Wikipedia:Artykuły na medal/Kwiecień Czerwiec 2021

Rokitnik zwyczajny – gatunek rośliny z rodziny oliwnikowatych. Występuje w Europie oraz Azji. Jest światłolubnym gatunkiem pionierskim rosnącym na górskich stokach, w dolinach rzek i wzdłuż wybrzeży morskich. W Polsce naturalne jego stanowiska znajdują się tylko nad wybrzeżem Bałtyku. Gatunek często jest uprawiany jako roślina ozdobna, rośnie też jego popularność jako rośliny sadowniczej. Ze względu na małe wymagania i tworzenie odrostów korzeniowych obsadzane są nim skarpy, hałdy i wydmy w celu ich umocnienia i ochrony przed erozją. Owoce i przetwory z nich, z powodu znacznego udziału substancji biologicznie aktywnych, uznawane są za żywność funkcjonalną, są też one i inne części tych roślin używane jako lecznicze i do wyrobu kosmetyków. Gatunek odgrywa istotną rolę biocenotyczną – związane są z nim liczne grzyby, bezkręgowce; stanowi miejsce lęgów, odpoczynku i żerowania wielu ptaków. Jego siedliska na wybrzeżach w Unii Europejskiej wymagają ochrony w sieci Natura 2000. W Polsce na stanowiskach naturalnych rokitnik objęty jest także ochroną gatunkową.

Siłownie wodne we Wrocławiu – stanowią fragment infrastruktury Wrocławskiego Węzła Wodnego. Początkowo były to młyny wodne oraz inne siłownie wodne dla zlokalizowanych nad brzegami rzek zakładów, takich jak tartaki, folusze, kuźnie czy pompownie. W czasach współczesnych siłownie te były stopniowo likwidowane lub część z nich została zniszczona podczas działań wojennych i nieodbudowana. W ich miejsce powstały elektrownie wodne. Ze względu na ograniczone możliwości, związane z niewielkimi spadami występującymi na stopniach wodnych we Wrocławiu, oraz brak możliwości budowy zbiorników na zurbanizowanym i równinnym terenie, powstałe na obszarze miasta elektrownie wodne to przepływowe małe elektrownie wodne.

Obóz jeniecki w Sandakanie – obóz jeniecki z okresu II wojny światowej, urządzony przez Cesarską Armię Japońską w pobliżu Sandakanu, stolicy brytyjskiego protektoratu Borneo Północne. W latach 1942–1945 skierowano doń 2850 alianckich jeńców wojennych, w tym 2026 Australijczyków oraz 824 Brytyjczyków. Jeńców wykorzystywano jako siłę roboczą przy budowie japońskiego lotniska wojskowego. Warunki bytowe i traktowanie, początkowo znośne, stopniowo się pogarszały, zwłaszcza po tym, gdy latem 1943 roku Kempeitai zlikwidowała jeniecką konspirację. W obozie szerzyły się głód i choroby, a jeńcy padali ofiarą bestialstwa strażników. Na początku 1945 roku japońskie dowództwo podjęło decyzję o ewakuacji jeńców na zachodnie wybrzeże protektoratu. Przeprawa szlakiem o długości około 250 kilometrów, wiodącym przez bagna i pokryte gęstą puszczą góry, przekształciła się w „marsze śmierci”. Spośród 2434 jeńców, którzy znaleźli się w obozie i nie opuścili go do czasu rozpoczęcia „marszów śmierci”, ocalało zaledwie sześciu Australijczyków – byli to wyłącznie uciekinierzy. Pozostali jeńcy zginęli w Sandakanie, w trakcie „marszów śmierci” lub w prowizorycznych obozach w Ranau.

Jauréguiberry – francuski pancernik z końca XIX wieku. Był jedną z pięciu podobnych do siebie jednostek zamówionych w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1890 roku. Okręt wypierał 11 818 ton, a jego główną artylerię stanowiły dwa działa kalibru 305 mm i dwa kalibru 274 mm, uzupełniane przez osiem dział kal. 138 mm. Zwodowany 27 października 1893 roku w stoczni Société Nouvelle des Forges et Chantiers de la Méditerranée w La Seyne-sur-Mer, został przyjęty do służby w Marine nationale 17 maja 1897 roku. Nazwę otrzymał na cześć wadm. Jeana Bernarda Jauréguiberry’ego – dwukrotnego ministra marynarki wojennej. Służył na Morzu Śródziemnym oraz Oceanie Atlantyckim, biorąc udział w I wojnie światowej. Z czynnej służby został wycofany w czerwcu 1920 roku, pełniąc następnie rolę hulku. Okręt został zezłomowany w 1934 roku.

Deutsches Eck – sztuczny cypel, położony w Koblencji, przy ujściu Mozeli do Renu. Został usypany na początku lat 90. XIX wieku jako miejsce do budowy pomnika cesarza Wilhelma I. Za projekt mającego postać konnego posągu stojącego na wysokim cokole pomnika odpowiadali architekt Bruno Schmitz oraz rzeźbiarz Emil Hundrieser. Pod koniec II wojny światowej, w 1945 roku konny posąg cesarza został zniszczony wskutek trafienia amerykańskim pociskiem artyleryjskim. W następnych latach pojawiły się nieuwzględniające odbudowy konnego posągu inicjatywy przeprojektowania Deutsches Eck, z których najważniejszą był zorganizowany przez rządzące Koblencją francuskie władze wojskowe konkurs architektoniczny. W konkursie tym wybrano 20 projektów, jednak żaden nie doczekał się realizacji. W 1953 roku pusty cokół pomnika został przekształcony w „pomnik jedności niemieckiej”. Czterdzieści lat później pomnik przywrócono do pierwotnej formy, ustawiając na cokole rekonstrukcję zniszczonego konnego posągu Wilhelma I. Obecnie Deutsches Eck wraz z pomnikiem uchodzi za największą atrakcję turystyczną Koblencji, każdego roku odwiedzaną przez ponad 2 miliony ludzi. Jest również częścią tzw. Oberes Mittelrheintal, odcinka doliny środkowego Renu wpisanego w 2002 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Podsumowanie startów zespołu Lotus w Formule 1 – w 1954 roku założyciel firmy Lotus Engineering, Colin Chapman, wydzielił z niej spółkę-córkę, nazwaną Team Lotus, która miała być odpowiedzialna za sporty motorowe. W Formule 1 Team Lotus zadebiutował w sezonie 1958 podczas Grand Prix Monako, w którym to Lotusem 12 ścigali się Cliff Allison oraz Graham Hill. Jako konstruktor samochodów pierwsze zwycięstwo Lotus odniósł w Grand Prix Monako 1960, kiedy to Lotusem 18 triumfował ścigający się dla R.R.C. Walker Racing Team Stirling Moss. Dla fabrycznego zespołu Lotusa pierwsze zwycięstwo odniósł natomiast Innes Ireland w sezonie 1961 podczas Grand Prix Stanów Zjednoczonych. Na początku lat dziewięćdziesiątych zespół zaczął przeżywać problemy finansowe, a po Grand Prix Włoch 1994 na skutek długów został przejęty przez zarząd komisaryczny. Na początku 1995 roku Lotus wskutek zadłużenia wycofał się z rywalizacji w Formule 1. Powrócił do niej w sezonie sezonie 2010. Przed sezonem 2016 zespół został przejęty przez Renault.

Thor – amerykański film akcji z elementami science fantasy z 2011 roku na podstawie serii komiksów o superbohaterze o tym samym imieniu wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię odpowiadał Kenneth Branagh. Tytułową rolę zagrał Chris Hemsworth, a obok niego w rolach głównych wystąpili m.in.: Natalie Portman, Tom Hiddleston oraz Stellan Skarsgård. Jest to historia Thora, następcy tronu z Asgardu, który zostaje wygnany z ojczyzny na Ziemię, gdzie poznaje astrofizyczkę Jane Foster. Pozbawiony swoich nadludzkich możliwości musi powstrzymać swojego adoptowanego brata Lokiego w przejęciu tronu Asgardu. Thor wchodzi w skład I Fazy Marvel Cinematic Universe. Jest to czwarty film należący do tej franczyzy i tworzy on jej pierwszy rozdział zatytułowany The Infinity Saga. Powstały jego dwie kontynuacje: Thor: Mroczny świat z 2013 roku oraz Thor: Ragnarok z 2017 roku. Światowa premiera filmu miała miejsce 17 kwietnia 2011 roku w Sydney. Przy budżecie 150 milionów dolarów Thor zarobił prawie 450 milionów dolarów. Film otrzymał również przeważnie pozytywne oceny od krytyków.

Rogelio Chávez (ur. 28 października 1984 w Tula de Allende) – meksykański piłkarz występujący głównie na pozycji prawego obrońcy, reprezentant kraju. Jest wychowankiem klubu Cruz Azul, w którym spędził większość swojej kariery. Zdobył z nim cztery wicemistrzostwa Meksyku. Na arenie międzynarodowej wygrał Ligę Mistrzów CONCACAF oraz dwukrotnie dotarł do finału tych rozgrywek. Wziął również udział w klubowych mistrzostwach świata. W barwach Cruz Azul przez 11 lat wystąpił w 304 spotkaniach. W lidze meksykańskiej przez krótki czas występował także w klubach CF Pachuca oraz Atlas FC. Następnie grał w FBC Melgar, z którym wywalczył wicemistrzostwo Peru. Pod koniec kariery został piłkarzem Arki Gdynia, na mocy umowy partnerskiej tego klubu z jednym z meksykańskich miast. Dla gdyńskiego zespołu nie zagrał jednak w żadnym oficjalnym meczu. Rozegrał jedno towarzyskie spotkanie w reprezentacji Meksyku, w kwietniu 2014 roku przeciwko Stanom Zjednoczonym (2:2).

Rynek we Wrocławiu – średniowieczny plac targowy we Wrocławiu, obecnie centralna część strefy pieszej. Jeden z największych rynków staromiejskich Europy, z największymi ratuszami w Polsce. Rynek wrocławski, według Olgierda Czernera, obejmuje cały teren placu wraz z wszystkimi elementami architektonicznymi znajdującym się na jego obszarze oraz zabudowę otaczającą plac z czterech stron. Rynek tworzy układ urbanistyczny wraz z przekątniowo przyległym placem Solnym oraz placem wokół kościoła św. Elżbiety. Do Rynku prowadzi 10 ulic – po dwie w każdym narożniku: do południowo-wschodniego narożnika ulica Świdnicka i Oławska, do północno-wschodniego Wita Stwosza i Kuźnicza, do północno-zachodniego Odrzańska i św. Mikołaja, a do narożnika południowo-zachodniego przylega plac Solny z ulicami Ruską i Gepperta. Na pierzei wschodniej dochodzi ulica Kurzy Targ, a na północnej wąska ulica Więzienna. Na pierzei południowej znajduje się Przejście św. Doroty przechodzące w Zaułek Jerzego Grotowskiego. Centralną część Rynku zajmuje blok śródrynkowy skręcony o 7° w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara, składający się ze Starego Ratusza, Nowego Ratusza oraz kamienic.

Białoruś w Konkursie Piosenki Eurowizji – Białoruś uczestniczy w Konkursie Piosenki Eurowizji od edycji 2004. Od czasu debiutu konkursem na Białorusi zajmuje się publiczny nadawca Narodowa Państwowa Kompania Radiowo-Telewizyjna Republiki Białorusi (BTRC). Pierwszym reprezentantem kraju w konkursie był duet Alexandra & Konstantin z utworem „My Galileo”. Para zaprezentowała swoją piosenkę w półfinale konkursu i zajęła w nim ostatecznie 19. miejsce na 22 uczestników, nie kwalifikując się do stawki finałowej. Najwyższy wynik dla kraju zdobył Dzmitryj Kałdun, zajmując szóste miejsce z utworem „Work Your Magic” w finale konkursu w 2007 roku. Na szesnaście startów Białorusi w konkursie, jedynie sześciu krajowym reprezentantom udało się awansować do finału festiwalu. W 2021 roku kraj został zdyskwalifikowany z udziału w konkursie, ponieważ dwa zgłoszone przez nadawcę utwory nie spełniały zasad konkursu.

Półkozic – polski herb szlachecki, noszący zawołania Połkoza oraz Połukoza. Występował głównie w ziemi krakowskiej, sandomierskiej, lubelskiej, łęczyckiej oraz sieradzkiej. W wyniku unii horodelskiej w 1413 roku przeniesiony na Litwę. Najwcześniejsze źródło heraldyczne wymieniające herb to datowane na lata 1464–1480 Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae polskiego historyka Jana Długosza, który zalicza go do rdzennie polskich. Zapisuje on informacje o herbie wśród 71 najstarszych polskich herbów szlacheckich. Spośród około 270 rodów używających Półkozica, największe znaczenie uzyskali Ligęzowie. Chorągiew z Półkozicem Jana Ligęzy brała udział w Bitwie pod Grunwaldem. Adam Mickiewicz spopularyzował ten herb, przypisując go w Panu Tadeuszu fikcyjnej rodzinie Horeszków.

José Cardona (ur. 27 lutego 1939 w El Bejuco, zm. 30 stycznia 2013 w San Pedro Suli) – honduraski piłkarz z obywatelstwem hiszpańskim występujący na pozycji prawego skrzydłowego, reprezentant kraju. Jest uznawany za jednego z najwybitniejszych piłkarzy w historii Hondurasu i całej Ameryki Centralnej. Karierę rozpoczynał w rodzinnym Hondurasie, gdzie w wieku 17 lat w barwach Club Hibueras zdobył mistrzostwo kraju i tytuł króla strzelców ligi. W 1957 roku przeszedł do portugalskiego Lusitano GC, zostając tym samym pierwszym w historii honduraskim piłkarzem w klubie z Europy. W 1961 roku otrzymał hiszpańskie obywatelstwo i został powołany do wstępnej kadry reprezentacji Hiszpanii na mistrzostwa świata w Chile. W 1964 roku został piłkarzem Atlético Madryt, w którym również grał przez 6 sezonów. Zdobył z nim dwa tytuły mistrza Hiszpanii oraz puchar Hiszpanii. Ogółem w barwach Atlético strzelił 42 gole. Karierę piłkarską zakończył w honduraskim Real CD España.

Ant-Man i Osa – amerykański fantastycznonaukowy film akcji z 2018 roku na podstawie komiksów o superbohaterach Ant-Man i Wasp wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię filmu odpowiadał Peyton Reed. Tytułowe role zagrali Paul Rudd oraz Evangeline Lilly. W filmie Scott Lang (Ant-Man) łączy siły z Hope Van Dyne (Osa) i wspólnie otrzymują nową misję od Hanka Pyma, podczas której odkrywają sekrety z przeszłości. Ant-Man i Osa wchodzi w skład III Fazy Marvel Cinematic Universe, jest to dwudziesty film należący do tej franczyzy i stanowi on część jej pierwszego rozdziału zatytułowanego The Infinity Saga. Jest on kontynuacją filmu Ant-Man z 2015 roku. Światowa premiera filmu miała miejsce 25 czerwca 2018 roku w Los Angeles. Przy budżecie 162 milionów dolarów Ant-Man i Osa zarobił prawie 623 miliony dolarów. Otrzymał on również pozytywne oceny od krytyków.

Mistrz świata konstruktorów Formuły 1 – tytuł przyznawany po zakończeniu sezonu przez Fédération Internationale de l’Automobile (FIA) konstruktorowi, który uzyskał największą liczbę punktów w ciągu całego sezonu. Po raz pierwszy tytuł mistrza świata konstruktorów przyznano w sezonie 1958 zespołowi Vanwall. Różne kombinacje samochodu i silnika są uznawane za różnych konstruktorów. Klasyfikacje obliczane są przez dodanie punktów zdobytych przez kierowców danego konstruktora w każdym wyścigu w sezonie. Do sezonu 1979 do punktacji wliczane były punkty najlepszych kierowców danego konstruktora w danym wyścigu. Tylko dziesięć razy w barwach zespołu, który wywalczył tytuł mistrzowski w danym sezonie wśród konstruktorów nie startował mistrz świata kierowców tegoż sezonu. W trakcie 62 sezonów tytuł mistrzowski został przyznany 14 różnym konstruktorom. Najbardziej utytułowanym zespołem jest Scuderia Ferrari, ma on na koncie 16 tytułów mistrzowskich, w tym 6 z rzędu w latach 1999–2004.

Dyskografia OneRepublic – amerykańskiego zespołu poprockowego, składa się z czterech albumów studyjnych, dwudziestu sześciu singli oraz dwaudziestu pięciu teledysków. Założony w 2002 roku, zespół po raz pierwszy zyskał komercyjny sukces kiedy remiks utworu Apologize wykonany przez amerykańskiego producenta Timbalanda został oficjalnie wydany w 2007 roku. Utwór dotarł do miejsca pierwszego w szesnastu krajach świata. Debiutancki album studyjny OneRepublic, Dreaming Out Loud wydany został w listopadzie 2007 roku. Album dotarł do czternastej pozycji amerykańskiego notowania Billboard 200 oraz został odznaczony certyfikatem złotej płyty przyznanym przez RIAA. Drugi album studyjny grupy, Waking Up został wydany w listopadzie 2009 roku. Album dotarł do dwudziestej pierwszej pozycji notowania Billboard 200 i odznaczony został certyfikatem platynowej płyty w Niemczech oraz w Austrii. Trzeci album studyjny grupy, Native ukazał się w marcu 2013 roku i uzyskał status platynowej płyty w Stanach Zjednoczonych. W październiku 2016 roku zespół wydał czwarty album zatytułowany Oh My My. Album dotarł do trzeciego miejsca listy Billboard 200