Wikipedia

1 Pułk Strzelców Podhalańskich

1 Pułk Strzelców Podhalańskich (1 pspodh.) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

1 Pułk Strzelców Podhalańskich
Ilustracja
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1918

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Podhalańczycy

Tradycje
Święto

6 sierpnia[1]

Dowódcy
Pierwszy

kpt Juliusz Siwak

Ostatni

mjr Marian Serafiniuk

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Owruczem (10 VII 1920)
kontruderzenie znad Wieprza (16–26 VIII 1920)
bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920)
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Nowy Sącz

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

21 Dywizja Piechoty Górskiej
2 Brygada Górska

Multimedia w Wikimedia Commons

Powstanie pułkuEdytuj

Tradycje 1 pułku strzelców podhalańskich sięgają 1918, kiedy to w Nowym Sączu zaczął stacjonować batalion c. i k. Galicyjskiego Pułku Piechoty Nr 20, którego rejony werbunkowe znajdowały się na Sądecczyźnie i Podhalu. W czasie I wojny światowej pułk ten należał do 12 Dywizji Piechoty, walcząc na froncie serbskim, rosyjskim i włoskim. W ramach tego pułku powstała niepodległościowa organizacja „Wolność”, która złożona z oficerów Polaków, za cel stawiała sobie dokonanie przewrotu wojskowego w dogodnym czasie. Stało się to w Tarnowie i Nowym Sączu 31 października 1918 oraz na froncie włoskim, gdzie walczył 20 pułk piechoty. Batalion zapasowy z Tarnowa, 20 pułk z frontu włoskiego, rekonwalescenci znajdujący się wówczas w Nowym Sączu oraz resztki oficerów i żołnierzy Pułku Strzelców Nr 32, którzy wrócili do Nowego Sącza z frontu francuskiego, to oddziały, z których w listopadzie i grudniu 1918 powstał w sądeckim garnizonie 1 pułk Strzelców Podhalańskich (formalnie od 1 grudnia 1918). Pierwszym dowódcą pułku był kpt. Juliusz Siwak.

W latach 1918 – 1920 pułk zapisał piękną kartę bojową w walkach na Spiszu i Orawie, Śląsku Cieszyńskim (przeciwko Czechom), w Małopolsce Wschodniej (przeciwko Ukraińcom) i w wojnie z bolszewikami (wyprawa kijowska, kontruderzenie znad Wieprza, bitwa niemeńska). Dowodził nim wówczas płk Kazimierz Horoszkiewicz. Na pamiątkę tych wydarzeń na sztandarze pułku widniały nazwy miast: Kijów, Brześć, Grodno, Białystok. W czerwcu 1919 jego I batalion wchodził w skład Grupy generała Henryka Minkiewicza (Grupa operacyjna „Bug”)[2]. W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Nowym Sączu[3].

Mapy walk pułkuEdytuj

Kawalerowie Virtuti MilitariEdytuj

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918–1921[4][5][6]

  1. plut. Józef Bożek
  2. ś.p. kpt. Bronisław Duch nr 5567
  3. ppor. Mieczysław Duch
  4. kpt. Józef Giza
  5. por. Jan Głuszek
  6. płk Kazimierz Horoszkiewicz
  7. kpr. Wincenty Izworski
  8. por. Stanisław Jakób
  9. chor. Michał Jaśnicki
  10. st. sierż. Jan Józefowski nr 4986
  11. ppor. Stanisław Juszczakiewicz
  12. sierż. Franciszek Kantor
  13. ppor. Jan Kasztelowicz
  14. st. strz. Stefan Kazubski
  15. por. Władysław Kiełbasa
  16. ppor. Józef Kiławiec
  17. ppor. Rudolf Klemens
  18. ś.p. pchor. Bolesław Kochmański
  19. por. Władysław Kumor
  20. por. Stanisław Kwapniewski
  21. kpt. Ludwik Franciszek Maciejowski
  22. por. Bronisław Majewski nr 4985
  23. kpt. Zygmunt Malik
  24. plut. Julian Mucha
  25. kpr. Władysław Nowak
  26. kpr. Dominik Olcoń
  27. sierż. Stefan Pach
  28. mjr Wojciech Piasecki nr 4984
  29. strz. Kacper Plewiński
  30. sierż. Jan Resiuta (Resiuła)
  31. ochotnik strz. Stanisław Sałek nr 1463
  32. ppor. Julian Skalski
  33. por. Stanisław Skibicki
  34. kpt. Józef II Urbanek
  35. kpt. Franciszek Wagner

Pułk w okresie pokojuEdytuj

 
 
Delegacje 1 i 3 Pułku Strzelców Podhalańskich u prezydenta RP Ignacego Mościckiego; maj 1933
 
Wręczenie gen. Tadeuszowi Kasprzyckiemu odznaki 1 Pułku Strzelców Podhalańskich; wrzesień 1936

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10–50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 1 pułk strzelców podhalańskich zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. normalnych). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych[7]. Po wprowadzeniu nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza[8].

22 maja 1938 1 Pułk Strzelców Podhalańskich otrzymał tytuł Honorowego Obywatelstwa Miasta Nowego Targu[9], a 26 maja 1938 honorowe obywatelstwo Jasła[10].

Obsada personalna pułku w 1923 rokuEdytuj

Obsada personalna pułku w 1923 roku[11]

  • dowódca pułku – płk Jerzy Kazimierz Dobrodzicki
  • zastępca dowódcy – ppłk Józef Kowzan
  • p.o. dowódcy batalionu sztabowego – mjr Józef Egon Łepkowski
  • dowódca I batalionu – mjr Ludwik Franciszek Maciejowski
  • dowódca II batalionu – mjr Józef Giza
  • dowódca III batalionu – mjr Władysław Teodor Wojakowski
  • komendant Kadry Batalionu Zapasowego – mjr Edmund Januszkowski
  • starszy lekarz pułku – mjr lek. Franciszek Maciak

Kampania wrześniowa 1939Edytuj

Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.
 
Pułk walczył w składzie armii

W sierpniu 1939 pułk został wyłączony ze składu 21 Dywizji Piechoty Górskiej i początkowo wszedł w skład pododcinka „Nowy Sącz” Armii „Karpaty”, z którego utworzono 2 Brygadę Górską. Początkowo walczył poszczególnymi batalionami, osłaniając nadgraniczne rejony w dolinach Popradu, Białej i Ropy.

5 września II batalion walczył w obronie Nowego Sącza, a następnego dnia w rejonie Bobowej. Został tam odcięty od reszty Brygady i stoczył bitwę pod Szymbarkiem, po czym schronił się w górskich lasach, gdzie przetrwał prawie do końca września. Pozostałe bataliony 8 września skoncentrowały się w rejonie Jedlicza koło Jasła, skąd rozpoczęły odwrót na wschód w kierunku Lwowa. 10 września broniły linii Sanu w rejonie Ulucza. Z 11 na 12 września pododdziały pułku walczyły w rejonie Birczy wspólnie z oddziałami 24 Dywizji Piechoty, ponosząc duże straty[12]. 18 września resztki pułku stoczyły ostatni bój pod Rzęsną Ruską, jako straż tylna 24 Dywizji Piechoty. Zaledwie kilkudziesięciu żołnierzy pułku zdołało przebić się do Lwowa.

Odtworzenie pułku w ramach Armii KrajowejEdytuj

Osobny artykuł: 1 Pułk Strzelców Podhalańskich AK.

1 Pułk Strzelców Podhalańskich został odtworzony w ramach Armii Krajowej.

Strzelcy podhalańscyEdytuj

 
Orkiestra 1 Pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu
 
Wręczenie Kazimierzowi Przerwie-Tetmajerowi honorowej odznaki 1 pspodh. w Nowym Sączu
 
Przekazanie 1 Pułkowi Strzelców Podhalańskich trzech ckm od mieszkańców Gorlic; 1938 r.
 
Przekazanie 1 pspodh. trzech ckm od mieszkańców Gorlic – dzieci z kwiatami
Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 1 Pułku Strzelców Podhalańskich.
Dowódcy pułku[13][14][a]
Zastępcy dowódcy pułku[c]
  • ppłk piech. Józef Kowzan (10 VII 1922[22] – 29 VI 1924 i od 5 VIII 1924[d])
  • ppłk piech. Jan II Kubin (X 1926 – IV 1928 → zastępca dowódcy 77 pp)
  • ppłk piech. Zygmunt Krudowski (IV 1928 – 1932 → dowódca 1 pspodh)
  • ppłk dypl. Marian Porwit (1932[23] – XII 1934 → dowódca 44 pp)
  • ppłk Zygmunt Bezeg (21 III 1935 – VIII 1939 → dowódca Ośrodka Zapasowego 21 DP)

Obsada personalna w 1939 rokuEdytuj

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[24][e]:

  • dowódca pułku – płk dypl. Alfred Krajewski
  • I zastępca dowódcy – ppłk Zygmunt Longin Bezeg
  • adiutant – kpt. Józef Piotr Nikorowicz
  • starszy lekarz – mjr dr Stanisław Augustyn
  • młodszy lekarz – por. lek. Wacław Wołyńcewicz
  • II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Jan Witowski
  • oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (piech.) Jan Kuczek
  • z-ca oficera mobilizacyjnego – kpt. Ernest Filip Herold
  • oficer administracyjno-materiałowy – kpt. adm. (piech.) Izydor Templer
  • oficer gospodarczy – kpt. int. Marian Feliks Pachoń
  • oficer żywnościowy – vacat
  • dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy – kpt. tab. Lucjan Eugeniusz Niedzielski
  • kapelmistrz – kpt. adm. (kapelm.) Jan Teofil Walter
  • dowódca plutonu łączności – por. Marian Antoni Serafin
  • dowódca plutonu pionierów – kpt. Marcin Łyszczarz
  • dowódca plutonu artylerii piechoty – kpt. Józef V Lewandowski
  • dowódca plutonu ppanc. – por. Tadeusz Czesław Rekucki
  • dowódca oddziału zwiadu – por. Paluch Jan Kazimierz
I batalion
  • dowódca batalionu – mjr Andrzej Mieczysław Wójcik
  • dowódca 1 kompanii – por. Franciszek Wiktor Klimkowicz
  • dowódca plutonu – ppor. Kazimierz Wiesław Pagacz
  • dowódca 2 kompanii – kpt. Jan Adolf Janiczek
  • dowódca plutonu – por. Mikołaj Mach
  • dowódca plutonu – ppor. Andrzej Skubisz
  • dowódca 3 kompanii – por. Marian Gerard Berling
  • dowódca 1 kompanii km – kpt. Edward Wojciech Dietrich
  • dowódca pluton – ppor. Stanisław Węgrecki
II batalion
  • dowódca batalionu – mjr Bolesław Milek
  • dowódca 4 kompanii – kpt. Stanisław Krasowski
  • dowódca plutonu – ppor. Jan Stefan Lassota
  • dowódca 5 kompanii – kpt. Włodzimierz Winiarski
  • dowódca plutonu – por. Kazimierz Sochacki
  • dowódca plutonu – ppor. Zbigniew Konrad Wyrwicz
  • dowódca 6 kompanii – por. Feliks Szczepański
  • dowódca 2 kompanii km – kpt. Władysław Ullman
  • dowódca plutonu – por. Jan Marian Krukowski
III batalion
  • dowódca batalionu – mjr Marian Michał Serafiniuk
  • dowódca 7 kompanii – kpt. Mieczysław Białkowski
  • dowódca plutonu – ppor. Józef Konstanty Gnatek
  • dowódca plutonu – ppor. Stanisław Walenty Nenko
  • dowódca 8 kompanii – kpt. Lucjan Świerczewski
  • dowódca plutonu – por. Jan Bronisław Humenny
  • dowódca plutonu – ppor. Oldrzych Kafka
  • dowódca 9 kompanii – kpt. Franciszek Ksawery Czerwiński
  • dowódca plutonu – por. Józef Maciej Piekarz
  • dowódca plutonu – ppor. Miłosław Włodzimierz Petruszka
  • dowódca 3 kompanii km – kpt. Józef Kanikuła
  • dowódca plutonu – ppor. Tadeusz Rożniakowski
  • na kursie – por. Antoni Stefan Wayda
  • na kursie – por. Eugeniusz Raszek
 

Obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku

Dowództwo
  • dowódca – płk dypl. Alfred Krajewski (do 10 IX 1939)
  • I adiutant – kpt. Józef Nikorowicz
  • II adiutant – kpt. Ernest Horold, por. rez. Jan Rzońca
  • oficer łączności – por. Marian Serafin
  • kwatermistrz – kpt. adm. (piech.) Izydor Templer
  • oficer żywnościowy – chor. Józef Szarek
  • naczelny lekarz – por. lek. Maksymilian E. Herold, por. lek. Tadeusz Michalski
  • kapelan – ks. kapelan Jan Wilk
  • dowódca kompanii gospodarczej i kapelmistrz (od ok. marca 1938) – kpt. Jan Walter[26]
  • szef kompanii – st. sierż. Franciszek Radzik
I batalion
  • dowódca – mjr Andrzej Mieczysław Wójcik
  • adiutant – ppor. rez. Władysław Dura
  • dowódca 1 kompanii strzeleckiej – por. Kazimierz Sochacki (zm. 16 IX 1939 w Gródku Jagiellońskim), ppor. Wyrwicz
  • szef kompanii – plut. Władysław Leżański
  • dowódca 2 kompanii strzeleckiej – kpt. Jan Janiczek
  • szef kompanii – plut. Edward Wnęk
  • dowódca 3 kompanii strzeleckiej – por. rez. Stanisław Michalik
  • dowódca plutonu – ppor. Andrzej Skubisz
  • szef kompanii – st. sierż. Ludwik Skoczeń
  • dowódca 1 kompanii ckm – kpt. Edward Dietrich (do 7 IX 1939), potem ppor. Stanisław Węgrecki
  • dowódca I plutonu – ppor. Stanisław Węgrecki
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Ignacy Grzegorzak
  • dowódca III plutonu – plut. Konstanty Halkowicz
  • dowódca plutonu moździerzy – ppor. rez. Antoni Chrząszcz
  • zastępca dowódcy plutonu – kpr. zaw. Zbigniew Waligóra
  • szef kompanii sierż. Tomasz Polański
II batalion
  • dowódca – mjr Bolesław Miłek (do 7 IX 1939), następnie kpt. Edward Dietrich (od 8 IX 1939)
  • lekarz – pchor. lek. Durałowicz
  • dowódca 4 kompanii strzeleckiej – dowódca por. Mikołaj Mach
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Stanisław Antoni Długosz
  • szef kompanii – st. sierż. Józef Kołek
  • dowódca 5 kompanii strzeleckiej – ppor. Marian Wyrwicz
  • szef kompanii – st. sierż. Stanisław Paździor
  • dowódca 6 kompanii strzeleckiej – kpt. Włodzimierz Winiarski
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Henryk Jan Król
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Witold Jan Horain
  • dowódca III plutonu – ppor. rez. Lesław Jan Stanisław Wojtyga
  • szef kompanii – st. sierż. Julian Siwak
  • dowódca 2 kompanii ckm – por. Jan Stanisław Kukla
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Andrzej Giełczyński
  • szef kompanii – sierż. Leopold Marszałek
III batalion
  • dowódca – mjr Marian Michał Serafiniuk (od 10 IX 1939 dowódca pułku), następnie kpt. Lucjan Świerczewski
  • adiutant – ppor. rez. Roman Wojnarowski
  • lekarz – ppor. lek. dr Izrael Sroka
  • dowódca 7 kompanii strzeleckiej – kpt. Mieczysław Białkowski
  • szef kompanii – sierż. Bogusław Trefon
  • dowódca 8 kompanii strzeleckiej – kpt. Lucjan Świerczewski (do 10 IX 1939), następnie por. Jan Bronisław Humenny, a od 12 IX 1939 – ppor. rez. Władysław Maksymilian Śmiałek
  • dowódca I plutonu – por. Jan Bronisław Humenny
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Władysław Maksymilian Śmiałek, a następnie ppor. rez. Olszowski
  • dowódca III plutonu – ppor. rez. Franciszek Ksawery Gach (do 12 IX 1939), a następnie sierż. pchor. Eugeniusz Bachleda
  • szef kompanii – st. sierż. Stanisław Krupski
  • dowódca 9 kompanii strzeleckiej – kpt. Franciszek Ksawery Czerwiński
  • dowódca I plutonu – por. Kazimierz Biel
  • dowódca II plutonu – por. rez. Jan Franciszek Godula
  • dowódca III plutonu – sierż. pchor. Leon Jasiński (poległ 7 IX 1939 w Korczynie)
  • szef kompanii – st. sierż. Bronisław Dobrowolski
  • dowódca 3 kompanii ckm – kpt. Józef Kanikuła
  • szef kompanii – st. sierż. Władysław Prokop
Pododdziały specjalne
  • dowódca kompanii zwiadu – por. Jan Paluch
  • dowódca plutonu zwiadu konnego – ppor. rez. Krzysztof Henisz
  • zastępca dowódcy plutonu – wachm. Roman Burczy
  • dowódca plutonu kolarzy – ppor. rez. Adam Jordan
  • zastępca dowódcy plutonu – kpr. ndt. Zygmunt Kalisz
  • dowódca kompanii przeciwpancernej – por. Klimkowicz, por. Tadeusz Czesław Rekucki
  • dowódca 1 plutonu – chor. Marian Wawro
  • szef kompanii – plut. Józef Michalik
  • dowódca plutonu łączności – por. Marian Antoni Serafin
  • zastępca dowódcy plutonu – sierż. Stanisław Siedlarz
  • dowódca plutonu pionierów – por. Marian Gerard Berling
  • zastępca dowódcy plutonu pionierów – st. sierż. Józef Kącki
  • dowódca plutonu artylerii piechoty – por. rez. Jan Szymon Szczerbowski
  • zastępca dowódcy plutonu artylerii piechoty – plut. pchor. rez. Andrzej Pogorzelski
  • dowódca plutonu przeciwgazowego – NN
  • zastępca dowódcy plutonu – kpr. zaw. Jan Trela

Żołnierze 1 pułku strzelców podhalańskich – ofiary zbrodni katyńskiejEdytuj

Osobny artykuł: Zbrodnia katyńska.

Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[27]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Chudzikiewicz Wiktor por. rez. nauczyciel gimnazjum w Zakopanem Katyń
Flis Adam Bogusław ppor. rez. nauczyciel, mgr Gimnazjum i Liceum w Grybowie Katyń
Gołębiowski Mieczysław ppor. rez. chemik, mgr Rejon Kontroli Skarbowej w Białej Katyń
Jagosz Alojzy Jan ppor. rez. nauczyciel Szkoła Powszechna w Koniakowie Katyń
Karbowski Włodzimierz ppor. rez. urzędnik Sąd Grodzki w Jabłonkowie Katyń
Kuziel Stefan[28] kpt. w st. sp. prawnik kancelaria adw. w Nowym Sączu Katyń
Mucha Adam Stefan ppor. rez. Katyń
Nieć Władysław ppor. rez. nauczyciel Średnia Szkoła Handlowa w Grodnie Katyń
Obrzut Henryk ppor. rez. Katyń
Przewoźniak Ferdynand ppor. rez. Katyń
Rakowski Czesław[29] ppor. rez. handlowiec Katyń
Raszek Eugeniusz[30] porucznik żołnierz zawodowy na kursie Katyń
Stoch Edward Marcin ppor. rez. prawnik Katyń
Ślepiak Stanisław Marian ppor. rez. urzędnik Urząd Skarbowy w Zakopanem Katyń
Świtaj Mieczysław ppor. rez. prawnik Katyń
Wyczesany Marceli ppor. rez. urzędnik Urząd Pocztowy w Słotwinie Katyń
Wydra Roman Kazimierz ppor. rez. nauczyciel Szkoła Powszechna w Łapanowie Katyń
Mamak Kazimierz podporucznik rezerwy urzędnik Charków
Mączka Tadeusz podporucznik rezerwy urzędnik Charków
Nenko Stanisław podporucznik rezerwy Charków
Piwowar Ferdynand podporucznik rezerwy nauczyciel kier. szkoły w Mrzygłodzie Charków
Radwański Zdzisław podporucznik rezerwy prawnik, mgr Charków
Rola Stanisław Józef plutonowy pchor. rezerwy prawnik Charków
Stoma Aleksander[31] podporucznik żołnierz zawodowy Charków
Szczerba Stanisław podporucznik rezerwy Charków
Szepieniec Władysław porucznik rezerwy dyr. Zakładów Garbarskich w Krakowie Charków
Mirtyński Zygmunt porucznik rezerwy nauczyciel dyr. gimnazjum w Trembowli ULK
Piekarz Józef porucznik żołnierz zawodowy ULK

Symbole pułkuEdytuj

 
Wizyta prezydenta RP Ignacego Mościckiego w Nowym Sączu – poświęcenie sztandaru 1 Pułku Strzelców Podhalańskich; październik 1928
Sztandar
Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. z 1928, nr 31, poz. 340. Sztandar, ufundowany przez miasta Nowy Sącz, Limanowa, Nowy Targ i Gorlice pułkowi wręczył prezydent Ignacy Mościcki w Nowym Sączu 21 października 1928[32].

Wrześniowe losy sztandaru[33]

Według relacji grupy oficerów 1 pspodh. znajdujących się w obozie jenieckim w Arnswalde, zdając dowództwo mjr. Marianowi Serafiniukowi etatowy dowódca pułku płk dypl. Alfred Krajewski pozostawił sztandar przy III batalionie. Sztandar ochraniał poczet 12 żołnierzy pod dowództwem ppor. rez. Giełczyńskiego. 14 września zdecydowano odesłać sztandar do OZ 21 DPG w Brzeżanach. Eskortę stanowili ppor. Giełczyński, 1 podoficer i 1 szeregowiec.
W zestawie relacji z Banknock jest zapis: 1 Pułk Strzelców Podhalańskich: sztandarem opiekował się z polecenia dowódcy pułku jego kierowca samochodowy sierż. Andrzej Leśniak. W krytycznej sytuacji przekazał sztandar mjr. Serafiniukowi, a dalsze jego losy nieznane.

Odznaka pułkowa

Zatwierdzona w Dzienniku Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 23, poz. 285 z 31 lipca 1931 roku. Odznakę stanowi stylizowana swastyka ułożona z góralskich ciupag, na tle dwunastu gałązek jedliny. W środku odznaki na romboidalnej tarczy wpisano numer i inicjały „1 PSP”. Między ciupagami nazwy pól bitewnych: BRZEŚĆ, BIAŁYSTOK, KIJÓW, GRODNO. Trzyczęściowa – wykonana w srebrze. Na rewersie próba srebra i imiennik grawera „AB”. Wymiary: 39x39 mm; wykonanie: Adam Batko – Nowy Sącz[34].

UpamiętnienieEdytuj

  • 27 kwietnia 1939 w koszarach w Nowym Sączu została odsłonięta tablica upamiętniająca żołnierzy pułku poległych i rannych na polach czadeckich[35].
  • Dowódcy 1 pułku strzelców podhalańskich zostali uhonorowani na tablicy pamiątkowej, umieszczonej w kościele św. Kazimierza w Nowym Sączu w 1988[36].
  • Jedna z ulic w Nowym Sączu otrzymała nazwę 1 Pułku Pułku Strzelców Podhalańskich [37].
  • W 1991 Karpacki Oddział Straży Granicznej przyjął imię 1 Pułku Strzelców Podhalańskich 

  • Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci żołnierzy 1 pspodh. w Nowym Sączu

UwagiEdytuj

  1. ↑ Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[15].
  2. ↑ Autorzy działu metryk pułkowych w "Księdze chwały piechoty" podali, że organizatorem i pierwszym dowódcą pułku był kpt. Julian Siwek. Z odpisu Karty Ewidencyjnej ppłk. Juliusza Siwaka, przechowywanej w CAW w Warszawie, wynika jednoznacznie, że to on, po powrocie z frontu włoskiego, objął dowództwo pułku.
  3. ↑ 13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny[21]. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.
  4. ↑ Na podstawie Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 61 z 29 czerwca 1924 roku, s. 364 został przeniesiony ze stanowiska zastępcy dowódcy 1 pułku Strzelców Podhalańskich do 50 pułku piechoty w Kowlu na stanowisko dowódcy. Z dniem 5 sierpnia 1924 roku na podstawie Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 77 z 11 sierpnia 1924 roku, s. 441 powrócił na poprzednio zajmowane stanowisko w 1 pułku Strzelców Podhalańskich.
  5. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[25].

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Dziennik rozkazów MSWojsk. nr.16 z 19 maja 1927 roku
  2. ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 142.
  3. ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
  4. ↑ Bober 1929 ↓, s. 32.
  5. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 28 maja 1921 roku, s. 997.
  6. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 43 z 27 grudnia 1921 roku, s. 1723.
  7. ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
  8. ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 64.
  9. ↑ Honorowi Obywatele Miasta Nowego Targu. nowytarg.pl. [dostęp 2015-03-08].
  10. ↑ Honorowi Obywatele Miasta. jaslo.pl, 2014-07-04. [dostęp 2016-07-10].
  11. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 376.
  12. ↑ Eugeniusz Buczyński. "Smutny wrzesień". 1985. [Wspomnienia września 1939 żołnierza 39 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich.
  13. ↑ Andrzej Kostankiewicz. Uzbrojenie 1 Pułku Strzelców Podhalańskich w latach 1918–1939. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Polonia. Sectio F”, s. 449, LX / 2005. Muzeum Lubelskie w Lublinie. 
  14. ↑ Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  15. ↑ Almanach 1923 ↓, s. 49.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 14 października 1926 roku, s. 355.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 14 października 1926 roku, s. 356.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 17 marca 1927 roku, s. 71.
  19. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 153.
  20. ↑ Historia 1 PSP. dobroni.pl. [dostęp 2015-04-02].
  21. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 13 czerwca 1922 roku, poz. 357.
  22. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922 roku, s. 544.
  23. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 413.
  24. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 652-653.
  25. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  26. ↑ zdj. portretowe z 1928: "Muzyk Wojskowy", 15 X 1928, nr 20, s. 8; z 1938: "Łódź w Ilustracji", 27 II 1938, nr 9, s. 4.
  27. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  28. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 1951.
  29. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3070.
  30. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3079.
  31. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7482.
  32. ↑ Satora 1990 ↓, s. 165.
  33. ↑ Satora 1990 ↓, s. 171.
  34. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 138.
  35. ↑ Odsłonięcie tablicy ku czci poległych żołnierzy na polach czadeckich. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 96 z 28 kwietnia 1939. 
  36. ↑ Nowy Sącz - tablica upamiętniająca dowódców 1 pułku Strzelców Podhalańskich. miejscapamiecinarodowej.pl. [dostęp 2015-04-02].
  37. ↑ Nowy Sącz, 1 Pułku Strzelców Podhalańskich, Ulica. [w:] Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe [on-line]. 2018-10-29. [dostęp 2022-12-31].

BibliografiaEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=1_Pułk_Strzelców_Podhalańskich&oldid=69172264”