Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych
Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych (GISZ) – organ pracy Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, powołany dekretem Prezydenta RP Ignacego Mościckiego z dnia 6 sierpnia 1926 o sprawowaniu dowództwa nad siłami zbrojnymi w czasie pokoju i ustanowieniu Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych[1].
| ||
 Flaga Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych | ||
| Historia | ||
| Państwo |  II Rzeczpospolita
| |
| Sformowanie | 1926 | |
| Tradycje | ||
| Rodowód | Generalny Inspektor Sił Zbrojnych | |
| Dowódcy | ||
| Pierwszy | marsz. Józef Piłsudski | |
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | garnizon Warszawa | |
| Formacja | naczelna władza wojskowa | |
| Podległość | Prezydent RP | |
Ekslibris GISZ przedstawiający profil marsz. Piłsudskiego
Generalny Inspektor Sił Zbrojnych – generał przewidziany na Naczelnego Wodza[2]. Za pośrednictwem Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych i Ministra Spraw Wojskowych zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi w czasie pokoju sprawował Prezydent RP[3]. Inspektor nie był odpowiedzialny przed sejmem i rządem (podlegał bezpośrednio prezydentowi)[4].
6 maja 1936 roku generał dywizji Edward Śmigły-Rydz zatwierdził wzór i regulamin Odznaki Pamiątkowej Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Odznaka była „symboliczną i drogą pamiątką pełnienia zaszczytnej służby w GISZ w okresie od 6 VIII 1926 r. do 12 V 1935 r. pod rozkazami Józefa Piłsudskiego Pierwszego Marszałka Polski, jako Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych”[5].
Spis treści
Generalni Inspektorzy Sił ZbrojnychEdytuj
- Marszałek Polski Józef Piłsudski (27 VIII 1926 – 12 V 1935)
- Marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz (12 V 1935 – 7 XI 1939)[6]
- gen. broni Władysław Sikorski (7 XI 1939 – 4 VII 1943)
- gen. broni Kazimierz Sosnkowski (8 VII 1943 – 30 IX 1944)
- gen. dyw. Tadeusz Komorowski (30 IX 1944 – 2 X 1944)
- gen. dyw. Władysław Anders (p.o. 2 X 1944 – 5 V 1945 [7])
- gen. dyw. Tadeusz Komorowski (5 V 1945 - 8 XI 1946)
- gen. broni Władysław Anders (8 XI 1946 – 1954)
- gen. broni Michał Tokarzewski-Karaszewicz (1954 – 22 V 1964)
- płk dypl. Antoni Brochwicz-Lewiński tymczasowo p.o. (23 maja 1964 – )[8]
- gen. dyw. Stefan Dembiński (1964 – 27 III 1972)
- gen. dyw. Stanisław Kopański (1972 – 1976)
- gen. dyw. Zygmunt Bohusz-Szyszko (19 III 1976 – 18 II 1980)
- gen. dyw. Bronisław Duch (19 II 1980 - 9 X 1980)
- gen. dyw. Klemens Rudnicki (od 9 X 1980)
Po roku 1980 w miejsce GISZ-u utworzona została Rada Wojskowa, której przewodził gen. dyw. Klemens Rudnicki.
Organizacja pokojowa GISZEdytuj
- Generalny Inspektor Sił Zbrojnych
- Inspektorzy Armii i Generałowie do Prac oraz Generałowie Inspekcjonujący w zakresie ich pracy inspekcyjnej[9]
- Sztab Generalny (od 22 grudnia 1928 - Sztab Główny[10])
- Biuro Inspekcji
- Gabinet Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych
- Samodzielny Referat Personalny
- Biuro do Prac Komitetu Obrony Państwa (od 1936 Sekretariat Komitetu Obrony Rzeczypospolitej podporządkowany szefowi SG)
- Komitet do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu
- Komitet Wyższej Szkoły Wojennej (powołany 30 VII 1932)
- Wyższa Szkoła Wojenna w Warszawie (od 11 VIII 1932)
- Wojskowe Biuro Historyczne w Warszawie
- Biuro Kapituły Orderu Virtuti Militari (od 1 VIII 1931[11])
- Kolumna Samochodowa GISZ w Warszawie
Obsada personalna GISZEdytuj
- Szefowie Biura Inspekcji - I oficerowie do zleceń przy Generalnym Inspektorze Sił Zbrojnych
- płk dypl. Janusz Gąsiorowski (X 1926 - XII 1931)
- płk dypl. Witold Wartha (od XII 1931)
- płk dypl. Leon Strzelecki (1935-VII 1939)
- płk dypl. Tadeusz Münnich (VII-VIII 1939)
- Samodzielny Referat Personalny
- mjr / ppłk piech. Aleksander Prystor – kierownik (od 31 X 1926[12])
- mjr piech. Kazimierz Kominkowski – kierownik (od IV 1929)
- ppłk kaw. Kazimierz Busler - kierownik (1934-1936)
- mjr piech. Bronisław Galbasz - referent (XII 1926 – X 1927)
- por. Lucjan Miładowski - referent (od XII 1926)
- Oficerowie GISZ
- płk dypl. Władysław Kiliński - szef Biura do Prac Komitetu Obrony Państwa (od XII 1926)
- ppłk SG Adam Korytowski - I oficer sztabu w GISZ (IX 1926 - X 1927[13])
- płk SG Bolesław Wieniawa-Długoszowski - I oficer sztabu w GISZ z zachowaniem stanowiska dowódcy 1 pszwol (od X 1927[14])
- płk dypl. Kazimierz Glabisz - I oficer do zleceń (1929 - IX 1939)
- płk dypl. Leon Strzelecki - oficer do zleceń (I 1934 - 1935)
- ppłk SG Walery Sławek - III oficer do zleceń (od 1 I 1927)
- mjr saperów - Romuald Salnicki -
- mjr kaw. Konrad Zembrzuski - adiutant przyboczny (od 25 XI 1927[15])
PrzypisyEdytuj
- ↑ Dz.U. z 1926 r. nr 79, poz. 445.
- ↑ Art. 4 Dekretu Prezydenta RP z dnia 9 maja 1936 r. o sprawowaniu zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnemi i organizacji naczelnych władz wojskowych w czasie pokoju (Dz.U. RP z 12 maja 1936 r., nr 38, poz. 286). Dekret wszedł w życie z chwilą ogłoszenia (12 maja) odwołując dekret o sprawowaniu dowództwa z 6 sierpnia 1926 r.
- ↑ Art. 1 § 1 Dekretu z dnia 9 maja 1936 r. Jego podstawą był art. 63. 1 Konstytucji Kwietniowej mówiący, że Prezydent wydaje dekrety o zwierzchnictwie nad siłami zbrojnymi. Wg art. 56 dekrety takie mogły być wydawane w każdym czasie (bez konieczności upoważnienia przez Sejm lub jego zatwierdzenia), a zmieniane lub uchylane w ten sam sposób.
- ↑ Wedle art. 3. 1 Konstytucji Kwietniowej Siły Zbrojne były organem państwa pozostającym pod zwierzchnictwem Prezydenta, wg art. 12 d) Prezydent był Zwierzchnikiem Sił Zbrojnych, art. 13. 2 d) do jego prerogatyw zaliczał mianowanie i zwalnianie Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 7 z 14 maja 1936 roku, poz. 85. Ewidencja odznaczonych oficerów i inne dokumenty wytworzone przez komisję odznaki pamiątkowej GISZ przechowywana jest w zbiorach archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku (zespół archiwalny nr 1).
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 7, s. 61, 13 maja 1935.
- ↑ Władysław Anders pełnił obowiązki Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych w czasie kiedy Tadeusz Bór-Komorowski przebywał w niewoli.
- ↑ Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 23 maja 1964r.. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 16, Nr 3 z 24 czerwca 1964.
- ↑ Pisownia stanowisk w brzmieniu określonym Dekretem z dnia 9 maja 1936 r.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych z 22 grudnia 1928 r., Nr 36, poz. 396.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych z 7 sierpnia 1931 r., Nr 24, poz. 304.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 48 z 3 listopada 1926 roku, s. 393.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 303.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 294.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 304.
BibliografiaEdytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Wacław Stachiewicz: Wierności dochować żołnierskiej : przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza. Warszawa: "Rytm", 1998. ISBN 83-86678-71-2.
- PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9
- Jan Andrzej Igielski, Zespół Akt Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych (1926–1939) (pol.)
- GISZ i pokrewne na Onet WIEM (pol.)