Wikipedia

Czesław Wołłejko

polski aktor

Czesław Wołłejko (ur. 17 marca 1916[1] lub 1920 w Wilnie, zm. 7 lutego 1987 w Warszawie) – polski aktor filmowy, teatralny, telewizyjny i radiowy, a także reżyser i wykładowca. Najbardziej znany z roli barona Krzeszowskiego w serialu Lalka oraz sturmbannführera Geibela w serialu Stawka większa niż życie.

Czesław Wołłejko
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 marca 1916 lub 1920
Wilno

Data i miejsce śmierci

7 lutego 1987
Warszawa

Zawód

aktor, reżyser, wykładowca

Współmałżonek

Halina Czengery
(1942–1961; rozwód)
Ilona Stawińska
(do 1987; jego śmierć)

Lata aktywności

1939–1986

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys Edytuj

Wczesne lata Edytuj

Czesław Wołłejko urodził się w Wilnie. W sprawie jego daty urodzenia istnieją wątpliwości: większość dostępnych internetowych źródeł podaje datę 17 marca 1916 roku, podawał ją także w kwestionariuszach i życiorysach sam aktor. Na jego grobie znajdującym się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach wyryto jednak jako datę narodzin 17 marca 1920 roku. Pochodził z artystycznej rodziny – jego ojciec był tancerzem.

Na początku II wojny światowej trafił do Grodna uciekając z zajętego przez armię radziecką Wilna.

Kariera teatralna i filmowa Edytuj

Debiut teatralny aktora miał miejsce jesienią 1939 roku w Grodnie. Czesław Wołłejko szukał wówczas zajęcia w tamtejszym Państwowym Teatrze Polskim BSRR, którego założycielem i dyrektorem był przedwojenny reżyser teatralny – Aleksander Węgierko. Zachwycony młodym aktorem Węgierko dał mu pierwszy teatralny angaż w komedii Panna Maliczewska Gabrieli Zapolskiej – tym występem początkujący Wołłejko oczarował publiczność i rozpoczął karierę teatralną. Teatr Polski został wkrótce przeniesiony przez władze do Białegostoku, gdzie w 1940 roku Wołłejko skończył studio aktorskie. Po wkroczeniu na te tereny wojsk niemieckich Aleksander Węgierko zniknął w niewyjaśnionych okolicznościach, a Wołłejko osiedlił się w Grodnie ze swoją pierwszą żoną, Haliną Czengery, i pracował jako kelner w restauracji Lux[2].

W 1944 i 1945 roku Wołłejko zaczął grać w Teatrze Wojska Polskiego w Lublinie, a potem w Łodzi. Pierwszą jego rolą był Kacper w Weselu w reżyserii Jacka Woszczerowicza. Rok później wziął udział w łódzkiej Elektrze[3] Jana Giraudoux – spektaklu reżyserowanym przez Edmunda Wiercińskiego, jednak wkrótce przedstawienie zostało zdjęte po oskarżeniach o gloryfikację powstania warszawskiego.

Również w 1946 roku, już w Poznaniu, Czesław Wołłejko zagrał Chlestakowa w Rewizorze[4] w reżyserii Karola Borowskiego, oraz dwie role komediowe – w Domu otwartym i w Wiele hałasu o nic. Od 1948 roku namówiony przez Arnolda Szyfmana Czesław Wołłejko był już aktorem Teatru Polskiego[2]. W 1949 roku Aleksander Zelwerowicz reżyserował w Teatrze Polskiego Radia Pana Jowialskiego – tam Czesław Wołłejko wcielił się w rolę Wiktora i dał się poznać publiczności warszawskiej[5]. W tym samym roku Wołłejko zagrał Alfreda w inscenizacji Bogdana Korzeniewskiego w Mężu i żonie[6], w 1950 roku zaś zagrał rolę tytułową w Don Juanie Moliera, także w reżyserii Korzeniewskiego. To przedstawienie zostało zdjęte przez władzę po 20 spektaklach, lecz aktor zdążył zrobił wrażenie na krytykach i publiczności. W 1952 roku Wołłejko zagrał rolę tytułową w Fircyku w zalotach, w 1953 Albina w Ślubach panieńskich oraz Szczęsnego w Horsztyńskim w reżyserii Edmunda Wiercińskiego. Zagrał także Lorenzaccia – rolę tytułową w spektaklu w reżyserii Wiercińskiego. W 1956 roku wcielił się w Szopena w Lecie w Nohant Iwaszkiewicza w reżyserii Marii Wiercińskiej[2].

W kolejnych latach zagrał w słuchowisku według komedii Alfreda De Musseta Barberyna w reżyserii Wojciecha Maciejewskiego, a z Niną Andrycz w roli tytułowej – był to rok 1962. Pojawił się także w Grubych rybach według komedii Michała Bałuckiego w reżyserii Zbigniewa Kopalki. W tej sztuce partnerował mu m.in. Gustaw Lutkiewicz. W 1967 roku grał w przedstawieniu Jerzego Kreczmara w Panu Jowialskim Fredry – tam zagrał rolę Szambelana. W 1969 roku przeszedł do Teatru Współczesnego, gdzie w Wielkim człowieku do małych interesów w reżyserii tego samego reżysera zagrał Jenialkiewicza. W Teatrze Współczesnym zagrał męża w Szczęśliwym wydarzeniu Mrożka i cara w Kordianie, a w przedstawieniu Wiśniowy sad w reżyserii Macieja Prusa wcielił się w rolę Gajewa. W 1974 roku zagrał także w Królu w kraju rozkoszy – w tym słuchowisku reżyserowanym przez Zbigniewa Kopalko wystąpił u boku m.in. Jerzego Szmidta i Alicji Wyszyńskiej[2].

 
Grób Czesława Wołłejki na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, 23 lipca 2008

Przez krótki okres występował w Teatrze Ateneum – tam grał Ignacego Krasickiego w Wielkim Fryderyku Adolfa Nowaczyńskiego, Fouchégo w Thermidorze Stanisławy Przybyszewskiej, księcia Adama Czartoryskiego w Tryptyku listopadowym Wyspiańskiego w reżyserii Janusza Warmińskiego i króla Stanisława Augusta w Polonezie Jerzego Sity w reżyserii Warmińskiego – tę ostatnią rolę w 1981 roku. W następnych latach Wołłejko wrócił do warszawskiego Teatru Współczesnego, gdzie grał Oberona w Śnie nocy letniej Szekspira w reżyserii Macieja Englerta, ojca w Ślubie Gombrowicza w reżyserii Krzysztofa Zaleskiego, w sztuce Jak się kochają Ayckbourna, w Trzech siostrach, oraz, w 1986 roku, Händela w Kolacji na cztery ręce Barza – to przedstawienie również reżyserował Maciej Englert[2].

Jako aktor filmowy Czesław Wołłejko zadebiutował w 1951 roku wcielając się w rolę Fryderyka Chopina w filmie Aleksandra Forda Młodość Chopina. Kolejną rolą w filmie, dopiero w 1960 roku, był tytułowy Szczęściarz Antoni w komedii Haliny Bielińskiej i Włodzimierza Haupe. Od tego momentu cyklicznie pojawiał się w filmach, takich jak: Czarne skrzydła, Kopernik Czesława i Ewy Petelskich, Zaklęte rewiry i Trędowata. Grał także rozmaite role w serialach telewizyjnych, m.in. w Stawce większej niż życie, Przygodach pana Michała, Lalce z 1977 roku i Rodzinie Połanieckich[2].

Występował również w Teatrze Telewizji, m.in. w Odprawie posłów greckich, Kandydzie, W poszukiwaniu straconego czasu oraz Cudzoziemce i Zemście. Od lat 60. zajmował się też reżyserią przedstawień oraz wykładał na Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Łodzi.

Śmierć Edytuj

Aktor zmarł 7 lutego 1987 roku na zawał serca. Wołłejko odszedł w czasie intensywnych przygotowań do roli Wolanda w Mistrzu i Małgorzacie – sztuce wystawianej na deskach warszawskiego Teatru Współczesnego. Jego rolę przejął Krzysztof Wakuliński.

Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 39B-11-2)[7].

Życie prywatne Edytuj

Wołłejko był dwukrotnie żonaty.

Pierwszą żoną Czesława Wołłejki była Halina Czengery – aktorka, córka dyrektora Teatru Miejskiego w Grodnie. Poznał ją grając jeszcze w Pannie Maliczewskiej, a ślub wzięli w 1942 roku. Owocem trwającego do 1961 roku małżeństwa są dwie córki – urodzona 15 września 1942 roku Jolanta i 13 lat później, 27 maja 1955 roku, Magdalena. Obie, tak jak ich rodzice, zostały aktorkami.

W końcowych latach pierwszego małżeństwa zainteresował się Iloną Stawińską – żoną innego aktora, Tadeusza Plucińskiego, którą w przyszłości poślubił i pozostawali małżeństwem aż do śmierci aktora.

Tadeusz Pluciński z kolei został mężem najstarszej córki Wołłejki – Jolanty.

Filmografia Edytuj

Filmy fabularne[8]
Rok Tytuł Rola Uwagi
1951 Młodość Chopina Fryderyk Chopin debiut filmowy
1960 Szczęściarz Antoni Antoni Grabczyk – urzędnik Urzędu Stanu Cywilnego
1962 Czarne skrzydła dyrektor Coeur
1963 Smarkula dr Bogdan Lewandowski
1966 Kochajmy syrenki Seweryn Patera
1968 Człowiek z M-3 narrator (głos)
1968 Przygoda z piosenką Impresario Cox
1970 Wawelski conventus dowódców Józef Poniatowski film dokumentalny
1971 Milion za Laurę przewodniczący komisji w TV
1971 Jeden dzień króla Stasia lektor (głos) film dokumentalny
1972 Ocalenie pacjent leżący na jednej sali z Małeckim
1972 Kopernik biskup warmiński Łukasz Watzenrode
1973 Drzwi w murze reżyser Malarski
1974 Gniazdo cesarz Otton I Wielki
1975 Zaklęte rewiry baron Humaniewski
1976 Trędowata Maciej Michorowski – dziadek Waldemara
1978 Monodram (głos) film wycinankowy, recytacja
1980 W Łazienkach lektor (głos) film dokumentalny
1980 Zamach stanu Kazimierz Bartel – premier RP po zamachu majowym / świadek w procesie brzeskim
1981 Wielka majówka homoseksualista Radomir Korsz-Umielski – szef „Laboratorium Ekspresji Ciała”
1981 Miłość ci wszystko wybaczy Buczyński – dyrektor teatru
1982 Danton Vadier
1983 Marynia Pławicki – ojciec Maryni
1986 Republika nadziei poseł Lipski – członek Rady Ludowej
Produkcje telewizyjne[8]
Rok Tytuł Rola Uwagi
1955 Spartakus Kajus spektakl telewizyjny
1955 Mąż i żona Wacław spektakl telewizyjny
1957 Śluby panieńskie Albin spektakl telewizyjny
1958 Żeglarz Jan spektakl telewizyjny
1958 Zmarnowane życie Stefan spektakl telewizyjny
1958 Szczęście Frania Otocki spektakl telewizyjny
1958 Komedia konkursowa Bekasiński spektakl telewizyjny
1959 Kaszmirowy szal spektakl telewizyjny
1959 Historia jednej miłości spektakl telewizyjny
1959 Freuda teoria snów spektakl telewizyjny
1960 Troja, miasto otwarte Julian Szarlej spektakl telewizyjny
1960 Świadek spektakl telewizyjny
1960 Mizantrop spektakl telewizyjny
1960 Jonatan i S-ka spektakl telewizyjny
1961 Zapis Margrabia spektakl telewizyjny
1961 Sonety krymskie spektakl telewizyjny
1961 Sceny dramatyczne ze Słowackiego i Puszkina spektakl telewizyjny
1961 Pojedynek u Ninon spektakl telewizyjny
1961 Pieśni spektakl telewizyjny
1961 Pan Pickwick w tarapatach spektakl telewizyjny
1961 Odprawa posłów greckich Aleksander spektakl telewizyjny
1961 Lata nauki Wilhelma Meistra Horacy spektakl telewizyjny
1961 Kraszewski w Warszawie Pan Kwasikowski spektakl telewizyjny
1961 Dom pychy spektakl telewizyjny
1961 Brat marnotrawny spektakl telewizyjny
1962 Konsekwentna żona spektakl telewizyjny
1962 Intruz spektakl telewizyjny
1962 Hedda Gabler spektakl telewizyjny
1962 Świadkowie albo nasza mała stabilizacja spektakl telewizyjny
1963 Syn marnotrawny Syn marnotrawny spektakl telewizyjny
1963 Sędzia i jego kat spektakl telewizyjny
1963 Prawo męża spektakl telewizyjny
1963 Kaprys spektakl telewizyjny
1964 Tonio Kruger spektakl telewizyjny
1964 Przygoda florencka Andrzej spektakl telewizyjny
1964 Miód kasztelański Pan Jacek Sołoducha spektakl telewizyjny
1964 Kandyd Kandyd spektakl telewizyjny
1964 Dudek Ernest Redillon spektakl telewizyjny
1964 Człowiek z głową Nawrocki spektakl telewizyjny
1965 Stawka większa niż życie Obersturmbannführer Geibel spektakl telewizyjny, odc. 4 pt. „E-19 działa”
1965 Stanisław i Bogumił Wratysław spektakl telewizyjny
1965 Piękny i nieczuły spektakl telewizyjny
1965 Pierścień Wielkiej Damy Graf Szeliga spektakl telewizyjny
1965 Nie ma Albertyny spektakl telewizyjny
1965 Księga Hioba Macierzan spektakl telewizyjny
1965 Drzwi muszą być albo otwarte albo zamknięte Hrabia spektakl telewizyjny
1966 Trzeci maja. Dramat z roku 1971 Król Stanisław August Poniatowski spektakl telewizyjny
1966 Przyznaję się do winy Kruger spektakl telewizyjny
1966 Pocztówka z Buenos Aires Amadeusz spektakl telewizyjny
1966 Odprawa posłów greckich Poseł spektakl telewizyjny
1966 Horsztyński Garnosz spektakl telewizyjny
1967 To jest twój nowy syn inżynier Roland „Żuczek” film telewizyjny
1967 Duch z Canterville duch Simona Canterville / lord Canterville – potomek Simona film telewizyjny, dwie role
1967 Stawka większa niż życie sturmbannführer Geibel serial telewizyjny, odcinek: 8 pt. „Wielka wsypa”
1967 Pan Damazy Rejent Bajdalski spektakl telewizyjny
1967 Pajęczyna Amadeusz spektakl telewizyjny
1967 Nie igra się z miłością Baron spektakl telewizyjny
1967 Mord w hurtowni Kapitan MO spektakl telewizyjny
1967 Maliniarz Kerz spektakl telewizyjny
1968 Spokojna noc spektakl telewizyjny
1968 Król i aktor Król Stanisław August Poniatowski spektakl telewizyjny
1968 Król Król spektakl telewizyjny
1968 Kobieta w trudnej sytuacji Mecenas spektakl telewizyjny, także reżyser
1968 Czy to jest miłość Mąż spektakl telewizyjny
1968 Anatol Anatol spektakl telewizyjny
1969 Takie czasy Julian Skupień spektakl telewizyjny
1969 Rybka we czworo Rudolf spektakl telewizyjny
1969 Przygody pana Michała biskup serial telewizyjny, odcinki: 2 pt. „Hetmański ordonans”, 12 pt. „Dymy nad twierdzą”, 13 pt. „Hektor Kamieniecki”
1969 Najlepszy kolega dyrektor szkoły film telewizyjny
1969 Gniewko, syn rybaka Wincenty z Szamotuł serial telewizyjny, odcinki: 3 pt. „Spisek” i 5 pt. „Ta wieś nazywa się Płowce”
1969 Drugi strzał spektakl telewizyjny
1969 Burza Tichon spektakl telewizyjny
1970 Lekcja profesor spektakl telewizyjny
1970 Książę sezonu Stefan Pulman film telewizyjny
1970 Cudzoziemka Adam spektakl telewizyjny
1971 Kryształ profesor Borczyk film telewizyjny
1971 Diament radży książę Floryzel Czeski film telewizyjny, rola dubbingowana przez Igora Przegrodzkiego
1972 Zemsta Rejent Milczek spektakl telewizyjny
1972 Przeklęte podwórze Karadżicz spektakl telewizyjny
1972 Pani Bovary Flaubert spektakl telewizyjny
1972 Kopernik biskup warmiński Łukasz Watzenrode serial telewizyjny oparty na filmie o tym samym tytule, odcinki: 1 pt. „Niebo” i 2 pt. „Ziemia”
1972 Intryga i miłość Prezydent spektakl telewizyjny
1972 12 krzeseł Narrator (głos) spektakl telewizyjny
1973 Pierwszy dzień wolności Anzelm spektakl telewizyjny
1973 Łabędzia pieśń spektakl telewizyjny
1973 Dziś wieczór arszenik Lorenzo spektakl telewizyjny
1974 Opowieść starego Arbatu Balasnikow spektakl telewizyjny
1974 Król i aktor Król Stanisław August Poniatowski spektakl telewizyjny
1975 Zawodowy gość Leonidas spektakl telewizyjny, także reżyser
1975 Dom pod miastem Vatori spektakl telewizyjny
1975 Biała owca w rodzinie James spektakl telewizyjny
1975 Arszenik i stare koronki Dr Epstein spektakl telewizyjny
1976 Wystarczy jeden telefon Rabel spektakl telewizyjny
1976 Ożenek Koczkariow spektakl telewizyjny
1976 Karnawał Naje spektakl telewizyjny
1976 Daleko od Sodomy Sid spektakl telewizyjny
1977 Lalka baron Krzeszowski serial telewizyjny, odcinki: 1 pt. „Powrót”, 3 pt. „Wielkopańskie zabawy”, 8 pt. „Damy i kobiety”
1978 Życie na gorąco prezes Cluny serial telewizyjny, niewymieniony w napisach końcowych
1978 Słodkie szaleństwo Daniel spektakl telewizyjny, także reżyser
1978 Rodzina Połanieckich Pławicki – ojciec Maryni serial telewizyjny, 7 odcinków
1979 Koncert Gustaw Heing spektakl telewizyjny, także reżyser
1981 Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy profesor Kramer serial telewizyjny, odcinek: 12 pt. „Państwo w państwie”, niewymieniony w napisach końcowych
1985 Zamach stanu Kazimierz Bartel – premier RP po zamachu majowym / świadek w procesie brzeskim serial telewizyjny, odcinki: 2-4

Odznaczenia i nagrody Edytuj

Przypisy Edytuj

  1. ↑ Marta Fik: Trzydzieści pięć sezonów. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1981, s. 464. ISBN 83-221-0147-3.
  2. ↑ a b c d e f Rozmowa Joanny Godlewskiej i Iwony Malinowskiej w audycji Polskiego Radia.
  3. ↑ Strona e-teatr.pl.
  4. ↑ Rewizor.
  5. ↑ Pan Jowialski.
  6. ↑ Mąż i żona.
  7. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
  8. ↑ a b Czesław Wołłejko w bazie filmpolski.pl
  9. ↑ 15 stycznia 1955 M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400, s. 1633.
  10. ↑ 11 lipca 1955 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki” M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144.
  11. ↑ a b c d e f g Lista odznaczeń i nagród Czesława Wołłejki, FilmPolski.pl.

Linki zewnętrzne Edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czesław_Wołłejko&oldid=71131428”