Język czarnogórski
Język czarnogórski (czarnogórski crnogorski jezik, црногорски jeзик) – jeden z czterech standardowych wariantów serbsko-chorwackiego języka policentrycznego[1][2], oparty na dialekcie sztokawskim. Jest używany w Czarnogórze. W przyjętej 19 października 2007 przez parlament tego kraju konstytucji czarnogórski został uznany za język urzędowy, odrębny od serbskiego, chorwackiego i bośniackiego[3]. Jednak przepisy prawne nie są naukowymi kryteriami służącymi klasyfikacji kodów językowych[4].
| |||||
| Obszar | Czarnogóra | ||||
| Liczba mówiących | ok. 145 tys. | ||||
| Pismo/alfabet | alfabet chorwacki, cyrylica serbska | ||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Status oficjalny | |||||
| język urzędowy | Czarnogóra | ||||
| Ethnologue | 1 narodowy↗ | ||||
| Kody języka | |||||
| ISO 639-2 | crn | ||||
| Kod ISO 639-3↗ | crn | ||||
| IETF | cnr | ||||
| Glottolog | mont1282 | ||||
| Ethnologue | cnr | ||||
| SIL | srp | ||||
| W Wikipedii | |||||
| |||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||
Używane w Czarnogórze słownictwo obejmuje elementy niespotykane w innych wariantach języka serbsko-chorwackiego, ale ogólnych różnic leksykalnych jest niewiele. Do charakterystycznych cech fonetycznych dialektów czarnogórskich należą hiperjekawizm (czyli dwusylabowa wymowa ije pochodzącego z jaci) oraz występowanie spółgłosek palatalnych ś, ź (kontynuują prasłowiańskie *s, *z w pozycji przed *ě i *j[5]), з oprócz występujących w innych dialektach sztokawskich ć, đ (dź). Na przykład czarnogórskie słowa śeme, koźi odpowiadają słowom seme / sjeme, kozji występującym w językach serbskim, bośniackim i chorwackim.
Na korzyść istnienia języka czarnogórskiego przemawiał znany profesor Dubravko Škiljan, pracujący na uczelniach w Lublanie i Zagrzebiu. W wywiadzie dla belgradzkiej gazety „Vreme”, na pytanie, jakie są różnice pomiędzy językiem serbskim i chorwackim, odpowiedział: „Tylko język czarnogórski ma typologiczne i systemowe warunki, aby być odrębnym językiem, ponieważ posiada odrębne głoski, odrębne fonemy”. Profesor Škiljan przywołał ś, ź, a według profesora Nikčevića tych fonemów jest w sumie pięć: ś (w wyrazie śekira, po polsku ‘siekiera’), ź (w wyrazie iźjesti), dz (w wyrazie bidza), dj (w wyrazie djevojka, po polsku ‘dziewczyna’), ć (w wyrazie ćerat).
Język czarnogórski ma wiele typowych cech, które potwierdzają w pełni jego socjolingwistyczną tożsamość – w odróżnieniu od języka serbskiego, który jest ponadnarodowy: nie posiada żadnego systemowego elementu, o którym można by potwierdzić, że jest specyficznie serbski.
Oprócz Škiljana, który jest Chorwatem, również profesor Svenka Savić z Wydziału Filologicznego w Nowym Sadzie dała pełne poparcie istnieniu języka czarnogórskiego. To poparcie wyrazili także inni slawiści: profesor języków południowosłowiańskich Wydziału Filologicznego w Gdańsku Agnieszka Spagińska-Pruszak oraz emerytowany profesor katedry slawistyki Uniwersytetu Tartuskiego (Estonia) Aleksander Duliczenko. Obecnie czarnogórski jest wykładany na 10 uniwersytetach na świecie, równolegle z językiem serbskim, chorwackim i bośniackim.
AlfabetEdytuj
Alfabet czarnogórski w obecnej formie został wprowadzony rozporządzeniem z 9 czerwca 2009 przez ministra edukacji Czarnogóry, Sretena Škuleticia[6]:
| Łacinka | A B C Č Ć D Dž Đ E F G H I J K L Lj M N Nj O P R S Š Ś T U V Z Ž Ź |
| Cyrylica | А Б В Г Д Ђ Е Ж З З́ И Ј К Л Љ М Н Њ О П Р С С́ Т Ћ У Ф Х Ц Ч Џ Ш |
PrzypisyEdytuj
- ↑ Snježana Kordić: Crnogorska standardna varijanta policentričnog standardnog jezika. W: Branislav Ostojić: Jezička situacija u Crnoj Gori – norma i standardizacija: radovi sa međunarodnog naučnog skupa, Podgorica 24.-25.5.2007. Podgorica: Crnogorska akademija nauka i umjetnosti, 2008, s. 35–47. ISBN 978-86-7215-207-4. OCLC 318462699. (serb.-chorw.)
- ↑ Per Jakobsen: O strukturno-lingvističkim konstantama srpskohrvatskog jezika (inventar fonema i fonotaktička struktura). W: Branislav Ostojić: Jezička situacija u Crnoj Gori – norma i standardizacija: radovi sa međunarodnog naučnog skupa, Podgorica 24.-25.5.2007. Podgorica: Crnogorska akademija nauka i umjetnosti, 2008, s. 26, 32. ISBN 978-86-7215-207-4. OCLC 318462699. (serb.-chorw.)
- ↑ Ustawa o czarnogórskim.
- ↑ Bernhard Gröschel: Das Serbokroatische zwischen Linguistik und Politik: mit einer Bibliographie zum postjugoslavischen Sprachenstreit. Monachium: Lincom Europa, 2009, s. 348–350, seria: Studies in Slavic Linguistics ; 34. ISBN 978-3-929075-79-3. (niem.)
- ↑ Sławeski 1962:98-9 za Dalewska-Greń H., Języki słowiańskie, PWN, Warszawa 2007, ISBN 978-83-01-12391-8, s. 99.
- ↑ RTCG – Radio Televizija Crne Gore – Nacionalni javni servis – Donijet Pravopis crnogorskog jezika.