Wikipedia

Wikiprojekt:Tłumaczenie artykułów/Neptun

< Wikiprojekt:Tłumaczenie artykułów
Ta strona dotyczy planety. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Neptun ♆
kliknij obrazek, aby go powiększyć

Zdjęcie wykonane przez sondę kosmiczną Voyager 2 w roku 1989

Odkrycie
Odkrywca Urbain Le Verrier

John Couch Adams
Johann Gottfried Galle

Data odkrycia 23 września 1846
Charakterystyka orbity (J2000)
Średnia odległość
od Słońca 		4 498 252 900 km
30,068 963 48 j.a.
Mimośród 0,008 585 87
Peryhelium 4 459 630 000 km
29,811 j.a.
Aphelium 4 536 870 000 km
30,327 j.a.
Okres orbitalny 60 223,35 dni
164,88 lat
Okres synodyczny 367,49 dni
Średnia prędkość orbitalna 5,432 km/s
Maksymalna prędkość orbitalna 5,479 km/s
Minimalna prędkość orbitalna 5,385 km/s
Nachylenie orbity względem ekliptyki 1,769°
(6,43° względem równika słonecznego)
Satelity naturalne 13
Charakterystyka fizyczna
Średnica w płaszczyźnie równika 49 500 km
Powierzchnia 7,619×109 km²
(14,937 Ziem)
Objętość 6,2526×1013 km³
Masa 1,0243×1026 kg
Gęstość 1,638 g/cm³
Przyspieszenie grawitacyjne na równiku 11,00 m/s²
(1,122 g)
Prędkość ucieczki 23,5 km/s
Doba gwiazdowa 0,671 25 dnia (16 h 6 min 36 s)[1]
Prędkość kątowa 2,68 km/h (na równiku)
Nachylenie osi 29,58°
Deklinacja 42,95°
Albedo 0,41
Temperatura powierzchni*
— minimalna 50 K
— średnia 53 K
— maksymalna Nieznana
Skład atmosfery
Ciśnienie atmosferyczne 100-300 kPa
Wodór >84%
Hel >12%
Metan 2%
Amoniak 0,01%
Etan 0,00025%
Acetylen 0,00001%

Neptun – gazowy olbrzym, ósma, najdalsza[a] planeta od Słońca w Układzie Słonecznym. Nazwa planety pochodzi od rzymskiego boga mórz Neptuna. Wśród planet Układu Słonecznego jest czwartą pod względem średnicy i trzecią pod względem masy. Neptun jest 17 razy masywniejszy od Ziemi i trochę masywniejszy od swojego bliźniaka Urana, który ma masę 15 razy większą od Ziemi[2]. Krąży wokół Słońca średnio w odległości 30,1 j.a., około 30 razy większej niż dystans Ziemia-Słońce. Jego symbol astronomiczny to , stylizowana wersja trójzębu Neptuna. Odkryty 23 września 1846[3] Neptun jest jedyną planetą, której istnienie wykazano nie na podstawie obserwacji nieba, ale na drodze przewidywań matematycznych. Niespodziewane zmiany w ruchu orbitalnym Urana doprowadziły astronomów do wniosku, że podlega on perturbacjom pochodzącym od nieznanej planety. Neptun został następnie zaobserwowany przez Johanna Galle w miejscu przewidzianym przez Urbaina Le Verriera, a jego największy księżyc, Tryton, został odkryty wkrótce potem; żaden z pozostałych 12 znanych dziś księżyców Neptuna nie został odkryty aż do XX wieku. Neptun został odwiedzony przez tylko jedną sondę kosmiczną, Voyager 2, która przeleciała w pobliżu planety 25 sierpnia 1989 roku.

Neptun jest podobny składem do Urana, skład obu planet odróżnia je od większych gazowych olbrzymów Jowisza i Saturna. Atmosfera Neptuna, choć podobnie jak na Jowiszu i Saturnie składa się głównie z wodoru i helu wraz ze śladami węglowodorów i prawdopodobnie azotu, zawiera większą ilość tzw. "lodów", czyli substancji lotnych w warunkach ziemskich, takich jak woda, amoniak i metan. Astronomowie czasami kategoryzują Urana i Neptuna jako "lodowe olbrzymy" w celu podkreślenia tych różnic[4]. Wnętrze Neptuna, podobnie jak Urana, składa się głównie z lodów i skał[5]. Ślady metanu w bardziej zewnętrznych obszarach planety przyczyniają się do nadania jej charakterystycznego niebieskiego koloru[6].

W przeciwieństwie do niemal pozbawionej wyróżniających się struktur atmosfery Urana, atmosferę Neptuna cechuje aktywność i widoczne układy pogodowe. Podczas przelotu w 1989 roku Voyager 2 odkrył na półkuli południowej Wielką Ciemną Plamę porównywalną z Wielką Czerwoną Plamą na Jowiszu. Takie struktury są napędzane przez najsilniejsze wiatry w Układzie Słonecznym, rekord prędkości wiatru to aż 2100 km/h[7]. Ze względu na dużą odległość od Słońca zewnętrzna atmosfera Neptuna jest jednym z najzimniejszych miejsc w Układzie Słonecznym, temperatury na szczytach chmur są bliskie -218 °C (55 K). Jednak w centrum planety temperatura sięga około 5100 °C[8][9]. Neptun ma słaby i niekompletny system pierścieni, które mogły zostać wykryte w latach 60. XX w., ale dopiero w 1989 roku sonda Voyager 2 bezsprzecznie potwierdziła ich istnienie[10].

Historia

edytuj

Odkrycie

edytuj

Rysunki Galileusza wskazują, że to on jako pierwszy obserwował Neptuna, 28 grudnia 1612 roku i ponownie 27 stycznia 1613 roku, za każdym razem myląc go z gwiazdą stałą, gdy znajdował się bardzo blisko Jowisza — w koniunkcji z nim — na nocnym niebie[11]; z tego powodu nie jest on uważany za odkrywcę Neptuna. Podczas tych pierwszych obserwacji w grudniu 1612 roku Neptun nie zmieniał położenia na niebie, ponieważ tego dnia zaczął poruszać się ruchem wstecznym. Ten pozorny ruch do tyłu pojawia się, gdy Ziemia wyprzedza planetę zewnętrzną w swoim ruchu orbitalnym. W związku z tym, że Neptun dopiero rozpoczynał swój ruch wsteczny, ruch planety był zbyt wolny, aby Galileusz mógł go zaobserwować swoim małym teleskopem[12]. Jednak w lipcu 2009 r. fizyk University of Melbourne David Jamieson ogłosił nowe dowody wskazujące, że Galileusz miał świadomość, że ta "gwiazda" musiała przemieścić się w stosunku do gwiazd stałych[13].

W 1821 roku, Alexis Bouvard opublikował tablice astronomiczne zawierające precyzyjne wyznaczenie orbity Urana[14]. Kolejne obserwacje wykazały znaczne odchylenia od tych prognoz, co doprowadziło Bouvarda do sformułowania hipotezy, że nieznane ciało zaburza jego orbitę swoją grawitacją[15]. W 1843 r. John Couch Adams obliczył orbitę hipotetycznej ósmej planety, na podstawie zaburzeń ruchu Urana. Wysłał swoje obliczenia do królewskiego astronoma sir George'a Airy'ego, który poprosił Adamsa o wyjaśnienie. Adams zaczął przygotowywać odpowiedź, ale nigdy jej nie wysłał i powoli kontynuował prace nad problemem Urana[16][17].

 
Urbain Le Verrier

W latach 1845-1846, niezależnie od Adamsa, Urbain Le Verrier wykonał własne obliczenia, ale również nie spotkał się z entuzjazmem u swoich rodaków. Jednak George Airy, widząc w czerwcu 1846 roku pierwsze oszacowania Le Verriera dotyczące położenia hipotetycznej ósmej planety na niebie i ich podobieństwo do oszacowań Adamsa, przekonał dyrektora Obserwatorium Cambridge, Jamesa Challisa, do poszukiwania nowej planety. Challis bezskutecznie przeczesywał niebo przez cały sierpień i wrzesień[15][18].

Tymczasem Le Verrier listownie skłonił astronoma Johanna Galle do wyszukiwania planety przy pomocy refraktora, którym dysponowało obserwatorium w Berlinie. Heinrich d'Arrest, wówczas student w obserwatorium, zasugerował Gallemu, że można porównać niedawno stworzone mapy nieba z obrazerm widocznym przez teleskop i poszukać charakterystycznego dla planety przemieszczenia na tle gwiazd stałych, w okolicy przewidywanej przez Le Verriera. Późnym wieczorem 23 września 1846 roku, w dniu w którym astronomowie otrzymali pismo Le Verriera, Neptun został odkryty w granicach 1° od jego przewidywań i około 12° od położenia wyznaczonego przez Adamsa. Challis później uświadomił sobie, że dwukrotnie obserwował planetę w sierpniu, nie zdając sobie z tego sprawy, ze względu na zbyt niestaranne podejście do tych poszukiwań[15][19].

Wkrótce po odkryciu planety rozpoczęła się rywalizacja między Francuzami i Anglikami, kto ma pierwszeństwo i komu przysługuje tytuł odkrywcy. Ostatecznie osiągnięto międzynarodowy konsensus, że Le Verrier i Adams wspólnie zasłużyli na miano odkrywców planety. Jednak kwestia ta została poddana ponownej ocenie przez historyków, po odkryciu w 1998 r. historycznych dokumentów z obserwatorium w Greenwich, tzw. "Neptune papers", które zostały skradzione przez astronoma Olina Eggena i były ukrywane przez prawie trzy dekady, by zostać odkrytymi wkrótce po jego śmierci[20]. Po przejrzeniu dokumentów, niektórzy historycy wskazują, że Adams nie zasługuje na tytuł odkrywcy równoprawnie z Le Verrierem. W 1966 Dennis Rawlins zakwestionował wiarygodność twierdzeń Adamsa o współodkryciu; w 1992 w artykule w założonym przez niego piśmie Dio stwierdził, że Brytyjczycy chcieli "ukraść" odkrycie[21]. Nicholas Kollerstrom z University College London w 2003 stwierdził[22][23]:

Adams wykonał pewne obliczenia, ale raczej nie był przekonany, że Neptun istotnie jest tam gdzie twierdzi.

Nazwa

edytuj

Wkrótce po odkryciu Neptuna, została przedstawiona po prostu jako "zewnętrzna planeta Uran" lub "planeta Le Verrier". Pierwsza propozycja dla Nazwa pochodzi od Galle, który zaproponował nazwę Janus. W Anglii, Challis przedstawiła nazwę Okeanos[24].

Domaganie się prawa do nazwy swego odkrycia, Le Verrier szybko zaproponował dla tej nowej planety nazwę Neptun, fałszywie twierdząc, że ten został oficjalnie zatwierdzony przez francuski Bureau des Longitudes[25]. W październiku, zaproponował nazwać planetę Le Verrier na swoją cześć, w swoich staraniach miał lojalne wsparcie m in od dyrektora obserwatorium, François Arago. Jednak propozycja ta spotkała się z silnym oporem poza Francją [26]. Francuscy nakowcy szybko przywrócili nazwę Herschel dla Urana, i Leverrier dla Neptuna[27].

W dniu 29 grudnia 1846 roku Friedrich Georg Wilhelm Struve poparł nazwę Neptun, w Rosyjskiej Akademii Nauk w Sankt Petersburgu. [28]. WkrótceNeptun został uznany międzynarodowo i stał się oficjalną nazwą planety. W mitologii rzymskiej, Neptun był bogiem mórz, jego greckim odpowiednikiem był Posejdon. Mitologiczna nazwa planety wydaje się być w zgodzie z nomenklaturą dotyczacą nazewnictwa innych planet, z których wszystkie, z wyjątkiem Ziemi, zostały nazwane imionami postaci z mitologii greckiej i mitologii rzymskiej[29].

Większość współczesnych języków, nawet w krajach, które nie mają bezpośredniego związku z kulturą grecko-rzymską, używa wariantu nazwy "Neptun" okreslenie planety, jednak języki chiński, japoński i koreański, tłumacza nazwe planety jako jako "gwiezdny król morza"[30].

Status

edytuj

Od jego odkrycia w 1846 roku aż do kolejnego odkrycia Plutona w 1930 roku, Neptun był najdalej znaną planetą. Po odkryciu Neptuna, Pluton został ostatnią planetą, z wyjątkiem 20-letniego okresu pomiędzy 1979 a 1999 r., gdy eliptyczna orbita Plutona znajduje się bliżej Słońca niż orbita Neptuna[31]. Jednak odkrycie w 1992 roku Pasa Kuipera doprowadziło do sporu astronomów, czy Pluton powinien być traktowany jako planeta sama w sobie czy jako część większej struktury pasa[32][33]. 26 sierpnia 2006 astronomowie na Zgromadzeniu Ogólnym Międzynarodowej Unii Astronomicznej w Pradze odebrali Plutonowi status planety, co oznacza, że w Układzie Słonecznym jest teraz tylko 8 planeti co Neptun po raz kolejny został ostatnią planetą w Układzie Słonecznym[34].

Skład i struktura

edytuj
 
Porównanie wielkości Neptuna i Ziemi.

Neptun ma masę 1,0243×1026 kg[35], pośrednią między Ziemią i większymi planetami-olbrzymami: jego masa jest siedemnaście razy większa niż Ziemi, ale ma on tylko 1/19 masy Jowisza[2]. Planety przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni jest zagłuszane jedynie przez Jowisza, dzięki czemu grawitacja na powierzchni tylko dwóch planet w Układzie Słonecznym jest wyższa niż grawitacja Ziemi. [36]. Promień Neptuna wynosi 24764 km[37] jest prawie cztery razy większy niż Ziemi. Neptun i Uran są często uznawane za podklasę gazowych olbrzymów nazywaną lodowymi olbrzymami, ze względu na mniejszy rozmiar i wyższe stężenia "lodów" w stosunku do Jowisza i Saturna[38]. W poszukiwaniu planet pozasłonecznych Neptun został wykorzystany jako wzór: odkryte ciała o podobnej masie są często określane jako "neptunowe"[39], podobnie jak astronomowie odnoszą się do większych planet pozasłonecznych określając je jako "jowiszowe".

Struktura wewnętrzna

edytuj

Struktura wewnętrzna Neptuna przypomina strukturę Urana. Jego atmosfera formuje około od 5 do 10 procent jego masy and roszerza się do być może 10 do 20 procentów zbliżając się do rdzenia, gdzie osiąga ciśnienie około 10 GPa. Zwiększenie stężenia metanu, amoniaku i wody wykryto w dolnych częściach atmosfery[8].

 
Wewnętrzna struktura Neptuna:
1. Górna atmosfera, wierzchołki chmur
2. Atmosfera składająca się z wodoru, helu i metanu
3. Płaszcz złożony z wody, amoniaku i metanu w postaci lodu
4. Jądro składające się ze skał i lodu

Stopniowo ten ciemniejszy i gorętszy region skrapla się w przegrzany ciekły płaszcz, gdzie temperatura sięga od 2000 K do 5000 K. Płaszcz ten ma masę od 10 do 15 mas Ziemi i jest bogaty w wodę, amoniak i metan[3]. Zwyczajowo w planet, mieszanina ta jest określana jako lodowa, nawet jeśli wystepuje tam gorący bardzo gęsty płyn. Płyn ten, który ma dużą przewodność elektryczną, nazywa się czasem oceanem wodnego amoniaku[40].. At a depth of 7000 km, the conditions may be such that methane decomposes into diamond crystals that then precipitate toward the core[41]. Płaszcz może składać się z warstwy jonicznej wody gdzie molekuły wody rozpadają się w zupę wodoru i jonów tlenów, i głębiej z superjonicznej wody gdzie tlen się krystalizuje ale jony wodoru swobodnie latają około kraty tlenu[42].

Jądro Neptuna jest zbudowane z żelaza, niklu i krzemianu, z wewnętrznym modelem dającym masę około 1,2 jądra Ziemi[43]. Ciśnienie w centrum wynosi 7 Mbar (700 GPa), miliony razy większe niż to na powierzchni Ziemi, zaś temperatura może wynosić 5,400K[8][9].

Atmosfera

edytuj
 
Obraz Neptuna w świetle widzielnym i bliskiej podczerwieni, ukazujący pasma metanu w atmosferze i cztery księżyce planety: Proteusza, Larissę, Galateę i Despoinę.

Na dużych wysokościach, atmosfera Neptuna składa się w 80% z wodoru i 19% z helu[8].Obecne są również śladowe ilości metanu. Wybitne zespoły absorpcji metanu występują w przedziale długości fal powyżej 600 nm, w czerwonej i podczerwonej części widma. Podobnie jak w przypadku Uranu, absorpcja czerwonego światła przez metan znajdujący się w atmosferze nadaje Neptunowi niebieskawy odcień [44], choć intensywna lazurowa barwa Neptuna różni się od spokojniejszej akwamaryny Urana. Ponieważ zawartości metanu w atmosferach Neptuna i Urana są podobne, jakiś dodatkowy składnik atmosferyczny musi wpływać na barwę Neptuna[6].

Atmosferę Neptuna dzieli sie na dwa główne obszary: troposferę, w której temperatura maleje z wysokościa i stratosferę, w której temperatura z wysokością rośnie. Granica pomiędzy tymi obszarami - tropopauza - ma miejsce przy ciśnieniu 0,1 bara (10 kPa)[4]. Wyżej, przy ciśnieniu pomiędzy 10−5 a 10−4 mikrobarów (1 do 10 Pa) stratosfera przechodzi w termosferę [4]. Termosfera stopniowo przechodzi w egzosferę.

 
Pasma chmur położonych na dużej wysokości rzucają cienie na niższy pokład chmur.

Modele wskazują na to, że troposfera Neptuna jest przetykana warstwami chmur o składzie zmieniającym się z wysokością. Chmury górnego piętra pojawiają się przy ciśnieniu poniżej 1 bara, gdzie panuje temperatura odpowiednia do kondensacji metanu. Uważa się, że przy ciśnieniu pomiędzy 1 a pięć barów (100 do 500 kPa), formują się chmury amoniaku i siarkowodoru. Chmury o cisnieniu powyżej pięciu barów, chmury mogą składać się z amoniaku, siarkowodoru amonu, siarkowodoru i wody. Chmury z zamarzniętej wody powinny mieć ciśnieniie około 50 bar (5,0 MPa), gdzie temperatura dochodzi do 0 ° C. Poniżej, można znaleźć chmury amoniaku i siarkowodoru. [45].

Na dużych wysokościach chmur na Neptunie zaobserwowano Casting Shadows na nieprzezroczystym obszarze niższych chmur. Istnieją także wysokogórskie pasma chmur, które owijają się wokół planety w stałej szerokości geograficznej. Te obwodowe zespoły mają szerokość 50-150 km i leżą około 50-110 km powyżej pokładu chmur[46].

Widma Neptuna wskazują, że w dolnej stratosferze jest mętny z powodu kondensacji produktów fotolizy UV metanu, takich jak etan i acetylen[4][8]. W stratosferze znajdują się również śladowe ilości tlenku węgla i cyjanowodoru[4][47]. Stratosfera Neptuna jest cieplejsza od Urana ze względu na podwyższone stężenie węglowodorów.[4].

For reasons that remain obscure, the planet's thermosphere is at an anomalously high temperature of about 750 K[48][49]. The planet is too far from the Sun for this heat to be generated by ultraviolet radiation. One candidate for a heating mechanism is atmospheric interaction with ions in the planet's magnetic field. Other candidates are gravity waves from the interior that dissipate in the atmosphere. The thermosphere contains traces of carbon dioxide and water, which may have been deposited from external sources such as meteorites and dust[45][47].

Magnetosfera

edytuj

Neptun przypomina Uran również w przypadku buowy magnetosfery, z polem magnetycznym którA jest mocno nachylona do osi obrotu na 47 ° i przesunięta co najmniej 0,55 promienia, czyli około 13500 km od fizycznego centrum planety. Przed lotem Voyagera 2 w kierunk Neptuna, to hipotezę, że pole magnetyczne Urana pochylony był wynikiem jego bok obrotów. Jednak w porównaniu pól magnetycznych dwóch planet, naukowcy myślą skrajnych orientacji mogą być charakterystyczne dla przepływów we wnętrzach planet. To pole może być generowany przez konwekcję płynu projekty w postaci cienkiej powłoki sferycznej płynów przewodzących prąd elektryczny (prawdopodobnie połączenie amoniaku, metanu i wody [45] resulting in a dynamo action[50].

Obie części pola magnetycznego na równiku magnetycznym Neptuna jest o 14 mikrotesli (0,14 G)[51]. The dipole magnetic moment of Neptune is about 2,2×1017 T·m3 (14 μT·RN3, where RN is the radius of Neptune). Neptune's magnetic field has a complex geometry that includes relatively large contributions from non-dipolar components, including a strong quadrupole moment that may exceed the dipole moment in strength. By contrast, Earth, Jupiter and Saturn have only relatively small quadrupole moments, and their fields are less tilted from the polar axis. The large quadrupole moment of Neptune may be the result of offset from the planet's center and geometrical constraints of the field's dynamo generator[52][53].

Szok Neptuna łuk, gdzie magnetosfera zaczyna zwalniać wiatru słonecznego, występuje w odległości 34,9 razy promień planety. Magnetopauza, gdzie ciśnienie magnetosfery przeciwwagi wiatru słonecznego, znajduje się w odległości 23-26,5 razy promień Neptuna. Ogon magnetosfery rozciąga się na co najmniej 72 razy promień Neptuna, a bardzo prawdopodobne, o wiele dalej [52].

Pierścienie Neptuna

edytuj
  Osobny artykuł: Pierścienie Neptuna.

Neptun ma układ pierścieni, choć jest on mniej spektakularny niż Saturna. Pierścienie mogą składać się z cząsteczek lodu pokrytych krzemianami lub materiałami na bazie węgla, które najprawdopodobniej dają im czerwony odcień[54]. Trzy główne pierścienie są wąskie i noszą nazwę Pierścieni Adamsa, 63000 km od centrum Neptuna, znajduje się pierścień Le Verriera, 53000 km, i szerszy, słabszy Pierścień Galle 42000 km. Słaby zewnętrzne rozszerzenie Le Verrier Ring zostało nazwany Lassell, jest ograniczone w jego zewnętrznej krawędzi przez Arago Ring na wysokości 57000 km[55].

Pierwszy z tych pierścieni planetarnych został odkryty w 1968 roku przez zespół kierowany przez Edwarda Guinana [10][56], ale później myślał, że to pierścień który może być niepełny [57].Pierwsze dowody, że pierścienie mogą mieć luki pojawiły się w trakcie zakrycia gwiazd w 1984 roku, kiedy dzwoni ukryte gwiazdy w zanurzeniu, ale nie na wynurzenie [58]. Images by Voyager 2 in 1989 settled the issue by showing several faint rings. These rings have a clumpy structure[59], the cause of which is not currently understood but which may be due to the gravitational interaction with small moons in orbit near them[60].

The outermost ring, Adams, contains five prominent arcs now named Courage, Liberté, Egalité 1, Egalité 2 and Fraternité (Courage, Liberty, Equality and Fraternity)[61]. Istnienie łuków trudno było wytłumaczyć, prawa ruchu nie przewidują, że łuki nie rozkładają się w jednolitym pierścienu w bardzo krótkich terminach. Astronomowie uważają, że teraz łuki zapędziły w ich obecnej formie przez efekty grawitacyjne Galatea, księżyc tylko wewnątrz z pierścieniem[62][63].

Obserwacje z Ziemi w 2005 roku wydają się wskazywać na Neptuna pierścienie są o wiele bardziej niestabilne niż wcześniej sądzono. Zdjęcia wykonane z WM Keck Observatory w 2002 i 2003 pokazują znaczny rozkład w pierścieniach, w porównaniu ze zdjęciami wykonanymi przez sondę Voyager 2. W szczególności, wydaje się, że Liberté łuku może zniknąć w ciągu zaledwie jednego wieku[64].

Klimat

edytuj

Jedną z różnic między Uranem i Neptunem jest poziom aktywności meteorologicznych. Gdy sonda Voyager 2 przeleciała Urana w roku 1986, planeta była dość bezbarwna. W przeciwieństwie do Neptuna gdzie podczas mosji Voyagera 2 w 1989 roku występowały znaczące zjawiska pogodowe[65].

 
Wielka Ciemna Plama (góra), Scooter (środkowa biała chmura)[66], i Mała Ciemna Plama (dół), with contrast exaggerated.

Pogoda na Neptunie charakteryzuje się bardzo dynamicznymi burzami i wiatrem który osiąga prędkość prawie 600 m/s—prawie osiągając przepływ supersonic[7]. Bardziej typowo, poprzez śledzenie ruchu trwały chmur, prędkości wiatru Wykazano, że od 20 m/s w kierunku wschodnim do 325 m/s w zachodnim[67].Siła wiatrów wynosi od 400 m/s w górnch warstwach do 250 m/s na biegunach[45]. Większość wiatrów na Neptunie wieje w przeciwnym kierunku do kierunku obrotu planety [68]. Ogólny obraz wiatru pokazał prograde obrotu na dużych szerokościach geograficznych i obrót wsteczny na niższych szerokościach geograficznych. Różnica w kierunku przepływu jest uważana za "skin effect" a nie z powodu żadnych głębszych procesów atmosferycznych [4]. At 70° S latitude, a high-speed jet travels at a speed of 300 m/s[4].

Bogactwo metanu, etanu i etyn na równiku Neptuna jest 10-100 razy większe niż na biegunach. Jest to interpretowane jako dowód na wznoszenie się na równiku i osiadania w pobliżu biegunów[4].Szablon:Clarify

W 2007 r. okazało się, że temperatura w górnej troposferze na południowym biegunie Neptuna wynosiła około 10 ° C więcej niż w pozostałej części Neptuna, która średnio wynosi około −200 °C (70 K)[69]. The warmth differential is enough to let methane, which elsewhere lies frozen in Neptune's upper atmosphere, leak out as gas through the south pole and into space. The relative "hot spot" is due to Neptune's axial tilt, which has exposed the south pole to the Sun for the last quarter of Neptune's year, or roughly 40 Earth years. As Neptune slowly moves towards the opposite side of the Sun, the south pole will be darkened and the north pole illuminated, causing the methane release to shift to the north pole[70].

Ze względu na zmiany sezonowe, w pasmach chmur na południowej półkuli Neptuna zaobserwowano zwiększenie wielkości i albedo. Zjawisko to po raz pierwszy zaobserwowano w 1980 r. i ma trwać do około 2020 roku. Długi okres orbitalny Neptuna powoduje że zmiany pór rokubędą trwały czterdzieści lat[71].

Burze

edytuj
 
Wielka Ciemna Plama, zdjęcie wykonane przez sondę Voyager 2

W 1989 roku Wielka Ciemna Plama, system anty-Cykloniczny burza obejmujące 13000 × 6600 km[65], został odkryty przez sondę NASA kosmiczną Voyager 2. Burza przypomina Wielką Czerwoną Plamę na Jowiszu. Pięć lat później, 2 listopada 1994 r. Kosmiczny Teleskop Hubble'a nie dostrzegł Wielkiej Ciemnej Plamy na planecie. Zamiast tego, burza podobna do Wielkiej Ciemnej Plamy została znaleziona napółnocnej półkuli planety[72].

Kolejna burza to biała chmura Scooter, znajdująca się dalej na południu niż Wielka Ciemna Plama. Jej nazw to ze względu na fakt, że kiedy po raz pierwszy wykryta kilka w miesięcy przed 1989 r. podczas misji Voyagera 2 poruszała się szybciej niż Wielka Ciemna Plama[68]. Późniejsze obrazy ujawniły się jeszcze szybsze chmury. Cykliczna burza Mała Ciemna Plama występuje na biegunie południowym południowych, jest drugą najbardziej intensywną burzą obserwowaną podczas spotkania w 1989 r. Początkowo było zupełnie ciemna, ale gdy Voyager 2 zbliżył się do planety, dostrzegł jasny rdzeń i może być dostrzegany w większości zdjęć o najwyższej rozdzielczości[73].

Ciemne plamy Neptuna wystepują w troposferze na wysokości niższej niż większość jaśniejszych chmur, tak więc pojawiają się jako dziury w górnych pokładach chmur[74], więc pojawiają się jako dziury w górnych pokładach chmur. Ponieważ są one stabilne cechy, które mogą utrzymywać się przez kilka miesięcy, są uważane za wirowe [46]. Często jaśniejsze wiążą się z ciemnymi plamami , tworząc trwałe chmury metanu, które znajdują się koło warstwy tropopauzy. r[75]. Utrzymywanie się chmur towarzyszących pokazuje, że niektóre byłe ciemne plamy, mogą nadal istnieć jako cyklony, mimo że nie są już widoczne w postaci ciemnej. Ciemne plamy mogą rozpraszać podczas migracji zbyt blisko równika lub ewentualnie z powodu innych nieznanych mechanizmów. [76].

Wewnętrzne ciepło

edytuj

Pogoda Neptuna jest bardziej zróżnicowana w porównaniu do Urana przypuszczalnie częściowo ze względu na jego wyższą temperaturę wewnętrzną [77]. Chociaż Neptun leży dwa razy dalej od Słońca niż Uran otrzymuje tylko 40% ilości światła słonecznego. [4], obie planety mają mniej więcej równe powierzchnię[77].W górnych regionach troposfery Neptuna osiągna niską temperaturę −221,4 °C (51,7 K). Na głębokości, gdzie w atmosferze ciśnienie wynosi 1 bar (100 kPa), a temperatura wynosi -201,15 ° C (72,0 K)[78]. W głebszych warstwach gazu, jednak temperatura wzrasta stopniowo. Podobnie jak w przypadku Urana, źródło tego ciepła jest nieznane, ale rozbieżność jest większa: Uran tylko promieniuje 1,1 razy więcej energii niż otrzymuje od Słońca[79]; while Neptune radiates about 2.61 times as much energy as it receives from the Sun[80]. Neptun jest najdalszą planetą od Słońca, ale jego energia wewnętrzna jest wystarczająca do wytworzenia najszybszych wiatrów z planet w Układzie Słonecznym. Istnieje kilka możliwych wyjaśnień, w tym radiogeniczne ogrzewanie z jądrze planety [81], conversion of methane under high pressure into hydrogen, diamond and longer hydrocarbons (the hydrogen and diamond would then rise and sink, respectively, releasing gravitational potential energy)[81][82], and convection in the lower atmosphere that causes gravity waves to break above the tropopause[83][84].

Orbita i obrót

edytuj

Średnia odległość między Neptuna i Słońca wynosi 4,50 miliardów km (ok. 30,1 j.a.), jeden pełny obrót trwa 164,79 lat. 12 lipca 2011, Neptun wykona swój pierwszy pełny obrót od czasu odkrycia planety w 1846 roku[85][86], mimo że nie będzie widoczny na niebie, ponieważ Ziemia będzie w innym miejscu na orbicie .

Eliptycznej orbicie Neptuna jest nachylony 1,77° w stosunku do Ziemi. Ze względu na ekscentryczność z 0,011, odległość między Neptuna od Słońca zmienia się o 101 milionów km między peryhelium i aphelium, odpowiednio najbliższym i najbardziej odległym od Słońca punktem wzdłuż drogi orbitalnej planety[87].

Oś obrotu Neptuna ma nachylenie 28,32°[88], które jest podobne do nachylenia Ziemi (23°) i Marsa (25°). W wyniku tego planeta doświadcza zmian sezonowych. Jednak długi okres orbitalny Neptuna oznacza, że zmiana pory roku trwa czterdzieści lat ziemskich[71]. Jej okres obrotu wokół własnej osi (dzień) wynosi w przybliżeniu 16,11 godziny[85]. Jego oś obrotu jest porównywalna do Ziemskie, zmiany długości jego dni w ciągu swojego długiego roku nie jest wcale bardziej ekstremalna.

Ponieważ Neptun nie jest to ciało stałe, atmosfera ulega rotacji różnicowej. Szeroki w strefie równikowej obraca się z okresem około 18 godzin, który jest wolniejszy niż 16,1 godziny obrotu na biegunach. Natomiast odwrotni w regionach polarnych, gdzie okres obrotu wynosi 12 godzin. Ta różnica w obrocie jest najbardziej widoczna spośród planet w Układzie Słonecznym[89], and it results in strong latitudinal wind shear[46].

Rezonanse orbitalne

edytuj
  Osobne artykuły: Pas Kuipera i Trojańczycy.
 
A diagram showing the major orbital resonances in the Kuiper belt caused by Neptune: the highlighted regions are the 2:3 resonance (plutinos), the nonresonant "classical belt" (cubewanos), and the 1:2 resonance (twotinos).

Orbita Neptuna ma głęboki wpływ na region, bezpośrednio za nią, zwany Pasem Kuipera. Pas Kuipera to pierścień małych lodowych światów, podobnych do pasa planetoid, ale znacznie większych, rozciągający się za orbitą Neptuna od 30 j.a. do około 55 j.a. od Słońca[90]. w taki sam sposób, że grawitacja Jowisza dominuje w pasie asteroid, kształtuje jego strukturę, tak grawitacja Neptuna dominuje w Pasie Kuipera. W cazasie istnienia Układu Słonecznego, niektóre regiony pasa Kuipera destabilizaowały grawitację Neptuna, tworząc luki w strukturzę Pasa Kuipera. Przykładowo luka występuje regionie od 40 do 42 j.a.[91]

Nie mają jednak istnieją orbity w tych regionach, w których puste obiekty mogą przetrwać do dzisiejszych czasów Układu Słonecznego. Te rezonanse występują, gdy okres obiegu Neptuna jest precyzyjny część tego obiektu, takich jak 1:2, lub 3:4. Jeśli, powiedzmy, obiekt obiega Słońce raz na dwie orbity Neptuna, to tylko pełne pół orbity Neptuna powraca do pierwotnego położenia. Najbardziej zaludniony rezonans w pasie Kuipera, z ponad 200 znanych obiektów[92], 2/3 obiektów jest w rezonansie. Obiekty w tym rezonansie mają pełne 2 na 3 orbity Neptuna, są znane jako plutino dlatego, największym z obiektów Pasa Kuipera, jest Pluton[93]. Mimo, że Pluton regularnie przecina orbitę Neptuna, stosunek rezonansu 2:3 powoduje, że nigdy nie zderzają się [94]. Obszary rezonanzów 3:4, 3:5, 4:7 i 2:5 są mniej popularne[95].

Neptun posiada dużą liczbę planetoid trojańskich zajmujących się na linii Słońce-Neptun w odległości L4 punkt Lagrange'a]— grawitacyjnie stabilnych regionach wiodących ITS na orbicie [96]. Trojańczniycy Neptuna mogą być postrzegane jako będace w rezonansie z Neptunem w stosunku 1:1. Trojańczycy mają niezwykle stabilne orbity i mogą mieć krążyć Obok Neptuna i uniknąć schwytania. Pierwszy i jedyny obiekt, jaki jest związany z końcem Neptuna L 5 punkt Lagrange'a jest 2008 LC18 [97].

Powstanie i migracja

edytuj
  Osobne artykuły: Powstanie i ewolucja Układu Słonecznego i Migracja planetarna.
 
A simulation showing the outer planets and Kuiper Belt: a) before Jupiter and Saturn reached a 2:1 resonance; b) after inward scattering of Kuiper Belt objects following the orbital shift of Neptune; c) after ejection of scattered Kuiper Belt bodies by Jupiter

Powstanie lodowych gigantów, Urana i Neptuna, okazało się trudne do dokładnego odtworzenia. Aktualne modele sugerują, że gęstość materii w zewnętrznych obszarach Układu Słonecznego, była zbyt niska, aby umożliwić tworzenie takich dużych zbiorników według tradycyjnie przyjętej metody akrecji rdzenia i różnych hipotez i teorii wyjaśniających ich tworzenie. Jednym z nich jest to że lodowe olbrzymy nie zostały stworzone przez rdzeń akrecji, ale przez niestabilny dysk protoplanetarny, a później było ich atmosfery przez promieniowanie zniszczonej drogi z pobliskiej masywnej gwiazdy OB[98].

Alternatywnych koncepcji jest to, że powstały bliżej Słońca, w którym gęstość materii była wyższa, a następnie po usunięciu gazowego dysku protoplanetarnego na skutek migracji osiągnęły swoją obecną orbitę[99]. Hipoteza migracji po utworzeniu jest obecnie majbardziej prawdopodobna ze względu na jego zdolność do lepszego wyjaśnienia obłożenie populacji małych obiektów obserwowanych w regionie transneptunowych [100]. Obecnie powszechnie akceptowane wyjaśnienie[101][102][103] szczegółów tej hipotezy jest znany jako model z Nicejski, który bada wpływ migracji Neptuna i pozostałych planet na struktury pasa Kuipera.

Księżyce

edytuj
  Osobny artykuł: Księżyce Neptuna.
Dla chronologii dat odkryć, zobacz Chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym
 
Neptun (na górze) i Tryton (na dole)
 
Natural color view of Neptune with Proteus (top), Larissa (lower right) and Despina (left), from the Hubble Space Telescope

Neptun posiada 13 księżyców[35]. Największy jak dotąd, zawierające nie więcej niż 99,5 procenta masy na orbicie wokół Neptuna[104] a tylko jedna ogromna elipsoida obrotowa, jest Tryton, odkryty przez Williama Lassella 17 dni po odkryciu Neptuna. W przeciwieństwie do innych dużych księżyców planet w Układzie Słonecznym, Tryton porusza się ruchem wstecznym, wskazując, że prawdopodobnie był kiedyś planetą karłowatą w pasie Kuipera[105]. Jest to na tyle blisko Neptuna że jest zamknięty w obrocie synchronicznym, i jest powoli przyciągany do wewnątrz ze względu na siły pływów i ostatecznie zostanie rozdarty, za około 3,6 mld lat, kiedy osiągnie Granicę Roche'a[106]. W 1989 roku Tryton był najzimniejszym obiektem w Układzie Słonecznym, którego temperatura została zmierzona[107], with estimated temperatures of −235 °C (38 K)[108].

Drugi ze znanych księżyców Neptuna (w kolejności odkrywania), nieregularny księżyc Nereida, ma jedną z najbardziej ekscentrycznych orbit satelitów w Układzie Słonecznym. The eccentricity of 0,7512 gives it an apoapsis that is seven times its periapsis distance from Neptune[109].

 
Księżyc Neptuna Proteusz

Od lipca do września 1989, Voyager 2 odkrył sześć nowych księżyców Neptuna[52]. Spośród tych, o nieregularnym kształcie Proteusz jest znany z tak duże jak ciało jego gęstość można bez wciągnięta w kulisty kształt jej własnej grawitacji [110]. Drugi najbardziej masywny księżyc Neptuna, to tylko jedna czwarta jeden procent masy Trytona. Neptun na najmniej znane cztery księżyce- Najada, Thalassa, Despina i Galatea znajdują się blisko orbity wewnątrz pierścieni Neptuna. Następny najdalej wysunięty, Larissa, został odkryty w 1981 roku, kiedy miała przesłonić gwiazdy. To zakrycie zostało mu przypisane przez łuki pierścieni, ale gdy Voyager 2 obserwował Neptuna w 1989 roku, okazało się, że zostały spowodowane przez księżyc. Pięć nowych nieregularnych księżyców zostało odkrytych w latach 2002-2003 a ich odkrycie zostało ogłoszone w 2004[111][112]. Podobnie jak Neptun jego księżyce zostały nazwane nazwami mniejszych bóstw morskich. [29].

Obserwacje

edytuj

Neptun nigdy nie jest widoczny gołym okiem, jego obserwowana wielkość gwiazdowa wynosi pomiędzy +7,7 a +8,0[35][113], czyli mniej niż jasność księżyców galileuszowych Jowisza, planety karłowatej 1 Ceres i planetoid 4 Westa, 2 Pallas, 7 Iris, 3 Juno i 6 Hebe[114]. Przez Teleskop lub lornetkę silną można obserwować Neptuna jako mały niebieski dysk, podobny z wyglądu do Urana[115].

Ze względu na odległość Neptuna od Ziemi, średnica kątowa planety ma zakres od 2,2 do 2,4 sekundy kątowej, najmniej z planet Układu Słonecznego. Mały rozmiar pozorny utrudniał wizualne obseerwacje. Większość danych teleskopowych było dość ograniczonych aż do pojawienia się Kosmicznego Teleskopu Hubble'a oraz dużych teleskopów naziemnych adaptatywnych [116][117].

Widziany z Ziemi, Neptun przechodzi przez widoczny ruch wsteczny co 367 dni, w wyniku ruchu na tle gwiazd w opozycji. Pętla ta jest obecnie blisko pozycji w której została odkryta w 1846. W opozycji do Ziemi znalazła się w kwietniu i lipcu 2010 r. oraz w październiku i listopadzie 2011[86].

Obserwacja Neptuna w zakresie częstotliwości radiowych wynika, że planeta jest źródłem zarówno ciągłej emisji i nieregularnych wybuchów. Uważa się że oba źródła pochodzą z wirującego pola magnetycznego planety[45]. W części widma podczerwieni, Neptuna pojawiają się jasne burze chłodnym tle, dzięki czemu rozmiar i kształt tych elementów może być łatwo obserwowany[118].

Badania

edytuj

Voyager 2 był najbliżej Neptuna 25 sierpnia 1989[119]. Ponieważ było to ostatnia duża planeta którą statek mógł odwiedzić, to zdecydował się na przelot w pobliżu księżyca Trytona, bez względu na konsekwencje, podobnie jak to, co uczynił Voyager 1 " przelatując koło Saturna i jego księżyca Tytana. Obrazy przekazywane z powrotem na Ziemię z Voyager 2 stały się podstawą całonocnego programu 1989 PBS, Neptun All Night[120].

 
A Voyager 2 mosaic of Triton

Podczas spotkania, sygnały z sondy potrzebowały 246 minut  minut aby dotrzeć do Ziemi. Stąd podczas większości czasu misji Voyagera 2 podczas badania Neptuna sonda wykonywała jedynie komendy fabryczne. Statek niemal wykonał spotkanie z Nereid w odległości 4400 km od atmosfery Neptuna 25 sierpnia, a następnie tego samego dnia przeszedł w pobliżu największego księżyca planety Trytona[121].

Sonda zweryfikowała istnienie pola magnetycznego wokół planety i odkryła, że pole jest odsunięte od środka i pochylone w sposób podobny do pola wokół Urana. Pytanie o okres rotacji planety zostało rozstrzygnięte na podstawie pomiarów emisji radiowej. Voyager 2 wykazał również, że Neptun miał zaskakująco aktywny system pogodopwy.Odkrył również sześć nowych księżyców, a planeta okazała się mieć więcej niż jeden pierścień[52][121].

W 2003 r. został złożony wniosek do NASA "Vision Misje Studies" w sprawie realizacji "Neptune Orbiter with Probes" podczas misji Cassini ma nauki bez rozszczepienia poziomu opartego na energii elektrycznej lub napędu. Praca jest wykonywana w związku z JPL w California Institute of Technology[122]. Nie zostanie uruchomiona przed 2035- i może być odłożona NASA's Strategic Exploration Plan na czas nieokreślony.

Kultura

edytuj

W mitologii rzymskiej Neptun był bogiem morza, zaś jego atrybut trójząb jest astrologicznym symbolem planety. Z kolei w astrologii odpowiada za ryby.[123] Odkryty w roku 1940 pierwiatesk chemiczny w USA przez Edwina McMillana i Philipa Abelsona otrzymał nazwę Neptun[124].

Zobacz też

edytuj


Uwagi

edytuj
  1. ↑ 24 sierpnia 2006 r. Międzynarodowa Unia Astronomiczna uznała, że zgodnie z nową definicją, Pluton nie jest planetą, przez co Neptun stał się automatycznie najdalszą planetą Układu Słonecznego

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Kristen Erickson, Alice Wessen, Phil Davis, Harman Smith, Samantha Harvey: Neptune: Facts & Figures. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA, 2010-11-11. [dostęp 2010-11-14]. (ang.).
  2. ↑ a b Masa Ziemi to 5,9736×1024 kg. W porównaniu z masą Neptuna:
     
    Masa Urana to 8,6810×1025 kg. W porównaniu z Ziemią:
     
    Masa Jowisza to 1,8986×1027 kg. W porównaniu z Neptunem:
     
    Zobacz: David R. Williams: Planetary Fact Sheet - Metric. 29 listopada 2007. [dostęp 2010-11-11].
  3. ↑ a b USUNIĘTY PRZYPIS
  4. ↑ a b c d e f g h i j Jonathan I. Lunine: The Atmospheres of Uranus and Neptune. 1993. [dostęp 2010-11-10].
  5. ↑ M. Podolak, A. Weizman, M. Marley. Comparative models of Uranus and Neptune. „Planetary and Space Science”. 43 (12), s. 1517–1522, 1995. DOI: 10.1016/0032-1133(95)00061-5. 
  6. ↑ a b Kirk Munsell, Harman Smith, Samantha Harvey: Neptune overview. [w:] Solar System Exploration [on-line]. 13 listopada 2007. [dostęp 2010-11-20].
  7. ↑ a b V. E. Suomi, S.S. Limaye, D.R. Johnson. High Winds of Neptune: A possible mechanism. „Science”. 251 (4996), s. 929–932, 1991. DOI: 10.1126/science.251.4996.929. PMID: 17847386. 
  8. ↑ a b c d e W. B. Hubbard. Neptune's Deep Chemistry. „Science”. 275 (5304), s. 1279–1280, 1997. DOI: 10.1126/science.275.5304.1279. PMID: 9064785. [dostęp 2010-11-19]. 
  9. ↑ a b N. Nettelmann, M. French, B. Holst, R. Redmer: Interior Models of Jupiter, Saturn and Neptune. [dostęp 2010-11-25].
  10. ↑ a b John N. Wilford: Data Shows 2 Rings Circling Neptune. 10 czerwca 1982. [dostęp 2010-11-29].
  11. ↑ Alan Hirschfeld: Parallax: The Race to Measure the Cosmos. Nowy Jork: 2001. ISBN 0-8050-7133-4.
  12. ↑ Mark Littmann, E.M. Standish: Planets Beyond: Discovering the Outer Solar System. 2004. ISBN 0-4864-3602-0.
  13. ↑ Robert Roy Britt: Galileo discovered Neptune, new theory claims. 2009. [dostęp 2009-11-10].
  14. ↑ Alexis Bouvard: Tables astronomiques publiées par le Bureau des Longitudes de France. Paryż: 1821.
  15. ↑ a b c G. B. Airy. Account of some circumstances historically connected with the discovery of the planet exterior to Uranus. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 7, s. 121–144, 13 listopada 1846. [dostęp 2010-11-11]. 
  16. ↑ John J. O'Connor: John Couch Adams' account of the discovery of Neptune. 2006. [dostęp 2010-12-06].
  17. ↑ J. C. Adams. Explanation of the observed irregularities in the motion of Uranus, on the hypothesis of disturbance by a more distant planet. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 7, s. 149, 13 listopada 1846. [dostęp 2010-11-18]. 
  18. ↑ James Challis. Account of observations at the Cambridge observatory for detecting the planet exterior to Uranus. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 7, s. 145–149, 13 listopada 1846. [dostęp 2010-11-18]. 
  19. ↑ Johann G. Galle. Account of the discovery of the planet of Le Verrier at Berlin. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 7, s. 153, 13 listopada 1846. [dostęp 2010-12-06]. 
  20. ↑ Nick Kollerstrom: Neptune's Discovery. The British Case for Co-Prediction.. 2001. [dostęp 13 listopada 2010].
  21. ↑ Dennis Rawlins: The Neptune Conspiracy: British Astronomy's PostDiscovery Discovery. [w:] Dio [on-line]. 1992. [dostęp 13 listopada 2010].
  22. ↑ McGourty, Christine: Lost letters' Neptune revelations. [w:] BBC News [on-line]. 2003-11-10. [dostęp 2010-11-10].
  23. ↑ Summations following the Neptune documents' 1998 recovery appeared in DIO 9.1 (1999) and William Sheehan, Nicholas Kollerstrom, Craig B. Waff (December 2004), The Case of the Pilfered Planet - Did the British steal Neptune? Scientific American.
  24. ↑ Moore (2000):206
  25. ↑ Littmann (2004):50
  26. ↑ Baum & Sheehan (2003):109–110
  27. ↑ Owen Gingerich. The Naming of Uranus and Neptune. „Astronomical Society of the Pacific Leaflets”. 8, s. 9–15, 1958. [dostęp 2010-15-12]. 
  28. ↑ J. R. Hind. Second report of proceedings in the Cambridge Observatory relating to the new Planet (Neptune). „Astronomische Nachrichten”. 25, s. 309, 1847. DOI: 10.1002/asna.18470252102. [dostęp 2010-15-12].  Smithsonian/NASA Astrophysics Data System (ADS).
  29. ↑ a b Jennifer Blue: Planet and Satellite Names and Discoverers. December 17, 2008. [dostęp 2010-15-12].
  30. ↑ Planetary linguistics. [dostęp 2010-15-12].
  31. ↑ Tony Long: Jan. 21, 1979: Neptune Moves Outside Pluto's Wacky Orbit. [w:] wired.com [on-line]. 2010. [dostęp 2010-11-13].
  32. ↑ Weissman, Paul R.: The Kuiper Belt. [dostęp 2006-10-11].
  33. ↑ The Status of Pluto:A clarification. [w:] International Astronomical Union, Press release [on-line]. 1999. [dostęp 2006-11-25].
  34. ↑ IAU 2006 General Assembly: Resolutions 5 and 6. August 24, 2006.
  35. ↑ a b c USUNIĘTY PRZYPIS
  36. ↑ USUNIĘTY PRZYPIS Błąd w przypisach: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nazwę „unsoeld2001” zdefiniowano więcej niż raz z różną zawartością
  37. ↑ USUNIĘTY PRZYPIS
  38. ↑ Zobacz np.: Alan P. Boss. Formation of gas and ice giant planets. „Earth and Planetary Science Letters”. 202 (3–4), s. 513–523, 2002. DOI: 10.1016/S0012-821X(02)00808-7. 
  39. ↑ C. Lovis: Trio of Neptunes and their Belt. 18 maja 2006. [dostęp 2010-11-25].
  40. ↑ S. Atreya, P. Egeler, K. Baines. Water-ammonia ionic ocean on Uranus and Neptune?. „Geophysical Research Abstracts”. 8, s. 05179, 2006. 
  41. ↑ Richard A. Kerr. Neptune May Crush Methane Into Diamonds. „Science”. 286 (5437), s. 25, 1999. DOI: 10.1126/science.286.5437.25a. [dostęp 2007-11-26]. 
  42. ↑ Weird water lurking inside giant planets, New Scientist,01 September 2010, Magazine issue 2776.
  43. ↑ M. Podolak, A. Weizman, M. Marley. Comparative models of Uranus and Neptune. „Planetary and Space Science”. 43 (12), s. 1517–1522, 1995. DOI: 10.1016/0032-1133(95)00061-5. 
  44. ↑ D. Crisp, H.B. Hammel: Hubble Space Telescope Observations of Neptune. 14 czerwca 1995. [dostęp 2007-11-22].
  45. ↑ a b c d e Elkins-Tanton (2006):79–83.
  46. ↑ a b c C.E. Max, B.A. Macintosh, S.G. Gibbard, D.T. Gavel i inni. Cloud Structures on Neptune Observed with Keck Telescope Adaptive Optics. „The Astronomical pismo,”. 125 (1), s. 364–375, 2003. DOI: 10.1086/344943. [dostęp 2010-11-27]. 
  47. ↑ a b Therese Encrenaz. ISO observations of the giant planets and Titan: what have we learnt?. „Planet. Space Sci.”. 51, s. 89–103, 2003. DOI: 10.1016/S0032-1133(02)00145-9. 
  48. ↑ A.L. Broadfoot. Ultraviolet Spectrometer Observations of Neptune and Triton. „Science”. 246 (4936), s. 1459–1456, 1999. DOI: 10.1126/science.246.4936.1459. PMID: 17756000. 
  49. ↑ Floyd Herbert. Ultraviolet Observations of Uranus and Neptune. „Planet.Space Sci.”. 47, s. 1119–1139, 1999. DOI: 10.1016/S0032-1133(98)00142-1. 
  50. ↑ Sabine Stanley. Convective-region geometry as the cause of Uranus' and Neptune's unusual magnetic fields. „Nature”. 428 (6979), s. 151–153, March 11, 2004. DOI: 10.1038/nature02376. PMID: 15014493. 
  51. ↑ J.E.P. Connerney, Mario H. Acuna, Norman F. Ness. The magnetic field of Neptune. „Journal of Geophysics Research”. 96, s. 19,023–42, 1991. 
  52. ↑ a b c d N.F. Ness, M.H. Acuña, L.F. Burlaga, R.P. Lepping i inni. Magnetic Fields at Neptune. „Science”. 246 (4936), s. 1473–1478, 1989. DOI: 10.1126/science.246.4936.1473. PMID: 17756002. [dostęp 2010-11-25].  Błąd w przypisach: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nazwę „science4936” zdefiniowano więcej niż raz z różną zawartością
  53. ↑ C. T. Russell, J.G. Luhmann: Neptune: Magnetic Field and Magnetosphere. 1997. [dostęp 2006-11-10].
  54. ↑ Cruikshank (1996):703–804
  55. ↑ Jennifer Blue: Nomenclature Ring and Ring Gap Nomenclature. [w:] Gazetteer of Planetary [on-line]. 8 grudnia 2004. [dostęp 2010-11-28].
  56. ↑ E. F. Guinan, C.C. Harris, F.P. Maloney. Evidence for a Ring System of Neptune. „Bulletin of the American Astronomical Society”. 14, s. 658, 1982. [dostęp 2010-11-28]. 
  57. ↑ P. Goldreich, S. Tremaine, N.E.F. Borderies. Towards a theory for Neptune's arc rings. „Astronomical pismo”. 92, s. 490–494, 1986. DOI: 10.1086/114178. [dostęp 2010-11-28]. 
  58. ↑ P.D. Nicholson, et al.. Five Stellar Occultations by Neptune: Further Observations of Ring Arcs. „Icarus”. 87, s. 1, 1990. DOI: 10.1016/0019-1035(90)90020-A. [dostęp 2007-12-16]. 
  59. ↑ Missions to Neptune. 2007. [dostęp 2007-10-11].
  60. ↑ John Noble Wilford: Scientists Puzzled by Unusual Neptune Rings. 15 grudnia 1989. [dostęp 2010-11-29].
  61. ↑ Arthur N. Cox: Allen's Astrophysical Quantities. 2001. ISBN 0-387-98746-0.
  62. ↑ Kirk Munsell: Planets: Neptune: Rings. [w:] Solar System Exploration [on-line]. 13 listopada 2007. [dostęp 2010-11-29].
  63. ↑ Heikki Salo. Neptune's Partial Rings: Action of Galatea on Self-Gravitating Arc Particles. „Science”. 282 (5391), s. 1102–1104, 1998. DOI: 10.1126/science.282.5391.1102. PMID: 9804544. [dostęp 2010-11-29]. 
  64. ↑ Staff: Neptune's rings are fading away. March 26, 2005. [dostęp 2007-11-11].
  65. ↑ a b Sue Lavoie: PIA02245: Neptune's blue-green atmosphere. lutego 16, 2000. [dostęp 2010-11-28].
  66. ↑ Sue Lavoie: PIA01142: Neptune Scooter. January 8, 1998. [dostęp 2006-11-26].
  67. ↑ H. B. Hammel. Neptune's wind speeds obtained by tracking clouds in Voyager 2 images. „Science”. 245 (4924), s. 1367–1369, 1989. DOI: 10.1126/science.245.4924.1367. PMID: 17798743. [dostęp 2010-11-27]. 
  68. ↑ a b Burgess (1991):64–70.
  69. ↑ Orton, G. S., Encrenaz T., Leyrat C., Puetter, R. and Friedson, A. J.: Evidence for methane escape and strong seasonal and dynamical perturbations of Neptune's atmospheric temperatures. [w:] Astronomy and Astrophysics [on-line]. 2007. [dostęp 2010-11-10].
  70. ↑ Glenn Orton: A Warm South Pole? Yes, On Neptune!. September 18, 2007. [dostęp 2007-09-20].
  71. ↑ a b Ray Villard: Brighter Neptune Suggests A Planetary Change Of Seasons. May 15, 2003. [dostęp 2010-11-26].
  72. ↑ H. B. Hammel. Hubble Space Telescope Imaging of Neptune's Cloud Structure in 1994. „Science”. 268 (5218), s. 1740–1742, 1995. DOI: 10.1126/science.268.5218.1740. PMID: 17834994. [dostęp 2010-11-11]. 
  73. ↑ Sue Lavoie: PIA00064: Neptune's Dark Spot (D2) at High Resolution. 29 stycznia 1996. [dostęp 2010-11-11].
  74. ↑ Gibbard S. G.. The altitude of Neptune cloud features from high-spatial-resolution near-infrared spectra. „Icarus”. 166 (2), s. 359–374, 2003. DOI: 10.1016/j.icarus.2003.07.006. 
  75. ↑ P. W. Stratman. EPIC Simulations of Bright Companions to Neptune's Great Dark Spots. „Icarus”. 151 (2), s. 275–285, 2001. DOI: 10.1006/icar.1998.5918. 
  76. ↑ L. A. Sromovsky. The unusual dynamics of new dark spots on Neptune. „Bulletin of the American Astronomical Society”. 32, s. 1005, 2000. [dostęp 2010-11-11]. 
  77. ↑ a b Williams, Sam: Heat Sources within the Giant Planets. [w:] University of California, Berkeley [on-line]. 2004. [dostęp 2010-11-10].
  78. ↑ Gunnar F. Lindal. The atmosphere of Neptune - an analysis of radio occultation data acquired with Voyager 2. „Astronomical pismo”. 103, s. 967–982, 1992. DOI: 10.1086/116119. [dostęp 2010-11-25]. 
  79. ↑ Class 12 - Giant Planets - Heat and Formation. [w:] 3750 - Planets, Moons & Rings [on-line]. 2004. [dostęp 2010-11-13].
  80. ↑ J. C. Pearl. The albedo, effective temperature, and energy balance of Neptune, as determined from Voyager data. „Journal of Geophysical Research Supplement”. 96, s. 18,921–18,930, 1991. [dostęp 2010-11-20]. 
  81. ↑ a b Sam Williams. Heat Sources Within the Giant Planets. , 24 listopada 2004. [dostęp 2010-11-20]. 
  82. ↑ Sandro Scandolo. The Centers of Planets. „American Scientist”. 91 (6), s. 516, 2003. DOI: 10.1511/2003.6.516. 
  83. ↑ J. P. McHugh. Computation of Gravity Waves near the Tropopause. „American Astronomical Society, DPS meeting #31, #53.07”, 1999. [dostęp 2010-11-19]. 
  84. ↑ J.P. McHugh, A.J. Friedson. Neptune's Energy Crisis: Gravity Wave Heating of the Stratosphere of Neptune. „Bulletin of the American Astronomical Society”, s. 1078, 1996. [dostęp 2010-11-19].  [martwy link]
  85. ↑ a b Neptune: Facts & Figures. 13 listopada 2007. [dostęp 2007-11-14].
  86. ↑ a b Anonymous: Horizons Output for Neptune 2010–2011. 9 lutego 2007. [dostęp 2010-10-28].—Numbers generated using the Solar System Dynamics Group, Horizons On-Line Ephemeris System.
  87. ↑ USUNIĘTY PRZYPIS
  88. ↑ David R. Williams: Planetary Fact Sheets. 6 stycznia 2005. [dostęp 2010-11-28].
  89. ↑ W.B. Hubbard, W.J. Nellis, A.C. Mitchell, N.C. Holmes i inni. Interior Structure of Neptune: Comparison with Uranus. „Science”. 253 (5020), s. 648–651, 1991. DOI: 10.1126/science.253.5020.648. PMID: 17772369. [dostęp 2010-11-28]. 
  90. ↑ S. Alan Stern: Collisional Erosion in the Primordial Edgeworth-Kuiper Belt and the Generation of the 30–50 AU Kuiper Gap. 1997. [dostęp 2007-11-01].
  91. ↑ Jean-Marc Petit, Alessandro Morbidelli, Giovanni B. Valsecchi: Large Scattered Planetesimals and the Excitation of the Small Body Belts. 1998. [dostęp 2010-11-11].
  92. ↑ List Of Transneptunian Objects. [dostęp 2010-10-25].
  93. ↑ David Jewitt: The Plutinos. 2004. [dostęp 2010-11-11].
  94. ↑ F. Varadi. Periodic Orbits in the 3:2 Orbital Resonance and Their Stability. „The Astronomical pismo”. 118, s. 2526–2531, 1999. DOI: 10.1086/301088. [dostęp 2010-11-28]. 
  95. ↑ John Davies: Beyond Pluto: Exploring the outer limits of the solar system. 2001, s. 104.
  96. ↑ E. I. Chiang: Resonance Occupation in the Kuiper Belt: Case Examples of the 5:2 and Trojan Resonances. 2003. [dostęp 2007-11-17].
  97. ↑ Scott S. Sheppard, Chadwick A. Trujillo. Detection of a Trailing (L5) Neptune Trojan. . 329 (5997), s. 1304, 2010-09-10. AAAS. DOI: 10.1126/science.1189666. [dostęp 2010-09-22]. 
  98. ↑ Alan P. Boss: Formation of gas and ice giant planets. [w:] Earth and Planetary Science Letters [on-line]. 2002-09-30. [dostęp 2010-11-11].
  99. ↑ Edward W. Thommes: The formation of Uranus and Neptune among Jupiter and Saturn. 2001. [dostęp 2010-11-11].
  100. ↑ Kathryn Hansen: Orbital shuffle for early solar system. 7 czerwca, 2005. [dostęp 2010-11-26].
  101. ↑ A. Crida. Solar System formation. „Invited review talk on Solar System formation, at the JENAM 2008 conference. Proceeding to appear in "Reviews in Modern Astronomy, 21"”, 2009. 
  102. ↑ S. J. Desch. Mass Distribution and Planet Formation in the Solar Nebula. „The Astrophysical pismo”. 671, s. 878–893, 2007. DOI: 10.1086/522825. 
  103. ↑ R. Smith. Resolved debris disc emission around $\eta $ Telescopii: a young solar system or ongoing planet formation?. „Astronomy and Astrophysics”. 493, s. 299–308, 2009. DOI: 10.1051/0004-6361:200810706. 
  104. ↑ Mass of Triton: 2.14×1022 kg. Łączna masa 12 innych znanych księżyców Neptuna
    7.53×1019 kg, tj. 0.35 percent. Masa pierścieni jest znikoma.
  105. ↑ Craig B. Agnor. Neptune's capture of its moon Triton in a binary–planet gravitational encounter. „Nature”, s. 192–194, 2006. DOI: 10.1038/nature04792. PMID: 16688170. [dostęp 2010-11-28]. 
  106. ↑ Christopher F. Chyba. Tidal evolution in the Neptune-Triton system. „Astronomy and Astrophysics”. 219 (1–2), s. L23–L26, 1989. [dostęp 2010-12-11]. 
  107. ↑ John N. Wilford: Triton May Be Coldest Spot in Solar System. 29 sierpnia 1989. [dostęp 2010-11-29].
  108. ↑ Nelson R. M.. Temperature and Thermal Emissivity of the Surface of Neptune's Satellite Triton. „Science”, s. 429–431, 1990. DOI: 10.1126/science.250.4979.429. PMID: 17793020. [dostęp 2010-11-29]. 
  109. ↑  
  110. ↑ Michael E. Brown: The Dwarf Planets. [dostęp 2010-11-09].
  111. ↑ Holman, Matthew J. et al.. Discovery of five irregular moons of Neptune. „Nature”. 430 (7002), s. 865–867, August 19, 2004. DOI: 10.1038/nature02832. PMID: 15318214. [dostęp 2010-11-09]. 
  112. ↑ Staff: Five new moons for planet Neptune. 18 sierpnia 2004. [dostęp 2007-11-11].
  113. ↑ Fred Espenak: Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995–2006. 20 czerwca 2005. [dostęp 4 grudnia 2010].
  114. ↑ Zajrzyj do odpowiednich artykułów zawierających wielkości .
  115. ↑ Moore (2000):207.
  116. ↑ Zobacz :D. P. Cruikshank. On the rotation period of Neptune. „Astrophysical pismo, Part 2 - Letters to the Editor”. 220, s. L57–L59, 1 marca 1978. DOI: 10.1086/182636. [dostęp 2010-11-01]. 
  117. ↑ C. Max. Adaptive Optics Imaging of Neptune and Titan with the W.M. Keck Telescope. „Bulletin of the American Astronomical Society”. 31, s. 1512, 1999. [dostęp 20 listopada 2010]. 
  118. ↑ S. G. Gibbard. High-Resolution Infrared Imaging of Neptune from the Keck Telescope. „Icarus”. 156, s. 1–15, 1999. DOI: 10.1006/icar.2001.6766. [dostęp 20 listopada 2010]. 
  119. ↑ Voyager Mission Description. [dostęp 2010-11-13]. (ang.).
  120. ↑ Cynthia Phillips: Fascination with Distant Worlds. August 5, 2003. [dostęp 2010-11-11].
  121. ↑ a b Burgess (1991):46–55
  122. ↑ T. R. Spilker. Outstanding Science in the Neptune System From an Aerocaptured Vision Mission. „Bulletin of the American Astronomical Society”. 36, s. 1094, 2004. [dostęp 2010-11-26]. 
  123. ↑ Emancje Neptuna. [dostęp 2010-12-21].
  124. ↑ Synthesis of the isotopes of elements 118 and 116 in the 249Cf and 245Cm+48Ca fusion reactions. [dostęp 2010-12-21].

Dalsza literatura

edytuj
  • Richard Baum, William Sheehan: In Search of Planet Vulcan: The Ghost in Newton's Clockwork Universe. 2003. ISBN 0-7382-0889-2.
  • Eric Burgess: Far Encounter: The Neptune System. 1991. ISBN 0-231-07412-.
  • Dale P. Cruikshank: Neptune and Triton. 1996. ISBN 0-8165-1525-5.
  • Linda T. Elkins-Tanton: Uranus, Neptune, Pluto, and the Outer Solar System. New York: 2006. ISBN 0-8160-5197-6.
  • Mark Littmann: Planets Beyond, Exploring the Outer Solar System. 2004. ISBN 0-486-43602-0.
  • Ellis D. Miner, Randii R. Wessen: Neptune: The Planet, Rings, and Satellites. 2002. ISBN 1-85233-216-6.
  • Patrick Moore: The Data Book of Astronomy. CRC Press, 2000. ISBN 0-7503-1120-3.
  • Tom Standage: The Neptune File. Penguin, 2001.

Linki zewnętrzne

edytuj
Układ Słoneczny
 SłońceMerkuryWenusKsiężycZiemiaFobos i DeimosMarsCeresPas planetoidJowiszKsiężyce JowiszaSaturnKsiężyce SaturnaUranKsiężyce UranaKsiężyce NeptunaNeptunKsiężyce PlutonaPlutonKsiężyce HaumeiHaumeaS/2015 (136472) 1MakemakePas KuiperaDysnomiaErisSednaDysk rozproszonyObłok Oorta
Planety (☾ ∅)
Planety karłowate
Małe ciała
Układu Słonecznego
Planetoidy
Grupy i rodziny planetoid
Zobacz też
Obiekty
transneptunowe
Pas Kuipera
Dysk rozproszony
Obiekty odłączone
Komety
Zobacz też
powstanie i ewolucja Układu Słonecznego
ciała niebieskie
lista obiektów w Układzie Słonecznym ze względu na

Kategoria:Gazowe olbrzymy Kategoria:Astronomical objects discovered in 1846

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikiprojekt:Tłumaczenie_artykułów/Neptun&oldid=74135045”