Wikipedia

Suwalska Brygada Kawalerii

Suwalska Brygada Kawalerii (Suw. BK) – wielka jednostka kawalerii Wojska Polskiego.

Suwalska Brygada Kawalerii
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1937

Rozformowanie

1939

Tradycje
Rodowód

IV Brygada Jazdy
IV Brygada Kawalerii
BK „Suwałki”

Kontynuacja

4 Brygada Kawalerii Pancernej

Dowódcy
Pierwszy

płk kaw. Michał Ostrowski

Ostatni

gen. bryg. Zygmunt Podhorski

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

SGO „Narew”

W czasie kampanii wrześniowej brygada walczyła w składzie SGO „Narew”. Do 4 września dozorowała granicę pruską w rejonie Suwałk, wykonując dywizjonem 3 pułku szwoleżerów wypad na teren Prus Wschodnich. Następnie, przesunięta w rejon Zambrowa, wzięła udział w uderzeniu na oddziały DPanc „Kempf”. 18 września przeszła do Puszczy Białowieskiej, gdzie została zreorganizowana i, wspólnie z Podlaską BK, tworzyła Dywizję Kawalerii „Zaza”. W składzie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” walczyła pod Serokomlą i Wolą Gułowską[1]

Formowanie i przekształcenia edytuj

W maju 1921 „wojenna” VII Brygada Jazdy przemianowana została na IV Brygadę Jazdy. W jej skład weszły trzy pułki jazdy: 3 pułk szwoleżerów Mazowieckich, 1 pułk ułanów Krechowieckich i 2 pułk ułanów Grochowskich oraz IV dywizjon artylerii konnej. W grudniu tego roku dowództwo brygady przeniesione zostało z garnizonu Grodno do Suwałk.

Wiosną 1924 IV BJ przemianowana została na IV Brygadę Kawalerii i podporządkowana dowódcy 1 Dywizji Kawalerii. Równocześnie z jej składu wyłączone zostały: 1 pułk ułanów Krechowieckich (podporządkowany dowódcy XI BK) i IV dywizjon artylerii konnej (podporządkowany dowódcy artylerii konnej 1 DK). W lutym 1929 IV Brygada Kawalerii przemianowana została na BK „Suwałki” i usamodzielniona. W skład brygady ponownie włączony został 4 dywizjon artylerii konnej. Później dołączył 1 pułk ułanów Krechowieckich z BK „Białystok”.

Minister spraw wojskowych rozkazem Dep. Dow. Og. 1820. Org. Tj. nadał z dniem 1 kwietnia 1937 roku dotychczasowej BK „Suwałki” nazwę „Suwalska Brygada Kawalerii”[2].

Organizacja pokojowa w latach 1937–1939
 
Suwalska BK w 1938

Brygada w kampanii wrześniowej 1939 roku edytuj

Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.
 
Pozycje wojsk polskich 16/17.09.1939
 
 

Brygada pod dowództwem gen. bryg. Zygmunta Podhorskiego wchodziła w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. Otrzymała zadanie osłony kierunku na Grodno z równoczesnym zapewnieniem osłony północnego skrzydła SGO. W dniach 1–2 września ukończyła koncentrację, osiągając ugrupowanie wyjściowe. 2 września Niemcy wykonali wypad na Bakałarzewo, lecz zostali odrzuceni ze stratami. Do 4 września akcja na tym odcinku ograniczyła się tylko do obustronnych wypadów.

W nocy z 3 na 4 września brygada z dużym sukcesem przeprowadziła wypad dwoma szwadronami 3 pułku szwoleżerów Mazowieckich na Mieruniszki na terenie Prus Wschodnich. Naczelne Dowództwo poleciło jednak przesunąć ją do lasów między Pułtuskiem a Ostrowią Mazowiecką, jako konsekwencję planowanego uderzenia z rejonu Pułtuska na skrzydło wojsk nieprzyjaciela posuwających się wzdłuż zachodniego brzegu rzeki Orzyc i Narwi w kierunku południowym.

W nocy z 4 na 5 września brygada rozpoczęła marsz z rejonu Suwałk do Zambrowa przez Dąbrowę, Romanówkę, Knyszyn i Tykocin. 5 września cały dzień odpoczywała w lasach na południowy wschód od Augustowa. W nocy wykonała drugi etap przemarszu. Nadeszły też transporty kolejowe 3 pułku strzelców konnych. Transporty, zawrócone z Augustowa, skierowane zostały do Czerwonego Boru, gdzie pułk wyładował się i pozostał na postoju[3].

7 września brygada odpoczywała w rejonie Jabłoni Kościelnej pod Zambrowem. W dniach 9–10 września dowództwo brygady przejął czasowo płk Kazimierz Plisowski. W tym czasie wzięła ona udział w skutecznych, ale ciężkich walkach z niemiecką Dywizją Pancerną „Kempf” gen. mjr. Wernera Kempfa.

9 września o świcie dowódca brygady otrzymał rozkaz uderzenia na Piski i Księżopole. 1 pułk ułanów Krechowieckich i 3 pułk szwoleżerów Mazowieckich zaatakowały Niemców pod Ciągaczkami i Wiśniewem. Po południu opanowano Piski i Księżopole, biorąc licznych jeńców. O zmroku brygada wycofała się do lasów w rejonie Koskowa i Rząśnika. 2 pułk ułanów Grochowskich został natomiast przydzielony do osłony skrzydła 18 Dywizji Piechoty od strony Wizny i 10 września toczył boje pod Rutkami z wojskami niemieckiego XIX Korpusu Armijnego gen. Heinza Guderiana.

Walki w ramach zwrotu zaczepnego SGO „Narew”

O zmroku 9 września brygada rozpoczęła marsz do rejonu Koskowo – Rząśnik i osiągnęła przed świtem[4]. O świcie 10 września uderzyła na nieprzyjaciela. Działania prowadzono na dwóch kierunkach: 1 pułk ułanów nacierał po osi Koskowo – Piotrowo – Choromany-Witnice-Piski oraz 3 pułk szwoleżerów po osi Rząśnik – Lubotyń – Wiśniewo Wielkie. Pułki kawalerii wspierał ogniem 4 dywizjon artylerii konnej. 1 pułk ułanów wszedł do walki na linii Nadbory – Choromany-Witnice. Uderzeniem czołowych szwadronów zdobyto wieś Choromany-Witnice, pewną ilość jeńców i samochodów. Po odrzuceniu kontrataku 12 czołgów nieprzyjaciela, pułk rozpoczął natarcie na Piski i zdobył je. Podczas tych walk niemiecki 44 dywizjon rozpoznawczy poniósł znaczne straty w sprzęcie i w ludziach. Wykorzystując powodzenie, oddziały pułku zaatakowały stanowiska ogniowe artylerii Dywizji Pancernej „Kempf”, zdobyły 4 działa i kilka samochodów pancernych, przy stratach własnych 11 rannych[5][6].

Na drugim kierunku nacierał 3 pułk szwoleżerów i zdobył Księżopole. Próba obejścia nieprzyjaciela od południa przez 2/3 p. szwol. spowodowała wycofanie się Niemców za rzekę Orz. Wieczorem brygada otrzymała rozkaz przejścia do lasów w rejonie Głębocz Wielki, a następnie wykonania marszu do rejonu na północny zachód od Zambrowa[7][8].

Działania odwrotowe

11 września brygada wyrwała się z kotła zambrowskiego i wycofywała się na południe od Zambrowa.

12 września razem z Podlaską Brygadą Kawalerii utworzyła Grupę Operacyjną gen. bryg. Zygmunta Podhorskiego.

W nocy z 13 na 14 września brygada stoczyła pod Olszewem walkę spotkaniową, w której poniosła duże straty i częściowo została rozproszona.18 września poszczególne jej oddziały zaczęły zbierać się w Puszczy Białowieskiej w rejonie miejscowości Doktorce. 20 września z zebranych w Puszczy Białowieskiej oddziałów brygady utworzono Brygadę Kawalerii „Plis”, która weszła w skład Dywizji Kawalerii „Zaza”.

Ośrodek Zapasowy brygady współtworzył Rezerwową Brygadę Kawalerii w Wołkowysku. Do Wołkowyska dotarł także spieszony 31 dywizjon pancerny działający wcześniej w składzie brygady.

Organizacja wojenna we wrześniu 1939 edytuj

  • Kwatera Główna Suwalskiej Brygady Kawalerii
  • 3 pułk szwoleżerów
  • 1 pułk ułanów
  • 2 pułk ułanów
  • 3 pułk strzelców konnych
  • 4 dywizjon artylerii konnej
  • 31 dywizjon pancerny
  • bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typ „B” nr 84 – dowódca ppor. Józef Musiał i por. Kazimierz Nosalik[9]
  • szwadron kolarzy nr 11 – dowódca rtm. Andrzej Pruszyński
  • szwadron pionierów nr 11
  • szwadron łączności nr 11 – dowódca por. Jan Piekut
  • samodzielny pluton karabinów maszynowych nr 11 – dowódca ppor. rez. Marian Szyler
  • pluton konny żandarmerii nr 11
    • dowódca plutonu – por. Jerzy Majewski
    • zastępca dowódcy plutonu – plut. pchor. Stanisław Halicki
  • poczta polowa nr 68
  • sąd polowy nr 44
    • szef sądu – kpt. rez. Zygmunt Olszewski
    • I członek sądu polowego – ppor. rez. Ojrzyński,
    • II członek sądu polowego – ppor. rez. Aleksander Malinowski
  • drużyna parkowa uzbrojenia nr 341
  • park intendentury nr 341 – dowódca kpt. Stefan Jeżewski
  • pluton sanitarny konny Nr 91 – dowódca kpt. lek. Marian Kosiba
  • Zgrupowanie taborów
    • kolumna taborowa kawalerii nr 341
    • kolumna taborowa kawalerii nr 342
    • kolumna taborowa kawalerii nr 343
    • kolumna taborowa kawalerii nr 344
    • kolumna taborowa kawalerii nr 345
    • kolumna taborowa kawalerii nr 346
    • warsztat taborowy nr 341

Pododdziały przydzielone:

Obsada personalna Kwatery Głównej we wrześniu 1939 edytuj

  • dowódca brygady – gen. bryg. Zygmunt Podhorski (do 9 IX)
  • dowódca – płk Kazimierz Plisowski (od 9 IX)
  • oficer ordynansowy – ppor. rez. Henryk Rostworowski
  • szef duszpasterstwa – ks. kapelan Franciszek Lorenc
  • szef sztabu – mjr dypl. Edward Boniecki
  • oficer operacyjny – rtm. dypl. Adam Galica
  • oficer informacyjny – por. kaw. Ignacy Cieplak
  • kwatermistrz – rtm. dypl. Tadeusz Radziukinas
  • szef intendentury – kpt. Konstanty Meyer
  • oficer transportowy – rtm. w st. spocz. Franciszek Józef Hermanowicz
  • oficer uzbrojenia – por. rez. Otton Bigo vel Grygo
  • dowódca saperów – kpt. Paweł Głowacki
  • dowódca łączności – mjr Teodor Berlach-Tukalski
  • naczelny lekarz – mjr dr med. Józef Leszkowicz
  • naczelny lekarz weterynarii – kpt. lek. wet. Tadeusz Sagal
  • komendant Kwatery Głównej – mjr w st. spocz. Janusz Korczyński
  • dowódca szwadronu sztabowego – dowódca por. rez. Bohdan Różycki

Obsada personalna w latach 1921–1939 edytuj

Dowódcy brygady
Szefowie sztabu brygady[a]
  • rtm. p.d. SG Leon Mitkiewicz-Żółłtek (do 15 X 1923 → [[]][15])
  • rtm. adj. szt. Eugeniusz Spasowicz (od 15 X 1923[15])
  • mjr dypl. Witold II Święcicki (do 1 IX 1931 → DOK IX[16])
  • rtm. dypl. Stefan Eichler (1 IX 1931[17] – 1 III 1934 → dyspozycja MSWewn[18].)
  • mjr dypl. kaw. Stanisław VII Piotrowski (1 III[19] – 22 XII 1934 → DOK II[20])
  • rtm. dypl. Leon Pruszanowski (od 22 XII 1934[21])
  • mjr dypl. kaw. Eugeniusz Święcicki (1938 – 1939)
  • mjr dypl. kaw. Edward Boniecki (do 20 IX 1939 → szef sztabu DK „Zaza”)
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[22][b]
  • dowódca brygady – gen. bryg. inż. Zygmunt Podhorski
  • szef sztabu – mjr dypl. Edward Boniecki
  • I oficer sztabu – rtm. dypl. Adam Galica
  • II oficer sztabu – rtm. adm. (kaw.) Jan I Leśniewski
  • dowódca łączności – mjr łączn. Teodor Berlach-Tukalski
  • oficer intendentury – kpt. int. Konstanty Meyer

Żołnierze Brygady (w tym OZ) – ofiary zbrodni katyńskiej edytuj

Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[24]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy / służby (stanowisko) zamordowany
przed mobilizacją we wrześniu 1939
Kosiba Marian[25] kapitan lekarz żołnierz zawodowy praktyka w szpitalu OWar. „Wilno” Charków
Rekosz Stefan podporucznik rezerwy inżynier rolnik Charków
Różycki Bohdan porucznik rezerwy rolnik Charków

Tradycje edytuj

Tradycje pułków Suwalskiej BK przejęła 4 Suwalska Brygada Kawalerii Pancernej im. Generała Brygady Zygmunta Podhorskiego z Orzysza, istniejąca w latach 1994–2000

Uwagi edytuj

  1. ↑ W latach 1924–1929 w dowództwie VII Brygady Kawalerii nie było stanowiska szefa sztabu
  2. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[23].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Zawilski 2019 ↓, s. 801.
  2. ↑ Dodatek Tajny Nr 3 do Dziennika Rozkazów z 26 marca 1937, poz. 19.
  3. ↑ PSZ. Tom I ↓, s. 2/32.
  4. ↑ Majorkiewicz 1972 ↓, s. 49.
  5. ↑ Kosztyła 1976 ↓, s. 175.
  6. ↑ Pluta-Czachowski i Wujcik 1986 ↓, s. 90.
  7. ↑ Kosztyła 1976 ↓, s. 176.
  8. ↑ Majorkiewicz 1972 ↓, s. 50.
  9. ↑ O kawalerii polskiej XX wieku s. 96.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 1 maja 1923 roku, s. 279.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 53 z 5 czerwca 1924 roku, s. 309.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 53 z 5 czerwca 1924 roku, s. 310.
  13. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 12 marca 1929 roku, s. 89.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 223.
  15. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 63 z 27 września 1923 roku, s. 584.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 330.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 322.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 177.
  19. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 150.
  20. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 262.
  21. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 255.
  22. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 542.
  23. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  24. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  25. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5865.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Suwalska_Brygada_Kawalerii&oldid=72267584”