzenia postępowania przed prawomocnym rozstrzygnięciem sprawy w poszczególnych wypadkach.

Prawa tego Prezydent Rzeczypospolitej nie może stosować do Ministrów, postawionych w stan oskarżenia przez Sejm[26].

Profesor Antoni Peretiatkowicz skrytykował reformę, zaliczając ją do tzw. „refleksów dyktatury”, i stwierdził, że nie da się jej pogodzić z zasadami państwa praworządnego. Wskazał, że takie uprawnienie ma niewielkie znaczenie praktyczne, jednak „wywołuje wrażenie, że normalny wymiar sprawiedliwości w państwie może zostać zahamowany”[27][28].

Konstytucja kwietniowa nie rozszerzyła prezydenckiego prawa łaski o abolicję indywidualną (art. 69 ust. 1)[29].

PRL edytuj

Po 1952 w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, mimo braku ograniczenia zakresu stosowania instytucji ułaskawienia (art. 25 ust. 1 pkt 10 Konstytucji PRL)[30], w praktyce nie stosowano prawa łaski w postaci aktu abolicji indywidualnej[31].

III Rzeczpospolita edytuj

 
Mariusz Kamiński i Maciej Wąsik jako pierwsi w historii III RP mieli zostać objęci aktem łaski w postaci abolicji indywidualnej[32]

Zakres prerogatywy prawa łaski, którą dysponuje Prezydent Rzeczypospolitej[33], stanowi przedmiot sporu w doktrynie prawa konstytucyjnego i karnego[24][34][35][36]. Trybunał Konstytucyjny[37][38] i Sąd Najwyższy[39][40] wyrażają w tej kwestii odmienne poglądy[41]. Sam termin „abolicja indywidualna” nie występuje w polskim języku prawnym[42].

Serbia edytuj

Prezydent Republiki dysponuje prawem łaski na podstawie art. 112 pkt 8 Konstytucji Serbii(inne języki)[43]. Kodeks karny z 2019 w art. 110 do katalogu skutków ułaskawienia zalicza uwolnienie od odpowiedzialności karnej[44].

Singapur edytuj

Prezydent Singapuru może – za radą gabinetu – zastosować prawo łaski w postaci aktu abolicji indywidualnej wobec współsprawcy przestępstwa, jeśli ten dostarczy informacje prowadzące do skazania głównego sprawcy albo jednego z głównych sprawców (art. 22P ust. 1 lit. a Konstytucji Singapuru(inne języki))[45][22].

Sri Lanka edytuj

Prezydent Sri Lanki może zastosować prawo łaski w postaci aktu abolicji indywidualnej wobec współsprawcy przestępstwa, jeśli ten dostarczy informacje prowadzące do skazania głównego sprawcy albo jednego z głównych sprawców (art. 34 ust. 3 Konstytucji Sri Lanki(inne języki))[46][22].

Stany Zjednoczone edytuj

Zobacz więcej w artykule Ułaskawienie, w sekcji Stany Zjednoczone.

Szczebel federalny edytuj

 
Prezydent Gerald Ford podpisuje proklamację o ułaskawieniu byłego prezydenta Richarda Nixona w Gabinecie Owalnym (1974)

W roku 1886 Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych w sprawie Ex parte Garland(inne języki) orzekł, że „uprawnienie [prezydenta] do stosowania prawa łaski (…) jest nieograniczone, z wyjątkiem spraw w procedurze impeachmentu” oraz, że „obejmuje ono każde przestępstwo [federalne] znane prawu i może być wykonane w dowolnym czasie po jego popełnieniu, zarówno przed wszczęciem postępowania, w trakcie jego trwania, jak i po skazaniu i wydaniu wyroku”, a „uprawnienie to nie podlega kontroli legislacyjnej”[47][48].

W 1974 prezydent Gerald Ford zastosował wobec swojego poprzednika Richarda Nixona „absolutny akt łaski za wszystkie przestępstwa przeciwko Stanom Zjednoczonym, które popełnił lub mógł popełnić lub w których brał udział w okresie od 20 stycznia 1969 do 9 sierpnia 1974 roku”[47][49], chociaż ten nie został oskarżony o żadne przestępstwo. Sąd Najwyższy nigdy nie podjął się zbadania ważności takich aktów łaski (ang. open pardon)[50].

Szczebel stanowy edytuj

Maryland edytuj

Gubernator Marylandu może postanowić o umorzeniu postępowania karnego (nolle prosequi(inne języki)), przy czym jest zobowiązany do powiadomienia o tym prasy i przedłożenia odpowiedniego sprawozdania władzy ustawodawczej (art. 2 § 20 Konstytucji Marylandu)[51].

Hawaje edytuj

Legislatura Hawajów może, w drodze zwykłej ustawy, upoważnić Gubernatora do stosowania prawa łaski przed skazaniem (art. 5 § 5 zdanie piąte Konstytucji Hawajów)[52].

Szwecja edytuj

Rząd Szwecji, w wyjątkowo uzasadnionych przypadkach, może polecić zaniechanie prowadzenia postępowania wyjaśniającego lub sądowego w sprawie o czyn przestępczy (rozdz. 12 § 9 ust. 2 Aktu o formie Rządu z 28 lutego 1974 r.)[53].

Węgry edytuj

Kodeks karny Węgierskiej Republiki Ludowej z 1961 r. w art. 30 lit. c stanowił, że akt łaski wyłącza karalność[54], przy czym prawo łaski było prerogatywą Prezydium Węgierskiej Republiki Ludowej (art. 20 ust. 1 lit. j Konstytucji WRL)[55]. Analogicznie utrzymuje współczesna regulacja – art. 25 lit. c ustawy nr C z 2012 r. Kodeks karny[56], z tym że prawem łaski dysponuje Prezydent Republiki (art. 9 ust. 4 lit. g Konstytucji Węgier)[57].

Zimbabwe edytuj

Prezydent Zimbabwe – po konsultacji z gabinetem – może zastosować prawo łaski w postaci abolicji indywidualnej wobec osoby zamieszanej lub zaangażowanej w popełnienie danego przestępstwa (art. 112 ust. 1 lit. a Konstytucji Zimbabwe(inne języki))[58][18]. Decyzja obowiązkowo podlega publikacji w dzienniku urzędowym (art. 112 ust. 3 Konstytucji Zimbabwe)[58].

Państwa, w których była znana edytuj

Czechosłowacja edytuj

I, II i III Republika Czechosłowacka edytuj

Konstytucja Czechosłowacji z 1920 r. przewidywała stosowanie prawa łaski w postaci aktu abolicji indywidualnej, z wyłączeniem spraw z oskarżenia prywatnego (§ 103 ust. 1 in fine) oraz oskarżonych w procedurze impeachmentu (§ 103 ust. 2). Była to prerogatywa Prezydenta Republiki Czechosłowackiej[59].

Republika Czechosłowacka (1948–1960) i CSRS edytuj

Konstytucja Republiki Czechosłowackiej z 1948 r. dodatkowo wyłączała możliwość stosowania prawa łaski przez prezydenta, wobec którego miała zostać wdrożona procedura impeachmentu (§ 74 ust. 1 pkt 11 zdanie drugie)[60]. Z kolei w Konstytucji Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej z 1960 r. zrezygnowano ze wszystkich przesłanek wyłączających stosowanie prawa łaski (art. 62 ust. 1 pkt 10)[61]. Takie rozwiązanie przyjęto również w Konstytucji z 1968 (art. 61 ust. 1 lit. j)[62].

Jugosławia edytuj

Abolicję indywidualną przewidywała ustawa o ułaskawieniach z dnia 6 lutego 1964 r. w art. 2 ust. 2 oraz w art. 3[63].

Konstytucja Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii z 1974 r. przyznała prerogatywę prawa łaski Prezydium Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii (art. 315 pkt 9), a jego regulację – federalnej legislatywie (art. 281 pkt 12 in fine)[64]. Kodeks karny z 1976 stanowił w art. 102, że indywidualny akt łaski może skutkować uwolnieniem od odpowiedzialności karnej[65].

ZSRR edytuj

Podstawy sądowego postępowania karnego, uchwalone dnia 25 grudnia 1958 roku przez Radę Najwyższą ZSRR, w art. 5 pkt 4 in fine stanowiły o niedopuszczalności wszczęcia lub prowadzenia postępowania przeciwko osobie ułaskawionej[66], ale – zdaniem prof. Andrzeja Murzynowskiego – taka praktyka nie była powszechna[63].

Państwa, w których nie jest znana edytuj

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b c d Co ciekawe, wyklucza jej stosowanie expressis verbis.
  2. ↑ Prerogatywa prawa łaski w ogóle nie występuje.
  3. ↑ Są zaznaczone na mapie kolorem szarym i czerwonym, ponieważ prerogatywa prawa łaski jest obecna w przepisach niektórych krajów związkowych, ale – podobnie jak Ustawa Zasadnicza RFN – nie określają one zakresu jej stosowania.
  4. ↑ Prezydent może jedynie zwrócić się do Zgromadzenia Narodowego o ogłoszenie amnestii lub ułaskawienia.
  5. ↑ Aczkolwiek występowała w porządku prawnym Czechosłowacji.
  6. ↑ Jednakże występuje na szczeblu federalnym i w niektórych innych stanach.
  7. ↑ Gubernatorska prerogatywa prawa łaski ogranicza się do łagodzenia kary śmierci i zawieszenia jej wykonania.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Adrian Hollaender, Gnade vor Recht!, „Österreichisches Anwaltsblatt”, Wiedeń, grudzień 2017, s. 709, ISSN 1605-2544 [dostęp 2023-12-13] (niem.).
  2. ↑ Ustawa z dnia 23 maja 1873 zaprowadzająca kodeks postępowania karnego, [w:] Dziennik Ustaw Państwa dla Królestw i Krajów w Radzie Państwa Reprezentowanych. 1873 [całość], Wiedeń: Cesarsko-Królewska Drukarnia Nadworna i Rządowa, 1873, s. 397 [dostęp 2023-12-13] (pol.).
  3. ↑ Staatsgesetzblatt 1918-1920 [online], Österreichische Nationalbibliothek [dostęp 2023-12-17] (niem.).
  4. ↑ RIS – Bundes-Verfassungsgesetz – Bundesrecht konsolidiert, Fassung vom 11.10.2023 [online], Legal Information System of the Republic of Austria, 11 października 2023 [dostęp 2023-10-11] (niem.).
  5. ↑ Piotr Czarny, Bogumił Naleziński, Federalna Ustawa Konstytucyjna Republiki Austrii [online], Biblioteka Sejmowa (Konstytucje Świata) [dostęp 2023-10-11] (pol.).
  6. ↑ Maria Kruk-Jarosz (tłum.), Konstytucja Republiki Czeskiej [online], Biblioteka Sejmowa (Konstytucje Świata) [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  7. ↑ a b c d e Novak 2016 ↓, s. 99.
  8. ↑ a b Vaclav Klaus’s Partial Amnesty and Its Impact on the Czech System of Justice [online], 4liberty.eu, 14 lutego 2013 [dostęp 2023-09-19] (ang.).
  9. ↑ a b Postanowienie Sądu Konstytucyjnego Republiki Czeskiej z dnia 5 marca 2013 r., sygn. akt Pl. ÚS 4/13 [online], Sąd Konstytucyjny Republiki Czeskiej [dostęp 2023-09-19] (ang.).
  10. ↑ Constitution of the Cooperatiive Republic of Guyana Act [online], Parliament of the Co-operative Republic of Guyana [dostęp 2023-10-26] (ang.).
  11. ↑ 33/1944: Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands [online], Alþingi [dostęp 2023-10-30] (isl.).
  12. ↑ Joachim Osiński (tłum.), Konstytucja Republiki Islandii, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2009 [dostęp 2023-10-30] (pol.).
  13. ↑ Glenn Frankel, Israelis Pardon 7 In Slaying, „The Washington Post”, 25 sierpnia 1986, ISSN 0190-8286 [dostęp 2023-09-07] (ang.).
  14. ↑ Gesetz vom 31. Dezember 1913 betreffend die Einführung einer Strafprozessordnung [online], Liechtensteinisches Landesgesetzblatt [dostęp 2023-12-13] (niem.).
  15. ↑ Art. 12 – Verfassungskommentar [online], Liechtenstein-Institut [dostęp 2023-12-13] (niem.).
  16. ↑ Radosław Grabowski (tłum.), Sabina Grabowska, Konstytucja Księstwa Liechtensteinu, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2013 (Konstytucje Świata) [dostęp 2023-10-06] (pol.).
  17. ↑ Constitution of Malta [online], Legislation Malta [dostęp 2023-10-26] (ang.).
  18. ↑ a b Novak 2016 ↓, s. 101.
  19. ↑ Nigerian Constitution [online], Federal Ministry of Justice (Federal Republic of Nigeria), 3 września 2020 [dostęp 2023-10-08] (ang.).
  20. ↑ Rita Abhavan Ngwoke, Sogunle B. Abayomi, An Appraisal of the Power of Pardon under Nigerian Law: Lessons from Other Jurisdictions, „Beijing Law Review”, 13 (2), 2022, s. 217–226, DOI: 10.4236/blr.2022.132014 [dostęp 2023-10-07] (ang.).
  21. ↑ Constitution of the Independent State of Papua New Guinea [online], National Parliament of Papua New Guinea [dostęp 2023-10-27] (ang.).
  22. ↑ a b c Novak 2016 ↓, s. 100.
  23. ↑ Perú 1993 (rev. 2021) Constitución [online], Constitute Project [dostęp 2023-10-10] (hiszp.).
  24. ↑ a b Kędzierski 2016 ↓, s. 42.
  25. ↑ Kardas i Giezek 2016 ↓, s. 36.
  26. ↑ Wniosek posła Walerego Sławka i kolegów z Klubu Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w sprawie zmiany niektórych postanowień Ustawy Konstytucyjnej w trybie przewidzianym dla jej rewizji, druk nr 444, Sejm RP, okres II, 1929, s. 2, RPII/2/444 [dostęp 2024-03-18] (pol.).
  27. ↑ Antoni Peretiatkowicz, Cezaryzm demokratyczny a Konstytucja Polska, [w:] Maciej Marszał (red.), Cezaryzm demokratyczny. Wybór pism, Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej, 2017 (Biblioteka Klasyki Polskiej Myśli Politycznej), s. 119–120, ISBN 978-83-62628-59-9 (pol.).
  28. ↑ Antoni Peretiatkowicz, Cezaryzm demokratyczny a Konstytucja Polska, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, z. 4, 1929, 375*, ISSN 0035-9629 [dostęp 2023-10-26] (pol.).
  29. ↑ Konstytucja kwietniowa (1935) - Wikiźródła, wolna biblioteka [online], pl.wikisource.org [dostęp 2024-03-18] (pol.).
  30. ↑ Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1952) – Wikiźródła, wolna biblioteka [online], pl.wikisource.org [dostęp 2023-08-22] (pol.).
  31. ↑ Adrian Duda, Agnieszka Wąglorz, Zakres przedmiotowy prawa łaski z art. 139 Konstytucji (o niedopuszczalności stosowania abolicji indywidualnej), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych”, rok XX: 2016 (zeszyt 1), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, Krakowski Instytut Prawa Karnego Fundacja, 2016, s. 55–56, ISSN 1506-1817 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
  32. ↑ Zdanie odrębne sędziego TK Piotra Pszczółkowskiego do postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2023 r., sygn. akt Kpt 1/17 [online], ipo.trybunal.gov.pl [dostęp 2024-01-11].
  33. ↑ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-10].
  34. ↑ Kardas i Giezek 2016 ↓, s. 22–23.
  35. ↑ Tomasz Krawczyk: Ułaskawienie nieskazanego Mariusza Kamińskiego a konstytucja. rp.pl, 2015-11-18. [dostęp 2024-01-10].
  36. ↑ Michał Gabriel-Węglowski, Prawo łaski (ułaskawienie) w polskim prawie. Na czym polega, „Rzeczpospolita”, 12 stycznia 2024 [dostęp 2024-01-26] (pol.).
  37. ↑ Wyrok TK z 17 lipca 2018, K 9/17.
  38. ↑ Postanowienie TK z 2 czerwca 2023, Kpt. 1/17.
  39. ↑ Uchwała SN z 31 maja 2017, I KZP 4/17.
  40. ↑ Wyrok SN z 6 czerwca 2023, II KK 96/23.
  41. ↑ Dariusz Dudek, Prawo łaski prezydenta w niełasce Sądu Najwyższego [OPINIA], „Dziennik Gazeta Prawna”, 13 czerwca 2023 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
  42. ↑ Zdanie odrębne sędziego TK Piotra Pszczółkowskiego w sprawie Kpt 1/17 [online], Internetowy Portal Orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego [dostęp 2024-01-26] (pol.).
  43. ↑ Устав Републике Србије [online], Уставни суд Србије [dostęp 2023-12-26] (serb.).
  44. ↑ Krivični Zakonik (85/05), [w:] Doneti zakoni Narodna skupština Republike Srbije u sazivu od 27. januara 2004., Narodna skupština Republike Srbije [dostęp 2023-12-26] (serb.).
  45. ↑ Constitution of the Republic of Singapore [online], Singapore Statutes Online [dostęp 2023-10-26] (ang.).
  46. ↑ Constitution of the Democratic Socialist Republic of Sri Lanka [online], Revised Edition, Parliament of Sri Lanka, 2023 [dostęp 2023-10-26] (ang.).
  47. ↑ a b Presidential Pardons – ABA Legal Fact Check – American Bar Association [online], abalegalfactcheck.com, 13 stycznia 2021 [dostęp 2023-08-18] (ang.).
  48. ↑ Ex parte Garland, 71 U.S. 333 (1866) [online], Justia Law [dostęp 2023-08-18] (ang.).
  49. ↑ Prof. Bałaban: Prawo łaski jako abolicja indywidualna, „Rzeczpospolita”, 29 listopada 2015 [dostęp 2023-08-18] (pol.).
  50. ↑ William F. Duker, The President’s Power to Pardon: A Constitutional History, t. 18, William & Mary Law Review, 1977, s. 475–537 [dostęp 2023-08-18], Cytat: The Supreme Court never has been called upon to judge the validity of an open pardon like the Nixon pardon. If it must do so in the future and if it continues to view Article II, section 2 in light of the meaning the framers intended it to have, the evidence raises a reasonable doubt of the constitutionality of the Nixon pardon. (ang.).
  51. ↑ Maryland Constitution – Article II – Executive Department [online], Maryland State Archives [dostęp 2023-11-18] (ang.).
  52. ↑ Constitution of the State of Hawaii [online], State of Hawaii Legislative Reference Bureau [dostęp 2023-11-18] (ang.).
  53. ↑ Krzysztof Dembiński, Marian Grzybowski, Akt o formie Rządu (Regeringsformen), [w:] Wiesław Staśkiewicz (red.), Konstytucje państw Unii Europejskiej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2011 [dostęp 2023-10-06] (pol.).
  54. ↑ Penal Code of the Hungarian Peoples Republic, Law No. 5, 1961, U.S. Department of Commerce, Office of Technical Services, Joint Publications Research Service, 1962, s. 7 [dostęp 2023-12-25] (ang.).
  55. ↑ Constitution of the People’s Republic of Hungary (1949) [online] [dostęp 2023-12-26] (ang.).
  56. ↑ Act C of 2012 on the Criminal Code (as in force on 1 January 2023) [online], Ministry of Justice (Hungary) [dostęp 2023-12-26] (ang.).
  57. ↑ Jerzy Snopek (tłum.), Andrzej Sadecki, Ustawa Zasadnicza Węgier, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2015 (Konstytucje Świata), s. 80, ISBN 978-83-7666-413-2 [dostęp 2023-12-26] (pol.).
  58. ↑ a b Constitution of Zimbabwe [online], Parliament of Zimbabwe [dostęp 2023-10-26] (ang.).
  59. ↑ Jiří Hoetzel, Václav Joachim, The Constitutional Charter of the Czechoslovak Republic, Praga: Polityka, 1920 [dostęp 2023-09-20] (ang.).
  60. ↑ 1948 | Czech constitutional development [online], Wydział Prawa Uniwersytetu Masaryka [dostęp 2023-09-20] (ang.).
  61. ↑ 1960 | Czech constitutional development [online], Wydział Prawa Uniwersytetu Masaryka [dostęp 2023-09-20] (ang.).
  62. ↑ 1968 | Czech constitutional development [online], Wydział Prawa Uniwersytetu Masaryka [dostęp 2023-09-20] (ang.).
  63. ↑ a b Andrzej Murzynowski, Ułaskawienie w Polsce Ludowej, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1965, s. 68 (pol.).
  64. ↑ Constitution of Socialist Federal Republic of Yugoslavia [online] [dostęp 2023-12-25].
  65. ↑ Yugoslavia: Criminal Code of the Socialist Federal Republic of Yugoslavia, UNHCR, 1 lipca 1977 [dostęp 2023-12-25] (ang.).
  66. ↑ Основы уголовного судопроизводства СССР 1958 г. [online], Музей истории российских реформ имени П. А. Столыпина [dostęp 2023-12-25] (ros.).
  67. ↑ Royal Prerogative of Mercy [online], Attorney-General’s Department (Commonwealth of Australia) [dostęp 2023-08-28] (ang.).
  68. ↑ Tatiana Chauvin (tłum.), Kazimierz Michał Ujazdowski, Konstytucja Belgii, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2020 (Konstytucje Świata) [dostęp 2023-10-06] (pol.).
  69. ↑ Belize Constitution [online], Attorney General’s Ministry of Belize, 2020 [dostęp 2023-10-14] (ang.).
  70. ↑ Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь [online], Прэс-служба Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь [dostęp 2024-02-27] (biał.).
  71. ↑ Constitution of Botswana [online], Parliament of Botswana [dostęp 2023-10-10] (ang.).
  72. ↑ Agnieszka Wojtyczek-Bonnand (tłum.), Krzysztof Wojtyczek, Konstytucja Republiki Chile, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2012 (Konstytucje Świata) [dostęp 2023-09-25] (pol.).
  73. ↑ The Constitution of the Republic of Estonia [online], Riigi Teataja, 15 maja 2015 [dostęp 2023-10-13] (ang.).
  74. ↑ Constitution of the Republic of Ghana [online], Judicial Service of Ghana [dostęp 2023-10-26] (ang.).
  75. ↑ Guatemala 1985 (rev. 1993) Constitution [online], Constitute Project [dostęp 2023-10-10] (ang.).
  76. ↑ Guatemala: Pardon illustrates need for maintaining executive clemency [online], Amnesty International, 1 czerwca 2000 [dostęp 2023-10-10] (ang.).
  77. ↑ Konstytucja Republiki Indii, Jan Winczorek (tłum.), Janusz Karp, Biblioteka Sejmowa, Warszawa 2020 (Konstytucje Świata) [dostęp 2023-09-07] (pol.).
  78. ↑ Parole Board of Canada, What is the exercise of clemency (Royal Prerogative of Mercy)? [online], Government of Canada, 18 września 2015 [dostęp 2023-09-06] (ang.).
  79. ↑ Kenya 2010 Constitution [online], Constitute Project [dostęp 2023-10-12] (ang.).
  80. ↑ Constitution of Kenya [online], Kenya Law [dostęp 2023-10-12].
  81. ↑ Lesotho 1993 (rev. 2018) Constitution [online], Constitute Project [dostęp 2023-10-11] (ang.).
  82. ↑ Lesotho Constitution [online], Government Of Lesotho [dostęp 2023-10-11] (ang.).
  83. ↑ Constitution of Liberia [online], Judiciary of Liberia [dostęp 2023-10-30] (ang.).
  84. ↑ Henryk Wisner, Konstytucja Republiki Litewskiej, [w:] Wiesław Staśkiewicz (red.), Konstytucje państw Unii Europejskiej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2011 [dostęp 2023-09-17] (pol.).
  85. ↑ Agnieszka Wojtyczek-Bonnand (tłum.), Krzysztof Wojtyczek (tłum.), Konstytucja Wielkiego Księstwa Luksemburga, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2006 [dostęp 2023-10-31] (pol.).
  86. ↑ Lidia Gołubiec, Iwona Jaroszkiewicz, Konstytucja Republiki Łotewskiej, [w:] Wiesław Staśkiewicz (red.), Konstytucje państw Unii Europejskiej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2011 [dostęp 2023-10-06] (pol.).
  87. ↑ Constitution of the Republic of Malawi [online], Malawi Judiciary [dostęp 2023-10-22] (ang.).
  88. ↑ Malawi 1994 (rev. 2017) Constitution [online], Constitute Project [dostęp 2023-10-22] (ang.).
  89. ↑ Nepal 2015 (rev. 2016) Constitution [online], Constitute Project [dostęp 2023-10-26] (ang.).
  90. ↑ BVerfG, Beschluss vom 23.04.1969 – 2 BvR 552/63 [online], openJur, 2011 [dostęp 2023-10-30], Cytat: Das Begnadigungsrecht, wie es das Grundgesetz in Art. 60 Abs. 2 kennt, besteht in der Befugnis, im Einzelfall eine rechtskräftig erkannte Strafe ganz oder teilweise zu erlassen, sie umzuwandeln oder ihre Vollstreckung auszusetzen. Es eröffnet die Möglichkeit, eine im Rechtsweg zustande gekommene und im Rechtsweg nicht mehr zu ändernde Entscheidung auf einem „anderen”, „besonderen” Weg zu korrigieren.
    (niem.).
  91. ↑ Nicaragua 1987 (rev. 2014) Constitution [online], Constitute Project [dostęp 2023-10-14] (ang.).
  92. ↑ Joachim Osiński, Teresa Koperska (red.), Leszek Garlicki (red.), Konstytucja Królestwa Norwegii, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1996 (Konstytucje Świata), ISBN 83-7059-264-3 [dostęp 2023-10-06] (pol.).
  93. ↑ Constitution of the Islamic Republic of Pakistan [online], Ministry of Law and Justice (Islamic Republic of Pakistan) [dostęp 2023-10-07] (ang.).
  94. ↑ Panama 1972 (rev. 2004) Constitution [online], Constitute Project [dostęp 2023-10-14] (ang.).
  95. ↑ Paraguay 1992 (rev. 2011) Constitution [online], Constitute Project [dostęp 2023-10-12] (ang.).
  96. ↑ The Constitution of the Third Republic of Seychelles [online], The National Assembly of Seychelles, 30 października 2020 [dostęp 2023-10-26] (ang.).
  97. ↑ Constitution Of Sierra Leone [online], Parliament of Sierra Leone [dostęp 2023-10-23] (ang.).
  98. ↑ Krzysztof Skotnicki, Konstytucja Słowacji, [w:] Wiesław Staśkiewicz (red.), Konstytucje państw Unii Europejskiej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2011 [dostęp 2023-09-16] (pol.).
  99. ↑ Constitution Of Alabama 2022 [online], Alabama Legislature [dostęp 2023-11-18] (ang.).
  100. ↑ Code of Alabama [online], Alabama Legislature [dostęp 2023-11-18] (ang.).
  101. ↑ Arizona State Constitution – Article 5, Section 5 [online], Arizona State Legislature [dostęp 2023-11-18] (ang.).
  102. ↑ Arkansas Constitution [online], Justia Law [dostęp 2023-11-15] (ang.).
  103. ↑ Constitution of Connecticut [online], Connecticut General Assembly [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  104. ↑ Constitution of the State of Idaho – Article IV, Section 7 [online], Idaho State Legislature [dostęp 2023-11-18] (ang.).
  105. ↑ Illinois Constitution [online], Illinois General Assembly [dostęp 2023-11-19] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-20] (ang.).
  106. ↑ Indiana Constitution – Article 5 [online], Justia Law [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  107. ↑ Constitution of the State of Iowa (codified) [online], Iowa Legislature [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  108. ↑ California Constitution [online], California Legislative Information [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  109. ↑ North Carolina State Constitution [online], North Carolina General Assembly [dostęp 2023-11-19] [zarchiwizowane z adresu 2023-10-04] (ang.).
  110. ↑ Constitution of the State of Colorado – Art. IV, Section 7 [online], Colorado Legal Resources [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  111. ↑ Louisiana Constitution of 1974 (as amended through calendar year 2020) [online], Louisiana State Senate, 10 grudnia 2020 [dostęp 2023-11-19] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-06] (ang.).
  112. ↑ Maine State Constitution [online], Maine.gov, 2013 [dostęp 2023-10-31] (ang.).
  113. ↑ Massachusetts Constitution [online], General Court of the Commonwealth of Massachusetts [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  114. ↑ Constitution of Michigan of 1963 – Article V § 14 [online], Michigan Legislature [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  115. ↑ Constitution of the State of Minnesota [online], Minnesota Office of the Revisor of Statutes [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  116. ↑ Mississippi Constitution [online], Justia Law [dostęp 2023-11-15] (ang.).
  117. ↑ Missouri Constitution – Art. IV, Section 7 [online], Missouri Legislature [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  118. ↑ Texas Constitution, Art. IV, Sec. 11 [online], Texas Constitution and Statutes [dostęp 2023-11-15] (ang.).
  119. ↑ Suriname 1987 (rev. 1992) Constitution [online], Constitute Project [dostęp 2023-10-11] (ang.).
  120. ↑ David Malone, Christopher Snell, The royal prerogative of mercy [online], Law Gazette, 6 listopada 2015 [dostęp 2023-08-28] (ang.).
  121. ↑ Zambia 1991 (rev. 2016) Constitution [online], Constitute Project [dostęp 2023-10-10] (ang.).

Bibliografia edytuj

  Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Abolicja_indywidualna&oldid=73417190”