Transport kolejowy w Toruniu
Transport kolejowy w Toruniu – linie, połączenia, dworce, przystanki kolejowe oraz instytucje i stowarzyszenia związane z kolejnictwem w Toruniu.
| kolej | |
 Toruń Główny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Lokalizacja | |
| Lata funkcjonowania |
od 1861 roku |
Portal  Transport
| |
Czynne dworce i przystanki kolejowe
Zlikwidowane dworce i przystanki kolejowe
Planowane przystanki kolejowe
.jpg)
Charakterystyka Edytuj
Toruński Węzeł Kolejowy obejmuje krzyżujące się w mieście linie kolejowe 18 i 353 oraz linię 27, 207, 246, 734 i 736.
W granicach administracyjnych miasta znajdują się trzy czynne dworce kolejowe: Toruń Główny, Toruń Wschodni, Toruń Miasto oraz trzy czynne przystanki osobowe: Toruń Kluczyki, Toruń Czerniewice i Grębocin.
Przez miasto prócz pociągów dalekobieżnych i wojewódzkich kursują również pociągi BiT City. Składy typu Pesa Elf 22WEc przemierzają trasę Toruń Wschodni – Bydgoszcz Główna oraz BiT City II między stacjami Włocławek i Bydgoszcz Główna.
W skład znajdującej się w mieście infrastruktury kolejowej wchodzi: siedem wiaduktów, jeden tunel i most kolejowy im. Ernesta Malinowskiego na Wiśle, który znajduje się między stacjami Toruń Główny i Toruń Miasto.
Historia Edytuj
Kalendarium toruńskiego węzła kolejowego[1][2][3][4]:
W Królestwie Prus Edytuj
- 10 kwietnia 1860 – rozpoczęto budowę Kolei Warszawsko-Bydgoskiej na odcinkach Bydgoszcz – Toruń i Toruń – Aleksandrów Kujawski
- 24 października 1861 – otwarto linię kolejową Bydgoszcz – Toruń Główny, będącą częścią planowanej Kolei Warszawsko-Bydgoskiej
- 3 grudnia 1862 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Aleksandrów Kujawski, będącą częścią planowanej Kolei Warszawsko-Bydgoskiej, która od tego dnia zaczęła funkcjonowanie
- 1866 – wybudowano fort kolejowy Twierdzy Toruń
- 1868 – zapadła decyzja o budowie mostu kolejowego na Wiśle
- 1870 – rozpoczęto budowę mostu kolejowego na Wiśle[5]
- 20 listopada 1871 – otwarto linię kolejową Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni) – Jabłonowo Pomorskie, będącą częścią planowanej linii Poznań – Insterburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)
- 20 listopada 1871 – otwarto stację Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni)
- 25 marca 1873 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Inowrocław, będącą częścią planowanej linii Poznań – Insterburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)
- 14 sierpnia 1873 – otwarto most kolejowo-drogowy przez Wisłę[6]
- 15 sierpnia 1873 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Toruń Wschodni, będącą częścią planowanej linii Poznań – Insterburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)[6]
- po 15 sierpnia 1873 – zamknięto stację Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni), ale wkrótce otwarto ją jako dworzec towarowy[7]
- 1874 – oddano do użytku obecny budynek dworca Toruń Główny
- październik 1878 – otwarto przystanek Toruń Miasto[8]
- 1 września 1879 – przystanek Toruń Miasto stał się dworcem (oprócz wsiadania i wysiadania, można było nadawać i odbierać przesyłki oraz bagaż)[9]
- 1 lipca 1882 – otwarto linię kolejową Toruń Mokre – Chełmża, będącą częścią planowanej Kolei Miast Nadwiślańskich (obecnie Linia kolejowa nr 207) [10]
- 1 lipca 1882 – otwarto dworzec Toruń Mokre[11]
- 1884 – otwarto poligonową kolej wąskotorową
- 1 stycznia 1886 – oddano do ruchu drugi tor na linii kolejowej 353 na odcinku Toruń Główny – Poznań Wschód
- przed marcem 1888 – otwarto obecny budynek dworca Toruń Miasto (stary drewniany budynek sprzedano gminie staroluterańskiej, która przebudowała go na cerkiew stojącą do dziś przy ul. Podgórnej)[12]
- 1892 – wybudowano gmach na siedzibę Inspektoratu Kolei Królewskiej[13]
- 1 grudnia 1902 – otwarto prywatną linię kolejową łączącą Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni) z Lubiczem, która była dzierżawiona przez Królewski Pruski Zarząd Kolei[14]
- 1908 – rozpoczęto budowę linii z Torunia do Czarnowa[15]
- 14 sierpnia 1909 – zamknięto dworzec Toruń Mokre[16]
- 15 sierpnia 1909 – otwarto ponownie dworzec Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni)[16]
- 28 lutego 1910 – otwarto linię kolejową Toruń Północny – Czarnowo
- 28 lutego 1910 – otwarto stację Toruń Zachodni leżącą na linii Toruń Północny – Czarnowo
- 28 lutego 1910 – otwarto torowisko na odcinku Toruń Wschodni – Toruń Północny
- 1 lipca 1912 – otwarto linię kolejową Toruń Północny – Chełmno przez Unisław Pomorski (obecnie Linia kolejowa nr 246)
Okres międzywojenny Edytuj
- 18 stycznia 1920 – plac przed dworcem Toruń Miasto były miejscem powitania polskich wojsk wkraczających do Torunia
- 1920 – Fabryka Born & Schütze” w Toruniu rozpoczęła produkować kotły parowozowe dla PKP
- 1924 – planowano bez powodzenia budowę mostu kolejowo-drogowego na Wiśle między Brzozą Toruńską a Grabowcem
- zasypano wiadukt kolejowy na wysokości ul. Wschodniej
- 1 października 1933 – przeniesiono z Gdańska Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych
- 1935 – most kolejowy zamknięto dla ruchu kołowego i położono na nim drugi tor
- 21 listopada 1937 – oddano do ruchu linię kolejową 27 na odcinku Toruń Wschodni – Sierpc przez Lubicz[14]
- 1937 – zlikwidowano starą linię Toruń – Lubicz[14]
- 1938 – przebudowano budynek dworca Toruń Miasto do stanu obecnego
II wojna światowa Edytuj
- 1939 – most kolejowy został zniszczony przez wojsko polskie
- 1944 – ukończono nową lokomotywownie na Kluczykach
- 1944 – wybudowano lokomotywownię przy dworcu Toruń Wschodni
- 24 stycznia 1945 – w sąsiedztwie dworca Toruń Główny eksplodowały dwa wagony z amunicją[17]
- 1945 – most kolejowy został zniszczony przez wojsko niemieckie
Okres PRL Edytuj
- sierpień 1945 – przejęto eksploatację węzła kolejowego od wojskowych władz radzieckich
- 1946 – odbudowano nastawnię na stacji Toruń Główny
- 15 kwietnia 1947 – otwarto do ruchu odbudowany most kolejowy na Wiśle
- Toruń stał się tzw. pierwszorzędnym węzłem kolejowym
- 1959 – zmieniono nazwę stacji Toruń Mokre na Toruń Wschodni
- 1 kwietnia 1966 – zlikwidowano połączenie kolejowe na odcinku Toruń Północny – Czarnowo
- ok. 1970 – zlikwidowano poligonową kolej wąskotorową
- 1973 – rozebrano bocznicę kolejową wzdłuż nabrzeża wiślanego (obecnie Bulwar Filadelfijski) do portu zimowego
- 8 maja 1976 – odsłonięto Pomnik kolejarzy – ofiar faszyzmu
- 19 sierpnia 1980 – miała miejsce katastrofa kolejowa pod Otłoczynem
- 20 grudnia 1983 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Inowrocław – Toruń Główny
- 1984 – elektryfikacja linii kolejowej 18 na odcinku Bydgoszcz Wschód – Toruń Główny
- maj 1985 – elektryfikacja linii kolejowej 18 na odcinku Toruń Główny – Aleksandrów Kujawski
- 16 października 1986 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Iława Główna – Toruń Wschodni
- 13 grudnia 1987 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Toruń Główny – Toruń Wschodni
- 27 maja 1988 – pożar mostu kolejowego[18]
Od 1989 Edytuj
- 10 stycznia 1992 – zawieszono ruch pasażerski na trasie Toruń Wschodni – Unisław Pomorski przez stację Toruń Północny
- 1999 – patronem mostu kolejowego został Ernest Malinowski
- 2003 – rozebrano bocznicę kolejową m.in. do Młynów Richtera
- 2004 – rozebrano bocznicę kolejową do Toruńskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Betonów
- 2007 – zostało opracowane studium wykonalności przebiegu bydgosko-toruńskiej kolei metropolitalnej BiT City
- 2007 – rozebrano bocznicę kolejową do Elektrociepłowni Toruń Zachód, Merinotexu, Polchemu i Towimoru
- 2009 – zlikwidowano Zakład Linii Kolejowych
- 2013 – rozpoczęto modernizację linii kolejowej 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża
- 31 stycznia 2014 – nastąpiło protokolarne przekazanie dworca Toruń Główny na rzecz Gminy Miasta Toruń
- 2014 – otwarto Zakład Napraw Tabory PKP CargoTabor
- 2015 – zakończono modernizację linii kolejowej 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża
- 23 czerwca 2015 – siedzibę spółki Arriva RP przeniesiono z Warszawy do Torunia[19]
- 12 listopada 2015 – otwarto po gruntownej przebudowie dworzec Toruń Główny
- 9 lipca 2018 – PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP SA oraz władze Torunia podpisały porozumienie w sprawie realizacji zadania „Modernizacja linii kolejowej nr 353 na docinku Toruń Główny – Toruń Wschodni wraz z infrastrukturą dworcową oraz budową nowych przystanków kolejowych w Toruniu – BiTCity II”[20]
- 27 czerwca 2019 – władze miasta przejęły dworzec Toruń Północny[21]
- 19 sierpnia 2019 – PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP SA oraz władze Torunia podpisały umowę z wykonawcą dokumentacji projektowej BiT City II[22]
- 13 czerwca 2021 – rozpoczęto modernizację linii kolejowej nr 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża[23]
Linie kolejowe Edytuj
Wykaz linii Edytuj
Toruński węzeł kolejowy tworzą następujące linie kolejowe:
| Linia | Nr D29 | Sąsiednie stacje węzłowe | Operator przewozów pasażerskich | Elektryfikacja | Zdjęcie |
|---|---|---|---|---|---|
| Kutno – Piła Główna | 18 | Aleksandrów Kuj. – Bydgoszcz Wschód | PKP Intercity, Polregio (BiT-City) | 
|
|
| Poznań Wschód – Skandawa (GP) – Žielieznodorožnyj | 353 | Inowrocław – Jabłonowo Pom. | Polregio i PKP InterCity |
|
|
| Nieszawka – Toruń Główny | 734 | Polregio i PKP InterCity |
|
| |
| Toruń Wschodni – Malbork | 207 | Grudziądz | Arriva RP | 
|
|
| Nasielsk – Toruń Wschodni | 27 | Sierpc | Arriva RP |
|
4.jpg)
|
| Toruń Wschodni – Olek (daw. Chełmno) | 246 | (dawniej) Unisław Pomorski |
|
| |
| Grębocin – Katarzynka | 736 |
|
|
Jednostki i instytucje związane z kolejnictwem Edytuj
W Toruniu swoją siedzibę ma spółka kolejowa Arriva RP[24], której pociągi kursują na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, mazowieckiego i warmińsko-mazurskiego. Ponadto istnieją:
- PKP Intercity Remtrak, siedziba spółki[25]
- Baza Toruń-Kluczyki[26], mającej za zadanie m.in. bieżące utrzymanie składów Elf 22WEc, które kursują w ramach szybkiej kolei miejskiej BiT City na trasie Toruń Wschodni – Bydgoszcz Główna
- Sekcja przewozów pasażerskich i Sekcja utrzymania taboru trakcyjnego Toruń Kluczyki Polregio[27]
- PKP Cargo Zakład Przewozów Towarowych Sekcja Przewozów i Ekspedycji
- PKP CargoTabor Zakład Naprawy Taboru[28]
- PKP Energetyka Sekcja Zasilania Elektroenergetycznego Toruń
- Zakład Linii Kolejowych Sekcja Eksploatacji Toruń Wschodni, Sekcja Eksploatacji Toruń Główny, Dział Rachunkowości i Finansów
- Posterunek Straży Ochrony Kolei[29]
W Toruniu działają kolejowe związki zawodowe, są to m.in.:
Muzea i stowarzyszenia Edytuj
W Toruniu istnieje Stowarzyszenie Przyjaciół Kolei i Zabytków Techniki oraz Toruńskiej Makiety Modułowej[32], a także Izba Tradycji Toruńskiego Węzła Kolejowego[33].
Od 13 grudnia 2015 roku do Torunia docierają nowoczesne składy Flirt, którymi można dojechać do: Warszawy, Gdańska, Gdyni, Częstochowy, Katowic, Bydgoszczy i Łodzi[34].
Kategoria pociągów Edytuj
Wykaz pociągów zatrzymujących się na stacji Toruń Główny od grudnia 2018 roku:
| Kategoria | Przewoźnik | Liczba | Uwagi |
| IC | PKP Intercity | 14 | połączenia realizowane przez elektryczne zespoły trakcyjne – Flirt |
| TLK | PKP Intercity | 26 | |
| REGIO | Polregio | 61 | |
| Osobowy | Arriva RP | 15 |
Czynne dworce i przystanki kolejowe Edytuj
Dworce kolejowe Edytuj
| Nazwa | Lokalizacja | Perony | Zadaszenie peronów | Budynek | Kasa | Uwagi | Zdjęcie |
| Toruń Główny | Stawki | 4 | wiaty nad peronami | użytkowany | czynna | Główna stacja kolejowa w Toruniu, powstała w 1861, obecny budynek z 1874. W latach 2014–2015 przeszła gruntowną przebudowę[35] | 
|
| Toruń Wschodni | Mokre | 3 | wiaty nad peronami | użytkowany | czynna | Powstała w 1871, obecny budynek z 1909. Na stacji zaczynają i kończą bieg składy jadące z i do: Bydgoszczy, Włocławka i Kutna | 
|
| Toruń Miasto | Jakubskie Przedmieście | 1 | wiata nad peronem | użytkowany | nieczynna | Powstała w 1878, obecny budynek z 1888. Usytuowana jest w centrum miasta, blisko zabytkowego Zespołu Staromiejskiego wpisanego na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO | 
|
Przystanki osobowe Edytuj
| Nazwa | Lokalizacja | Perony | Zadaszenie peronów | Budynek | Kasa | Uwagi |
| Toruń Kluczyki | Kluczyki | 3 | wiata przystankowa | brak | brak | |
| Toruń Czerniewice | Czerniewice | 2 | wiata przystankowa | brak | brak | |
| Grębocin | Grębocin | 1 | wiata przystankowa | brak | brak |
Zlikwidowane dworce i przystanki kolejowe Edytuj
Dworce kolejowe Edytuj
| Nazwa | Lokalizacja | Perony | Zadaszenie peronów | Budynek | Kasa | Data likwidacji |
| Toruń Północny | Chełmińskie Przedmieście | 2 | brak | nieużywany | nieczynna | 1992 |
| Toruń Zachodni | Bielany | 1 | brak | brak | brak | 1970 |
| Toruń Mokre | Mokre | brak | brak | ocalały dwa budynki | brak | 1909 |
Przystanki osobowe Edytuj
| Nazwa | Lokalizacja | Perony | Zadaszenie peronów | Budynek | Kasa | Data likwidacji |
| Toruń Elana | Mokre | 1 | brak | brak | brak | 1985 |
| Barbarka | Barbarka | 1 | brak | brak | brak | 1992 |
Węzeł przesiadkowy Edytuj
Oprócz tradycyjnych przystanków komunikacji miejskiej, które znajdują się przy wszystkich dworcach kolejowych w Toruniu, od sierpnia 2015 roku istnieje także węzeł przesiadkowy na placu 18 Stycznia, który integruje sieć tramwajową z koleją w ramach projektu BiT-City[36].
Szybka kolej Miejska Edytuj
BiT-City Edytuj
Szybka kolej miejska łączy dwie stolice województwa kujawsko-pomorskiego: Bydgoszcz i Toruń.
Pomysłodawcą tego projektu był Wydział Inwestycji Strategicznych Urzędu Miasta Torunia oraz toruńskie Stowarzyszenie Porozumienie Obywateli (www.spo.org.pl), a wdrażającym projekt – Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu oraz Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego, przy współpracy z urzędami miast Bydgoszczy i Torunia.
Bilet aglomeracyjny i regionalny Edytuj
Na terenie województwa wprowadzony jest także bilet regionalny na trasie Toruń – Włocławek, działający na podobnej zasadzie jak bilet aglomeracyjny BiT-City (tj. możliwość korzystania z dowolnej linii komunikacji miejskiej przez godzinę od wyjścia z pociągu). Obydwa bilety (aglomeracyjny i regionalny) są wprowadzone na tej samej linii kolejowej nr 18, ale dotychczas nie stworzono biletu regionalnego na odcinku Bydgoszcz – Toruń – Włocławek. Linia Toruń – Włocławek nie została objęta projektem BiT-City pomimo wyższej liczby pasażerów w 2007 r. niż w przypadku linii Bydgoszcz – Toruń. Linię Toruń – Włocławek nadal częściowo obsługują niezmodernizowane składy, a ponadto bilet regionalny nie był promowany na taką skalę, jak bilet aglomeracyjny (np. reklamy na autobusach MZK Toruń), a to z kolei może wpłynąć na zmniejszenie atrakcyjności tej linii i przejęcie pasażerów przez liczne połączenia komunikacji autobusowej. Bilety regionalne można nabyć w kasach PKP. Część pociągów na trasie Toruń – Włocławek kończy swoją trasę na dworcu Toruń Wschodni, ma to przyśpieszyć dostęp do centrum i wschodniej części miasta. W przypadku Włocławka pociągi regionalne zatrzymują się na wszystkich dworcach i stacjach pasażerskich.
Bocznice kolejowe Edytuj
Na terenie toruńskiego węzła kolejowego istnieją, bądź istniały, bocznice kolejowe[37][38][39][40]:
- linia kolejowa nr 18
- do JW, ul. Podgórska
- do JW, ul. Łączna
- linia kolejowa nr 353
- do Elany
- do zakładów przemysłowych: Apator, Kopernik (nieistniejąca)
- do zakładów przemysłowych: Młyny Richtera, Polmos (nieistniejąca)
- do Bumaru (nieistniejąca)
- do Portu Zimowego (nieistniejąca)
- Linia kolejowa nr 27
- do Elany
- do Elektrociepłowni Toruń
- linia kolejowa nr 246
Modernizacja toruńskiego węzła kolejowego w latach 2014–2022 Edytuj
| Infrastruktura | Data modernizacji | Źródła |
|---|---|---|
| Toruń Główny | 2014-2015 | [41] |
| Toruń Wschodni | 2021-2022 | [42] |
| Linia kolejowa 18 Toruń Główny – kierunek Bydgoszcz | 2012-2013 | [43] |
| Linia kolejowa 18 Toruń Główny – kierunek Kutno | 2021 | [44] |
| Linia kolejowa 353 Toruń Główny – kierunek Inowrocław | 2015-2016 | [45] |
| Linia kolejowa 353 Toruń Wschodni – kierunek Iława | 2015-2016 | [46] |
| Linia kolejowa 207 Toruń Wschodni – kierunek Grudziądz | 2021-2022 | [47] |
Zobacz też Edytuj
Przypisy Edytuj
- ↑ 150 lat kolei w Toruniu. Historia Kolei Wschodniej – zapraszamy na wystawę, cowtoruniu.pl [dostęp 2016-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-08] (pol.).
- ↑ podkopcem.pl: „150 lat kolei w Toruniu. Historia Kolei Wschodniej” – wystawa, podkopcem.pl [dostęp 2016-01-19].
- ↑ WinD – Bocznice, wind.lap.pl [dostęp 2020-03-12].
- ↑ https://woak.torun.pl/artykul/150-lat-kolei-bydgosko-torunskiej/
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 57.
- ↑ a b Kucharzewska 2004 ↓, s. 58.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 62-63, 65.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 62.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 393.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 394.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 65, 394.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 62-65, 394.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 65.
- ↑ a b c Witkowski ↓, s. 44-45.
- ↑ Wieści z Torunia, „Gazeta Toruńska” (165), 21 lipca 1908, s. 2.
- ↑ a b Kucharzewska 2004 ↓, s. 64, 394.
- ↑ Szymon Spandowski, Jest kamień, są też nazwiska, „nowosci.com.pl” [dostęp 2018-11-06] (pol.).
- ↑ Skutki pożarów obiektów mostowych, ppoz.pl [dostęp 2016-01-12].
- ↑ Arriva jedzie do Torunia. Zwiększy zatrudnienie?. pomorska.pl. [dostęp 2015-06-24]. (pol.).
- ↑ Entim.pl, Inżynier Budownictwa – Inwestycje – Lepszy dostęp mieszkańców Torunia do kolei, inzynierbudownictwa.pl [dostęp 2018-07-14].
- ↑ Zgoda na przejęcie Dworca Północ | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2019-06-28] (pol.).
- ↑ https://www.torun.pl/pl/dworce-wypieknieja
- ↑ https://gra.fm/do-chelmzy-zastepczym-autobusem.html
- ↑ Arriva zmienia adres i przenosi się z Warszawy do Torunia. nowosci.com.pl. [dostęp 2015-06-23]. (pol.).
- ↑ PKP Intercity Remtrak Sp. z o.o, www.remtrak.pl [dostęp 2019-09-29] (pol.).
- ↑ Przewozy Regionalne z zyskiem, nowymi etatami i Pesą. torun.wyborcza.pl. [dostęp 2014-06-25]. (pol.).
- ↑ Toruń: majówka z Przewozami Regionalnymi. kurier-kolejowy.pl. [dostęp 2012-05-15]. (pol.).
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2021-11-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-28)].
- ↑ Posterunki. kgsok.pl. (pol.).
- ↑ Międzyzakładowy Związek Zawodowy Pracowników PKP Z Siedzibą w Toruniu. krs-pobierz.pl. (pol.).
- ↑ MIĘDZYZAKŁADOWY NADWIŚLAŃSKI ZWIĄZEK ZAWODOWY MASZYNISTÓW. bisnode.pl. (pol.).
- ↑ STOWARZYSZENIA MIŁOŚNIKÓW KOLEI. kmd.pl. (pol.).
- ↑ Święto Kolejarza na Kluczykach – Toruń Główny, Toruń Główny [dostęp 2015-12-15].
- ↑ Faza testowa nowych pociągów Flirt3. intercity.pl. (pol.).
- ↑ Dworzec Toruń Główny oficjalnie otwarty. pomorska.pl. [dostęp 2015-11-12]. (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl, torun.wyborcza.pl [dostęp 2020-07-09].
- ↑ Roman Such, Z kolejowej linii została już tylko bocznica, „nowosci.com.pl” [dostęp 2018-06-06] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl, torun.wyborcza.pl [dostęp 2018-06-06].
- ↑ Dawna bocznica – oToruniu.net, otoruniu.net [dostęp 2018-06-06] (pol.).
- ↑ Dawny parowy młyn zbożowy Rychtera – Atrakcje Torunia – Przewodnik po Toruniu | Toruń Tour Toruński Portal Turystyczny, „Toruński Portal Turystyczny” [dostęp 2018-06-06] (pol.).
- ↑ https://wiadomosci.onet.pl/kujawsko-pomorskie/dworzec-torun-glowny-2015-oto-wielkie-zmiany/j0jm1jn
- ↑ https://raportkolejowy.pl/torunskie-dworce-i-laczace-je-tory-przejda-modernizacje/
- ↑ https://forsal.pl/artykuly/655362,remont-torow-kolejowych-na-trasie-bydgoszcz-torun-utrudnienia-dla-pasazerow.html
- ↑ https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/kolejny-etap-modernizacji-linii-18-prace-obejma-stacje-torun-glowny-98930.html
- ↑ https://www.cupt.gov.pl/archiwum/index98d2.html?id=1666
- ↑ https://ec.europa.eu/regional_policy/pl/projects/poland/revitalisation-of-poland-railway-number-353-improves-capacity-and-reduces-travel-times
- ↑ https://raportkolejowy.pl/na-linii-torun-wschodni-chelmza-powstanie-nowy-przystanek-kolejowy/
Bibliografia Edytuj
- Joanna Kucharzewska, Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871-1920, Warszawa: Neriton, 2004, ISBN 838897369X.
- Roman Witkowski, Kolejki wojskowe w Toruniu w czasie I wojny światowej, „Świat Kolei”, 7, 2008.