Dyskusja portalu:Biologia/Roślina
Propozycje edytuj
Archiwum kącika botanicznego edytuj
Rdest (Polygonum L.) jest rodzajem roślin należących do rodziny rdestowatych. Rośliny zaliczane do tego rodzaju mają bardzo zmienny wygląd, od roślin jednorocznych nie przekraczających 5 cm wysokości, przez 3-4 metrowe byliny, po zdrewniałe winorośle oplatające 20-30 metrowe drzewa.
Niektóre gatunki, w tym rdest wężownik, to rośliny lecznicze. Mieszanki ziołowe z dodatkiem kłącza wężownika stosowane są między innymi do płukania jamy ustnej i gardła, przy zapaleniu śluzówek, anginie i pleśniawkach. Jego odmiany są także cenionymi roślinami ozdobnymi.
Ciekawym przedstawicielem tego rodzaju jest rdest ziemnowodny, który wykształca dwie formy: wodną i lądową. Forma wodna występuje przeważnie na niżu w wodach stojących lub na łąkach okresowo podmokłych. Forma ziemna rośnie w szuwarach, rowach, na wilgotnych polach i siedliskach ruderalnych, preferuje gliniaste i wilgotne gleby nizinne.
- Pozycja w systemie Reveala
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa goździkowe (Caryophyllidae Takht.), nadrząd Polygonanae Takht. ex Reveal, rząd rdestowce (Polygonales Dumort.), rodzina rdestowate (Polygonaceae Juss.), podrodzina Polygonoideae Eaton, plemię Polygoneae Rchb., podplemię Polygoninae Horan., rodzaj rdest (Polygonum L.)
Jemioła (Viscum L.) - rodzaj pasożytniczych roślin z rodziny jemiołowatych. Obejmuje około 70 gatunków pospolitych na całym świecie roślin pasożytniczych lub częściowo pasożytniczych rosnących na drzewach. Jemioły są roślinami leczniczymi i trującymi.
W koronach drzew, w których pasożytuje, jemioła tworzy kuliste kępy. Jej pędy są oliwkowozielone, kruche, pozornie widełkowato rozgałęzione. Po liczbie rozwidleń można ocenić wiek rośliny. Zawsze jedeno rozwidlenie przyrasta na rok. Liście jemioły są skórzaste, szerokolancetowate, całobrzegie, zimozielone, osadzone na pędach parami (naprzeciwlegle), siedzące. Ma niepozorne kwiaty umieszczone w wiązkach w rozwidleniach pędów. Wytwarzaja soczyste jagody, które są zjadane przez ptaki, zwłaszcza drozdy i jemiołuszki.
Już w starożytności jemioła uważana była za dar bogów. Przypisywano jej właściwości magiczne. Szczególnie rośliny rosnące na dębach (prawdopodobnie okazy podobnego do jemioły gązewnika) uchodziły za talizman, ponad który nie było większej świętości. Druidzi traktowali ją w sposób szczególny - ścinanie jemioły było ważnym obrzędem w ich wierzeniach. Zbierano ją w dniu zimowego przesilenia dnia z nocą, a także na przełomie wiosny i lata. Ścięte pędy świętej jemioły leczyły niemal wszystkie choroby, jednały pomyślność, włożone do wazonu lub podwieszone pod sufitem chroniły dom przed złymi mocami, zapobiegały pożarom, a już powstałe wygaszały. Pędy jemioły sprowadzały do domu szczęście i bogactwo, spełniały ludzkie życzenia i marzenia, noszona przy sobie zapewniać miała potencję seksualną. Niestety również jako pasożyty życia miały sprowadzać na aurę małżeństwa złe dni.
Kiedyś jemioła była lekiem na wszystko, obecnie wyciąg z jej pędów i liści stosuje się pomocniczo w leczeniu choroby nadciśnieniowej (obniża ciśnienie tętnicze krwi). Zastosowanie lecznicze jemioła posiada jedynie, kiedy zerwana jest w okresie od października do połowy grudnia oraz od marca do końca kwietnia.
Lipa (Tilia) – rodzaj długowiecznych drzew należący do rodziny lipowatych. Rosną w umiarkowanej strefie półkuli północnej. Zalicza się do niego ok. 30 gatunków, z czego w Polsce występują trzy: lipa drobnolistna (Tilia cordata), lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos) i uprawiana lipa srebrzysta (Tilia tomentosa).
Lipy to zwykle okazałe drzewa zrzucające liście na zimę. Stosunkowo krótki i przeważnie prosty pień posiada czasami odrosty u podstawy. U starszych okazów osiąga imponującą grubość. Kora jest ciemnoszara lub szarobrunatna, z biegnącymi wzdłuż spękaniami i sieciowato rozgałęzionymi listewkami, jednak niezbyt grubo i głęboko rzeźbiona. Pączki z dwoma lub trzema łuskami mogą być bardzo różnej wielkości, podłużnie owalne, z przodu zaokrąglone. Liście są pojedyncze, skrętoległe, sercowate, u nasady często lekko asymetryczne, o karbowano-piłkowanych brzegach.
Lipy to rośliny ozdobne, często sadzone przy kościołach lub w parkach, jako drzewa alejowe. Ich drewno jest bardzo cenne, miękkie, łatwe w obróbce, stosowane w rzeźbiarstwie, snycerstwie, do wyrobu instrumentów muzycznych. Ponadto, lipy to rośliny miododajne. Z nektaru ich kwiatów pszczoły wytwarzają tzw. miód lipowy, o żółtym lub zielonkawożółtym kolorze w stanie płynnym. Miód ten zachowuje wyraźny zapach lipy, a w smaku lekką goryczkę. Niektóre gatunki to rośliny lecznicze. Surowiec zielarski stanowi kwiatostan (lipa drobnolistna i lipa szerokolistna), chociaż dawniej do leczenia używano nie tylko kwiatów lecz również kory i liści. Kwiatostan zawiera ponad 20 flawonoidów, fitosterole, terpeny, garbniki, pektyny, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminę C i PP. Napar z kwiatów lipy działa napotnie i przeciwgorączkowo, moczopędnie, sokopędnie, uspokajająco oraz przeciwskurczowo. Łagodzi także kaszel.
Malina to nazwa zbiorowa gatunków z rodzaju Rubus L. W polsce występują: malina kamionka Rubus saxatilis, malina moroszka Rubus chamaemorus - gatunek pod ochroną prawną, malina tekszla Rubus arcticus i malina właściwa Rubus idaeus. Malina kamionka występuje w zaroślach, młodnikach i lasach mieszanych i liściastych. Rzadziej spotyka się ją w sztucznych drzewostanach szpilkowych. Najchętniej rośnie na miejscach skalistych, zwłaszcza w górach, gdzie można ją znaleźć jeszcze na wysokości 2000-2400 m n.p.m. Preferuje gleby wapienne i próchnicze. Ma nieliczne szkarłatne owoce typu pestkowcowego, które są słabo połączone. Tworzą one owoc zbiorowy. Co prawda powstają niezwykle rzadko, ale są jadalne. Malinę mroszkę także łatwo spotkać w lasach. W Skandynawii wykonuje się z niej przetwory (dżemy, wina) nazywane "multe" lub "molte" (Norwegia), "hjortron" (Szwecja), "lakka" (Finlandia). Są narodowym przysmakiem. Jest ona chroniona w Polsce. Z maliny tekszla sporządza się między innymi likiery. Występuje ona głównie poza północnym kołem polarnym.
Najbardziej znana jest jednak malina właściwa. Jest ona często sprzedawana i uprawiana. Występuje także w lasach. Ma także właściwości lecznicze. Jej owoce mają działanie napotne. Zawierają też wiele witamin. Zaczęto ją uprawiać już w średniowieczu. Dawniej odwar z liści w mieszance z potażem wykorzystywano do farbowania włosów na czarno. Maliną właściwą żywią się gąsienice motyli, m. in. niedźwiedźiówki włodarki i barczatki wilczomleczówki.
Nagietek lekarski (Calendula officinalis L.), pazurki (Mazowsze), miesięcznica (Wlkp.), paznokietki (krakowskie) - gatunek rośliny jednorocznej należącej do rodziny astrowatych (Asteraceae Dumort). Prawdopodobnie pochodzi z terenów śródziemnomorskich lub Iranu, gdzie spotykany jest do dzisiaj na stanowiskach naturalnych. Uprawiany w Polsce efemerofit.
Są to rośliny zielne. Mają wzniesioną, bogato ugałęzioną łodygę pokrytą włoskami. Nie osiąga ona więcej niż 50 cm i jest bardzo łamliwa. Kwiaty nagietków są zebrane w koszyczki na szypułkach. Mają żółty albo pomarańczowy kolor. Koszyczki charakteryzują się przyjemnym, łagodnym zapachem. Owocem jest sierpowato wygięta niełupka. Korzeń rośliny jest palowy, ale bardzo rozgałęziony.
.jpg)
Są uprawiana w ogrodach jako rośliny ozdobne. Mają też właściwości lecznicze. Surowcem zielarskim są kwiaty brzeżne (języczkowe) nagietka (bez dna kwiatostanowego) - Flos Calendule (Flos sine calicis). Polska farmakopea dopuszcza do obrotu tylko niektóre rodzaje kwiatów. Wytwarza się z nich olejki eteryczne, stosowane w leczeniu ran, owrzodzeń a nawet chorób zakażnych. Pierwsze wzmianki o zastosowaniu nagietka w medycynie pochodzą z XII w. Hildegarda z Bingen w swej recepcie na zatrucie z roku 1150 pisze: kto by zjadł truciznę, albo gdy kogoś chciano otruć, niech zaparzy nagietka w wodzie, wyciśnie go i ciepły położy na żołądek. Nagietek truciznę rozrzedzi i wypędzi z wnętrzności. Potem niech chory zagotuje wino i wrzuci doń trochę nagietka, a to znowu zagotuje i wypije. W ten sposób z jego ciała wyjdzie wszystko, co było trucizną, albo przez nos, albo w ślinie wykasłanej i wyplutej. W przeszłości liście nagietków były wykorzystywane jako warzywo.
Przeczytaj więcej o nagietku...
Dąb (Quercus L.) to nazwa rodzajowa drzew, rzadziej wysokich krzewów, zaliczanych do rodziny bukowatych. Należy do niego ok. 600 gatunków roślin występujących prawie wyłącznie w strefie umiarkowanej na półkuli północnej oraz w wyższych partiach gór strefy tropikalnej. Liście niektórych dębów nie opadają na zimę. Rośliny z tego rodzaju są rozdzielnopłciowe, jednopienne i wiatropylne. Owoc dębu nazywany jest potocznie żołędziem, choć naprawdę jest to orzech.
Kora dębu zawiera dużą ilość taniny i od stuleci jest stosowana z powodzeniem w garbarstwie do wyprawiania skór. Poza tym w przemyśle ceni się także drewno tych roślin. Długowieczność i okazały wygląd dębów od wieków robiły na ludziach duże wrażenie. Stare okazy czczone były jako przybytek bóstw przez większość pierwotnych ludów Europy. Starożytni Rzymianie i Grecy wierzyli, że dąb jest siedzibą ich najwyższych bóstw - Jowisza i Zeusa. Wzmianki o tych drzewach znajdują się także w Starym Testamencie, gdzie czytamy o Abrahamie siadającym pod dębami Mamre. Niektóre ludy uważały dęby za drzewa - wyrocznie, na podstawie ich stanu przepowiadano pogodę i urodzaj. Z obserwacji tych drzew wynikało, że pioruny uderzały w nie najczęściej, nie czyniąc przy tym poważniejszych szkód. Ludy celtyckie i słowiańskie także musiały być pod wrażeniem okazałości dębów, gdyż lokalizowały swoje miejsca kultu przeważnie w starych dąbrowach. Okazy jemioły rosnące na dębach uchodziły za szczególny talizman, prawdopodobnie ze względu na rzadkie występowanie. Motyw żołędzi pojawiający się m.in. w heraldyce był symbolem siły, szlachetności i sławy.
Goryczka (Gentiana L.) to nazwa rodzaju roślin należących do rodziny goryczkowatych. Wszystkie gatunki goryczki dziko występujące w Polsce są objęte ścisłą ochroną. Są to m.in.: goryczka kropkowana, goryczka przeźroczysta, goryczka wiosenna.
Łacińską nazwę goryczki, Gentiana, łączy się z żyjącym w I wieku p.n.e. królem Ilirii, Gencjuszem II, podobno odkrywcą jej leczniczych właściwości.
Leczniczy charakter niektórych goryczek, wynika z zawartości goryczy glikozydowych i alkaloidów. Jednak u niektórych gatunków, np. goryczki trojeściowej, alkaloidy zawarte w zielu i korzeniach są trujące. Związki te oddziałują toksycznie na roślinożerców, przez co zwierzęta nie zjadają zawierających je roślin.
Rodzime gatunki goryczek to przeważnie gatunki górskie. Część można spotkać tylko w Tatrach (np. goryczka śniegowa, goryczka przezroczysta, goryczka krótkołodygowa), część na terenie całych Karpat (np. goryczka trojeściowa), a także w Sudetach (np. goryczka wiosenna).
W potocznym rozumieniu goryczkami nazywane są również gatunki roślin zaliczone przez botaników do odrębnego rodzaju - goryczuszka.
Przeczytaj więcej o goryczkach
 Cykoria kojarzy się nam najczęściej ze smacznym warzywem sałatowym, chętnie spożywanym w postaci surówek - nazwą tą określa się cykorię endywię. W botanice jest to nazwa rodzaju Cichorium liczącego 10 gatunków rosnących w umiarkowanie ciepłych strefach Europy, Azji i Afryki.  Spotykana przy drogach roślina o dużych, niebieskich kwiatach to jeden z przedstawicieli rodzaju - cykoria podróżnik. Gatunek ten ma dwie odmiany, obydwie wykorzystywane w sztuce kulinarnej.  C. intybus var. foliosum to cykoria sałatowa o kruchych liściach, zaś C. intybus var. sativum to odmiana o dużym korzeniu, który stosowany jest jako surogat kawy, jej liście przeznaczane są na paszę. |
 Czosnek to rodzaj roślin jednoliściennych. Nazwa kojarzona jest powszechnie z czosnkiem pospolitym - jednym z około 300 gatunków należących do tego rodzaju, uprawianym i zaliczanym do warzyw. Smakosze różnych kuchni świata doceniają zarówno walory przyprawowe cebulek czosnkowych (tzw. ząbków) jak i lecznicze. Inne gatunki warzywne z tego rodzaju to cebula, por i szczypiorek.  Oprócz zastosowań kulinarnych niektóre gatunki czosnku chętnie sadzone są jako rośliny ozdobne. Najbardziej znanym jest czosnek niedźwiedzi, który wydaje białe, zebrane w baldachy kwiaty. |
 Zawilec (Anemone) to nazwa rodzaju roślin należących do rodziny jaskrowatych. W Polsce występują cztery dziko rosnące gatunki: zawilec gajowy, narcyzowy, wielkokwiatowy i żółty. Zawilce, tak jak wszystkie jaskrowate, wytwarzają trujący glikozyd o piekącym smaku. Działa on silnie drażniąco na błony śluzowe. Roślina po spożyciu powoduje zatrucia.  Łany kwitnących zawilców gajowych można znaleźć w parkach i lasach od marca do kwietnia. Ponieważ potrzebują dużo światła, korzystają z tego, że wczesną wiosną drzewa jeszcze nie mają rozwiniętych liści i nie zacianiają runa.  Zawilec narcyzowy znajduje się pod ścisłą ochroną gatunkową. W Polsce występuje tylko w Tatrach, Sudetach, Bieszczadach i na Babiej Górze. Jest typową rośliną górską. Jego okres kwitenienia zaczyna się dopiero w czerwcu. Niektóre gatunki są szczególnie chętnie uprawiane jako rośliny ozdobne, w tym zawilec wieńcowy i zawilec japoński. |
|
Rdest (Polygonum L.) jest rodzajem roślin należących do rodziny rdestowatych. Rośliny zaliczane do tego rodzaju mają bardzo zmienny wygląd, od roślin jednorocznych nie przekraczających 5 cm wysokości, przez 3-4 metrowe byliny, po zdrewniałe winorośle oplatające 20-30 metrowe drzewa. Niektóre gatunki, w tym rdest wężownik, to rośliny lecznicze. Mieszanki ziołowe z dodatkiem kłącza wężownika stosowane są między innymi do płukania jamy ustnej i gardła, przy zapaleniu śluzówek, anginie i pleśniawkach. Jego odmiany są także cenionymi roślinami ozdobnymi.  Ciekawym przedstawicielem tego rodzaju jest rdest ziemnowodny, który wykształca dwie formy: wodną i lądową. Forma wodna występuje przeważnie na niżu w wodach stojących lub na łąkach okresowo podmokłych. Forma ziemna rośnie w szuwarach, rowach, na wilgotnych polach i siedliskach ruderalnych, preferuje gliniaste i wilgotne gleby nizinne. |
  Roślina ta występuje w stanie dzikim na terenie Europy, Azji Mniejszej, Azji zachodniej, a także Ameryki Północnej, dokąd została zawleczona i zadomowiła się. W Polsce jest to gatunek pospolity, porasta zbocza, nasypy kolejowe, przydroża, ciepłe siedliska ruderalne.  Wilczomlecz lancetowaty, tak jak pozostałe gatunki z rodzaju wilczomlecz, jest rośliną trującą. Wytwarza biały, ostry i trujący sok mleczny, który zawiera między innymi kwas euforbinowy, euforbinę i związki cyjanogenne. Sok ten może spowodować zapalenia skóry, pęcherze i owrzodzenia.  Także chętnie kupowana do domu na święta gwiazda betlejemska należy do tego rodzaju. Jej botaniczna nazwa to wilczomlecz nadobny. |
|
Botanika obejmuje wiele dziedzin, których zgłębianiem zajmują się odrębne gałęzie nauki. Granice między nimi często są płynne, dziedziny przenikają się i korzystają nawzajem ze swoich zdobyczy i odkryć. Oto niektóre z działów botaniki:
Fitogeografia - dział biogeografii i botaniki zajmujący się badaniem rozmieszczenia roślin na kuli ziemskiej i jego przyczynami. [ więcej ]  Fitopatologia (gr.: phyton - roślina, pathos - choroba, logos - nauka) - nauka o chorobach roślin, wpływie czynników chorobotwórczych na organizmy roślinne oraz opracowywaniem metod ich zwalczania. Fitopatologia zajmuje się poznawaniem czynnika chorobotwórczego (wywoływanymi przez niego objawami chorób) i biologią tego czynnika (jego cyklem życiowym i zwalczaniem). [ więcej ] Fitosocjologia - dział botaniki, mający za przedmiot badanie występujących w naturze (także na stanowiskach zaburzonych lub stworzonych przez człowieka) zbiorowisk roślinnych. Autorem terminu jest jeden z pionierów badań w tym zakresie, Józef Paczoski. [ więcej ] |
 Spośród wielu gatunków sosny (Pinus) kilka wykształciło ciekawą cechę - przystosowanie do pożarów lasu. Niektóre z nich, jak sosna nadmorska, sosna kalifornijska czy sosna Banksa uwalniają nasiona podczas gorącego lata lub dopiero po latach, otwierając szyszki pod wpływem wysokiej temperatury towarzyszącej pożarowi lasu. Dla innych gatunków wysoka temperatura jest wręcz niezbędna do otworzenia szyszek (np. Pinus clausa).  Dzięki temu przystosowaniu następuje naturalne odnowienie zniszczonego pożarem drzewostanu. Człowiek ograniczając i zwalczając pożary lasów nie był w stanie do końca przewidzieć jaki wpływ wywrze to na leśne ekosystemy. Okazało się, że ptak Dendroica kirtlandii (ang. Kirtland's Warbler) z rodziny lasówkowatych (Parulidae) jest uzależniony od występowania czystogatunkowych stanowisk młodej sosny Banksa na północnych krańcach dolnego półwyspu stanu Michigan.  |
|
Sosna długowieczna (Pinus longaeva D. K. Bailey) to północnoamerykański gatunek drzewa iglastego z rodzaju sosna (Pinus) należącego do rodziny sosnowatych.  Ponieważ drzewa te rosną powoli w trudnych, górskich warunkach ich drewno jest twarde i żywiczne, przez co odporne na szkodniki. Sosny tego gatunku uważane są za nabardziej długowieczne drzewa na świecie. Szacuje się, że niektóre okazy znalezione w Górach Białych (USA) osiągnęły wiek 3000-4600 lat. Najstarszym drzewem jest "Methuselah", rośnie już około 4700 lat. Dokładna lokalizacja drzewa nie jest ujawniana, ponieważ okaz starszy niż "Methuselah" został przypadkowo ścięty w 1964 roku przez studenta geografii przeprowadzającego badania na tamtym obszarze. Ścięte drzewo nazwano "Prometheus", rosło 4900 lat. Więcej o sośnie długowiecznej...
|
|
Bazylia pospolita (Ocimum basilicum) znana także jako bazylia wonna, bazylek ogrodowy czy bazyliszka polska to gatunek uprawnej rośliny jednorocznej z rodziny jasnotowatych.  Znana jako roślina przyprawowa o miłym, korzennym smaku i zapachu. Ceniona także w ziołolecznictwie za działanie przeciwskurczowe i wytwarzany olejek eteryczny zwany olejkiem bazyliowym. Bazylia pospolita pochodzi z tropikalnej strefy Azji, z terenów Iranu i Indii, gdzie uprawiano ją od czasów przedhistorycznych. W XVI w. dotarła do Europy południowej i dalej do Europy Środkowej, w tym Polski. Wieńce uplecione z bazylii znaleziono w piramidach egipskich. Nazwa wywodzi się od łacińskiego basilikos, czyli król, gdyż wierzono, że tylko król może zerwać tę roślinę. W antycznym Rzymie nazwa Basilescus odwoływała się do bazyliszka, bazylia była wówczas traktowana jako talizman przeciwko tej bestii.
|
 Wanilia płaskolistna (Vanilla planifolia) - pnącze z rodziny storczykowatych. Występuje w stanie dzikim w Ameryce Południowej i Ameryce Środkowej.
|
 (Gentiana punctata) Z kłącza wyrastają płone różyczki liściowe oraz ulistnione naprzeciwlegle łodygi kwiatowe. Rośnie na górskich murawach, trawiastych zboczach i piargach, zawsze na podłożu granitowym. W Tatrach podchodzi do wysokości 2500 m n.p.m. Roślina chroniona. |