Wikipedia

Szkoła (oświata)

instytucja zajmująca się edukacją uczniów

Szkoła (łac. schola, scola, z stgr. σχολή, skholē) – instytucja oświatowo-wychowawcza, zajmująca się kształceniem i wychowaniem w państwie, a także siedziba tej instytucji oraz jej uczniowie i personel w tym nauczyciele[1].

Sala lekcyjna w skansenie wsi łowickiej w Maurzycach
Szkoła tysiąclecia w Węgierskiej Górce (1973)
Szkoła na świeżym powietrzu w Afganistanie (2007)
Obraz autorstwa Alberta Ankera (1896)

Etymologia wyrazu szkołaEdytuj

Polski wyraz szkoła pochodzi od starogreckiego rzeczownika σχολή (skʰoˈlɛ:) – spokój, wolny czas przeznaczony na nauki i wywodzi się od łacińskiego wyrazu schola – czas wolny, odpoczynek, bezczynność[2].

Rodzaje szkół w PolsceEdytuj

Obecnie w Polsce wyróżnia się następujące typy szkół:

szkoły ponadpodstawowe formalne:
szkoły ponadpodstawowe nieformalne:

W latach 1959–1972 w Polsce przeprowadzono program budowy blisko 1,5 tys. nowoczesnych szkół-pomników Tysiąclecia Państwa Polskiego[3], tzw. tysiąclatek.

Organy szkolneEdytuj

Oceny szkolneEdytuj

Oceny szkolne – system oceniania postępów w nauce w szkołach.

Osobny artykuł: Szkolna skala ocen.
Osobny artykuł: Szkolna skala ocen w Polsce.
Oceny stosowane w szkołach polskich,
z wyjątkiem szkoły wyższej[4]
Nazwa Skrót Wartość liczbowa
niedostateczny ndst/nd 1
dopuszczający dop/dp/dps 2
dostateczny dst/dt 3
dobry db 4
bardzo dobry bdb/bd 5
celujący cel 6

W praktyce szkolnej stosuje się oceny z symbolami + i -, niekiedy też z dwoma minusami: =. Dla przykładu ocena 4- (-4, słaba czwórka) jest słabsza od całej 4, ale lepsza niż 3+ (mocna trójka). Stosuje się ją, kiedy uczeń ma minimalną wiedzę, która jednak wystarcza na daną ocenę, tutaj dobrą. Ocen z plusami i minusami nie używa się jednak przy ocenianiu końcowym i rocznym, ze względu na to, że oceny te nie są wymienione w rozporządzeniu. Stosowanie ich w ocenianiu śródrocznym uzależnione jest od uregulowań w statucie szkoły, który ustala sposób oceniania bieżącego i śródrocznego.

W przeszłości, do lat 90 XX wieku, w polskich szkołach stosowany był węższy niż dziś system ocen, w którym ocenę niedostateczną oznaczano cyfrą 2, dostateczną jako 3, dobrą jako 4, a bardzo dobrą 5. Podobnie jak dziś stosowało się oceny ze znakami + i -, które nie używano w ocenach rocznych.

Szkoły alternatywneEdytuj

Szkoły alternatywne[5][6][7][8][9][6]

Alternatywa Szczegóły
Daltońskie To koncepcja edukacyjna, która powstała na początku XX wieku, a jej autorką jest amerykańska nauczycielka Helen Parkhurst. Bardzo istotny jest świadomie zaplanowany czas, zilustrowany za pomocą specjalnych tablic, który pomaga dzieciom w rozplanowaniu tygodniowej pracy. Trzy główne filary planu daltońskiego to samodzielność, odpowiedzialność i współpraca w zespole.
Demokratyczne Pierwsza szkoła została założona w 1921 roku w Anglii. Zakłada, że dziecko, które ma możliwość swobodnego rozwoju, będzie chętnie pogłębiało to, co je naprawdę interesuje. W szkołach panuje demokracja, każdy uczeń ma jeden głos. Dzieci mają prawo decydować, czego chcą się uczyć i czy w danym momencie w ogóle chcą nauki.
Gestalowskie Opiera się ona na założeniach psychologii gestalt, która zakłada, że istnienie 5 obszarów rozwoju człowieka: emocjonalny, społeczny, fizyczny, intelektualny i duchowy. Ważne w edukacji jest to, aby dbać o nie wszystkie. Dzień w szkole składa się z pracy indywidualnej, nauki na temat główny oraz pracy grupowej. Dzieci nie mają podziału na 45-minutowe lekcje, nie ma też typowych ławek
Katolickie Szkoły realizują program systemowy, ale za podstawowy cel uważają wychowanie uczniów w duchu wartości chrześcijańskich.
Leśne Leśne przedszkola a potem szkoły wymyślono w Skandynawii. Ideą tej edukacji jest kontakt z naturą. Dzieci większości czasu (nawet 80%) spędzają na zewnątrz - w lesie lub na specjalne dla nich przygotowanym terenie w mieście.
Montessori Pierwsze placówki Marii Montessori powstały na początku XX wieku we Włoszech. Doktor Montessori twierdziła, że każde dziecko ma swój własny, naturalny plan rozwoju. Dzieci w różnym wieku pracują niezależnie od siebie nad dowolnie wybranym zadaniem dydaktycznym. W tak zorganizowanym kształceniu najważniejsza jest indywidualna nauka dziecka oraz samodzielne poprawianie błędów.
Waldorfskie Nazwa "waldorfska" pochodzi od pierwszej szkoły założonej w 1919 roku przy fabryce "Waldorf-Astoria" w Stuttgarcie. Rozwój emocjonalny i artystyczny jest równie istotny jak intelektualny. Przez pierwsze lata w szkole waldorfskiej dzieci są w dużej mierze pod opieką jednego nauczyciela - wychowawcy. W nauczaniu nie ma podziału na przedmioty, uczniowie pracują na zagadnieniach tematycznych.
Nauczanie domowe Dzieci edukowane uczą się z pomocą i pod kierunkiem swoich opiekunów (w tym także rodziców). Nauka odbywa się nie tylko w domu. Bardzo często uzupełniana jest podróżami, zwiedzaniem, uprawianiem rozmaitych rodzajów hobby i sportów, uczestnictwem w dodatkowych zajęciach, kołach zainteresowań, drużynach harcerskich.

Szkoła wiejskaEdytuj

Szkoła na obszarach wiejskich spostrzegana były przez socjologów jako instytucja odrębna od wiejskiej (chłopskiej wówczas) społeczności, zabierająca dzieci z porządku, do jakiego socjalizowała je rodzina i pokazująca inne możliwości, w rzeczywistości dostępne jednak tylko nielicznym[10]. Chałasiński podkreślał, że szkoła nie uwzględnia realiów życia codziennego uczniów, natomiast typowa rodzina chłopska uznawała wymogi i oczekiwania szkoły za wtórne do potrzeb gospodarstwa[11]. Szkoła była i jest instytucją łączącą społeczności wiejskie z państwem, przede wszystkim jest instytucją oddziaływania państwa na wiejskie społeczeństwo. Siła oddziaływania szkoły zależna była i jest od jej powszechności/dostępności, które w przeszłości ulegały znaczącym zmianom. Za zmianami, prowadzącymi do poszerzania instytucjonalizacji edukacji na wsi, kryły się także zmiany roli rodziny w tym procesie: publiczna szkoła „zawłaszczała” proces edukacji, eliminując z niego rodzinę z typowymi dla niej sposobami przekazywania wiedzy. Była dla niej konkurentem, nie tylko zabierając gospodarstwu siłę roboczą (co występowało jeszcze w latach 70.), ale także upowszechniając idee, które przyczyniały się nie tylko do modernizacji wsi, ale i do rozpadu jej tradycyjnych struktur. Ewolucja przebiegała tu od edukacji rodzinno-domowej do edukacji szkolnej. Z kolejnymi reformami zmieniał się zasięg terytorialny szkoły oraz jej struktury organizacyjne. Zmieniały się także postawy mieszkańców wsi wobec szkoły i nauczycieli. Zawsze była ona postrzegana jako ważna dla wsi instytucja, podnosząca jej walory, często integrowała mieszkańców i była ośrodkiem aktywności. Dlatego też z okazji kolejnych reform zawiązywały się ruchy mające na celu nie tylko budowę szkół, ale później – ich zachowanie, sprzeciwiające się ich planowanej likwidacji, powstawały komitety, dzięki którym w wielu wiejskich miejscowościach szkoły podstawowe działają jako jednostki niepubliczne. Badacze wskazują na rosnący w okresie po transformacji, także na wsi, poziom aspiracji edukacyjnych zarówno samych uczniów, jak i ich rodziców[12][13]. Akceptacja wykształcenia jako szansy na osiągnięcie w przyszłości lepszej pozycji społecznej wiąże się z rosnącymi oczekiwaniami wobec szkoły i nauczycieli jako miejsca i osób, które powinny zapewnić uczniom warunki nauki oraz poziom nauczania pozwalający konkurować z innymi na wyższych poziomach kształcenia.

Obecnie miejsce szkoły i zasady jej formalnego włączenia w funkcjonowanie wiejskich społeczności są pochodną wielu czynników. Szkoła podlega pewnym regulacjom formalnym: z jednej strony właściwemu terytorialnie kuratorium oświaty; z drugiej – lokalnemu samorządowi, czyli w praktyce urzędowi gminy (wiejskiej, miejsko-wiejskiej, miejskiej). Samorząd odpowiedzialny jest za materialne (ekonomiczne) funkcjonowanie szkoły podstawowej. Ale miejsce szkoły w społeczności lokalnej określają także relacje z jej mieszkańcami. Pierwszą ich grupę stanowią uczniowie szkoły, drugą – rodzice uczniów, z którymi kontakty są zwyczajowo uregulowane (tzw. wywiadówki, korespondencja przez dzienniki, kontakty telefoniczne itd.), trzecią – relacje z innymi mieszkańcami wynikające z faktu pracy w danej szkole oraz – najczęściej – zamieszkania na terenie wsi/gminy i z udziału w życiu tej społeczności. Ponadto na szkołę trzeba spojrzeć jako na instytucję mającą własną wewnętrzną formalną i nieformalną strukturę. Tworzą ją dyrekcja szkoły, nauczyciele o różnym stażu – będący lub niebędący mieszkańcami wsi – oraz personel pomocniczy[10].

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Okoń W., (1998), Nowy słownik pedagogiczny, Wyd. 2 rozsz., Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa, s. 383.
  2. ↑ Danuta Buttler, Halina Satkiewicz, Język i my, wydanie I, WSiP, Warszawa 1990, s. 35.
  3. ↑ Polska: zarys encyklopedyczny. Włodzimierz Kryszewski (red. prowadzący). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 384–386.
  4. ↑ W szkole wyższej stosuje się oceny w skali od 2 (niedostateczny) do 5 (bardzo dobry); występują też oceny 3+ i 4+.
  5. ↑ [1]
  6. ↑ a b [2]
  7. ↑ [3]
  8. ↑ [4]
  9. ↑ [5]
  10. ↑ a b Sylwia Michalska, Szkoła wiejska w czasie pandemii, „Wieś i Rolnictwo” (3 (188)), 2020, s. 119–139, DOI: 10.53098/wir032020/06, ISSN 2657-5213 [dostęp 2022-05-13].
  11. ↑ Chałasiński J. (1958). Społeczeństwo i wychowanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe (wyd. 2 zmienione).
  12. ↑ Joanna Michalak-Dawidziuk, Joanna Madalińska-Michalak (red.), O nową jakość w edukacji nauczycieli, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017, ss. 442, „Studia Edukacyjne” (46), 2020, s. 467–477, DOI: 10.14746/se.2017.46.32, ISSN 1233-6688 [dostęp 2022-05-13].
  13. ↑ Domalewski J. (2019). Szkoła wiejska jako moderator zmian systemowych. W: M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.), Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, tom 1 (s. 389–420). Warszawa: IRWiR PAN.

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szkoła_(oświata)&oldid=67377321”