Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2022-10

2022-10-01

Wrzosiec bagienny – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych. Występuje w Europie i jako gatunek introdukowany w Ameryce Północnej. W Polsce jest rzadki, spotykany jest głównie w północno-zachodniej części kraju, zwłaszcza wzdłuż Bałtyku. Rośnie na wilgotnych wrzosowiskach oraz torfowiskach, poza tym w zaroślach i lasach bagiennych. Z powodu niszczenia lub przekształcania siedlisk gatunek ustępuje i klasyfikowany jest jako zagrożony. W Polsce podlega ochronie prawnej. Siedliska wrzośca bagiennego chronione są m.in. w Słowińskim Parku Narodowym i w różnych rezerwatach przyrody. Bywa uprawiany jako roślina ozdobna, choć raczej rzadko ze względu na duże wymagania siedliskowe. Znanych jest kilkadziesiąt odmian ozdobnych. Dawniej wrzosiec bagienny wykorzystywany był przy produkcji węgla drzewnego oraz tanin, z pędów wyrabiano także miotły. Wrzośce opisywane są jako rośliny miododajne, dające średni pożytek nektarowy i pyłkowy. Czytaj więcej…

2022-10-02

Studebaker Golden Hawk – samochód sportowy amerykańskiej marki Studebaker produkowany w latach 1955–1958, z pięciomiejscowym nadwoziem hardtop coupé. Wyprodukowano 8349 sztuk, w ramach trzech lat modelowych, od 1956 do 1958. W okresie produkcji stanowił sztandarowy model marki Studebaker. Napędzany był silnikami w układzie V8 o mocy 275 KM – początkowo o pojemności 5,8 l, a następnie 4,7 l ze sprężarką. Wszystkie modele z serii Hawk otrzymały też przestylizowaną przednią część w stosunku do oryginalnego projektu. W materiałach reklamowych przedstawiany był jako połączenie samochodu sportowego i rodzinnego, z wygodnymi miejscami dla pięciu osób. Sprzedaż samochodu gwałtownie spadła w 1958 roku, gdy zadebiutował czteromiejscowy model Forda Thunderbirda, który miał bardziej luksusowy wizerunek. Golden Hawk otrzymał też wewnątrzkoncernową konkurencję w postaci droższego bliźniaczego modelu Packard Hawk. To skutkowało zakończeniem produkcji modelu w 1958 roku. Czytaj więcej…

2022-10-03

Ulica Gliwicka w Tarnowskich Górach – jedna z głównych ulic w Tarnowskich Górach, która rozpoczyna swój bieg w centrum miasta, łączy je z dzielnicą Repty Śląskie i prowadzi aż do granicy Tarnowskich Gór z Bytomiem. Ulica odchodzi od południowo-zachodniego naroża tarnogórskiego Rynku i do skrzyżowania z ulicami Kardynała Wyszyńskiego oraz Legionów przebiega przez zabytkowe śródmieście Tarnowskich Gór jako droga gminna. Jej dalsze odcinki mają status drogi powiatowej oraz drogi krajowej i przebieg w kierunku południowo-zachodnim. Jest to jedna z najstarszych ulic miasta; powstała wraz z jego założeniem w XVI wieku. Wznoszą się przy niej najstarsze budynki w mieście, które współcześnie wpisane są do rejestru zabytków – m.in. część kamienic podcieniowych, Dom Florczaka, Dom Gwarka oraz kościoły: św. Piotra i Pawła i św. Anny, jak również inne obiekty, które figurują w gminnej ewidencji zabytków. Czytaj więcej…

2022-10-04

Człowiek z żelaza – polski dramat filmowy z 1981 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy, na podstawie scenariusza Aleksandra Ścibora-Rylskiego; kontynuacja Człowieka z marmuru. Akcja filmu toczy się w 1980 roku podczas wydarzeń sierpniowych. Dziennikarz Winkel (Marian Opania) dostaje zadanie zrobienia reportażu kompromitującego robotnika i aktywistę komitetu strajkowego, Macieja Tomczyka (Jerzy Radziwiłowicz). Z czasem jednak Winkel okazuje coraz większą sympatię wobec strajkujących robotników. Za produkcję Człowieka z żelaza odpowiadał Zespół Filmowy „X”. Film realizowany był w pośpiechu, aby uchwycić, świeże jeszcze, nastroje Sierpnia 1980 oraz genezę „Solidarności”. Po premierze 27 lipca 1981 roku film został entuzjastycznie przyjęty przez krytyków na 34. MFF w Cannes. Cenione wówczas zatarcie dystansu czasowego między wydarzeniami historycznymi a produkcją filmową skutkowało przyznaniem Człowiekowi z żelaza pierwszej w historii polskiej kinematografii Złotej Palmy. W Polsce film wzbudził kontrowersje; o ile chwalono dokumentalne walory filmu jako rejestracji przejściowego triumfu „Solidarności”, o tyle z dezaprobatą przyjmowano przesadny sentymentalizm fabuły i mimowolne powielanie poetyki realizmu socjalistycznego. Człowiek z żelaza był też zwiastunem rewolucji konserwatywnej w polskim kinie po 1981 roku. Czytaj więcej…

2022-10-05

Leniwiec pstry – gatunek ssaka z rodziny leniwcowatych. Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1825 roku szwajcarski przyrodnik Heinrich Rudolf Schinz, nadając mu nazwę Bradypus variegatus. Cechuje się gęstym futrem porośniętym glonami, dającym schronienie motylom. Występuje w neotropikalnej Ameryce, zasiedla korony drzew, z których schodzi raz w tygodniu celem defekacji. Porusza się powoli, zwieszając się poniżej gałęzi. Żywi się liśćmi. Leniwiec pstry ma dość zmienną temperaturę ciała. Cechuje się powolnym metabolizmem. Stara się więc modyfikować ciepłotę swego ciała poprzez zachowanie. Na przykład rankiem wspina się na wyższe, skąpane w słońcu gałęzie drzew, co pozwala mu się ogrzać. W środku dnia, kiedy jest cieplej, wraca do cienia. Samica rodzi pojedyncze młode. Z uwagi na szeroki zasięg występowania nie zagraża mu wyginięcie. Zmniejsza się jednak liczebność pewnych populacji, zwłaszcza zamieszkującej las atlantycki oraz Kolumbię. Do zagrożeń zalicza się wylesianie powodujące niszczenie i fragmentację siedlisk. Ponadto miejscowa ludność poluje na leniwce pstre. Czytaj więcej…

2022-10-06

Grzyby marynowane – leśne lub uprawiane grzyby jadalne zakonserwowane na różne sposoby przy pomocy octu i ewentualnie dodatkowo pasteryzowane; stosowane jako pikantny dodatek do jedzenia. Marynowanie grzybów osiąga się przez zalewanie roztworem gorącego octu, co jest szybszą metodą konserwacji, dającą lepszą kontrolę nad teksturą i zawartością soli, ale i uboższy smak, niż kiszenie oparte na fermentacji. Końcowe stężenie octu to ok. 2,5%. Marynowane produkty poddaje się dodatkowo działaniu temperatury, by zapobiec ich psuciu się. Smak można wzmacniać dodając przyprawy lub cukier. Proces marynowania nadaje grzybom charakterystyczny kwaskowaty smak i atrakcyjny wygląd. Mogą być robione w warunkach domowych, jak i produkowane na skalę przemysłową. Grzyby marynowane są tradycyjną potrawą kuchni polskiej oraz są charakterystyczne dla innych kuchni narodowych. Są chętnie nabywane przez chińskich oraz japońskich konsumentów. W kuchni japońskiej marynowane shiitake są dodawane do licznych już gotowych potraw jako jeden ze składników albo jako ich dekoracja. Czytaj więcej…

2022-10-07

Kazimierz Kutz (ur. 16 lutego 1929 w Szopienicach, zm. 18 grudnia 2018 w Warszawie) – polski reżyser filmowy, teatralny i telewizyjny, scenarzysta, nauczyciel akademicki, publicysta, pisarz oraz polityk. Wykładowca Uniwersytetu Śląskiego i krakowskiej PWST. Współtwórca polskiej szkoły filmowej, współzałożyciel Stowarzyszenia Filmowców Polskich, założyciel i pierwszy kierownik Zespołu Filmowego „Silesia”, twórca licznych spektakli Teatru Telewizji. Wyreżyserował ponad dwadzieścia filmów fabularnych, w tym sześć o Górnym Śląsku, m.in. filmową trylogię śląską Sól ziemi czarnej, Perła w koronie oraz Paciorki jednego różańca, której głównym motywem jest tożsamość Ślązaków i bunt podejmowany przez górniczą wspólnotę. Dwukrotny laureat Złotych Lwów na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych – w 1980 roku za Paciorki jednego różańca oraz w 1994 roku za Zawróconego. Współpracownik opozycji demokratycznej w PRL, senator RP w latach 1997–2007 oraz 2011–2015, w latach 2001–2005 wicemarszałek Senatu V kadencji. Czytaj więcej…

2022-10-08

Wrzosiec bagienny – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych. Występuje w Europie i jako gatunek introdukowany w Ameryce Północnej. W Polsce jest rzadki, spotykany jest głównie w północno-zachodniej części kraju, zwłaszcza wzdłuż Bałtyku. Rośnie na wilgotnych wrzosowiskach oraz torfowiskach, poza tym w zaroślach i lasach bagiennych. Z powodu niszczenia lub przekształcania siedlisk gatunek ustępuje i klasyfikowany jest jako zagrożony. W Polsce podlega ochronie prawnej. Siedliska wrzośca bagiennego chronione są m.in. w Słowińskim Parku Narodowym i w różnych rezerwatach przyrody. Bywa uprawiany jako roślina ozdobna, choć raczej rzadko ze względu na duże wymagania siedliskowe. Znanych jest kilkadziesiąt odmian ozdobnych. Dawniej wrzosiec bagienny wykorzystywany był przy produkcji węgla drzewnego oraz tanin, z pędów wyrabiano także miotły. Wrzośce opisywane są jako rośliny miododajne, dające średni pożytek nektarowy i pyłkowy. Czytaj więcej…

2022-10-09

Studebaker Golden Hawk – samochód sportowy amerykańskiej marki Studebaker produkowany w latach 1955–1958, z pięciomiejscowym nadwoziem hardtop coupé. Wyprodukowano 8349 sztuk, w ramach trzech lat modelowych, od 1956 do 1958. W okresie produkcji stanowił sztandarowy model marki Studebaker. Napędzany był silnikami w układzie V8 o mocy 275 KM – początkowo o pojemności 5,8 l, a następnie 4,7 l ze sprężarką. Wszystkie modele z serii Hawk otrzymały też przestylizowaną przednią część w stosunku do oryginalnego projektu. W materiałach reklamowych przedstawiany był jako połączenie samochodu sportowego i rodzinnego, z wygodnymi miejscami dla pięciu osób. Sprzedaż samochodu gwałtownie spadła w 1958 roku, gdy zadebiutował czteromiejscowy model Forda Thunderbirda, który miał bardziej luksusowy wizerunek. Golden Hawk otrzymał też wewnątrzkoncernową konkurencję w postaci droższego bliźniaczego modelu Packard Hawk. To skutkowało zakończeniem produkcji modelu w 1958 roku. Czytaj więcej…

2022-10-10

Ulica Gliwicka w Tarnowskich Górach – jedna z głównych ulic w Tarnowskich Górach, która rozpoczyna swój bieg w centrum miasta, łączy je z dzielnicą Repty Śląskie i prowadzi aż do granicy Tarnowskich Gór z Bytomiem. Ulica odchodzi od południowo-zachodniego naroża tarnogórskiego Rynku i do skrzyżowania z ulicami Kardynała Wyszyńskiego oraz Legionów przebiega przez zabytkowe śródmieście Tarnowskich Gór jako droga gminna. Jej dalsze odcinki mają status drogi powiatowej oraz drogi krajowej i przebieg w kierunku południowo-zachodnim. Jest to jedna z najstarszych ulic miasta; powstała wraz z jego założeniem w XVI wieku. Wznoszą się przy niej najstarsze budynki w mieście, które współcześnie wpisane są do rejestru zabytków – m.in. część kamienic podcieniowych, Dom Florczaka, Dom Gwarka oraz kościoły: św. Piotra i Pawła i św. Anny, jak również inne obiekty, które figurują w gminnej ewidencji zabytków. Czytaj więcej…

2022-10-11

Człowiek z żelaza – polski dramat filmowy z 1981 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy, na podstawie scenariusza Aleksandra Ścibora-Rylskiego; kontynuacja Człowieka z marmuru. Akcja filmu toczy się w 1980 roku podczas wydarzeń sierpniowych. Dziennikarz Winkel (Marian Opania) dostaje zadanie zrobienia reportażu kompromitującego robotnika i aktywistę komitetu strajkowego, Macieja Tomczyka (Jerzy Radziwiłowicz). Z czasem jednak Winkel okazuje coraz większą sympatię wobec strajkujących robotników. Za produkcję Człowieka z żelaza odpowiadał Zespół Filmowy „X”. Film realizowany był w pośpiechu, aby uchwycić, świeże jeszcze, nastroje Sierpnia 1980 oraz genezę „Solidarności”. Po premierze 27 lipca 1981 roku film został entuzjastycznie przyjęty przez krytyków na 34. MFF w Cannes. Cenione wówczas zatarcie dystansu czasowego między wydarzeniami historycznymi a produkcją filmową skutkowało przyznaniem Człowiekowi z żelaza pierwszej w historii polskiej kinematografii Złotej Palmy. W Polsce film wzbudził kontrowersje; o ile chwalono dokumentalne walory filmu jako rejestracji przejściowego triumfu „Solidarności”, o tyle z dezaprobatą przyjmowano przesadny sentymentalizm fabuły i mimowolne powielanie poetyki realizmu socjalistycznego. Człowiek z żelaza był też zwiastunem rewolucji konserwatywnej w polskim kinie po 1981 roku. Czytaj więcej…

2022-10-12

Leniwiec pstry – gatunek ssaka z rodziny leniwcowatych. Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1825 roku szwajcarski przyrodnik Heinrich Rudolf Schinz, nadając mu nazwę Bradypus variegatus. Cechuje się gęstym futrem porośniętym glonami, dającym schronienie motylom. Występuje w neotropikalnej Ameryce, zasiedla korony drzew, z których schodzi raz w tygodniu celem defekacji. Porusza się powoli, zwieszając się poniżej gałęzi. Żywi się liśćmi. Leniwiec pstry ma dość zmienną temperaturę ciała. Cechuje się powolnym metabolizmem. Stara się więc modyfikować ciepłotę swego ciała poprzez zachowanie. Na przykład rankiem wspina się na wyższe, skąpane w słońcu gałęzie drzew, co pozwala mu się ogrzać. W środku dnia, kiedy jest cieplej, wraca do cienia. Samica rodzi pojedyncze młode. Z uwagi na szeroki zasięg występowania nie zagraża mu wyginięcie. Zmniejsza się jednak liczebność pewnych populacji, zwłaszcza zamieszkującej las atlantycki oraz Kolumbię. Do zagrożeń zalicza się wylesianie powodujące niszczenie i fragmentację siedlisk. Ponadto miejscowa ludność poluje na leniwce pstre. Czytaj więcej…

2022-10-13

Grzyby marynowane – leśne lub uprawiane grzyby jadalne zakonserwowane na różne sposoby przy pomocy octu i ewentualnie dodatkowo pasteryzowane; stosowane jako pikantny dodatek do jedzenia. Marynowanie grzybów osiąga się przez zalewanie roztworem gorącego octu, co jest szybszą metodą konserwacji, dającą lepszą kontrolę nad teksturą i zawartością soli, ale i uboższy smak, niż kiszenie oparte na fermentacji. Końcowe stężenie octu to ok. 2,5%. Marynowane produkty poddaje się dodatkowo działaniu temperatury, by zapobiec ich psuciu się. Smak można wzmacniać dodając przyprawy lub cukier. Proces marynowania nadaje grzybom charakterystyczny kwaskowaty smak i atrakcyjny wygląd. Mogą być robione w warunkach domowych, jak i produkowane na skalę przemysłową. Grzyby marynowane są tradycyjną potrawą kuchni polskiej oraz są charakterystyczne dla innych kuchni narodowych. Są chętnie nabywane przez chińskich oraz japońskich konsumentów. W kuchni japońskiej marynowane shiitake są dodawane do licznych już gotowych potraw jako jeden ze składników albo jako ich dekoracja. Czytaj więcej…

2022-10-14

Kazimierz Kutz (ur. 16 lutego 1929 w Szopienicach, zm. 18 grudnia 2018 w Warszawie) – polski reżyser filmowy, teatralny i telewizyjny, scenarzysta, nauczyciel akademicki, publicysta, pisarz oraz polityk. Wykładowca Uniwersytetu Śląskiego i krakowskiej PWST. Współtwórca polskiej szkoły filmowej, współzałożyciel Stowarzyszenia Filmowców Polskich, założyciel i pierwszy kierownik Zespołu Filmowego „Silesia”, twórca licznych spektakli Teatru Telewizji. Wyreżyserował ponad dwadzieścia filmów fabularnych, w tym sześć o Górnym Śląsku, m.in. filmową trylogię śląską Sól ziemi czarnej, Perła w koronie oraz Paciorki jednego różańca, której głównym motywem jest tożsamość Ślązaków i bunt podejmowany przez górniczą wspólnotę. Dwukrotny laureat Złotych Lwów na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych – w 1980 roku za Paciorki jednego różańca oraz w 1994 roku za Zawróconego. Współpracownik opozycji demokratycznej w PRL, senator RP w latach 1997–2007 oraz 2011–2015, w latach 2001–2005 wicemarszałek Senatu V kadencji. Czytaj więcej…

2022-10-15

Wrzosiec bagienny – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych. Występuje w Europie i jako gatunek introdukowany w Ameryce Północnej. W Polsce jest rzadki, spotykany jest głównie w północno-zachodniej części kraju, zwłaszcza wzdłuż Bałtyku. Rośnie na wilgotnych wrzosowiskach oraz torfowiskach, poza tym w zaroślach i lasach bagiennych. Z powodu niszczenia lub przekształcania siedlisk gatunek ustępuje i klasyfikowany jest jako zagrożony. W Polsce podlega ochronie prawnej. Siedliska wrzośca bagiennego chronione są m.in. w Słowińskim Parku Narodowym i w różnych rezerwatach przyrody. Bywa uprawiany jako roślina ozdobna, choć raczej rzadko ze względu na duże wymagania siedliskowe. Znanych jest kilkadziesiąt odmian ozdobnych. Dawniej wrzosiec bagienny wykorzystywany był przy produkcji węgla drzewnego oraz tanin, z pędów wyrabiano także miotły. Wrzośce opisywane są jako rośliny miododajne, dające średni pożytek nektarowy i pyłkowy. Czytaj więcej…

2022-10-16

Studebaker Golden Hawk – samochód sportowy amerykańskiej marki Studebaker produkowany w latach 1955–1958, z pięciomiejscowym nadwoziem hardtop coupé. Wyprodukowano 8349 sztuk, w ramach trzech lat modelowych, od 1956 do 1958. W okresie produkcji stanowił sztandarowy model marki Studebaker. Napędzany był silnikami w układzie V8 o mocy 275 KM – początkowo o pojemności 5,8 l, a następnie 4,7 l ze sprężarką. Wszystkie modele z serii Hawk otrzymały też przestylizowaną przednią część w stosunku do oryginalnego projektu. W materiałach reklamowych przedstawiany był jako połączenie samochodu sportowego i rodzinnego, z wygodnymi miejscami dla pięciu osób. Sprzedaż samochodu gwałtownie spadła w 1958 roku, gdy zadebiutował czteromiejscowy model Forda Thunderbirda, który miał bardziej luksusowy wizerunek. Golden Hawk otrzymał też wewnątrzkoncernową konkurencję w postaci droższego bliźniaczego modelu Packard Hawk. To skutkowało zakończeniem produkcji modelu w 1958 roku. Czytaj więcej…

2022-10-17

Zbrodnia w Rudzkim Moście – seria masowych egzekucji przeprowadzonych przez okupantów niemieckich między 24 października a 11 listopada 1939 roku na uroczysku Rudzki Most w okolicach Tucholi. 21 października 1939 roku w zagrodzie Hugo Fritza – volksdeutscha z Piastoszyna, mianowanego przez władze okupacyjne na stanowisko komisarza w obwodzie urzędowym w Raciążu – wybuchł pożar, który strawił część zabudowań gospodarczych. Tej samej nocy gospodarz doznał śmiertelnego w skutkach zawału serca. Mimo braku jakichkolwiek dowodów Niemcy oskarżyli miejscowych Polaków o podpalenie gospodarstwa i doprowadzenie do śmierci Firtza. Incydent ten posłużył jako pretekst do rozpoczęcia masowych aresztowań osób, które zaliczano do tzw. polskiej warstwy przywódczej, a także rolników z okolicznych wsi. Więźniów systematycznie rozstrzeliwano na uroczysku Rudzki Most. Wykonawcami zbrodni byli sąsiedzi ofiar – członkowie paramilitarnego Selbstschutzu, dowodzeni przez oficerów SS. Po wojnie w Rudzkim Moście odnaleziono sześć masowych mogił, które kryły 237 zwłok.Czytaj więcej…

2022-10-18

Batman – amerykański sensacyjny film akcji z 1989 roku na podstawie serii komiksów o superbohaterze o tym samym pseudonimie wydawnictwa DC Comics. Za reżyserię odpowiadał Tim Burton, a za scenariusz Sam Hamm oraz Warren Skaaren. Tytułową rolę zagrał Michael Keaton, a oprócz niego w głównych rolach wystąpili: Jack Nicholson oraz Kim Basinger. Akcja filmu rozgrywa się na początku walki tytułowego bohatera z przestępczością i przedstawia jego konflikt ze swoim arcywrogiem – Jokerem. Światowa premiera Batmana miała miejsce 19 czerwca 1989 roku w Los Angeles. Film ten zarobił ponad 400 milionów dolarów przy budżecie 48 milionów i otrzymał pozytywne oceny od krytyków. Był piątym najbardziej dochodowym filmem w czasach swojego wydania. Produkcja otrzymała kilka nominacji do Złotego Globu oraz Nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej, a także zdobyła Nagrodę Akademii Filmowej za najlepszą scenografię. Czytaj więcej…

2022-10-19

ORP Tukan – polski trałowiec bazowy z okresu zimnej wojny, jeden z serii dwunastu okrętów projektu 206F. Jednostka mierzyła 58,2 metra długości, 7,97 metra szerokości i miała zanurzenie 2,14 metra, a jej wyporność pełna wynosiła 470 ton. Uzbrojona była w trzy podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm i bomby głębinowe, a ponadto była przystosowana do przewozu oraz stawiania min morskich. Okręt został zwodowany w grudniu 1965 roku w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a do służby w Marynarce Wojennej przyjęto go w sierpniu 1966 roku. Intensywnie eksploatowana jednostka, oznaczona numerem burtowym 620, cały okres służby spędziła w 13. Dywizjonie Trałowców 9. Flotylli Obrony Wybrzeża w Helu. Okręt został skreślony z listy floty po ponad 34-letnim czasie użytkowania w październiku 2000 roku. Czytaj więcej…

2022-10-20

Wodnice – rodzina ssaków z podrzędu tenrekokształtnych w rzędzie afrosorkowców. Obejmuje dwa współczesne rodzaje – wodnica z jednym gatunkiem i wodniczek z dwoma – ponadto kilka taksonów wymarłych. Pochodzi z Afryki. Przedstawiciele rodziny żyją w strumieniach polując na kraby i ryby, rzadziej inną drobną zdobycz. Prowadzą samotny, nocny tryb życia, za dnia chroniąc się w przybrzeżnej norze. Tylko jeden raz zaobserwowano dwa osobniki żyjące w naturze jednocześnie złowione w jednej pułapce. Zwierzęta nie walczyły ze sobą, co wskazuje, że potrafią tolerować swą obecność. Rozmnażanie ich jest słabo poznane. Skąpe informacje pochodzą z opisów anegdotycznych dotyczących osobników z niewoli. Samica rodzi dwa słabo rozwinięte młode. Zagraża im niszczenie środowiska, głównie przez wylesianie oraz kopalnie rud żelaza. Czytaj więcej…

2022-10-21

Świadectwo urodzenia – polski film wojenny z 1961 roku w reżyserii Stanisława Różewicza, zrealizowany na podstawie scenariusza napisanego wraz z bratem reżysera, Tadeuszem Różewiczem. Na film składają się trzy różne nowele opowiadane z perspektywy dzieci doświadczonych przez wydarzenia II wojny światowej. Film spotkał się z uznaniem krytyków, zdobywając prestiżowe nagrody na festiwalach filmowych dla młodzieży. Szczególnym zainteresowaniem krytyków oraz badaczy cieszyła się trzecia nowela, ukazująca walkę osieroconej żydowskiej dziewczynki o przetrwanie; kontrowersje budziło przede wszystkim zakończenie noweli i całego filmu. Świadectwo urodzenia, którego reżyser dystansował się od dyskusji na temat polskiego bohaterstwa wojennego, jest zaliczane w poczet nurtu plebejskiego polskiej szkoły filmowej. Czytaj więcej…

2022-10-22

Papin – francuski oceaniczny dwukadłubowy okręt podwodny z okresu I wojny światowej, jedna z 18 zbudowanych jednostek typu Pluviôse. Okręt wypierał 404 tony w położeniu nawodnym oraz 553 tony pod wodą, a jego główną bronią było sześć torped kalibru 450 mm wystrzeliwanych z sześciu zewnętrznych wyrzutni. Napędzana maszynami parowymi jednostka rozwijała na powierzchni prędkość 12 węzłów, osiągając zasięg 1500 Mm przy prędkości 9 węzłów. „Papin” został zwodowany w styczniu 1908 roku w stoczni Arsenal de Rochefort w Rochefort, a do służby w Marine nationale wcielono go we wrześniu 1909 roku. Okręt służył na Morzu Śródziemnym, uczestnicząc w działaniach wojennych na tym akwenie oraz Atlantyku. Jednostka została skreślona z listy floty w 1919 roku, po czym sprzedana i złomowana w 1922 roku. Czytaj więcej…

2022-10-23

Ptaki w Księdze Mormona – opis wystąpień ptaków w teologii ruchu świętych w dniach ostatnich, powiązanych bezpośrednio z Księgą Mormona. Ptaki są wspominane wielokrotnie na kartach Księgi Mormona. Wykorzystywane jako metafora troski rodzicielskiej oraz gromadzenia bogactw. Ptaki pojawiają się w mormońskim świętym tekście również w sensie dosłownym. Wspomina się je jako zwierzęta ofiarne w wersecie dziesiątym trzydziestego czwartego rozdziału Księgi Almy oraz jako stworzenia Boże w piętnastym wersecie drugiego rozdziału 2. Księgi Nefiego. Księga napomyka także, że ptaki żywione są przez Boga – zgodnie z dwudziestym szóstym wersetem trzynastego rozdziału 3. Księgi Nefiego. Jeredyci łowili ptactwo – zgodnie z przekazem drugiego wersetu drugiego rozdziału Księgi Etera. Ptaki w Księdze Mormona stanowią jeden z punktów wyjściowych do dyskusji na gruncie mormońskiej teologii. Czytaj więcej…

2022-10-24

Zbrodnia w Rudzkim Moście – seria masowych egzekucji przeprowadzonych przez okupantów niemieckich między 24 października a 11 listopada 1939 roku na uroczysku Rudzki Most w okolicach Tucholi. 21 października 1939 roku w zagrodzie Hugo Fritza – volksdeutscha z Piastoszyna, mianowanego przez władze okupacyjne na stanowisko komisarza w obwodzie urzędowym w Raciążu – wybuchł pożar, który strawił część zabudowań gospodarczych. Tej samej nocy gospodarz doznał śmiertelnego w skutkach zawału serca. Mimo braku jakichkolwiek dowodów Niemcy oskarżyli miejscowych Polaków o podpalenie gospodarstwa i doprowadzenie do śmierci Firtza. Incydent ten posłużył jako pretekst do rozpoczęcia masowych aresztowań osób, które zaliczano do tzw. polskiej warstwy przywódczej, a także rolników z okolicznych wsi. Więźniów systematycznie rozstrzeliwano na uroczysku Rudzki Most. Wykonawcami zbrodni byli sąsiedzi ofiar – członkowie paramilitarnego Selbstschutzu, dowodzeni przez oficerów SS. Po wojnie w Rudzkim Moście odnaleziono sześć masowych mogił, które kryły 237 zwłok.Czytaj więcej…

2022-10-25

Batman – amerykański sensacyjny film akcji z 1989 roku na podstawie serii komiksów o superbohaterze o tym samym pseudonimie wydawnictwa DC Comics. Za reżyserię odpowiadał Tim Burton, a za scenariusz Sam Hamm oraz Warren Skaaren. Tytułową rolę zagrał Michael Keaton, a oprócz niego w głównych rolach wystąpili: Jack Nicholson oraz Kim Basinger. Akcja filmu rozgrywa się na początku walki tytułowego bohatera z przestępczością i przedstawia jego konflikt ze swoim arcywrogiem – Jokerem. Światowa premiera Batmana miała miejsce 19 czerwca 1989 roku w Los Angeles. Film ten zarobił ponad 400 milionów dolarów przy budżecie 48 milionów i otrzymał pozytywne oceny od krytyków. Był piątym najbardziej dochodowym filmem w czasach swojego wydania. Produkcja otrzymała kilka nominacji do Złotego Globu oraz Nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej, a także zdobyła Nagrodę Akademii Filmowej za najlepszą scenografię. Czytaj więcej…

2022-10-26

ORP Tukan – polski trałowiec bazowy z okresu zimnej wojny, jeden z serii dwunastu okrętów projektu 206F. Jednostka mierzyła 58,2 metra długości, 7,97 metra szerokości i miała zanurzenie 2,14 metra, a jej wyporność pełna wynosiła 470 ton. Uzbrojona była w trzy podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm i bomby głębinowe, a ponadto była przystosowana do przewozu oraz stawiania min morskich. Okręt został zwodowany w grudniu 1965 roku w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a do służby w Marynarce Wojennej przyjęto go w sierpniu 1966 roku. Intensywnie eksploatowana jednostka, oznaczona numerem burtowym 620, cały okres służby spędziła w 13. Dywizjonie Trałowców 9. Flotylli Obrony Wybrzeża w Helu. Okręt został skreślony z listy floty po ponad 34-letnim czasie użytkowania w październiku 2000 roku. Czytaj więcej…

2022-10-27

Wodnice – rodzina ssaków z podrzędu tenrekokształtnych w rzędzie afrosorkowców. Obejmuje dwa współczesne rodzaje – wodnica z jednym gatunkiem i wodniczek z dwoma – ponadto kilka taksonów wymarłych. Pochodzi z Afryki. Przedstawiciele rodziny żyją w strumieniach polując na kraby i ryby, rzadziej inną drobną zdobycz. Prowadzą samotny, nocny tryb życia, za dnia chroniąc się w przybrzeżnej norze. Tylko jeden raz zaobserwowano dwa osobniki żyjące w naturze jednocześnie złowione w jednej pułapce. Zwierzęta nie walczyły ze sobą, co wskazuje, że potrafią tolerować swą obecność. Rozmnażanie ich jest słabo poznane. Skąpe informacje pochodzą z opisów anegdotycznych dotyczących osobników z niewoli. Samica rodzi dwa słabo rozwinięte młode. Zagraża im niszczenie środowiska, głównie przez wylesianie oraz kopalnie rud żelaza. Czytaj więcej…

2022-10-28

Świadectwo urodzenia – polski film wojenny z 1961 roku w reżyserii Stanisława Różewicza, zrealizowany na podstawie scenariusza napisanego wraz z bratem reżysera, Tadeuszem Różewiczem. Na film składają się trzy różne nowele opowiadane z perspektywy dzieci doświadczonych przez wydarzenia II wojny światowej. Film spotkał się z uznaniem krytyków, zdobywając prestiżowe nagrody na festiwalach filmowych dla młodzieży. Szczególnym zainteresowaniem krytyków oraz badaczy cieszyła się trzecia nowela, ukazująca walkę osieroconej żydowskiej dziewczynki o przetrwanie; kontrowersje budziło przede wszystkim zakończenie noweli i całego filmu. Świadectwo urodzenia, którego reżyser dystansował się od dyskusji na temat polskiego bohaterstwa wojennego, jest zaliczane w poczet nurtu plebejskiego polskiej szkoły filmowej. Czytaj więcej…

2022-10-29

Papin – francuski oceaniczny dwukadłubowy okręt podwodny z okresu I wojny światowej, jedna z 18 zbudowanych jednostek typu Pluviôse. Okręt wypierał 404 tony w położeniu nawodnym oraz 553 tony pod wodą, a jego główną bronią było sześć torped kalibru 450 mm wystrzeliwanych z sześciu zewnętrznych wyrzutni. Napędzana maszynami parowymi jednostka rozwijała na powierzchni prędkość 12 węzłów, osiągając zasięg 1500 Mm przy prędkości 9 węzłów. „Papin” został zwodowany w styczniu 1908 roku w stoczni Arsenal de Rochefort w Rochefort, a do służby w Marine nationale wcielono go we wrześniu 1909 roku. Okręt służył na Morzu Śródziemnym, uczestnicząc w działaniach wojennych na tym akwenie oraz Atlantyku. Jednostka została skreślona z listy floty w 1919 roku, po czym sprzedana i złomowana w 1922 roku. Czytaj więcej…

2022-10-30

Ptaki w Księdze Mormona – opis wystąpień ptaków w teologii ruchu świętych w dniach ostatnich, powiązanych bezpośrednio z Księgą Mormona. Ptaki są wspominane wielokrotnie na kartach Księgi Mormona. Wykorzystywane jako metafora troski rodzicielskiej oraz gromadzenia bogactw. Ptaki pojawiają się w mormońskim świętym tekście również w sensie dosłownym. Wspomina się je jako zwierzęta ofiarne w wersecie dziesiątym trzydziestego czwartego rozdziału Księgi Almy oraz jako stworzenia Boże w piętnastym wersecie drugiego rozdziału 2. Księgi Nefiego. Księga napomyka także, że ptaki żywione są przez Boga – zgodnie z dwudziestym szóstym wersetem trzynastego rozdziału 3. Księgi Nefiego. Jeredyci łowili ptactwo – zgodnie z przekazem drugiego wersetu drugiego rozdziału Księgi Etera. Ptaki w Księdze Mormona stanowią jeden z punktów wyjściowych do dyskusji na gruncie mormońskiej teologii. Czytaj więcej…

2022-10-31

Tenrekowiec wyżynny – gatunek ssaka z rodziny tenrekowatych w rzędzie afrosorkowców. Wyróżnia się charakterystycznym kolczastym futrem, czarnym w płowe pasy. Endemit Madagaskaru ze wschodniej części Płaskowyżu Centralnego, żyje w lasach oraz górskich wrzosowiskach, dobrze radząc sobie w siedliskach zdegradowanych przez człowieka. Poluje na drobne bezkręgowce, głównie pierścienice, sam będąc obiektem polowań madagaskarskich ssaków i węży. Jest jadany przez człowieka. Nie zagraża mu wyginięcie. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uzasadnia to szerokim zasięgiem występowania, obfitością populacji i tolerancją na niszczenie środowiska poczynione przez człowieka. Całkowita liczebność populacji nie jest znana. Czytaj więcej…