Wikipedia

Lista zabytków historii i architektury na Białorusi zniszczonych przez władze ZSRR

lista

Lista zabytków historii i architektury na Białorusi zniszczonych przez władze ZSRR obejmuje zabytki znajdujące się niegdyś na terytorium Białorusi, które zostały celowo wyburzone, wysadzone w powietrze lub rozebrane przez władze radzieckie w okresie od 1917 do 1984 roku. Niektóre z nich wcześniej ucierpiały w wyniku II wojny światowej. Lista zawiera wybrane budynki o znacznej wartości historycznej i architektonicznej, które zostały zupełnie zniszczone. Nie obejmuje setek dworów, pałaców i kościołów zniszczonych podczas rewolucji październikowej, wojny polsko-bolszewickiej, budynków zniszczonych w okresie II wojny światowej przez Sowietów lub Niemców ani zrujnowanych zabytkowych budynków – które zamknięto, by następnie zmienić ich funkcje (np. zamiana obiektów sakralnych na magazyny, majątków dworskich na kołchozy, pałaców na budynki użyteczności publicznej). Po powstaniu Republiki Białorusi w 1991 roku część kościołów i cerkwi zwrócono wspólnotom wiernych, które odrestaurowały wiele obiektów religijnych.

Radykalne idee bolszewików społecznej transformacji i urbanistycznego postępu doprowadziły do zrujnowania całych zespołów architektonicznych. Według generalnych planów sowieckich zniszczono historyczne ciągi ulic, wznosząc typową, wielokondygnacyjną zabudowę, bez uwzględniania historycznych, kompozycyjnych dominant i perspektyw[1]. W latach 30. XX w. w ZSRR w ramach walki z religią rozpoczęto masowe niszczenie budynków sakralnych wszystkich konfesji, z których wiele było unikalnymi pomnikami historii i architektury. W wyniku tego aktu wandalizmu władze sowieckie zniszczyły architektoniczne zespoły średniowiecznych monasterów w Witebsku, Orszy, Połocku, Mścisławie itd. W Mohylewie z racji „socjalistycznej rekonstrukcji” miasta w ciągu jednej nocy wysadzono w powietrze dziewięć pomników architektury sakralnej. Do 1945 roku na terenie Białorusi przetrwało 325 kościołów, 90 świątyń zostało zniszczonych podczas wojny[2]. W okresie powojennym kontynuowano niszczenie zabytków architektury pod pozorem generalnych planów odnowienia i rekonstrukcji miast. Największe straty dziedzictwo architektoniczne Białorusi poniosło w latach 60. i 70. XX w., szczególnie podczas antyreligijnej kampanii Nikity Chruszczowa.

Malarz M. Kupawa wskazuje, że w czasie władzy radzieckiej, bolszewicy częściej niszczyli średniowieczne białoruskie świątynie, niż cerkwie „murawjowki” (w stylu bizantyjsko-rosyjskim)[3]. Na przykład w Orszy, jedyna zbudowana przez władze rosyjskie cerkiew „murawjowka” pozostała nienaruszona, natomiast władze sowieckie zniszczyły cztery cerkwie i dwa kościoły, które były zabytkami architektury baroku z okresu Wielkiego Księstwa Litewskiego. W Szkłowie również zachowała się tylko cerkiew „murawjowka”, a zrujnowano cenne zabytki architektury sakralnej baroku mohylewskiego i klasycyzmu. W Mohylewie zachowały się dwie cerkwie „murawjowki”, przy czym miasto straciło trzy cerkwie i dwa kościoły, zabytki architektury baroku oraz trzy cerkwie i kościół, zabytki architektury klasycyzmu. Podobnie wydarzyło się w Łohojsku, Dzierżyńsku, Dziśnie, Grodnie itd. Świadczy to o kontynuacji rusyfikacji, polityki prowadzonej na tych terenach w XIX w. przez władze carskie.

Budynki podzielono według podziału terytorialnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Lista zawiera 166 obiektów: 74 kościoły (w tym 34 klasztory), 51 cerkwi (w tym 11 monasterów), 7 monasterów, 10 synagog i 4 pałace.

Powiat brasławski edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Druja[4] Brama-dzwonnica w klasztorze Dominikanów 1767 po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  

Powiat brześciański edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Brześć[5] Kościół Pana Jezusa i św. Kazimierza i klasztor Jezuitów 1653–1659 1840, 1945–1946 Zabytek architektury barokowej, częściowo zrujnowany przez władze rosyjskie podczas budowy twierdzy brzeskiej. Po II wojnie światowej budynki rozebrano na potrzeby garnizonu wojskowego.Zachowały się fundamenty.
 
 
2 Brześć[6] Kościół i klasztor Brygidek 1751 1840, po 1945 Zabytek architektury barokowej, częściowo zrujnowany przez władze rosyjskie podczas budowy twierdzy brzeskiej.
 
 
3 Brześć[7] Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła i klasztor Bazylianów 1773 1840, lata 50. XX w. Zabytek architektury baroku wileńskiego, częściowo zrujnowany przez władze rosyjskie podczas budowy twierdzy brzeskiej. Zachowały się ruiny (tzw. „biały pałac”).
 
 
 
4 Brześć[8] Kościół św. Jana Chrzciciela i klasztor Bernardynów 1665 1840, lata 50. XX w. Zabytek architektury baroku, częściowo zrujnowany przez władze rosyjskie podczas budowy twierdzy brzeskiej. Zachowały się ruiny.  
5 Prużana[9] Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny 1857–1882 lata 50. XX w. Zabytek architektury klasycystycznej.  

Powiat grodzieński edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Grodno[10] Kościół Najświętszej Maryi Panny (fara Witoldowa) 1584–1587 29 listopada 1961 Zabytek architektury gotyckiej i renesansowej. Zniszczenia świątyni dokonał oddział saperów z Leningradu, który otrzymał za to premię, akordeon i podziękowanie władz. Zachowały się fundamenty[3].  
2 Grodno[11] Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i klasztor Bernardynek XVII w. po 1945 Zabytek architektury barokowej.  
3 Grodno[12] Ratusz XVIII w. 1946 Zabytek architektury klasycystycznej.  
4 Grodno Pałac Radziwiłłów (przy Rynku) XVIII w. po 1945 Zabytek architektury barokowej.
 
5 Sopoćkinie Cerkiew Przeczystej Bogurodzicy 1780 lata 70. XX w. Zabytek architektury klasycystycznej.  

Powiat lidzki edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Gojcieniszki[13] Kościół ewangelicki (kaplica grobowa Nonhartów) w Gojcieniszkach 1633 po 1945 Zabytek architektury renesansowej, częściowo zrujnowany.  

Powiat miński edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Mińsk[14] Zamczysko w Mińsku XI w. lata 50. XX w. Zabytek archeologii. Po II wojnie światowej wzgórze skopano i wywieziono poza miasto.  
2 Mińsk[15] Kościół Imienia Najświętszej Maryi Panny 1700-1710 1951 Zabytek architektury barokowej, częściowo zrujnowany podczas przebudowy na kompleks sportowy. Obecnie przywrócono świątyni pierwotny wygląd.
 
 
3 Mińsk[16] Kolegium Jezuitów 1700-1710 1951, 1968 Zabytek architektury barokowej. Obecnie zachował się w przebudowanym wyglądzie budynek po lewej stronie od kościoła.  
4 Mińsk Pomnik Jubileuszowy 1826 po 1918 Zabytek architektury klasycystycznej.  
5 Mińsk[17] Kościół św. Wojciecha i klasztor Benedyktynek 1647-1649 lata 30. XX w., 1964 W wyniku przebudowy według projektu T. Romanowskiego nabył osobnych cech baroku wileńskiego. W XIX w. przebudowany na cerkiew prawosławną w stylu bizantyjsko-rosyjskim, tracąc część wartości artystycznej. Zachowały się fundamenty.
 
 
6 Mińsk[18] Kościół św. Tomasza z Akwinu i klasztor Dominikanów XVII w. 1950 Zabytek architektury baroku, częściowo zrujnowany przez władze rosyjskie. Zachowały się fundamenty.
 
 
7 Mińsk Niamiha XVII-XIX w. lata 70. XX w. Resztki historycznej Niamihy, fundamenty budynków znajdujących się po lewej stronie ulicy, zniszczono w latach 2005–2009, podczas budowy parkingu i dwóch centrów handlowych.  
8 Mińsk[19] Synagoga Chłodna XVI w. 1965-1966 Zabytek architektury gotyckiej i renesansowej.  
9 Mińsk Synagoga Chóralna 1906 lata 50. XX w. Zabytek architektury stylu mauretańskiego. Po II wojnie światowej przebudowano fasadę budynku. Obecnie znajduje się w nim Narodowy Teatr Dramatyczny.
 
 
10 Mińsk Teatr Miejski 1781 1984 W latach 2004–2007 na miejscu zniszczonego teatru zbudowano nowy budynek, który w ogólnym wyglądzie jest rekonstrukcją istniejącego do II wojny światowej hotelu Europa.  
11 Mińsk[20] Cerkiew Świętego Ducha XVII w. 1936 Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną. Obecnie cerkiew odbudowano w pierwotnym wyglądzie.
 
 
 
12 Mińsk[21] Cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej 1912-1914 1936 Zabytek architektury stylu neobizantyjskiego.  
13 Hajna[22] Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 1781 po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  
14 Dzierżyńsk (d. Kojdanów)[23] Zamczysko i zbór kalwiński w Dzierżyńsku 1613-1621 1930-lata 50. XX w. Zabytek architektury renesansowej.  
15 Dzierżyńsk (d. Kojdanów)[24] Kościół św. Anny XVIII w. po 1917 Zabytek drewnianej architektury barokowej, zniszczony w wyniku przebudowy.
 
 
16 Łohojsk[25] Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Kazimierza 1787 – 1793 lata 50. XX w. Zabytek architektury klasycystycznej.  
17 Mołodeczno[26] Kościół św. Kazimierza i klasztor Trynitarzy XVIII w., 1823 po 1945 Klasztor był zabytkiem architektury barokowej, a kościół klasycystycznej. Kościół został rozebrany. Częściowo zachowały się boczne ściany elewacji oraz budynek klasztoru[27].  
18 Raków[28] Klasztor Bazylianów XVIII w. lata 60. XX w. Zabytek architektury barokowej i drewnianego klasycyzmu.  
19 Rubieżewicze[29] Kościół św. Antoniego Padewskiego 1799 1972 Zabytek drewnianej architektury barokowej  
20 Stołpce[30] Kościół św. Kazimierza i klasztor Dominikanów 1640 po 1945 Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną.  
21 Śmiłowicze[31] Kościół św. Wincentego à Paulo i klasztor misjonarzy 1767-1791 po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  
22 Wołkowicze[32] Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa i Najświętszej Maryi Panny 1904 lata 50. XX w. Zabytek architektury neoromańskiej.  

Powiat mozyrski (Polesie Wschodnie) edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Mozyrz Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i klasztor Cystersów 1711 po 1917 Zabytek architektury barokowej, zniszczony podczas przebudowy na fabrykę mebli.
 
 
2 Narowla Kaplica-grobowiec Horwattów XIX w. lata 30. XX w. Zabytek architektury neogotyckiej.  
3 Petryków Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego 1846 po 1917 Zabytek architektury klasycystycznej.  

Województwo mścisławskie edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Mścisław[33] Synagoga XVIII w. po 1917 Zabytek drewnianej architektury barokowej.  
2 Mścisław[34] Cerkiew św. Trójcy 1834 1958 Zabytek architektury klasycystycznej. Budynek został zniszczony po II wojnie światowej.
 
 
3 Mścisław[35] Monaster św. Ducha 1891 – 1895 po 1945 Zabytek architektury neobizantyjskiej.  
4 Kanicze[36] Kościół Anioła Stróża 1912 po 1945 Po II wojnie światowej próbowano zburzyć mury kościoła traktorami. Udało się to tylko częściowo, zawaliły się dwie kolumny przy wejściu. Obecnie jest w stanie ruiny.
5 Krzyczew[37] Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny 1855–1860 1934 Zabytek architektury neogotyckiej. Zachował się budynek przebudowanej plebanii.  
6 Malatycze[38] Kościół św. Stanisława XVIII w. 1934 Zabytek architektury barokowej.  
7 Radoml[39] Kościół Najświętszej Maryi Panny 1835 lata 30. XX w. Zabytek architektury klasycystycznej.  

Powiat nowogródzki edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Nowogródek[40] Synagoga Wielka XVII w. 1964 Zabytek architektury barokowej.  
2 Ostaszyn[41] Zbór kalwiński XVII w. lata 50. XX w. Zabytek architektury barokowej.  
3 Kleck[42] Kościół Najświętszej Trójcy lata 50. XVI w. lata 50. XX w. Zabytek architektury barokowej. Zachowała się część zachodniej ściany.
 
 
4 Kleck[43] Synagoga Wielka XVIII w. po 1945 Zabytek architektury barokowej.  
5 Lachowicze[44] Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego XVII w. lata 60. XX w. Zabytek architektury barokowej, wcześniej przebudowany na cerkiew prawosławną.  
6 Nieśwież[45] Kaplica św. Izydora 1626 po 1945 Zabytek architektury barokowej.  
7 Nieśwież[46] Kościół św. Katarzyny i klasztor Bernardynów 1802-1822 1870, lata 50. XX w. Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną.
 
 
8 Nieśwież[47] Kościół św. Jana i klasztor Dominikanów XVII w. lata 60. XIX w., lata 50. XX w. Zabytek architektury barokowej, częściowo zniszczony przez władze carskie.
 
 
9 Nieśwież[48] Synagoga Wielka XVII w. po 1945 Zabytek architektury barokowej.  
10 Szczorsy[49] Pałac Chreptowiczów w Szczorsach 1770-1776 lata 50. XX w. Zabytek architektury klasycystycznej.  

Powiat orszański edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Orsza[50] Kościół Świętej Trójcy i klasztor Trynitarzy XVIII w. lata 50. XX w. Zabytek architektury klasycystycznej, przebudowany na cerkiew prawosławną. Zachował się budynek klasztoru.  
2 Orsza[51] Kościół św. Antoniego i klasztor Franciszkanów 1680 lata 70. XX w. Zabytek architektury wczesnobarokowej. Zachowały się fundamenty kościoła i budynek klasztoru.  
3 Orsza[52] Cerkiew Opieki Matki Bożej i klasztor Bazylianów 1774 1969 Zabytek architektury baroku wileńskiego. Zachowały się fundamenty cerkwi i budynek klasztoru.  
4 Orsza[53] Monaster Zaśnięcia Matki Bożej 1631 lata 30. XX w. Zabytek architektury barokowej. W 1996 wspólnota mniszek wznowiła działalność przy innej cerkwi w Orszy – św. Eliasza.  
5 Orsza[54] Cerkiew Narodzenia Matki Bożej 1631 1959 Zabytek architektury barokowej. Obecnie cerkiew odbudowano w zmienionym wyglądzie z kopułami cebulastymi.
 
 
6 Orsza[55] Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła XVIII w. lata 70. XX w. Zabytek drewnianej architektury barokowej.  
7 Białynicze[56] Kościół Matki Bożej Szkaplerznej i klasztor Karmelitów 1742-1763 lata 60. XX w. Zabytek architektury barokowej. W wyniku rozbudowy i przebudowy na cerkiew w lata 60. XIX w. dobudowano dwie boczne wieże oraz bęben.  
8 Bobr Cerkiew XIX w. lata 30. XX w. Zabytek drewnianej architektury klasycystycznej.  
9 Bychów[57] Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny XVIII w. lata 30.–60. XX w. Zabytek architektury klasycystycznej.  
10 Czausy[58] Kościół i klasztor Karmelitów w Czausach 1653 lata 30. XX w. Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną.  
11 Czereja[59] Kościół św. Michała Archanioła 1600 lata 30. XX w. Zabytek architektury barokowej.  
12 Dubrowna[60] Kościół i klasztor Bernardynów w Dubrownej XVII w. po 1917 Zabytek architektury barokowej. Zachował się budynek klasztoru.  
13 Dubrowna Pałac Lubomirskich XVIII w. po 1945 Zabytek architektury barokowej.  
14 Faszczówka[61] Kościół św. Ducha 1765 lata 70. XX w. Zabytek architektury baroku wileńskiego.  
15 Mohylew[62] Kościół św. Kazimierza (farny) 1604 lata 50. XX w. Zabytek architektury barokowej i klasycystycznej.
 
 
16 Mohylew[63] Kościół św. Antoniego i klasztor Bernardynów lata 20. XVIII w. lata 50. XX w. Zabytek architektury barokowej. Częściowo został zrujnowany przez rosyjskie władze carskie. Zachowały się fundamenty.
 
 
17 Mohylew[64] Kościół św. Franciszka Ksawerego i klasztor Jezuitów 1699-1725 lata 50. XX w. Zabytek architektury barokowej. Zachowały się fundamenty i fragment budynku klasztoru.  
18 Mohylew[65] Monaster Przemienienia Pańskiego 1740-1762 po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  
19 Mohylew[66] Monaster Objawienia Pańskiego 1633-1636 lata 50. XX w. Zabytek architektury barokowej.  
20 Mohylew[67] Ratusz 1679 – 1681 1957 Zabytek architektury barokowej. Obecnie budynek został odbudowany.
 
 
21 Mohylew[68] Cerkiew Opieki Matki Bożej 1680 po 1945 Zabytek architektury barokowej, przebudowany przez władze rosyjskie w stylu klasycystycznym.  
22 Mohylew Cerkiew Przeczystej Bogurodzicy 1673 po 1945 Zabytek architektury barokowej.  
23 Mohylew[69] Sobór św. Józefa 1780-1798 1937 Zabytek architektury klasycystycznej.  
24 Mohylew[70] Cerkiew Świętej Trójcy XVIII w. po 1917 Zabytek architektury klasycystycznej.  
25 Mohylew[71] Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła XVIII w. po 1945 Zabytek architektury klasycystycznej.  
26 Starosiele Kościół Najświętszej Trójcy XVIII w. 1939 Zabytek drewnianej architektury barokowej.  
27 Szkłów Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła XIX w. po 1945 Zabytek drewnianej architektury klasycystycznej.  
28 Szkłów[72] Monaster Zmartwychwstania Pańskiego w Szkłowie XVII w. po 1945 Zabytek architektury barokowej.  

Powiat oszmiański edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Bienica[73] Kolumna upamiętniająca Konstytucję 3 Maja 1791 r. XVIII w. po 1939 Zabytek architektury barokowej.  
2 Iwie Pamiątkowa kaplica XVIII w. po 1945 Zabytek architektury barokowej. Stała na wileńskim gościńcu.  
3 Konstantynów[74] Kościół Trójcy Świętej 1768 2 lipca 1962 Zabytek architektury drewnianej. Obecnie w miejscu zburzonego kościoła wybudowano nowy, murowany.
4 Kurzeniec[75] Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny 1810 po 1945 Zabytek architektury drewnianej w stylu klasycystycznym. Budynek rozebrano po II wojnie światowej i w jego miejscu wybudowano biurowiec kołchozu.  
5 Postawy[76] Sukiennice w Postawach 2 poł. XVIII w. 1940  
6 Postawy[77] Cerkiew XVIII w. Lata 50. XX w. Pierwotnie budynek sądu zbudowany w stylu klasycystycznym, następnie cerkiew unicka, później prawosławna[78].  
7 Stare Żośno[79] Kaplica XVII w. lata 50. XX w. Zabytek architektury renesansu. Kaplicę wysadzono w powietrze, częściowo zachowała się ściana fasady głównej[80].
8 Wielki Serwecz[81] Kościół Najświętszej Maryi Panny 1852 lata 50. XX w. Zabytek architektury drewnianej w stylu klasycystycznym. Kościół został rozebrany w latach 50. XX w.  
9 Wiesiołucha[82] Kościół św. Jerzego 1815 lata 50. XX w. Zabytek architektury drewnianej. Świątynię rozebrano na klub w sąsiedniej wsi Słobódka. Zachowały się resztki fundamentów[83].
10 Wilejka Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego 1862 po 1945 r. Pierwotnie budynek został zbudowany w stylu klasycystycznym następnie w 1874 r. przebudowany na cerkiew prawosławną św. Jerzego. Budynek zniszczono po II wojnie światowej i w jego miejscu wybudowano sklep.
 
 
 

Powiat piński (Polesie Zachodnie) edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Pińsk[84] Kościół św. Stanisława 1635-1648 1956[85] Budynek nabył cechu baroku wileńskiego w wyniku przebudowy według projektu Jana Tupalta.  
2 Pińsk[86] Kościół św. Dominika i klasztor Dominikanów 1787 1947 Zabytek architektury barokowej.  
3 Pińsk[87] Wielka Synagoga 1616 lata 60. XX w. Zabytek architektury barokowej.  
4 Horodyszcze[88] Kościół św. Anny i klasztor Benedyktynów 1774 po 1944 Zabytek architektury barokowej.  
5 Łunin[89] Kościół Przemienienia Pańskiego 1794 po 1945 Zabytek architektury barokowej.  
6 Stolin[90] Kościół XIX w. po 1945 Zabytek architektury klasycystycznej, przebudowany na cerkiew prawosławną.
 
 
7 Imienin (Torokanie)[91] Cerkiew i monaster Objawienia Pańskiego 1710 po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  

Województwo połockie edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Połock[92] Kościół św. Stefana i kolegium jezuitów w Połocku 1745 1964 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  
2 Połock[93] Kościół Grobu Pańskiego i św. Franciszka Ksawerego 1786 po 1918 Zabytek architektury barokowej.  
3 Połock[94] Kościół Matki Bożej i klasztor Bernardynów 1758 po 1945 Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną. Zachowały się ruiny kościoła i klasztor.
 
 
4 Połock[95] Kościół Matki Bożej Różańcowej i klasztor Dominikanów 1774-1804 po 1945 Zabytek architektury barokowej z elementami klasycystycznymi.  
5 Połock Cerkiew św. Paraskiewy, monaster Świętych Borysa i Hleba XII w. lata 20. XX w. Zabytek połockiej szkoły architektury.  
6 Połock[96] Cerkiew Świętych Borysa i Gleba, monaster Świętych Borysa i Gleba XII w. lata 20. XX w. Zabytek połockiej szkoły architektury z elementami gotyku.  
7 Berezwecz[97] Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła i klasztor Bazylianów w Berezweczu 1756-1763 po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  
8 Bieszenkowicze[98] Kościół św. Kazimierza i św. Rafała Archanioła w Bieszenkowiczach 1876 lata 60. XX w. Zabytek architektury drewnianej.  
9 Czaśniki[99] Kościół św. Łukasza i klasztor Dominikanów 1674 lata 60. XX w. Zabytek architektury barokowej.  
10 Dzisna[100] Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i klasztor Franciszkanów 1773 1958 Zabytek architektury baroku wileńskiego. Obecnie trwa odbudowa kościoła.
 
 
11 Hubin[101] Kościół św. Antoniego i klasztor Franciszkanów 1714 po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego. Obecnie istnieje możliwość odbudowy kościoła.
 
 
12 Kublicze[102] Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny XVIII w. 1948 Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną.  
13 Lepel[103] Cerkiew św. Zbawiciela 1839 po 1917 Zabytek architektury klasycystycznej.  
14 Oświeja[104] Kościół Najświętszej Trójcy 1782 1937 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  
15 Struń[105] Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego 1808 1936 Zabytek architektury klasycystycznej.  
16 Uszacz[106] Kościół św. Hieronima i klasztor Dominikanów 1796 po 1945 Zabytek architektury barokowego klasycyzmu.  
17 Wołyńce (Zabiały)[107] Kościół św. Jerzego i klasztor Dominikanów 1749-1766 po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  
18 Zaskórki[108] Kościół Najświętszej Trójcy 1792 po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  

Powiat rzeczycki edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Bobrujsk[109] Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny 1906 1968 Zabytek architektury neogotyckiej. Po II wojnie światowej została częściowo zniszczona fasada budynku.
 
 
8 Chojniki Kaplica-grobowiec Prozorów XIX w. po 1917 Zabytek architektury neogotyckiej.  
9 Chojniki[110] Kościół Najświętszej Maryi Panny 1863 po 1917 Zabytek architektury neogotyckiej.  
10 Czeczersk[111] Kościół Najświętszej Trójcy 1784 po 1945 Zabytek architektury klasycystycznej.  
11 Czeczersk[112] Cerkiew Narodzenia Matki Bożej 1780 po 1945 Zabytek architektury klasycystycznej.  
12 Czeczersk[113] Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego lata 80. XVIII w. po 1945 Zabytek architektury klasycystycznej.
13 Czonki[114] Monaster św. Makarego 1775 po 1917 Zabytek architektury drewnianej, klasycystycznej.  
2 Homel[115] Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 1822 1938 Zabytek architektury klasycystycznej.  
3 Homel[116] Synagoga Wielka 1828-1833 lata 30. XX w. Zabytek architektury klasycystycznej.  
4 Homel[117] Cerkiew Przemienienia Pańskiego 1901 lata 60. XX w. Zabytek architektury stylu neobizantyjskiego.  
5 Homel[118] Cerkiew św. Trójcy 1901 lata 60. XX w. Zabytek architektury klasycystycznej.  
6 Hrusznaje Cerkiew Opieki Bogurodzicy 1764 1936 Zabytek architektury drewnianej, barokowej.  
7 Parycze[119] Cerkiew św. Ducha 1819 przed 1941 Zabytek architektury klasycystycznej.  

Powiat słonimski edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Słonim[120] Brama klasztoru Bernardynek 1790 po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego, zniszczony przez władze sowieckie. Obecnie brama została odbudowana, lecz w zmienionej formie.
 
 
2 Słonim[121] Kościół Bożego Ciała i klasztor Kanoników Laterańskich (ob. Sobór Przemienienia Pańskiego) 1790 lata 50. XX w. Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną. Obecnie budynek został odbudowany jako cerkiew.
 
 
 
3 Byteń[122] Cerkiew św. Jozafata i monaster Przeczystej Bogurodzicy XVIII w. po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego.
 
 
4 Iwacewicze[123] Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego lata 50. XVIII w. po 1945 Zabytek architektury barokowej.  

Księstwo Słuckie edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Słuck[124] Zbór kalwiński 1851 po 1945 Zabytek architektury neogotyckiej. Zachował się budynek dawnego Gimnazjum kalwińskiego.  
2 Słuck[125] Kościół św. Antoniego i klasztor Bernardynów 1793-1820 po 1945 Zabytek architektury barokowej. Zachował się budynek klasztoru w zmienionym wyglądzie.  
3 Słuck (Trojczany)[126] Cerkiew i monaster Trójcy Świętej XVII w. lata 30–50. XX w. Zabytek architektury barokowej. Zachował się budynek klasztoru.  
4 Słuck Synagoga Chłodna 1880 po 1944 Zabytek architektury neobarokowej.  
5 Słuck[127] Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy 1889 1934 Zabytek architektury neobizantyjskiej.  
6 Słuck[128] Cerkiew św. Barbary 1868 lata 60. XX w. Zabytek architektury drewnianej.  
7 Cimkowicze[129] Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy XVIII w. po 1918 Zabytek architektury drewnianej barokowej, ucierpiał od moskiewskiej przebudowy.  
8 Hłusk[130] Kościół św. Anny i klasztor Bernardynów 1662 lata 30. XX w. Zabytek architektury barokowej.  
9 Kopyl[131] Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła 1859 lata 60. XX w. Zabytek architektury neogotyckiej. Zachował się w znacznie przebudowanym wyglądzie, obecnie znajduje się w nim restauracja.  
10 Lenino (Romanowo) Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy XVIII w. po 1918 Zabytek architektury drewnianej barokowej.  
11 Lenino (Romanowo) Cerkiew św. Jerzego 1638 2 poł. XIX w., 1968 Zabytek architektury drewnianej barokowej, ucierpiał od moskiewskiej przebudowy.
 
 

Powiat witebski edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Witebsk[132] Kościół św. Józefa i klasztor Jezuitów 1737–1768 1872, 1956 Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną.
 
 
2 Witebsk[133] Kościół Najświętszej Trójcy (farny) 1749 lata 60. XIX w., 1957 Zabytek architektury baroku wileńskiego, częściowo zrujnowany przez władze rosyjskie.  
3 Witebsk[134] Kościół św. Antoniego i klasztor Bernardynów 1737-1768 lata 50. XX w. Zabytek architektury baroku wileńskiego.  
4 Witebsk[135] Kościół Matki Bożej Szkaplerznej i klasztor Pijarów 1753 po 1918 Zabytek architektury barokowej.  
5 Witebsk[136] Cerkiew Przeczystej Bogurodzicy i klasztor Bazylianów 1743–1777 1936 Zabytek architektury baroku wileńskiego, przebudowany przez władze rosyjskie w stylu klasycyzmu. Obecnie cerkiew odbudowano w wyglądzie po przebudowie.
 
 
6 Witebsk[137] Cerkiew św. Trójcy w monasterze św. Trójcy 1690 lata 20. XX w. Zabytek architektury drewnianej w stylu barokowym.  
7 Witebsk Cerkiew św. Mikołaja w monasterze św. Trójcy 1730 lata 20. XX w. Zabytek architektury drewnianej w stylu barokowym.  
8 Witebsk Cerkiew św. Paraskiewy w monasterze św. Trójcy 1730 lata 20. XX w. Zabytek architektury drewnianej w stylu barokowym.  
9 Witebsk[138] Cerkiew i monaster św. Ducha XVII w., XVIII w. 1962 Zabytek architektury baroku wileńskiego, przebudowany na cerkiew prawosławną.
 
 
10 Witebsk[139] Synagoga Chóralna lata 30.-lata 40. XIX w. lata 50. XX w. Zabytek architektury klasycystycznej.  
11 Witebsk[140] Cerkiew Zwiastowania Bogurodzicy XII w. 1961 Zabytek witebskiej szkoły architektury. Budynek był kilka razy przebudowywany, w tym w stylu baroku wileńskiego. Straciła cechy tego stylu w wyniku przebudowy w stylu rosyjsko-bizantyjskim. Obecnie świątynię odbudowano w hipotetycznym, zrekonstruowanym, pierwszym wyglądzie.
 
 
 
12 Witebsk[141] Cerkiew Narodzenia Pańskiego 1810 po 1945 Zabytek architektury klasycystycznej, przebudowany na cerkiew prawosławną.  
13 Witebsk Cerkiew św. Zbawiciela 1819 po 1945 Zabytek architektury klasycystycznej.  
14 Witebsk Cerkiew św. Jana Chrzciciela 1816 po 1945 Zabytek architektury klasycystycznej, przebudowany na cerkiew prawosławną.
 
 
15 Witebsk[142] Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła 1737-1768 po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  
16 Witebsk[143] Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego (Zaruczajska) 1771-1777 po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  
17 Witebsk[144] Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego (rynkowa) 1772 1936 Zabytek architektury baroku wileńskiego, przebudowany przez władze rosyjskie w stylu klasycystycznym. Obecnie budynek odbudowano w pierwszej formie architektonicznej, lecz z innych materiałów i innym kolorem kopuły.
 
 
 
18 Witebsk[145] Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego 1806-1816 po 1945 Zabytek architektury barokowej.  
19 Witebsk Cerkiew Objawienia Pańskiego 1805 po 1945 Zabytek architektury barokowego klasycyzmu.  
20 Łoźna[146] Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego 1786 1961 Zabytek architektury barokowej, przebudowany na cerkiew prawosławną.  
21 Sienno[147] Kościół Najświętszej Trójcy 1772 17 września 1962 Zabytek architektury baroku wileńskiego.  
22 Tadulin (Janowicze)[148] Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i klasztor Bazylianów XVIII w. po 1945 Zabytek architektury baroku wileńskiego, przebudowany na cerkiew prawosławną.  

Powiat wołkowyski edytuj

Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Data zniszczenia Opis Zdjęcie
1 Roś[149] Pałac Potockich XVIII w. po 1945 Zabytek architektury klasycystycznej.  

Przypisy edytuj

  1. ↑ Gabruś Tamara, Страчаная спадчына, Mińsk: Беларусь, 2003.
  2. ↑ 30 lat temu zmartwychwstał Kościół na Białorusi. Historia zniszczenia i odbudowy [online], belsat.eu [dostęp 2022-03-04] (pol.).
  3. ↑ a b Часопіс „НАША ВЕРА” :: 3/1999 :: АРШАНСКАЯ БАЖНІЦА АПЕКІ МАЦІ БОЖАЙ [online], media.catholic.by [dostęp 2016-05-08].
  4. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Antoniego i klasztor Dominikanów | miasteczko Druja obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  5. ↑ K. Shastouski, Kościół Pana Jezusa i Św. Kazimierza i klasztor Jezuitów | miasto Brześć Litewski obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  6. ↑ K. Shastouski, Kościół i klasztor Brygidek | miasto Brześć Litewski obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  7. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Śww. App. Piotra i Pawła i klasztor greckokatolicki | miasto Brześć Litewski obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  8. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Jana Chrzciciela i klasztor Bernardynów | miasto Brześć Litewski obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  9. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Narodzenia NMP | miasto Prużana obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  10. ↑ K. Shastouski, Kościół NMP (Fara Witoldowa) | miasto Grodno obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  11. ↑ K. Shastouski, Klasztor Bernardynek | miasto Grodno obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  12. ↑ K. Shastouski, Ratusz | miasto Grodno obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  13. ↑ K. Shastouski, Kościół ewangelicki | wieś Gojcieniszki obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  14. ↑ K. Shastouski, Zamczysko | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  15. ↑ K. Shastouski, Kościół Imienia Maryi | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  16. ↑ rjBase 0.40 [online], www.jezuici.krakow.pl [dostęp 2016-05-10].
  17. ↑ K. Shastouski, Kościół św. Wojciecha i klasztor Benedyktynek | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  18. ↑ K. Shastouski, Kościół i klasztor Dominikanów | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  19. ↑ K. Shastouski, Synagoga Chłodna | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  20. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Św. Ducha | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  21. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Matki Bożej Kazańskiej | miasto Mińsk obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  22. ↑ K. Shastouski, Kościół Wniebowzięcia NMP | miasteczko Hajna obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  23. ↑ K. Shastouski, Zbór kalwiński | miasto Dzierżyńsk (Kojdanów) obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  24. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Anny | miasto Dzierżyńsk (Kojdanów) obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  25. ↑ K. Shastouski, Łohojsk | Kościół Św. Kazimierza – zdjęcia [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  26. ↑ K. Shastouski, Kościół | miasto Mołodeczno obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  27. ↑ А. Яроменкa, Каталіцкія святыні. Мінска-Магілёўская архідыяцэзія. Частка I, Mińsk: Про Хрысто, 2003, s. 117.
  28. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego | miasteczko Raków obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  29. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Antoniego z Padwy | miasteczko Rubieżewicze obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  30. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Kazimierza i klasztor Dominikanów | miasto Stołpce obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  31. ↑ K. Shastouski, Kościół św. Wincentego i klasztor Misjonarzy | miasteczko Śmiłowicze obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  32. ↑ K. Shastouski, Kościół Najśw. Serca Jezusa i NMP | wieś Wołkowicze obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  33. ↑ K. Shastouski, Synagoga | miasto Mścisław obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  34. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Św. Trójcy | miasto Mścisław obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  35. ↑ K. Shastouski, Monaster Św. Ducha | miasto Mścisław obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  36. ↑ K. Shastouski, Kościół | wieś Konicze obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  37. ↑ K. Shastouski, Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP | miasto Krzyczew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  38. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Stanisława | wieś Malatycze obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  39. ↑ K. Shastouski, Kościół | wieś Radoml obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  40. ↑ K. Shastouski, Synagoga Wielka | miasto Nowogródek obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  41. ↑ K. Shastouski, Zbór kalwiński | wieś Ostaszyn obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  42. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Trójcy | miasto Kleck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  43. ↑ K. Shastouski, Synagoga Wielka | miasto Kleck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  44. ↑ K. Shastouski, Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego | miasto Lachowicze obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  45. ↑ K. Shastouski, Kaplica Św. Izydora | miasto Nieśwież obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  46. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Katarzyny (Bernardynów) | miasto Nieśwież obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  47. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Jana i klasztor Dominikanów | miasto Nieśwież obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  48. ↑ K. Shastouski, Synagoga Wielka | miasto Nieśwież obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  49. ↑ K. Shastouski, Pałac Chreptowiczów | wieś Szczorse obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  50. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Trójcy (trynitarzy) | miasto Orsza obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  51. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Antoniego (franciszkanów) | miasto Orsza obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  52. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Opieki Matki Boskiej | miasto Orsza obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  53. ↑ K. Shastouski, Monaster Zaśnięcia NMP | miasto Orsza obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  54. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Narodzenia NMP | miasto Orsza obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  55. ↑ K. Shastouski, Cerkiew ŚŚ. App. Piotra i Pawła | miasto Orsza obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  56. ↑ K. Shastouski, Kościół M.B. Szkaplerznej i klasztor Karmelitów | miasteczko Białynicze obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  57. ↑ K. Shastouski, Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP | miasto Bychów obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  58. ↑ K. Shastouski, Kościół i klasztor Karmelitów | miasto Czausy obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  59. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Michała Archanioła | miasteczko Czereja obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  60. ↑ K. Shastouski, Kościół Bernardynów | miasto Dubrowna obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  61. ↑ K. Shastouski, Kościół św. Ducha | wieś Faszczówka obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  62. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Kazimierza (Fara) | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  63. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Antoniego i klasztor Bernardynów | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  64. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Franciszka Ksawerego i klasztor Jezuitów | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  65. ↑ K. Shastouski, Monaster Przemienienia Pańskiego | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  66. ↑ K. Shastouski, Monaster Objawienia Pańskiego | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  67. ↑ K. Shastouski, Ratusz | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  68. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Opieki Matki Boskiej | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  69. ↑ K. Shastouski, Sobór Św. Józefa | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  70. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Św. Trójcy | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  71. ↑ K. Shastouski, Cerkiew ŚŚ. App. Piotra i Pawła | miasto Mohylew obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  72. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego | miasto Szkłów obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  73. ↑ K. Shastouski, Kolumna upamiętniająca Konstytucję 3 Maja 1791 r. | miasteczko Bienica obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  74. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Trójcy | wieś Konstantynów Dwór obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  75. ↑ K. Shastouski, Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP | miasteczko Kurzeniec obwód miński [online], radzima.org [dostęp 2017-03-12].
  76. ↑ Gienek, Miasto Postawy i okolice: Miasto Postawy i okolice na starych zdjęciach (Część1).. [online], Miasto Postawy i okolice, 6 kwietnia 2011 [dostęp 2016-05-23].
  77. ↑ K. Shastouski, Cerkiew | miasto Postawy obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-23].
  78. ↑ Gienek, Miasto Postawy i okolice: Miasto Postawy i okolice na starych zdjęciach (Część 2) [online], Miasto Postawy i okolice, 7 maja 2012 [dostęp 2016-05-23].
  79. ↑ K. Shastouski, Kaplica | futor Stare Żośno (Hule) obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  80. ↑ А. Яроменкa, Каталіцкія святыні. Мінска-Магілёўская архідыяцэзія. Частка I, Mińsk: Про Хрысто, 2003, s. 28.
  81. ↑ K. Shastouski, Kościół NMP | wieś Wielki Serwecz obwód miński [online], radzima.org [dostęp 2017-03-12].
  82. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Jerzego | uroczysko Wiesiołucha obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  83. ↑ А. Яроменкa, Каталіцкія святыні. Мінска-Магілёўская архідыяцэзія. Частка I, Mińsk: Про Хрысто, 2003, s. 59.
  84. ↑ K. Shastouski, Kościół NMP | miasto Pińsk obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  85. ↑ Часопіс „НАША ВЕРА” :: 3/1999 :: КОМПЛЕКС ПІНСКАГА ЕЗУІЦКАГА КЛЯШТАРА [online], media.catholic.by [dostęp 2016-05-08].
  86. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Dominika | miasto Pińsk obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  87. ↑ K. Shastouski, Synagoga Wielka | miasto Pińsk obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  88. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Anny | wieś Horodyszcze obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  89. ↑ K. Shastouski, Kościół | wieś Łunin obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  90. ↑ K. Shastouski, Kościół | miasto Stolin obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  91. ↑ K. Shastouski, Monaster bazyliański pw. Objawienia | wieś Imienin (Torokany) obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  92. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Stefana | miasto Połock obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  93. ↑ K. Shastouski, Kościół Grobu Pańskiego i Św. Franciszka Ksawerego | miasto Połock obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  94. ↑ K. Shastouski, Kościół M.B. | miasto Połock obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  95. ↑ K. Shastouski, Kościół i klasztor Dominikanów | miasto Połock obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  96. ↑ K. Shastouski, Monaster Śww. Borysa i Hleba | miasto Połock obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  97. ↑ K. Shastouski, Kościół ŚŚ. App. Piotra i Pawła | wieś Berezwecz obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  98. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Kazimierza i Rafała | miasteczko Bieszenkowicze obwód witebski [online], radzima.org [dostęp 2020-03-26].
  99. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Luki i klasztor Dominikanów | miasto Czaszniki obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  100. ↑ K. Shastouski, Kościół | miasto Dzisna obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  101. ↑ K. Shastouski, Kościół (ruiny) | miasteczko Hubin obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  102. ↑ K. Shastouski, Kościół Zwiastowania NMP | miasteczko Kublicze obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  103. ↑ K. Shastouski, Sobór Św. Spasa | miasto Lepel obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  104. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Trójcy | miasteczko Oświej obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  105. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego | wieś Struń obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  106. ↑ K. Shastouski, Kościół i klasztor Dominikanów | miasteczko Uszacz obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  107. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Jerzego i klasztor Dominikanów | wieś Wołyńce obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  108. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Trójcy | wieś Zaskorki obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-09].
  109. ↑ K. Shastouski, Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP | miasto Bobrujsk obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  110. ↑ K. Shastouski, Kościół NMP | miasto Chojniki obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  111. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Trójcy | miasto Czeczersk obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  112. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Narodzenia NMP | miasto Czeczersk obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  113. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego | miasto Czeczersk obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  114. ↑ K. Shastouski, Monaster Św. Makarego | wieś Czonki obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  115. ↑ K. Shastouski, Kościół Wniebowzięcia NMP | miasto Homel obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  116. ↑ K. Shastouski, Synagoga Wielka | miasto Homel obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  117. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Przemienienia Pańskiego | miasto Homel obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  118. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Św. Trójcy | miasto Homel obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  119. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Św. Ducha | miasteczko Parycze obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  120. ↑ K. Shastouski, Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP i klasztor Bernardynek | miasto Słonim obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  121. ↑ K. Shastouski, Kościół Bożego Ciała i klasztor kanoników Laterańskich | miasto Słonim obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  122. ↑ K. Shastouski, Cerkiew św. Józefata | miasteczko Byteń obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  123. ↑ K. Shastouski, Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego | miasto Iwacewicze obwód brzeski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  124. ↑ K. Shastouski, Zbór kalwiński | miasto Słuck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  125. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Antoniego (Bernardynów) | miasto Słuck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  126. ↑ K. Shastouski, Monaster Św. Trójcy w Trojczanach | miasto Słuck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  127. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Św. Mikołaja Cudotwórcy | miasto Słuck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  128. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Św. Barbary | miasto Słuck obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  129. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Św. Mikołaja Cudotwórcy | wieś Cimkowicze obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  130. ↑ K. Shastouski, Kościół i klasztor Bernardynów | miasto Hłusk obwód mohylewski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  131. ↑ K. Shastouski, Kościół ŚŚ. App. Piotra i Pawła | miasto Kopyl obwód miński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  132. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Józefa i klasztor Jezuitów | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  133. ↑ K. Shastouski, Kościół Farny (Mariawitek) | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  134. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Antoniego i klasztor Bernardynów | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  135. ↑ K. Shastouski, Kościół i klasztor pijarów | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  136. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Zaśnięcia NMP (sobór) | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  137. ↑ K. Shastouski, Monaster Św. Trójcy | miasto Witebsk obwód witebski [online], radzima.org [dostęp 2017-03-12].
  138. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Św. Ducha | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  139. ↑ K. Shastouski, Synagoga Wielka | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  140. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Zwiastowania N.M.P. | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  141. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Narodzenia Pańskiego | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  142. ↑ K. Shastouski, Cerkiew ŚŚ. App. Piotra i Pawła | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  143. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  144. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  145. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego | miasto Witebsk obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  146. ↑ K. Shastouski, Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego | miasteczko Łoźna obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  147. ↑ K. Shastouski, Kościół Św. Trójcy i klasztor Dominikanów | miasto Sienno obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  148. ↑ K. Shastouski, Monaster Zaśnięcia NMP | wieś Tadulino obwód witebski [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].
  149. ↑ K. Shastouski, Zespół dworsko-parkowy Potockich | miasteczko Roś obwód grodzieński [online], www.radzima.org [dostęp 2016-05-10].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lista_zabytków_historii_i_architektury_na_Białorusi_zniszczonych_przez_władze_ZSRR&oldid=73568870”