Wikipedia

Dallas

miasto w USA
Ten artykuł dotyczy miasta w USA. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Dallas – miasto w Stanach Zjednoczonych, w stanie Teksas, siedziba hrabstwa Dallas, nad rzeką Trinity. Z populacją 1,3 mln mieszkańców, jest dziewiątym co do wielkości miastem w kraju[1]. Stanowi rdzeń konurbacji Dallas–Fort Worth obejmującej 8,1 mln mieszkańców – czwartej pod względem ludności i najszybciej rozwijającej się aglomeracji w Stanach Zjednoczonych[2].

Dallas
Siedziba hrabstwa
Ilustracja
Dallas
Pieczęć Flaga
Pieczęć Flaga
Przydomek: Big D
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stan

 Teksas

Hrabstwo

Dallas

Data założenia

1841

Prawa miejskie

1856

Kod statystyczny

FIPS: 48-19000
GNIS ID: 1380944

Burmistrz

Eric Johnson (R)

Powierzchnia

999,2 km²

Wysokość

130 m n.p.m.

Populacja (2023)
• liczba ludności
• gęstość


1 302 868
1481 os./km²

Nr kierunkowy

214, 469, 972

Kod pocztowy
Lista kodów
75201-75267, 75270, 75275, 75277, 75283-75287, 75294, 75295, 75301, 75303, 75310, 75312, 75313, 75315, 75320, 75323, 75326, 75336, 75339, 75342, 75346, 75350, 75353-75357, 75359, 75360, 75363, 75364, 75367, 75368, 75370-75374, 75376, 75378-75382, 75386-75398
Strefa czasowa

UTC-06:00
UTC-05:00

Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Dallas”
Położenie na mapie Teksasu
Mapa konturowa Teksasu, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Dallas”
Ziemia32°46′57″N 96°47′51″W/32,782500 -96,797500
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Jezioro Grapevine

Międzynarodowy port lotniczy Dallas-Fort Worth w 2023 roku przewiózł 81,8 mln pasażerów, co daje mu 3. miejsce (za Atlantą i Dubajem) na liście portów lotniczych o największym stężeniu ruchu pasażerskiego na świecie[3]. Funkcjonuje tutaj także port lotniczy Dallas Love Field. Miasto jest ważnym węzłem drogowym i kolejowym. Ośrodek naukowo–kulturalny, handlowy, bankowo–finansowy oraz przemysłowy w sektorach m.in. lotniczym, elektronicznym, maszynowym, chemicznym, spożywczym i odzieżowym[4]. Dallas, niegdyś znane ze swojego kowbojskiego dziedzictwa i rozległych przestrzeni miejskich, szybko przekształca się w centrum innowacji technologicznych i wyrosło na konkurenta Doliny Krzemowej[5].

Z produktem miejskim brutto w wysokości 598 miliardów dolarów, Dallas zajmuje 13. miejsce wśród miast świata i 6. pośród miast amerykańskich[6]. Konurbacja nieprzerwanie plasuje się na piątym miejscu, pod względem liczby firm notowanych na liście Fortune 500 w Stanach Zjednoczonych, w tym siedziby ExxonMobil, AT&T, American Airlines czy Southwest Airlines[7][8]. Według danych z 2019, Dallas jest 10. najczęściej odwiedzanym miastem w USA, z liczbą 27 milionów turystów[9].

Historyczne znaczenie miasta jako ośrodka przemysłu naftowego i bawełnianego wynika z jego położenia wzdłuż linii kolejowych.

Osobny artykuł: Metroplex Dallas–Fort Worth.

Geografia

edytuj

Położenie

edytuj

Miasto położone jest w południowej części Stanów Zjednoczonych, w północno-środkowym Teksasie – ok. 130 km na południe od granicy stanu Oklahoma. Położone na obszarze w większości płaskim, leży na wysokości od 137 do 168 m n.p.m.[10]. Rozciąga się na hrabstwa Collin, Denton, Kaufman i Rockwall.

Według United States Census Bureau, miasto zajmuje powierzchnię 999,3 km², z czego 881,9 km² to ląd, zaś 117,4 km² (11,7%) to woda. Region położony na południowych krańcach Wielkich Równin składa się z prerii i lasów dębowych, chociaż znaczna część naturalnego krajobrazu została zajęta przez urbanizację i użytkowanie gruntów rolnych. Na tym obszarze zbiegają się liczne dopływy rzeki Trinity, tworząc jeden ciąg wodny wychodzący z Dallas i zmierzający do Zatoki Meksykańskiej. Rzeka jest kontrolowana przez sieć tam i wałów przeciwpowodziowych[11]. Na obszarze aglomeracji znajduje się kilka dużych jezior i sztucznych zbiorników, w tym: Lewisville (119,7 km²), Ray Hubbard (92 km²), czy Grapevine (29,5 km²)[12].

Klimat

edytuj

Klimat Dallas/Fort Worth jest wilgotny, subtropikalny z gorącymi latami. Ma także charakter kontynentalny, z szerokim rocznym zakresem temperatur. Opady są bardzo zróżnicowane, zazwyczaj sprzyjając bimodalnemu rozkładowi mokrej wiosny/jesieni i suchego lata/zimy. Zimy są na ogół łagodne, ale pora roku charakteryzuje się znaczną zmiennością temperatur[11].

Najdłużej w Dallas temperatura była poniżej zera przez 13 kolejnych dni 18-30 grudnia 1983 r.[13] Chociaż opady zimowe są rzadkie, zdarzają się każdej zimy, ale wiele sezonów kończy się niewielkimi lub żadnymi mierzalnymi opadami śniegu. Duży grad, niszczycielskie wiatry, powodzie lub tornada zdarzają się prawie co roku w metropolii Dallas/Fort Worth[11]. Najwyższą temperaturę w historii miasta odnotowano podczas fali upałów w 1980 r., gdy pod koniec czerwca osiągnęła 45 °C[14].

Średnia temperatura i opady dla Dallas (port lotniczy Dallas-Love, 8 km na północ od centrum)
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] 13,8 16,0 20,4 24,8 29,0 33,1 35,6 35,8 31,5 25,8 19,5 14,2 25,0
Średnie dobowe temperatury [°C] 8,4 10,6 14,8 19,1 23,8 27,9 30,2 30,4 26,1 20,2 14,1 8,9 19,6
Średnie temperatury w nocy [°C] 2,9 5,1 9,2 13,4 18,6 22,7 24,8 24,9 20,6 14,6 8,7 3,6 14,1
Opady [mm] 52 66 89 78 125 104 56 47 72 122 73 70 954
Średnia liczba dni z opadami 6,7 6,5 7,6 6,7 9,7 8,0 4,9 4,6 5,3 7,5 6,6 6,6 80,7
Wilgotność [%] 66 66 64 65 70 66 60 60 67 66 67 68 65
Średnie usłonecznienie [h] 184 178 228 236 258 298 332 305 246 228 184 173 2850
Źródło: NOAA[15] (liczba dni z opadami dla wartości 0,25 mm, wysokość 148 m n.p.m., 440 km od oceanu, 1981-2010)

Historia

edytuj
 
Węzeł drogowy High Five Interchange obejmujący autostradę Central Expressway

Przed europejską eksploracją plemiona indiańskie (m.in. Caddo, Wichita i Tonkawa) żyły na terenach dzisiejszego Teksasu od ponad 10 000 lat. Hiszpanie byli pierwszymi Europejczykami, którzy przybyli w 1528 roku, wywierając kolonizacją wpływ na rdzenną ludność[16].

Miejscowość Dallas założono w 1841 roku[4]. Jako miasto funkcjonuje od 1856 roku[17]. Nazwa miasta prawdopodobnie pochodzi od imienia jednego z pierwszych osadników[18]. W 1855 roku Alex Cockrell zbudował i obsługiwał pierwszy most w Dallas, na rzece Trinity. Ta drewniana konstrukcja, zanim uległa zniszczeniu w 1858 roku, połączyła osadę z terenami na zachodnim brzegu rzeki, przyczyniając się do migracji znacznej liczby rodzin pionierskich w głąb stanu i do rozwoju całego obszaru Dallas. W 1871 roku, w tym samym miejscu, Dallas Bridge Company zbudowała żelazny most, który obsługiwała Sarah Cockrell, wdowa po Alexie Cockrellu[19].

Od połowy XIX wieku przez okolice Dallas przebiegały szlaki osadników, w tym Butterfield Overland Mail, a miasto stało się głównym ośrodkiem handlu bawełną[4]. Do miasta zaczęli napływać imigranci ze Szwajcarii, Niemiec i Francji, szukając możliwości ekonomicznych, a po wojnie secesyjnej w ramach Wielkiej Migracji przybywali Afroamerykanie[18]. W 1871 roku do Dallas dotarła linia kolejowa, co przyspieszyło rozwój handlu i przemysłu w mieście[4]. Założony w 1873 roku Texas Christian University, pierwotnie z siedzibą w Thorp Spring, jest jedną z najstarszych instytucji szkolnictwa wyższego w Teksasie (później przeniósł się do Fort Worth)[20].

Od początku XX wieku Dallas było ośrodkiem przetwórstwa żywności (np. pakowanie mięsa, młynarstwo) oraz produkcji tekstyliów[18]. Napływ imigrantów z Meksyku, spowodowany m.in. rewolucją meksykańską i możliwościami pracy w przemyśle i rolnictwie, przyczynił się do wzrostu liczby ludności[18]. W 1930 roku odkrycie złóż ropy naftowej, we wschodnim Teksasie (East Texas Oil Field) przyciągnęło inwestycje do regionu. Dallas, jako centrum finansowe i logistyczne, stało się ośrodkiem przemysłu naftowego, mimo że samo wydobycie koncentrowało się w innych lokalizacjach[18]. Rozwój miasta przyśpieszył w latach 40. XX wieku, kiedy w regionie powstało kilka fabryk produkujących samoloty. Kluczową rolę odegrała firma North American Aviation (później część Rockwell International i Boeing), która w czasie II wojny światowej produkowała tysiące samolotów bojowych[18]. Przemysł lotniczy stał się fundamentem gospodarki Dallas, zapewniając tysiące miejsc pracy i przyciągając wykwalifikowaną siłę roboczą.

W 1949 roku zakończono budowę autostrady North Central Expressway, która przyczyniła się do dalszej ekspansji gospodarczej Dallas (została całkowicie przebudowana w latach dziewięćdziesiątych)[21]. W latach siedemdziesiątych nasiliła się migracja ludności latynoskiej do Dallas[22].

22 listopada 1963 roku w Dallas zginął w zamachu prezydent Stanów Zjednoczonych John F. Kennedy. W 1974 otwarto międzynarodowy port lotniczy. W latach 1983–1985 wybudowano w stylu postmodernistycznym Bank of America Plaza, który do dzisiaj jest najwyższym budynkiem w mieście. W latach 80. XX wieku nastąpił szczyt znaczenia przemysłu naftowego, po którym nastąpiła dywersyfikacja gospodarki w kierunku technologii i finansów[18].

Architektura i krajobraz miejski

edytuj
 
Miejska panorama centrum Dallas (2017)
 
Swiss Avenue

Architektoniczne dziedzictwo Dallas datuje się od końca XIX i początku XX wieku. W tym czasie wznoszono budynki komercyjne w stylu wiktoriańskim, często z cegły, jak część zabudowy wzdłuż Elm Street. W tym okresie pojawiły się również charakterystyczne budowle neogotyckie, widoczne w First Presbyterian Church z jego strzelistą wieżą. Swiss Avenue prezentuje różnorodność wczesnej architektury, w tym wille w stylu wiktoriańskim, domy w stylu edwardiańskim i rezydencje neoklasyczne, nawiązujące do antycznych wzorców. Upamiętniający początki miasta Founders Plaza łączy historyczne artefakty, takie jak replika chaty Johna Neely’ego Bryana (lata 40. XIX wieku), stary czerwony Gmach Sądu (Old Red) z jego charakterystyczną czerwoną cegłą i wieżyczkami oraz XIX-wieczna lastrykowa mapa hrabstwa Dallas, ilustrując wczesny etap rozwoju urbanistycznego[23]. Ahab Bowen House (1874) przy Swiss Avenue jest jednym z najstarszych zachowanych domów, reprezentującym wiktoriańską architekturę ludową z gankiem[24].

 
Hotel Adolphus (1912)

Na początku XX wieku, wraz z rozwojem Dallas, architekci miasta adaptowali różnorodne style architektoniczne popularne w Stanach Zjednoczonych i Europie[25]. Przykładem implementacji europejskich wzorców jest Wilson Building (1904) zlokalizowany przy Main Street, którego fasada charakteryzuje się bogatymi zdobieniami nawiązującymi do paryskiego Palais Garnier. Kirby Building (1913) stanowi lokalny przykład komercyjnej architektury gotyckiego odrodzenia, cechujący się ostrymi łukami i detalami. W tym okresie wzniesiono również Hotel Adolphus (otwarty w 1912) w stylu beaux-art, którego elegancka fasada i bogaty wystrój wnętrz dominowały w panoramie Main Street District do czasu budowy sąsiedniego Hotelu Magnolia (1922) z charakterystyczną wieżą Pegasus[23]. Działalność architektów takich jak Henry B. Thomson, David R. Williams (projektant domów w stylu Prairie School) i Maurice Fatio (projektant rezydencji luksusowych) w pierwszej połowie XX wieku wpłynęła na ukształtowanie eklektycznego krajobrazu architektonicznego Dallas[26].

Połowa XX wieku przyniosła znaczącą zmianę w architekturze Dallas, z dominacją modernizmu, czego przykładem jest Mercantile National Bank Building (charakterystyczny wieżowiec z zegarem) i później postmodernizmu, reprezentowanego przez Bank of America Plaza z jego zielonymi neonami. W tym czasie tworzyli tu architekci o międzynarodowej renomie, tacy jak Edward Durell Stone, Frank Lloyd Wright (jego realizacje w Dallas są mniej liczne) i Harwell Hamilton Harris (znany z modernistycznych domów)[27]. Równocześnie, w podmiejskich obszarach Dallas, takich jak Highland Park i Cedar Hill, popularność zyskały rozległe rezydencje w stylu śródziemnomorskim z czerwonymi dachówkami i arkadami oraz eklektycznym stylu francuskim z mansardowymi dachami. Charakterystycznym elementem krajobrazu stały się również przestronne domy w stylu rancza, z dużymi oknami otwierającymi się na rozległe podwórka, odzwierciedlające styl życia i dostępność przestrzeni – przykładem mogą być liczne domy w North Dallas. Dallas posiada znaczącą kolekcję domów z połowy XX wieku, stanowiących świadectwo ówczesnych trendów w architekturze mieszkaniowej[28].

Rozwój architektury Dallas był ściśle związany z planowaniem urbanistycznym miasta, charakteryzującym się szachownicowym układem ulic w centrum i rozwojem przedmieść. Miasto dzieli się na liczne obszary geograficzne i ponad 30 dzielnic w samym centrum, w tym Downtown Dallas, East Dallas, North Dallas, Far North Dallas, Oak Cliff i West Dallas[29]. Dallas posiada również 20 historycznych dzielnic wpisanych do amerykańskiego rejestru miejsc zabytkowych, takich jak Lake Cliff, Sears Complex i Swiss Avenue[30].

 
Nowoczesny most w centrum Dallas

Elementem współczesnej architektury Dallas, godnym uwagi w kontekście rozwoju urbanistycznego, jest Margaret Hunt Hill Bridge, oddany do użytku w 2012 roku. Ten most wantowy, zaprojektowany przez biuro Santiago Calatrava na rzece Trinity w centrum Dallas, stanowi ikoniczny element nowoczesnej architektury i jest pierwszym z serii planowanych mostów tego architekta. Jednocześnie, raport National Community Reinvestment Coalition wykazał, że Dallas w latach 2013–2017 należało do 20 miast w USA o największej gentryfikacji, co również wpływa na charakter i ewolucję tkanki miejskiej oraz architektonicznej[22].

Współczesna architektura Dallas kontynuuje tradycję innowacyjności, z licznymi przykładami nowoczesnych wieżowców, takich jak Comercia Bank Tower i budynków użyteczności publicznej, jak Perot Museum of Nature and Science, odzwierciedlających najnowsze trendy w projektowaniu zrównoważonym i technologii budowlanej.

 
Historyczna dzielnica West End

Centrum Dallas

edytuj

Centrum Dallas zakotwiczone jest w dzielnicy Downtown, wraz z dzielnicami Oak Lawn i Uptown. Obejmuje uznaną za najlepszą dzielnicę artystyczną w kraju – Arts District. Godne uwagi miejsca w dzielnicy artystycznej obejmują Muzeum Sztuki Dallas, Centrum Symfoniczne Mortona H. Meyersona (siedziba Orkiestry Symfonicznej w Dallas), Centrum Rzeźby Nashera, Dee and Charles Wyly Theatre i Muzeum Sztuki Azjatyckiej.

Ponadto w centrum Dallas znajdują się historyczna dzielnica West End, dzielnica Deep Ellum, Main Street District, City Center District, Reunion District, Design District, Victory Park, Klyde Warren Park, czy targ rolniczy Dallas Farmers Market[29].

Wieżowce

edytuj
 
Bank of America Plaza jest 3. co do wielkości budynkiem w Teksasie
Osobny artykuł: Lista najwyższych budynków w Dallas.

W Dallas znajduje się dwadzieścia drapaczy chmur mających ponad 150 metrów, z czego większość została zbudowana w latach 80. XX wieku[31][32]. Bank of America Plaza jest charakterystycznym budynkiem, oświetlonym neonami, jednak nie znajduje się na liście dwustu najwyższych budynków na świecie. Najstarszym uznanym drapaczem chmur jest Hotel Magnolia wybudowany w 1922 roku i wpisany do National Register of Historic Places[33]. Na koniec 2028 roku zaplanowany jest najwyższy z drapaczy chmur mający 80 pięter, który będzie posiadał powierzchnie biurowe, mieszkalne, handlowe i hotelowe[34]. Obecnie do najwyższych wieżowców należą:

Oprócz wieżowców panoramę miasta charakteryzuje 171-metrowa wieża widokowa Reunion, która wyróżnia się swoim modernistycznym charakterem i kopułą geodezyjną w kształcie kosza wieży.

Parki

edytuj

Dallas Park System to jeden z największych systemów parków miejskich w kraju, obejmujący 410 parków o łącznej powierzchni ponad 21 109 akrów – zagospodarowanych i niezabudowanych parków – w tym 7 jezior i 33 stawy, boiska lekkoatletyczne, place zabaw, boiska do aerobiku, korty tenisowe i inne[35]. Great Trinity Forest uznawany jest za największy las miejski w całych Stanach Zjednoczonych.

Park stanowy jeziora Raya Robertsa na obrzeżach aglomeracji Dallas, jest najczęściej odwiedzanym parkiem stanowym w stanie Teksas (879 tys. turystów w 2023)[36].

Zabytki i atrakcje turystyczne

edytuj
Dallas
 
Old Red (1892)
 
Arboretum i ogród botaniczny w Dallas (1938)
 
Wieża Reunion (1978)
 
Muzeum Afroamerykanów w Dallas (1974)
 
Budynek administracyjny hrabstwa Dallas (zbudowany 1903) i Sixth Floor Museum (1989)
 
Dallas Museum of Art (Muzeum Sztuki – 1903)
 
Perot Museum of Nature and Science (2012)
 
Kolej wycieczkowa w Grapevine

Demografia

edytuj
 
Scena uliczna w Klyde Warren Park
Zobacz więcej w artykule Metroplex Dallas–Fort Worth, w sekcji Demografia.

Dallas jest dziewiątym najbardziej zaludnionym miastem w Stanach Zjednoczonych i trzecim w Teksasie po miastach Houston i San Antonio. Jego obszar metropolitalny obejmuje jedną czwartą populacji Teksasu i jest największym w południowych Stanach Zjednoczonych i Teksasie. Podczas spisu powszechnego w Stanach Zjednoczonych w 2020 r. miasto Dallas liczyło 1 304 379 mieszkańców, co oznacza wzrost o 106 563 od czasu spisu powszechnego w Stanach Zjednoczonych w 2010 roku[37]. Średnia wieku wynosi 33,1 lat, w porównaniu z 35,2 lat dla Teksasu i 38,5 lat dla Stanów Zjednoczonych[38].

Średni dochód gospodarstwa domowego (dane z 2022) w Dallas wynosi 63 985 dolarów, zaś dochód na mieszkańca 41 761 dolarów. 17,5% mieszkańców żyje poniżej relatywnej granicy ubóstwa[37].

Etniczność

edytuj

Według danych pięcioletnich z 2022 roku, Latynosi jakiejkolwiek rasy stanowili 42,4% ludności miasta, ludność biała nielatynoska – 28,3%, ludność czarna lub Afroamerykanie – 23,6%, 13,1% było rasy mieszanej, Azjaci – 3,7% i 0,6% to była rdzenna ludność Ameryki. 23,8% mieszkańców Dallas urodziło się poza granicami Stanów Zjednoczonych, a w obszarze metropolitalnym było to 18,8%[39].

Do największych grup głównego miasta należały osoby pochodzenia meksykańskiego (34,5%), afroamerykańskiego, angielskiego (5,4%), niemieckiego (5,2%), irlandzkiego (4,3%) i „amerykańskiego” (3,9%). Inne duże grupy obejmowały osoby pochodzenia afrykańskiego subsaharyjskiego (34,3 tys.), salwadorskiego (25,7 tys.), włoskiego (23,3 tys.) i szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (22,6 tys.)[39].

Liczba ludności

edytuj

Język

edytuj

Według danych z 2022 roku, 57,6% populacji miasta posługiwało się w domu wyłącznie językiem angielskim (68,4% w obszarze metropolitalnym), 36,4% hiszpańskim, 2,1% innym językiem europejskim, 2,1% językami azjatyckimi i 1,7% innymi językami[39].

Gospodarka

edytuj
Zobacz więcej w artykule Metroplex Dallas–Fort Worth, w sekcji Gospodarka.
 
NorthPark Center
 
Dallas Coffin Company

Dallas ma więcej centrów handlowych na mieszkańca niż jakiekolwiek inne miasto w Stanach Zjednoczonych, a także jest siedzibą najstarszego centrum handlowego w Ameryce – Highland Park Village (otwarty w 1931)[40]. Do największych galerii w Dallas należą NorthPark Center i Galleria Dallas.

Dallas zajęło 18. miejsce w rankingu najlepszych miast do życia na świecie pt. Oxford Economics Global Cities Index 2024. Jest to najlepszy wynik wśród miast Teksasu[41].

Najwięksi pracodawcy

edytuj

Według danych z 2022 roku do największych pracodawców w aglomeracji Dallas–Fort Worth należeli[42][43]:

Nazwa firmy Siedziba
(m) 		Liczba zatrudnionych
1 Sieć szpitali Texas Health Resources Arlington 27 000
2 Lockheed Martin Fort Worth 22 000
3 University of Texas Southwestern Medical Center Dallas 21 539
4 Szpital Miejski w Dallas Dallas 17 000
5 Bank of America Dallas 13 850
6 University of North Texas System Dallas
7 Parkland Health & Hospital System Dallas 12 966
8 Fabryka samochodów General Motors Arlington
9 Firma ubezpieczeniowa State Farm Dallas
10 Niezależny Okręg Szkolny Frisco Frisco 5715

Kultura

edytuj
 
Wycieczka konna w pobliżu Venus. Biznes konny w okolicach Dallas należy do największych w USA[44]

Historycznie Dallas charakteryzowało się przewagą ludności białej, jednak w XX wieku nastąpiła znacząca dywersyfikacja etniczna. Migracje z różnych regionów Stanów Zjednoczonych oraz z zagranicy przyczyniły się do złożoności i heterogeniczności kulturowej miasta. Pomimo tej różnorodności, ze względu na swoje położenie w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych oraz północnym Teksasie, region wykazuje tendencje do konserwatyzmu kulturowego i religijnego[45][46].

Znaczący wzrost populacji pochodzenia meksykańskiego wpłynął na silną obecność kultury latynoskiej, widoczną w gastronomii, muzyce, modzie, języku i architekturze. W Dallas regularnie odbywają się festiwale o tematyce meksykańskiej[47]. Kultura afroamerykańska jest istotnym elementem krajobrazu kulturowego, odzwierciedlającym liczebność populacji afroamerykańskiej, która przekracza milion i plasuje się w pierwszej dziesiątce w Stanach Zjednoczonych, podobnie jak populacja latynoska. Muzeum Afroamerykańskie w Dallas posiada jedną z największych kolekcji afroamerykańskiej sztuki ludowej w kraju[48].

Współcześnie Dallas jest miastem kosmopolitycznym, znanym z dużej koncentracji obiektów gastronomicznych i handlowych. Jego obszary podmiejskie są cenione ze względu na wysoki poziom szkolnictwa, bezpieczeństwo oraz organizowane festiwale kulturalne i sezonowe[18][49]. Raport Storage Cafe z 2022 roku, umieścił przedmieścia Dallas na pierwszym miejscu wśród najbardziej przyjaznych rodzinom miast w Stanach Zjednoczonych. Pierwsze miejsce w rankingu stu największych miast zajęło Plano[50].

Religia

edytuj
Zobacz więcej w artykule Metroplex Dallas–Fort Worth, w sekcji Religia.
 
Wnętrze megakościoła w Southlake

Krajobraz religijny Dallas, historycznie zdominowany przez protestantyzm, charakteryzuje się znaczną różnorodnością wynikającą z procesów migracyjnych. Chociaż protestanci wciąż stanowią większość mieszkańców aglomeracji, w samym hrabstwie Dallas obserwuje się wyraźnie większy udział wyznawców innych religii[51][52]. Według danych ze spisu członkostwa religijnego z 1980 roku, największe grupy pod względem deklarowanej liczby członków stanowiły: Południowa Konwencja Baptystów (607,9 tys.), Zjednoczony Kościół Metodystyczny (229,5 tys.), Kościół katolicki (217,3 tys.), Kościoły Chrystusowe (135,5 tys.) oraz Kościół Prezbiteriański USA (54,8 tys.)[53]. W 2002 roku, w artykule Christianity Today, Dallas zostało przedstawione jako „stolica ewangelikalizmu”[54].

W ostatnich dekadach zaobserwowano zmiany w strukturze religijnej. Kościoły protestanckie głównego nurtu oraz część historycznych kościołów ewangelikalnych doświadczyły spadku znaczenia na rzecz wzrostu liczby wyznawców innych religii (w dużej mierze związanych z migracją), osób bezwyznaniowych, a także intensywnego rozwoju bezdenominacyjnych kościołów ewangelikalnych i megakościołów[55][56]. Szacuje się, że w aglomeracji Dallas–Fort Worth funkcjonuje ponad 50 megakościołów[57].

Według danych z 2020 roku, Kościół katolicki stał się największą pojedynczą organizacją religijną w aglomeracji, liczącą ponad 1 milion członków[56]. Katolicka Diecezja Dallas wchodzi w skład prowincji kościelnej Archidiecezji San Antonio. Katedra Matki Bożej z Guadalupe pełni funkcję kościoła katedralnego i jest ważnym ośrodkiem życia religijnego, szczególnie dla społeczności latynoskiej[58]. W samym hrabstwie Dallas koncentruje się około 40% katolików aglomeracji, stanowiąc 16,5% populacji hrabstwa pod względem członkostwa[56]. Liczba parafii wzrosła do 127[56]. W Dallas znajduje się również katolicka uczelnia wyższa – University of Dallas.

 
Katedra Matki Bożej z Guadalupe

Mimo wzrostu znaczenia Kościoła katolickiego jako największej pojedynczej organizacji, baptyści (w tym przede wszystkim Południowa Konwencja Baptystyczna) pozostają największym ugrupowaniem protestanckim w Dallas. W mieście ponadto działa wiele innych ugrupowań baptystycznych, w tym głównie Narodowa Misyjna Konwencja Baptystyczna Ameryki, Narodowa Konwencja Baptystyczna USA, Narodowa Konwencja Baptystyczna Ameryki i Stowarzyszenie Misjonarzy Baptystów w Ameryce. W XXI wieku znaczący przyrost odnotowały Kościoły zielonoświątkowe (w tym Zbory Boże, Kościół Boży w Chrystusie, Zjednoczony Kościół Zielonoświątkowy), Kościół Adwentystów Dnia Siódmego i Kościół Prezbiteriański w Ameryce. Protestancką mozaikę w Dallas uzupełniają kurczące się Kościół Episkopalny i Kościół Luterański Synodu Missouri[56].

Inne duże religie działające w Dallas, to: islam (139,1 tys.), Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (105 tys.), judaizm (ok. 75 tys.[59]), świadkowie Jehowy (67,8 tys.), hinduizm (35,6 tys.), buddyzm (16,8 tys.), Koptyjski Kościół Ortodoksyjny (5,8 tys.) i Etiopski Kościół Ortodoksyjny (5,6 tys.)[56].

Kościół rzymskokatolicki

edytuj

Siedziba diecezji Dallas.

Polski Narodowy Kościół Katolicki

edytuj
  • Parafia Matki Bożej Fatimskiej w Dallas

Kościół prawosławny

edytuj

Biznes

edytuj

W hrabstwie Dallas występuje wysoki poziom segregacji geograficznej ze względu na rasę, pochodzenie etniczne, dochody, poziom wykształcenia i zamożność.

raport z 2018 roku[60].

Dallas charakteryzuje się silną kulturą biznesową i jest znaczącym ośrodkiem gospodarczym, przy czym jego krajobraz społeczno-ekonomiczny jest wyraźnie zróżnicowany według dzielnic. Zamożne obszary, gdzie koncentruje się wielu przedstawicieli klasy wyższej, obejmują północną część miasta, a także przyległe, zamknięte gminy Highland Park i University Park. Do ekskluzywnych rejonów należą również okolice jeziora White Rock oraz zamożniejsze dzielnice mieszkalne Oak Cliff[61].

Kontrastuje to z obszarami Południowego Dallas, gdzie przeważają dzielnice zamieszkane głównie przez ludność afroamerykańską i latynoską, a jednocześnie odnotowuje się wyższe wskaźniki ubóstwa i bezrobocia. Miasto przyciąga nowych mieszkańców relatywnie niższymi kosztami życia w porównaniu do innych dużych metropolii w USA[62].

Region podmiejski Dallas posiada największą populację koni w Teksasie, a hodowla koncentruje się m.in. w Denton, Aubrey i Weatherford[63]. Tylko w okolicach Denton znajduje się około 350 farm hodowlanych koni[44]. Ważną rolę odgrywa również przemysł obronny, reprezentowany przez takie firmy jak Bell Textron z Fort Worth, która w 2022 roku uzyskała kontrakt z armią amerykańską na budowę nowego śmigłowca o wartości 1,3 miliarda dolarów[64].

Muzyka

edytuj

Dallas jest silnie związane z muzyką country, a z okolic pochodzą wybitni artyści country, jak Maren Morris, Ray Price i Charley Pride, a także jeden z najpopularniejszych żeńskich zespołów country, The Chicks. Ponadto swoją silną obecność zaznaczają muzyka blues, jazz, gospel, a ostatnio hip-hop i rock[65][66]. Dallas zajęło 18. miejsce w rankingu Fifty Grande najlepszych miast z muzyką na żywo w USA[67]. Sala balowa Longhorn Ballroom (otwarta w 1950) znana jako najbardziej historyczna sala muzyczna Teksasu, została wpisana do Krajowego Rejestru Zabytków[68]. Szczególnie znaną ze sceny muzyki na żywo, zwłaszcza gatunków rockowych i alternatywnych, jest dzielnica Deep Ellum[65].

Miasto posiada także kwitnącą scenę muzyki klasycznej, której główną instytucją jest Dallas Symphony Orchestra[65].

Swoją karierę w Dallas rozpoczynała również artystka alternatywna St. Vincent[65].

Kuchnia

edytuj
 
Tradycyjny gulasz z flaków wołowych, zwany menudo

Dallas słynie z grilla (zwłaszcza wołowiny wędzonej "low and slow"), kuchni Tex-Mex (unikalnego połączenia kuchni teksańskiej i meksykańskiej, z takimi daniami jak taco, enchiladas, fajita, czy nachos) oraz kwitnącej kultury food truck'ów. Dania te opierają się głównie na takich składnikach, jak wołowina, ser, papryczka chili i tortilla. Tradycyjna kuchnia południowa jest tu również obecna, oferując klasyki jak smażony stek z kurczaka, czy kremowy makaron z serem[69][70]. Texas Red, gulasz wołowy na bazie chili, jest oficjalnym daniem stanu Teksas od 1977 roku[71].

Dallas jest także kojarzone z mrożoną margaritą, odkąd w 1971 roku Mariano Martinez stworzył maszynkę do produkcji tych zimnych napoi[72]. Miasto charakteryzuje się bogatą sceną międzynarodową, odzwierciedlającą jego wielokulturowość (kuchnie etiopska, koreańska, włoska, koszerna, chińska wietnamska, indyjska i inne)[69]. Dallas i okolice przyciągają duże firmy spożywcze: Ruiz Foods (Tex-Mex), która przeniosła swoją siedzibę do Frisco z Kalifornii, oraz Bonchon Chicken (koreański kurczak), która przeniosła swoją siedzibę do Dallas z Nowego Jorku[73]. W Irving siedzibę ma producent tortilli – Mission Foods.

Wydarzenia

edytuj

Od 1886 w Fair Park odbywają się coroczne Targi Stanowe Teksasu, które jak się szacuje generują około 50 milionów dolarów wpływu do budżetu miasta[74]. Od 2013 roku, w kwietniu odbywają się wydarzenia artystyczne, których kulminacją jest festiwal o nazwie Dallas Arts Month. Wydarzenie obejmuje Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Dallas i Targi Sztuki w Dallas[75].

Fort Worth Stock Show & Rodeo, to najstarsze nieprzerwanie odbywające się pokazy i rodeo dotyczące zwierząt hodowlanych, które odbywają się w Fort Worth od 1896 roku. Frekwencja w 2023 roku przekroczyła 1,27 mln uczestników. Oprócz rodeo, impreza obejmuje m.in. pokazy koni w Dickies Arena i Will Rogers Memorial Center[76].

Co roku we wrześniu odbywa się kilkudniowy Festiwal Balonów w Plano[50].

Filmy

edytuj

Lokalna Komisja Filmowa Dallas (Dallas Film Commission) aktywnie promuje miasto jako atrakcyjną lokację dla produkcji filmowych i telewizyjnych. Komisja współpracuje z producentami, ułatwiając uzyskiwanie pozwoleń i kontakt z lokalnymi zasobami, co w połączeniu ze stanowymi zachętami finansowymi dla twórców, czyni Dallas atrakcyjnym miejscem dla inwestycji filmowych.

Dallas to jeden z największych ośrodków filmowych w stanie Teksas. Teatr Texas (otwarty w 1931 roku), znany jako miejsce aresztowania Lee Harveya Oswalda, pozostaje historyczną i kulturalną podstawą sceny filmowej w Dallas, często wyświetlając niezależne produkcje. Inne ważne kina to Violet Crown (oferujące połączenie kina artystycznego z komfortowymi warunkami, położone w popularnej spacerowej dzielnicy), Cinépolis Victory Park (będący "hybrydą" restauracji i teatru z luksusowymi udogodnieniami) oraz liczne multipleksy należące do sieci AMC, jednej z największych sieci kin w kraju[77].

W mieście kręcone były między innymi: Bonnie i Clyde (1967), Silkwood (1983), RoboCop (1987), JFK (1991), Człowiek, który lubił latać (1996), serial Strażnik Teksasu (1993–2001), Kto pierwszy, ten lepszy (2002), serial Dallas (2012–2014), serial 22.11.63 (2016), serial Cruel Summer (2021) oraz serial Love is Blind (sezon 3, 2022).

Uczelnie

edytuj
 
Kampus Dallas College w dzielnicy historycznej West End
 
Szpital uniwersytecki Parkland Memorial Hospital

Z liczbą co najmniej 40 szkół wyższych i uniwersytetów (w tym 19 prywatnych), Dallas przoduje w Teksasie pod względem liczby instytucji szkolnictwa wyższego[78]. Do najwyżej ocenianych uczelni przez magazyn U.S. News & World Report należą: Southern Methodist University (89. miejsce w USA), Texas Christian University (98. miejsce) i The University of Texas at Dallas (115. miejsce)[79]. Największe uniwersytety w Dallas, to: Dallas College (10 913 stopni przyznanych w 2022 r.), University of North Texas at Dallas (1137 stopni) i Dallas Baptist University (1025 stopni)[38]. Inne ważne uczelnie obejmują:

Sport

edytuj
 
AT&T Stadium

Według badania WalletHub z 2023 roku, Dallas zajęło piąte miejsce w rankingu najlepszych miast sportowych w USA, za takimi aglomeracjami jak: Los Angeles, Boston, Pittsburgh i Nowy Jork[80]. Dallas znalazło się na drugim miejscu listy najlepszych miast dla fanów futbolu amerykańskiego[81].

Drużyna Dallas Cowboys ma drugą co do wielkości liczbę zwycięstw w Super Bowl – zespół zdobył pięć Super Bowl – ostatni w 1996 roku. Dallas ma również największą liczbę zwycięstw w mistrzostwach dywizji NFC East, oraz zajmuje drugie miejsce w rankingu najlepiej radzących sobie drużyn w NFL[81]. Według rankingów Sportico Dallas – kowboje są najdroższą drużyną sportową na świecie, a w 2024 roku wycenieni zostali na 9,2 miliarda dolarów. Porównywani są do zespołu FC Barcelona[82]. Siedzibą drużyny jest AT&T Stadium, który pozostaje największą konstrukcją kopułową na świecie, mogącą pomieścić 80 tys. osób i z dodatkową przestrzenią stojącą[83]. AT&T Stadium jest głównym obiektem przygotowanym na Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2026.

Drużyna Dallas Mavericks trzykrotnie wystąpiła w finałach NBA (2006, 2011, 2024). W 2011 roku wygrali serię z Miami Heat i zdobyli swoje pierwsze (i jak dotąd jedyne) mistrzostwo NBA[84]. Koszykówkę kobiecą reprezentują Dallas Wings[85].

Dallas Stars grający w National Hockey League pięciokrotnie wystąpili w finale Pucharu Stanleya (1981, 1991, 1999, 2000 i 2020), oraz zdobyli jedno mistrzostwo w 1999 roku[86].

FC Dallas konkuruje jako członek Konferencji Zachodniej w Major League Soccer (MLS). Zespół dwukrotnie zdobył Puchar US Open (w 1997 r. i ponownie w 2016 r.).

W 2023 roku baseballiści Texas Rangers po raz pierwszy w historii zdobyli tytuł w lidze MLB, pokonując Arizona Diamondbacks[87].

Główne drużyny atletyczne obejmują SMU Mustangs, TCU Horned Frogs, North Texas Mean Green, UT Arlington Mavericks i Dallas Baptist Patriots.

W Dallas odbyły się mecze Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 1994, Super Bowl XLV (2011 r.), World Series (mistrzostwa baseballu w 2011), turnieju koszykówki mężczyzn Final Four w 2014 r., mistrzostw futbolu akademickiego (2015), oraz turnieju koszykówki kobiet (2017 i 2023)[88][89].

Dallas Open to jeden z zaledwie 10 turniejów tenisa w Stanach Zjednoczonych, w ramach ATP Tour[90]. W Grand Prairie znajduje się tor wyścigów konnych – Lone Star Park.

 
Lone Star Park
Dyscyplina Nazwa/klub Stadion
Futbol amerykański Dallas Cowboys AT&T Stadium
Hokej na lodzie Dallas Stars American Airlines Center
Koszykówka Dallas Mavericks American Airlines Center
Baseball Texas Rangers Globe Life Field
Piłka nożna FC Dallas Toyota Stadium

Texas Motor Speedway to tor wyścigowy w Fort Worth obsługujący wyścigi NASCAR i IndyCar, z widownią dla ponad 150 tys. osób.

Z Dallas pochodzi wielu olimpijczyków, w tym medaliści tacy jak: Michael Johnson (sprinter), Madison Kocian (gimnastyczka), Sha’Carri Richardson (sprinterka), koszykarka Ariel Atkins, oraz siatkarka Chiaka Ogbogu[91]. W Dallas urodzili się profesjonalni golfiści Jordan Spieth i Lee Trevino[92].

Transport

edytuj

Lekka kolej miejska

edytuj
Nazwa Zdjęcie Data

powstania

Opis, uwagi
DART Light Rail   1996 Składa się z oznaczonych kolorami czterech linii: czerwonej, niebieskiej, zielonej i pomarańczowej.

Transport tramwajowy

edytuj
Nazwa Zdjęcie Data

powstania

Opis, uwagi
Tramwaje w Dallas   2015 Transport obsługiwany przez Dallas Area Rapid Transit (DART).

Transport lotniczy

edytuj
Zdjęcie Nazwa
  Międzynarodowy port lotniczy Dallas-Fort Worth
  Port lotniczy Dallas Love Field
  Port lotniczy Dallas Executive

Transport drogowy

edytuj
Zdjęcie Opis, uwagi
  Autostrada międzystanowa nr 20 biegnie ze wschodu na zachód. Z północnego–wschodu do miasta prowadzi autostrada I-30. Z północy na południe przebiega I-35, główna trasa z Dallas do Austin i San Antonio. I-45 biegnie na południowy wschód do Houston. US Route 75 (North Central Expressway) wjeżdża do Dallas od północy. I-635 tworzy pętlę wokół Dallas i sąsiednich miast Arlington i Fort Worth[93].

Przestępczość

edytuj

W 2019 roku wskaźnik morderstw w Dallas wyniósł 14,89 na 100 000, co uplasowało je na 42. miejscu najbardziej niebezpiecznych miast w USA (powyżej 100 tys. mieszkańców). Bardziej niebezpieczne okazały się np. Detroit (41,45), Waszyngton (23,52), czy Atlanta (19,53)[94]. Jednak przedmieścia Dallas, takie jak Frisco, McKinney i Plano regularnie zajmują najwyższe miejsca w rankingach najbardziej bezpiecznych miast w USA[95].

Miasta partnerskie

edytuj

Współpraca międzynarodowa[96]:

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Dallas city, Texas [online], census.gov [dostęp 2021-08-16] (ang.).
  2. ↑ Ahraya Burns, Dallas- Fort Worth leads all metro areas in population growth, adding over 150,000 new residents [online], NBC 5 Dallas-Fort Worth, 14 marca 2024 [dostęp 2024-05-26] (ang.).
  3. ↑ Top 10 busiest airports in the world shift with the rise of international air travel demand | ACI World [online], 14 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-26] (ang.).
  4. ↑ a b c d Dallas, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-01-07].
  5. ↑ Is Dallas the next Silicon Valley? Tech Companies say Yes [online], silverdoor.com [dostęp 2024-05-26] (ang.).
  6. ↑ Despina Wilson, Ranked: The World’s Richest Cities, 2024 [online], CEOWORLD magazine, 3 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-26] (ang.).
  7. ↑ The big city winners and losers of the Fortune 500: Why Houston, Atlanta and Dallas are (almost) beating New York and Chicago [online], Fortune [dostęp 2024-05-26] (ang.).
  8. ↑ Dallas Innovates, Dallas Innovates | Staff Report, Texas Dominates Nationally, Dallas‑Fort Worth Steps Up With 24 on 2023 Fortune 500 List [online], Dallas Innovates, 6 czerwca 2023 [dostęp 2024-05-26] (ang.).
  9. ↑ US tourism top cities stats round-up post [online], Xola, 17 czerwca 2022 [dostęp 2024-05-26] (ang.).
  10. ↑ Dallas topographic map, elevation, terrain [online], Topographic maps [dostęp 2024-05-27] (ang.).
  11. ↑ a b c NOAA US Department of Commerce, Dallas/Fort Worth Climate Narrative [online], weather.gov [dostęp 2024-05-26] (ang.).
  12. ↑ 12 Best Lakes in Dallas, Texas | Lakes Near Dallas [online], holidify.com [dostęp 2024-05-27] (ang.).
  13. ↑ Dallas Weather and Climate [online], homesourcedallas.com [dostęp 2024-05-26].
  14. ↑ Kelly Dearmore, It's Oppressively Hot In Dallas Right Now, But it's Not 1980 Hot. [online], Dallas Observer [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  15. ↑ NOAA: National Weather Service Climate. Dallas Area, TX.
  16. ↑ Exploring the Rich and Diverse Texas Culture: A Deep Dive into Tradition, History, and Heritage [online], Discover Real Food in Texas [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  17. ↑ Jackie McElhaney, Michael V. Hazel, TSHA Dallas, TX [online], tshaonline.org [dostęp 2021-01-14].
  18. ↑ a b c d e f g h Dallas, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-01-13] (ang.).
  19. ↑ Gayla Brooks, Dallas' first millionaire [online], Oak Cliff, 24 lutego 2012 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  20. ↑ 9 Famed 19th Century Universities in Texas [online], Texas Hill Country, 24 marca 2017 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  21. ↑ 1949: Construction of North Central Expressway was Completed – Engage Dallas [online], blog.smu.edu [dostęp 2024-06-12].
  22. ↑ a b Azul Sordo, A Gentrified Dallas Neighborhood Faces an Uncertain Future [online], US News [dostęp 2024-06-21] (ang.).
  23. ↑ a b Andrew Ghilino, The History and Architecture of Dallas: 165 Years of Growth and Counting [online], FSG Electric & Lighting, 6 maja 2021 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  24. ↑ Jennifer Anderson, The Oldest Existing Structures in Dallas [online], City of Dallas Office of Historic Preservation, 8 maja 2019 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  25. ↑ Douglas Newby, Dallas Eclectic Architecture [online], Architecturally Significant Homes [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  26. ↑ Douglas Newby, Architecturally Significant Homes in Dallas are Best Collection in Country [online], Douglas Newby, 14 listopada 2022 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  27. ↑ Douglas Newby, Architecturally Significant Homes in Dallas are Best Collection in Country [online], Douglas Newby, 14 listopada 2022 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  28. ↑ The History of East Dallas [online], East Dallas Living, 17 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-21] (ang.).
  29. ↑ a b Dallas Neighborhood Guide [online], dallasites101.com [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  30. ↑ Historic Designations | Preservation Dallas [online], Preservation Dallas | Dedicated to Historic Places, 8 września 2020 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  31. ↑ Dallas - The Skyscraper Center [online], skyscrapercenter.com [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  32. ↑ Tall Tales and Big Holes Are Part of Dallas' Skyscraper Lore [online], NBC 5 Dallas-Fort Worth, 2 czerwca 2017 [dostęp 2024-06-26] (ang.).
  33. ↑ The Magnolia Hotel Dallas: A Historic Boutique Hotel in Downtown [online], WeGoTrip [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  34. ↑ Ken Kalthoff, Two Big Additions to Dallas Skyline Planned [online], NBC 5 Dallas-Fort Worth, 21 czerwca 2022 [dostęp 2024-05-28] (ang.).
  35. ↑ Parks | Dallas Parks, TX - Official Website [online], dallasparks.org [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  36. ↑ What is the most-visited state park in Texas? Here’s the top 10 countdown for 2023 [online], Yahoo Life, 2 lipca 2024 [dostęp 2024-12-26] (ang.).
  37. ↑ a b U.S. Census Bureau QuickFacts: Dallas city, Texas [online], census.gov [dostęp 2024-04-03] (ang.).
  38. ↑ a b Dallas, TX | Data USA [online], datausa.io [dostęp 2024-05-27] (ang.).
  39. ↑ a b c 2022: ACS 5-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2024-05-27].
  40. ↑ DFW Shopping in the Metroplex | Destination DFW [online], destinationdfw.com [dostęp 2024-06-14] (ang.).
  41. ↑ Ranking najlepszych miast na świecie. Niespodziewany lider wśród polskich miast [online], Rzeczpospolita [dostęp 2024-06-27] (pol.).
  42. ↑ North Texas Largest Employers [online], bizjournals.com [dostęp 2024-06-08] (ang.).
  43. ↑ A Complete List of North Texas's Largest Employers [online], Destination DFW - Dallas Fort Worth Relocation Guide, 25 października 2023 [dostęp 2024-06-08] (ang.).
  44. ↑ a b Dana Joseph, Go Behind the Scenes at the Equine Mecca of Texas [online], texashighways.com [dostęp 2024-07-02] (ang.).
  45. ↑ Republicans prove Texas is the most conservative one-party state in America [online], Dallas News, 6 września 2021 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  46. ↑ Exploring the Rich and Diverse Texas Culture: A Deep Dive into Tradition, History, and Heritage [online], Discover Real Food in Texas [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  47. ↑ Exploring Heritage: Hispanic culture influences daily life in Texas [online], The Et Cetera [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  48. ↑ Exhibits [online], African American Museum, Dallas [dostęp 2024-06-22] (ang.).
  49. ↑ Top 10 Family-Friendly Suburbs Around Dallas! [online], Living in Dallas Texas [dostęp 2024-06-28] (ang.).
  50. ↑ a b Kid-friendly Dallas neighbor named No. 1 U.S. city for families in new report - CultureMap Dallas [online], dallas.culturemap.com [dostęp 2024-06-18] (ang.).
  51. ↑ Religious Landscape Study [online], Pew Research Center's Religion & Public Life Project [dostęp 2024-05-28] (ang.).
  52. ↑ Am I Living in the Most Protestant Place in America? (#2068) – So What Faith [online], 13 lipca 2023 [dostęp 2024-05-28] (ang.).
  53. ↑ Dallas-Fort Worth-Arlington, TX Metro Area - Metro Area Membership Report (1980) [online], thearda.com [dostęp 2024-05-28].
  54. ↑ Edward Gilbreath, The New Capital of Evangelicalism [online], ChristianityToday.com, 21 maja 2002 [dostęp 2024-05-28] (ang.).
  55. ↑ Mainline Decline in the Dallas – Fort Worth Metro Area (#2038) – So What Faith [online], 13 marca 2023 [dostęp 2024-05-28] (ang.).
  56. ↑ a b c d e f Dallas-Fort Worth-Arlington, TX Metro Area - Metro Area Membership Report (2020) [online], thearda.com [dostęp 2024-06-18].
  57. ↑ David Fletcher, Dallas: The New Capital of Evangelicalism [online], XPastor®, 5 grudnia 2012 [dostęp 2024-05-28] (ang.).
  58. ↑ Catherine Wendlandt, Downtown’s Cathedral Guadalupe, a Critical Piece of Little Mexico, Is Now a National Shrine [online], D Magazine, 3 listopada 2023 [dostęp 2024-05-28] (ang.).
  59. ↑ Largest Jewish Populated Metropolitan Areas in the United States [online], jewishvirtuallibrary.org [dostęp 2024-05-28].
  60. ↑ By Brandon Formby, In Dallas County, life continues to be harder for people of color [online], The Texas Tribune, 10 kwietnia 2018 [dostęp 2024-06-22] (ang.).
  61. ↑ Shirley Achor, 2. Dallas, Texas: The City as Context, University of Arizona Press, 2018, ISBN 978-0-8165-3878-2 [dostęp 2024-06-22] (ang.).
  62. ↑ Neighborhood Guide: South Dallas [online], dallasites101.com [dostęp 2024-06-22] (ang.).
  63. ↑ Why Aubrey, TX is the Horse Capital of the United States | Ayla Reed [online], theliveyourdreamsrealtor.com [dostęp 2024-07-02] (ang.).
  64. ↑ Bell Textron’s new contract is worth billions. Why is the company offering separation packages? [online], KERA News, 16 listopada 2023 [dostęp 2024-06-22] (ang.).
  65. ↑ a b c d Is Dallas Known for Music? [online], Recording Connection, 18 października 2023 [dostęp 2024-06-18] (ang.).
  66. ↑ 22 notable musicians and bands from Dallas, Texas [online], Yardbarker, 16 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-18] (ang.).
  67. ↑ Fifty Grande Editors, Survey Results: Top 20 Music Cities in America [online], Fifty Grande, 17 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-18] (ang.).
  68. ↑ Tim Rogers, Longhorn Ballroom Listed on National Register of Historic Places [online], D Magazine, 6 lutego 2024 [dostęp 2024-06-18] (ang.).
  69. ↑ a b Best Food to Try in Dallas Texas [online], Meat and Greet BBQ, 21 czerwca 2023 [dostęp 2024-06-17] (ang.).
  70. ↑ Nick Rallo, The Dishes That Define Dallas Southern Comfort Food [online], Thrillist, 19 stycznia 2017 [dostęp 2024-06-17] (ang.).
  71. ↑ 33 Iconic Dallas Foods to Eat in 2024 [online], Cozymeal [dostęp 2024-06-17] (ang.).
  72. ↑ On the Margarita Mile in Dallas: How the City Became the Birthplace of a Tex-Mex Staple | Frommer's [online], frommers.com [dostęp 2024-06-17] (ang.).
  73. ↑ Henry O’Loughlin, Every Company Moving To Texas: 2020–2024 [online], Buildremote, 14 maja 2024 [dostęp 2024-07-18] (ang.).
  74. ↑ Big Tex's economic impact? Try $50 million, says new study on the State Fair [online], Dallas News, 19 kwietnia 2016 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  75. ↑ The 12 best annual events in Dallas [online], Time Out [dostęp 2024-06-18] (ang.).
  76. ↑ Dalia Faheid, Everything to know about 2024 Fort Worth Stock Show & Rodeo [online], Fort Worth Star-Telegram, 2024 [dostęp 2024-06-28] (ang.).
  77. ↑ Zoe Roberts, A Dallas Moviegoer’s Guide to the City’s Best Theaters [online], D Magazine, 16 marca 2023 [dostęp 2024-06-27] (ang.).
  78. ↑ Andrew Ghilino, The History and Architecture of Dallas: 165 Years of Growth and Counting [online], FSG Electric & Lighting, 6 maja 2021 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  79. ↑ Best Colleges in Dallas [online], US News [dostęp 2024-05-29] (ang.).
  80. ↑ Abbey Bowling, Dallas ranked as 5th best sports city [online], CW33, 9 listopada 2023 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
  81. ↑ a b Dallas ranked 2nd best city for football fans [online], spectrumlocalnews.com [dostęp 2024-05-29] (ang.).
  82. ↑ Anthony Licciardi, Cowboys Named Most Valuable Franchise in Sports [online], FanNation Dallas Cowboys News, Analysis and More, 2 marca 2024 [dostęp 2024-06-21] (ang.).
  83. ↑ Summary of the Dallas Sports Scene - Maid Complete [online], maidcomplete.com [dostęp 2024-05-29].
  84. ↑ Dallas Mavericks' Full NBA Championship History and Results [online], Sport DFW, 24 maja 2024 [dostęp 2024-05-29] (ang.).
  85. ↑ Sports in Texas | Baseball, Basketball & Football [online], traveltexas.com, 9 stycznia 2019 [dostęp 2024-05-29] (ang.).
  86. ↑ Dallas Stars | History & Notable Players | Britannica [online], britannica.com, 25 maja 2024 [dostęp 2024-05-29] (ang.).
  87. ↑ David Close, Texas Rangers win first World Series title in franchise history [online], CNN, 2 listopada 2023 [dostęp 2024-05-29] (ang.).
  88. ↑ Monica Paul, Opinion: Why Dallas is the Best Choice for the FIFA World Cup 26 Final [online], SportsTravel, 19 grudnia 2023 [dostęp 2024-05-29] (ang.).
  89. ↑ Stephen Young, DFW's 10 Biggest Sports Events Ever [online], Dallas Observer [dostęp 2024-05-29] (ang.).
  90. ↑ Alanna Quillen, ATP Dallas Open Becoming a New Tradition, Puts North Texas on the Map [online], NBC 5 Dallas-Fort Worth, 9 lutego 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  91. ↑ Here Are the Dallas Athletes To Root For at the Tokyo Olympics This Summer [online], D Magazine, 14 lipca 2021 [dostęp 2024-06-27] (ang.).
  92. ↑ Stephen Young, The 10 Greatest Dallas Athletes of All Time [online], Dallas Observer [dostęp 2024-06-27] (ang.).
  93. ↑ Dallas | Encyclopedia.com [online], encyclopedia.com [dostęp 2024-06-06].
  94. ↑ Elisha Fieldstadt, Highest murder rates in the U.S. - The most deadly cities [online], cbsnews.com, 23 lutego 2022 [dostęp 2024-05-28] (ang.).
  95. ↑ 3 Dallas suburbs secure rankings among the safest cities in the U.S. - CultureMap Dallas [online], dallas.culturemap.com [dostęp 2024-06-18] (ang.).
  96. ↑ Office of Protocol – Sister Cities – World Affairs Council of Dallas/Fort Worth [online], dfwworld.org [dostęp 2021-01-15].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dallas&oldid=76836827”