Janusz Gajos
Janusz Jerzy Gajos (ur. 23 września 1939 w Dąbrowie Górniczej) – polski aktor teatralny i filmowy; profesor sztuk teatralnych, pedagog i fotograf.
Janusz Gajos (2008) | |
Imię i nazwisko |
Janusz Jerzy Gajos |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
23 września 1939 |
Zawód | |
Współmałżonek |
(1) Zoja Gajos; (2) Ewa Miodyńska; (3) Barbara Nabiałczyk; (4) Elżbieta Brożek |
Lata aktywności |
od 1964 |
Zespół artystyczny | |
Teatr Narodowy w Warszawie | |
Odznaczenia | |
Uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich aktorów. Laureat wielu wyróżnień, w tym nagród publiczności oraz odznaczeń. Jest sześciokrotnym laureatem prestiżowej filmowej nagrody „Orły” oraz nagród przyznawanych przez jury festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Laureat pięciu Wiktorów i jednego Super Wiktora – nagród którymi honorowane są wybitne osobowości małego ekranu[1]. W 2015 podczas otwarcia 40. Festiwalu Filmów Polskich w Gdyni wręczono mu Diamentowe Lwy – nagrodę publiczności biorącej udział w plebiscycie na najlepszego polskiego aktora czterdziestolecia[2].
Życiorys
edytujW jedenastym roku życia zamieszkał wraz z rodzicami w Będzinie, gdzie ukończył szkołę podstawową, zdał maturę w III Liceum Ogólnokształcącym (1957). Zawodu aktora uczył się w Teatrze Dzieci Zagłębia pod opieką Jana Dormana, kilkakrotnie starając się o przyjęcie do Szkół Teatralnych w Łodzi i Krakowie, jednak bez powodzenia. Odbył służbę wojskową (1960–1961).
Jest absolwentem Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoła Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Studiował w łódzkiej szkole filmowej w latach 1961–1965, a dyplom uzyskał w roku 1971. Debiutował w filmie Marii Kaniewskiej Panienka z okienka (1964) w roli Pietrka. Jako aktor występował w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi, od 1970 w teatrach warszawskich (Komedia, Polski, Kwadrat i Dramatyczny), Teatrze Powszechnym w Warszawie (od 1985), Teatrze Narodowym w Warszawie (2003–2022) oraz w spektaklach Teatru Telewizji. W 2003 został wykładowcą PWSFTviT w Łodzi, a w 2006 członkiem rady programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej. Występował w roli Tureckiego w odcinkach Kabaretu Olgi Lipińskiej oraz w skeczach telewizyjnego programu specjalnego Kabaretu Dudek pt. W telewizyjnej kawiarni.
Zajmuje się również fotografią, pierwszą wystawę swoich zdjęć zorganizował w Katowicach (2002).
W 2008 otrzymał tytuł profesora sztuk teatralnych[3]. 7 października 2016 został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi[4].
Został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010[5] oraz przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015 roku[6].
Życie prywatne
edytujCzterokrotnie żonaty: z Zoją; z aktorką Ewą Miodyńską; z realizatorką telewizyjną Barbarą Nabiałczyk, z którą ma jedyną córkę Agatę (ur. 1980); obecnie z Elżbietą Brożek[7][8][9].
Mieszka w Warszawie, w dzielnicy Zacisze[potrzebny przypis].
Nagrody i odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi – 1974 w związku z jubileuszem Polski Ludowej[10].
- Orzeł 2001 Polskiej Akademii Filmowej, nagroda za drugoplanową rolę męską w filmie To ja, złodziej
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2002[11]
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – 2007[12]
- Orzeł 2007 Polskiej Akademii Filmowej za rolę Brata Zdrówko w filmie Jasminum (2007)
- Wiktor 2007 w kategorii Najpopularniejszy aktor telewizyjny
- Orzeł 2010 Polskiej Akademii Filmowej, nagroda za drugoplanową rolę męską w filmie Mniejsze zło
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 2011[13].
- Diamentowe Lwy, nagroda publiczności biorącej udział w plebiscycie na najlepszego polskiego aktora czterdziestolecia – 2015[2].
- Orzeł 2016 Polskiej Akademii Filmowej, nagroda za osiągnięcie życia[14].
- Orzeł 2016 Polskiej Akademii Filmowej, nagroda za główną rolę męską w filmie Body/Ciało[15].
- Orzeł 2019 Polskiej Akademii Filmowej, nagroda za drugoplanową rolę męską w filmie Kler
Filmografia
edytuj- 1964: Panienka z okienka – Pietrek
- 1964: Obok prawdy – Zyga
- 1965: Kapitan Sowa na tropie – listonosz (odc. 3)
- 1966: Bariera – tramwajarz niosący bohaterkę na drzwiach z literą „E”
- 1966: Bicz boży – funkcjonariusz MO Kleń
- 1966–1970: Czterej pancerni i pies – Janek Kos
- 1966: Powrót na ziemię – żołnierz eskortujący rannego mówcę
- 1966: Szyfry – zakonnik w klasztorze Cystersów
- 1967: Cyrograf dojrzałości – aktor Janek
- 1967: Stajnia na Salvatorze – Michał Słowiński
- 1967: Zwariowana noc – partyzant słowacki Stanko
- 1970: Mały – Julek „Mały”
- 1970: Wakacje z duchami – asystent profesora „Antoniusz”
- 1971: Kocie ślady – por. MO Wojciech Góralczyk
- 1972: Dary magów – Julek
- 1974: Karino – Janczar
- 1974: Zaczarowane podwórko – milicjant
- 1975–1977: Czterdziestolatek – Antek Sławek (odc. 9 i 19)
- 1975: Beniamiszek – handlarz
- 1976: Bezkresne łąki – inspektor
- 1976: Karino – Janczar
- 1976: Mgła – oficer informacji
- 1977: Milioner – Józef Mikuła
- 1977: Niedziela pewnego małżeństwa w mieście przemysłowym średniej wielkości – brat Witolda
- 1978: Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz? – kierownik delikatesów
- 1979: Dyrygent – dygnitarz z Warszawy
- 1979: Kung-fu – redaktor naczelny Maciek
- 1979: Pełnia – Janek
- 1980: Kontrakt – Bolesław Bartoszuk, ojciec Lilki
- 1980–1981: Fortele Jonatana Koota – Eryk Kowalik (głos)[16]
- 1981: Człowiek z żelaza – zastępca szefa Radiokomitetu
- 1981: Z dalekiego kraju – dyrektor huty
- 1981: Wahadełko – Michał Szmańda
- 1981: Limuzyna Daimler-Benz – Kuschmerek
- 1981: Wojna światów – następne stulecie – robotnik z wodociągów
- 1982: Gwiezdny pył – sąsiad Jabłonka
- 1982: Nieciekawa historia – Aleksander Gnekker
- 1982: Przesłuchanie – major UB „Kąpielowy”
- 1983: Alternatywy 4 – Jan Winnicki, działacz partyjny
- 1983: Stan wewnętrzny – Jakub Jasiński, komandor jachtklubu Stoczni Gdańskiej
- 1983: Wedle wyroków twoich... – kierowca
- 1984: Idol – Józef Winiecki, redaktor naczelny
- 1984: Przemytnicy – Józef Trofida
- 1984: Rok spokojnego słońca – szef szabrowników
- 1986: Big bang – Janek
- 1988: Dekalog IV – Michał
- 1988: Mistrz i Małgorzata – Nieznajomy (odc. 3)
- 1988: Piłkarski poker – sędzia piłkarski Jan Laguna
- 1990: Ucieczka z kina „Wolność” – cenzor Rabkiewicz
- 1991: Panny i wdowy – adwokat Andrzej Obłuka (odc. 3)
- 1992: Kiedy rozum śpi – Cinqueda
- 1992: Psy – b. mjr SB „Siwy” Gross
- 1992: Szwadron – rotmistrz Jan Dobrowolski
- 1993: 40-latek. 20 lat później – Antek Sławek (odc. 8, 9 i 12)
- 1993: Straszny sen Dzidziusia Górkiewicza – radny Niezgoda
- 1993: Trzy kolory: Biały – Mikołaj
- 1994: Śmierć jak kromka chleba – przewodniczący samorządu pracowniczego Miodek
- 1994: Zespół adwokacki – były kochanek Elżbiety Siudy (odc. 11)
- 1995: Akwarium – pułkownik Nikołaj Krawcow
- 1995: Akwarium, czyli samotność szpiega – pułkownik Nikołaj Krawcow
- 1995: Łagodna – mąż, właściciel lombardu
- 1996: Ekstradycja 2 – Jan Tuwara (odc. 9)
- 1996: Poznań 56 – profesor w wagonie
- 1997: Czas zdrady – Niccolo Machiavelli
- 1997: Szczęśliwego Nowego Jorku – „Profesor”
- 1998: Ekstradycja 3 – Jan Tuwara
- 1999: Egzekutor – Kowalik „Zadzior”
- 1999: Fuks – śledczy
- 1999: Ostatnia misja – komisarz Piotr Sobczak
- 2000: Żółty szalik – bohater
- 2000: To ja, złodziej – Roman Wyskocz
- 2000: Weiser – antykwariusz
- 2001: Przedwiośnie – Seweryn Baryka
- 2001: Tam i z powrotem – Andrzej Hoffman
- 2002: Chopin. Pragnienie miłości – wielki książę Konstanty Pawłowicz
- 2002: Przedwiośnie – Seweryn Baryka (odc. 1–2)
- 2002: Zemsta – Cześnik Maciej Raptusiewicz
- 2005: Pitbull (serial TV) – Zbigniew „Benek” Chyb (odc. 1–5)
- 2005: Pitbull – Zbigniew „Benek” Chyb
- 2005: Solidarność, Solidarność... – prezes (cz. 10)
- 2005: Zakochany Anioł – kloszard warszawski Lupin
- 2006: Jasminum – brat Zdrówko
- 2007: Ekipa – były premier Henryk Nowasz
- 2009: Mniejsze zło – Mieczysław Nowak
- 2011: Wygrany – Frank Goretzky
- 2011–2012: Bez tajemnic – Gustaw Staroń
- 2013: Układ zamknięty – prokurator Andrzej Kostrzewa
- 2015: Body/Ciało – prokurator
- 2016: Zaćma – ksiądz Cieciorka
- 2016: Konwój – dyrektor Nowacki
- 2017: Najlepszy – Marek Kotański
- 2018: Kamerdyner – Bazyli Miotke
- 2018: Kler – arcybiskup Mordowicz
- 2019: Solid Gold – wysoki oficer CBŚ Nowicki
- 2020: Bez skrupułów (serial TV) – Stefan Nowicki (odc. 1–5)
- 2023: Fuks 2 – oficer Mazur
- 2024: Rojst Millenium – Stefan Jassijej
Polski dubbing
edytuj- 1968: Zaufaj mi Anno – dziennikarz Nasko[17]
- 1968: Pamiętnik pani doktor – Pascal[17]
- 1968: Film z czarującą dziewczyną – Paul Manu[17]
- 1996: Córka d’Artagnana – D’Artagnan[18]
- 1998: Hopkins FBI – Hopkins
- 2002: Planeta skarbów – John Silver
Spektakle Teatru Telewizji
edytuj- 1969: Zamach (reż. Roman Sykała) – Popinot
- 1969: Kochankowie z Nohant (reż. Abdellah Drissi) – Chopin
- 1969: Młodość Jasia Kunefała (reż. Janusz Kłosiński) – Jaś Kunefał
- 1969: Mgła (reż. Maria Kaniewska) – lekarz
- 1971: Toccata (reż. Ireneusz Kanicki) – Adam
- 1973: Pierwszy dzień wolności (reż. Jan Bratkowski) – Karol
- 1977: Oscar (reż. Edward Dziewoński) – Oskar
- 1978: Las (reż. Edward Dziewoński) – Sczastliwcew
- 1980: Igraszki z diabłem (reż. Tadeusz Lis) – diabeł Omnimor
- 1985: Przedstawienie Hamleta we wsi Głucha Dolna (reż. Olga Lipińska) – Mate Bukara
- 1985: Zapomniany diabeł (reż. Tadeusz Lis) – diabeł Trepifajksel, później Maciej
- 1986: Mgiełka (reż. Juliusz Janicki) – Milton
- 1987: Opowieści Hollywoodu (reż. Kazimierz Kutz) – Odon von Horvath[19]
- 1988: Ławeczka (reż. Maciej Wojtyszko) – On
- 1988: Teatr czasów Nerona i Seneki (reż. Konstanty Ciciszwili) – Neron
- 1988: Samobójca (rez. Kazimierz Kutz) – Siemion Siemionowicz Podsiekalnikow
- 1990: Kolacja na cztery ręce (reż. Kazimierz Kutz) – Johann Sebastian Bach
- 1994: O przemyślności kobiety niewiernej (reż. Maciej Dutkiewicz) – Giovanni Boccaccio
- 1997: Odbita sława (reż. Janusz Zaorski) – Alfred
- 1997: Mistrz (reż. Agnieszka Lipiec-Wróblewska) – prefekt Herbert
- 1997: Adrianne Lecouvreur (reż. Mariusz Treliński) – Michonet
- 1998: Ksiądz Marek (reż. Krzysztof Nazar) – Kreczetnikow
- 1999: Rozmowy przy wycinaniu lasu (reż. Stanisław Tym) – Bimber
- 1999: Wielka Magia (reż. Maciej Englert) – Otto Marvuglia
- 1999: Brand (reż. Krzysztof Lang) – Brand
- 1999: Płaszcz (reż. Andrzej Domalik) – Gromotrubow
- 1999: Chińska kokaina, czyli sen o Paryżu (reż. Krzysztof Zaleski) – Ametystow
- 1999: Bigda idzie! (reż. Andrzej Wajda) – Mateusz Bigda
- 2000: Piękny Widok (reż. Janusz Kijowski) – Nick
- 2000: Miłość na Madagaskarze (reż. Waldemar Krzystek) – Ritter
- 2000: Simpatico (reż. Mariusz Grzegorzak) – Carter
- 2001: Klub kawalerów (reż. Krystyna Janda) – prezes klubu Sobieniewski,
- 2001: Herbatka u Stalina (reż. Janusz Morgenstern) – Józef Stalin
- 2001: Skiz (reż. Gustaw Holoubek) – Tolo
- 2004: Hamlet (reż. Łukasz Barczyk) – Klaudiusz
- 2006: Norymberga (reż. Waldemar Krzystek) – pułkownik
- 2007: Narty Ojca Świętego (reż. Piotr Cieplak) – ksiądz Kubala
- 2010: W roli Boga (reż. Tomasz Wiszniewski) – dr Jack Klee
- 2011: Boulevard Voltaire (reż. Andrzej Bart) – pan R.
- 2012: Daily Soup (reż Małgorzata Bogajewska) – ojciec
- 2013: Udręka życia (reż. Jan Englert) – Jona
- 2013: Saksofon (reż. Izabella Cywińska) – bohater[20]
- 2013: Trzy razy Fredro. Nikt mnie nie zna (reż. Jan Englert) – lichwiarz Łapka
Wystawy fotograficzne
edytuj- 2002: Wystawa w Galerii Akwarela w Pałacu Młodzieży – Katowice
- 2004: Wystawa w Galerii Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej – Warszawa
- 2008: Wystawa pt. „Trochę teatru” w Galerii Sztuki Krystyny Napiórkowskiej – Warszawa
- 2008: Wystawa na X Festiwalu Nauki i Sztuki – Siedlce
- 2008: Wystawa na X Polkowickich Dniach Teatru
Przypisy
edytuj- ↑ Janusz Gajos | wystawa fotografii [online], Punkt Informacji Kulturalnej – Poznań, 31 maja 2019 [dostęp 2020-07-18] (pol.).
- ↑ a b Diamentowe Lwy w Gdyni przyznane! Gajos, Barańska i „Noce i Dnie” triumfują [online], wpolityce.pl [dostęp 2021-03-11] .
- ↑ M.P. z 2008 r. nr 35, poz. 314.
- ↑ Janusz Gajos doktorem h.c. Szkoły Filmowej w Łodzi [online], rp.pl, 7 października 2016 [dostęp 2016-10-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-08] .
- ↑ Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego [online], onet.pl, 16 maja 2010 [dostęp 2014-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-01] .
- ↑ Barbara Sowa , Kto wszedł do komitetu poparcia Komorowskiego, a kto z niego wypadł? Cała lista [online], Dziennik.pl, 16 marca 2015 [dostęp 2015-03-21] .
- ↑ Janusz i Elżbieta Gajosowie: czwarta żona okazała się miłością jego życia [online], viva.pl [dostęp 2024-09-23] .
- ↑ Po spektaklu weszła do jego garderoby. Długo się opierał [online], kobieta.wp.pl [dostęp 2024-09-23] .
- ↑ Tygodnik Życie na Gorąco nr 34, 21 sierpnia 2014, s. 35.
- ↑ Odznaczenia dla wybitnych twórców i działaczy kultury. „Dziennik Polski”. Nr 175 (9456), s. 2, 26 lipca 1974.
- ↑ M.P. z 2003 r. nr 6, poz. 81 – pkt 3.
- ↑ Medale „Gloria Artis” dla Kabaretu Pod Egidą [online], teatry.art.pl, 17 kwietnia 2007 [zarchiwizowane z adresu 2012-01-11] .
- ↑ Prezydent odznaczył ludzi kultury. prezydent.pl, 17 stycznia 2011. [dostęp 2011-03-03].
- ↑ Znamy nazwisko pierwszego Laureata. [dostęp 2016-03-04].
- ↑ Polskie nagrody filmowe. [dostęp 2016-03-07].
- ↑ Fortele Jonatana Koota [online], www.nostalgia.pl [dostęp 2022-09-14] .
- ↑ a b c Zbigniew Dolny: Rok 1968. Polski-dubbing.pl, 2008-04-20. [dostęp 2021-06-08]. (pol.).
- ↑ Dezerter: Córka d’Artagnana (La fille de d’Artagnan); 1994. Polski-dubbing.pl, 2008-03-16. [dostęp 2021-06-08]. (pol.).
- ↑ Opowieści Hollywoodu – Christopher Hampton. e-teatr.pl. [dostęp 2013-11-06].
- ↑ Saksofon | Izabella Cywińska [online], ninateka.pl [dostęp 2021-04-17] .
Bibliografia
edytuj- Janusz Gajos w bazie filmpolski.pl
- Janusz Gajos, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
- Elżbieta Baniewicz: Gajos. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy, 2013. ISBN 978-83-63656-88-1.
Linki zewnętrzne
edytuj- Janusz Gajos w bazie IMDb (ang.)
- Janusz Gajos w bazie Filmweb
- Portrety. Janusz Gajos, teatry.art.pl
- Janusz Gajos na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Janusz Gajos w bazie Akademii Polskiego Filmu
- Janusz Gajos, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-11] .