Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2022-01

2022-01-01

Dziewczęta z Nowolipek – polski czarno-biały film obyczajowy z 1937 roku w reżyserii Józefa Lejtesa, będący adaptacją powieści Poli Gojawiczyńskiej o tym samym tytule. Treścią filmu są losy czterech dziewcząt u progu dorosłości, mieszkających w biednej warszawskiej dzielnicy. Bronka, Franka, Amelka oraz Kwiryna snują młodzieńcze marzenia, które niebawem skonfrontowane są z szarą i brutalną rzeczywistością. Film Dziewczęta z Nowolipek odniósł sukces kasowy i otrzymał też pozytywne recenzje krytyków. Sprawnie zrealizowany scenariusz, trafnie zarysowany obraz psychologiczny bohaterek i obyczajowa wiarygodność ówczesnego środowiska drobnomieszczańskiego sprawiły, że określano je jako film na wysokim poziomie artystycznym. Józef Lejtes zyskał miano czołowego reżysera lat 30. XX wieku w Polsce. Powstały także późniejsze adaptacje powieści Dziewczęta z Nowolipek: 4-częściowy spektakl teatralny w reż. Stanisława Wohla z 1970 roku zrealizowany dla Teatru Telewizji oraz film fabularny z 1985 roku wyreżyserowany przez Barbarę Sass. Czytaj więcej…

2022-01-02

Vickers VC10 – brytyjski wąskokadłubowy samolot pasażerski dalekiego zasięgu produkowany w latach 1962–1970 przez przedsiębiorstwo Vickers-Armstrongs, używany również jako wojskowy samolot transportowy oraz tankowiec powietrzny. Zbudowano 54 samoloty, w tym 40 w wersji cywilnej oraz 14 w wersji wojskowej, następnie jeszcze 14 przebudowano na powietrzne tankowce. Głównym operatorem cywilnym były brytyjskie linie lotnicze BOAC, później British Airways. Wojskowe VC10 weszły do służby RAF w lipcu 1966 roku. Wersja wojskowa używana była tylko przez brytyjskie lotnictwo. Mogły przewozić 150 żołnierzy z wyposażeniem lub 27,6 t ładunku, w tym nawet małe samochody opancerzone Daimler Ferret. Charakteryzował się umieszczeniem czterech silników odrzutowych w parach po obu stronach tylnej części kadłuba. RAF używał VC10 do 2013 roku. Czytaj więcej…

2022-01-03

Księstwo Dolnopanońskie – wczesnośredniowieczne księstwo powstałe w południowej Panonii po pokonaniu na tym obszarze Awarów przez Imperium Karolińskie na przełomie VIII i IX wieku; drugi, obok Chorwacji Dalmatyńskiej, wczesnośredniowieczny twór państwowy na obszarze współczesnej Chorwacji. Głównym ośrodkiem i siedzibą władcy było miasto Sisak. Po podboju Awarów Frankowie utworzyli na obszarze południowej Panonii tzw. Księstwo Dolnopanońskie. Pierwszym władcą, o którym wspominają kroniki frankijskie, był Ljudevit, znany ze zorganizowania słowiańskiego powstania przeciwko Frankom w 818 roku, w celu zrzucenia ich zwierzchnictwa. Ljudevit został przez Franków pokonany i wygnany. Osłabienie pozycji frankijskich w regionie przyciągnęło Bułgarów. W 827 roku chan Omurtag najechał Panonię, zapoczątkowując kilkuletnią wojnę frankijsko-bułgarską. Ostatecznie Bułgarzy zrzekli się wszelkich roszczeń terytorialnych w Panonii. Najprawdopodobniej złupienie Księstwa Dolnopanońskiego przez Węgrów zaowocowało pozostawieniem obszaru Dolnej Panonii bez władzy. Najpóźniej w czasach chorwackiego władcy Tomisława, Sisak znalazł się w strefie wpływów Chorwatów z Dalmacji, lecz nieznane pozostają okoliczności włączenia go do Królestwa Chorwacji. Czytaj więcej…

2022-01-04

Balkan Ekspress – potoczna nazwa pociągów osobowych kursujących prawdopodobnie od 1916 roku do 31 grudnia 1977 roku na rozległej, prywatnej sieci kolei wąskotorowej o rozstawie 785 mm zarządzanej przez koncern Georg von Giesches Erben i mającej w Szopienicach bezpośrednie połączenie z siecią Górnośląskich Kolei Wąskotorowych. Linia, po której kursowały pociągi ciągnęła się wzdłuż obecnej ulicy Szopienickiej przez obecny obszar trzech jednostek pomocniczych Katowic: Szopienic-Burowca, Janowa-Nikiszowca oraz Giszowca. Do 1935 roku na linii kursowały lokomotywy parowe zastąpione przez elektryczne, po czym od 1975 do końca kursowania pociągów obsługiwały je lokomotywy spalinowe, ciągnące wagony przystosowane do przewozów osób. Od 1975 roku połączenia obsługiwały lokomotywy spalinowe, ciągnące pięć wagonów 4-osiowych. Kursowały wówczas lokomotywy spalinowe Lyd1 – typu WLs150 oraz WLs180. Czytaj więcej…

2022-01-05

Medaliści igrzysk olimpijskich w hokeju na lodzie – lista zawodników i reprezentacji, które przynajmniej raz zdobyły medal zimowych igrzysk olimpijskich w turniejach mężczyzn w hokeju na lodzie. Hokej na lodzie mężczyzn po raz pierwszy znalazł się w programie igrzysk olimpijskich w Antwerpii w 1920 roku. Pierwszy turniej rozegrano podczas letniej edycji, ponieważ nie rozgrywano jeszcze zimowych igrzysk olimpijskich, które odbyły się pierwszy raz w 1924 roku. W latach 1920–1968 triumfator turnieju olimpijskiego zostawał jednocześnie mistrzem świata w hokeju na lodzie. W latach 1920–2018 rozegrano 24 turnieje olimpijskie w hokeju na lodzie mężczyzn. Najbardziej utytułowaną drużyną jest Kanada, w dorobku której jest 16 medali – 9 złotych, 4 srebrne i 3 brązowe. Najbardziej utytułowanym hokeistą w turniejach olimpijskich jest Władisław Trietjak, który w latach 1972–1984 zdobył cztery medale. Czytaj więcej…

2022-01-06

Kodeks 0105 – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu na pergaminie, paleografowie nie są zgodni co do jego wieku, INTF datuje ten kodeks na X wiek. Do dnia dzisiejszego zachowały się 4 karty kodeksu z tekstem Ewangelii Jana. Tekst pisany jest dwoma kolumnami na stronę, 24 linijek w kolumnie. Marginesy są szerokie, margines górny ma 4,5 cm szerokości, dolny 5,5 cm, boczne 4 cm szerokości, a przerwa między kolumnami wynosi 2 cm. William Hatch określił tekst rękopisu jako bizantyjski. Kurt Aland zaklasyfikował go do kategorii III, co oznacza, że jest wynikiem wymieszania różnych tradycji tekstualnych, z bardzo silnym elementem tradycji bizantyjskiej. Nie zawiera licznych wariantów, wszystkie jego warianty tekstowe pojawiają się w innych rękopisach, co wynika stąd, że jest późnym rękopisem i był starannie kopiowany. Rękopis przechowywany jest w Austriackiej Bibliotece Narodowej w Wiedniu. Tekst rękopisu jest cytowany we współczesnych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Czytaj więcej…

2022-01-07

Babka pierzasta – gatunek rośliny z rodziny babkowatych. Pochodzi z Europy, północnej Afryki oraz zachodniej Azji, ale rozprzestrzeniony został na wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. Na niektórych obszarach jest problematycznym gatunkiem inwazyjnym. W Polsce na naturalnych stanowiskach uznawany jest za krytycznie zagrożony, a jednocześnie, jak w innych krajach Europy Środkowej, rozprzestrzenia się od końca XX wieku wzdłuż dróg. Gatunek dobrze znosi wysokie stężenia soli i spotykany jest na zróżnicowanych siedliskach wzdłuż wybrzeży morskich, a poza tym głównie na terenach pustynnych i na zasolonych przydrożach. Jest rośliną jadalną i ze względu na wzrost areału gleb zasolonych z powodu zmian klimatycznych, uznawany jest za gatunek o perspektywicznie dużym znaczeniu użytkowym. W uprawach tymczasem bywa uznawany za chwast i gatunek wskaźnikowy nadmiernego zasolenia. Roślina wykorzystywana bywa także jako lecznicza. Czytaj więcej…

2022-01-08

Dziewczęta z Nowolipek – polski czarno-biały film obyczajowy z 1937 roku w reżyserii Józefa Lejtesa, będący adaptacją powieści Poli Gojawiczyńskiej o tym samym tytule. Treścią filmu są losy czterech dziewcząt u progu dorosłości, mieszkających w biednej warszawskiej dzielnicy. Bronka, Franka, Amelka oraz Kwiryna snują młodzieńcze marzenia, które niebawem skonfrontowane są z szarą i brutalną rzeczywistością. Film Dziewczęta z Nowolipek odniósł sukces kasowy i otrzymał też pozytywne recenzje krytyków. Sprawnie zrealizowany scenariusz, trafnie zarysowany obraz psychologiczny bohaterek i obyczajowa wiarygodność ówczesnego środowiska drobnomieszczańskiego sprawiły, że określano je jako film na wysokim poziomie artystycznym. Józef Lejtes zyskał miano czołowego reżysera lat 30. XX wieku w Polsce. Powstały także późniejsze adaptacje powieści Dziewczęta z Nowolipek: 4-częściowy spektakl teatralny w reż. Stanisława Wohla z 1970 roku zrealizowany dla Teatru Telewizji oraz film fabularny z 1985 roku wyreżyserowany przez Barbarę Sass. Czytaj więcej…

2022-01-09

Vickers VC10 – brytyjski wąskokadłubowy samolot pasażerski dalekiego zasięgu produkowany w latach 1962–1970 przez przedsiębiorstwo Vickers-Armstrongs, używany również jako wojskowy samolot transportowy oraz tankowiec powietrzny. Zbudowano 54 samoloty, w tym 40 w wersji cywilnej oraz 14 w wersji wojskowej, następnie jeszcze 14 przebudowano na powietrzne tankowce. Głównym operatorem cywilnym były brytyjskie linie lotnicze BOAC, później British Airways. Wojskowe VC10 weszły do służby RAF w lipcu 1966 roku. Wersja wojskowa używana była tylko przez brytyjskie lotnictwo. Mogły przewozić 150 żołnierzy z wyposażeniem lub 27,6 t ładunku, w tym nawet małe samochody opancerzone Daimler Ferret. Charakteryzował się umieszczeniem czterech silników odrzutowych w parach po obu stronach tylnej części kadłuba. RAF używał VC10 do 2013 roku. Czytaj więcej…

2022-01-10

Księstwo Dolnopanońskie – wczesnośredniowieczne księstwo powstałe w południowej Panonii po pokonaniu na tym obszarze Awarów przez Imperium Karolińskie na przełomie VIII i IX wieku; drugi, obok Chorwacji Dalmatyńskiej, wczesnośredniowieczny twór państwowy na obszarze współczesnej Chorwacji. Głównym ośrodkiem i siedzibą władcy było miasto Sisak. Po podboju Awarów Frankowie utworzyli na obszarze południowej Panonii tzw. Księstwo Dolnopanońskie. Pierwszym władcą, o którym wspominają kroniki frankijskie, był Ljudevit, znany ze zorganizowania słowiańskiego powstania przeciwko Frankom w 818 roku, w celu zrzucenia ich zwierzchnictwa. Ljudevit został przez Franków pokonany i wygnany. Osłabienie pozycji frankijskich w regionie przyciągnęło Bułgarów. W 827 roku chan Omurtag najechał Panonię, zapoczątkowując kilkuletnią wojnę frankijsko-bułgarską. Ostatecznie Bułgarzy zrzekli się wszelkich roszczeń terytorialnych w Panonii. Najprawdopodobniej złupienie Księstwa Dolnopanońskiego przez Węgrów zaowocowało pozostawieniem obszaru Dolnej Panonii bez władzy. Najpóźniej w czasach chorwackiego władcy Tomisława, Sisak znalazł się w strefie wpływów Chorwatów z Dalmacji, lecz nieznane pozostają okoliczności włączenia go do Królestwa Chorwacji. Czytaj więcej…

2022-01-11

Balkan Ekspress – potoczna nazwa pociągów osobowych kursujących prawdopodobnie od 1916 roku do 31 grudnia 1977 roku na rozległej, prywatnej sieci kolei wąskotorowej o rozstawie 785 mm zarządzanej przez koncern Georg von Giesches Erben i mającej w Szopienicach bezpośrednie połączenie z siecią Górnośląskich Kolei Wąskotorowych. Linia, po której kursowały pociągi ciągnęła się wzdłuż obecnej ulicy Szopienickiej przez obecny obszar trzech jednostek pomocniczych Katowic: Szopienic-Burowca, Janowa-Nikiszowca oraz Giszowca. Do 1935 roku na linii kursowały lokomotywy parowe zastąpione przez elektryczne, po czym od 1975 do końca kursowania pociągów obsługiwały je lokomotywy spalinowe, ciągnące wagony przystosowane do przewozów osób. Od 1975 roku połączenia obsługiwały lokomotywy spalinowe, ciągnące pięć wagonów 4-osiowych. Kursowały wówczas lokomotywy spalinowe Lyd1 – typu WLs150 oraz WLs180. Czytaj więcej…

2022-01-12

Medaliści igrzysk olimpijskich w hokeju na lodzie – lista zawodników i reprezentacji, które przynajmniej raz zdobyły medal zimowych igrzysk olimpijskich w turniejach mężczyzn w hokeju na lodzie. Hokej na lodzie mężczyzn po raz pierwszy znalazł się w programie igrzysk olimpijskich w Antwerpii w 1920 roku. Pierwszy turniej rozegrano podczas letniej edycji, ponieważ nie rozgrywano jeszcze zimowych igrzysk olimpijskich, które odbyły się pierwszy raz w 1924 roku. W latach 1920–1968 triumfator turnieju olimpijskiego zostawał jednocześnie mistrzem świata w hokeju na lodzie. W latach 1920–2018 rozegrano 24 turnieje olimpijskie w hokeju na lodzie mężczyzn. Najbardziej utytułowaną drużyną jest Kanada, w dorobku której jest 16 medali – 9 złotych, 4 srebrne i 3 brązowe. Najbardziej utytułowanym hokeistą w turniejach olimpijskich jest Władisław Trietjak, który w latach 1972–1984 zdobył cztery medale. Czytaj więcej…

2022-01-13

Kodeks 0105 – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu na pergaminie, paleografowie nie są zgodni co do jego wieku, INTF datuje ten kodeks na X wiek. Do dnia dzisiejszego zachowały się 4 karty kodeksu z tekstem Ewangelii Jana. Tekst pisany jest dwoma kolumnami na stronę, 24 linijek w kolumnie. Marginesy są szerokie, margines górny ma 4,5 cm szerokości, dolny 5,5 cm, boczne 4 cm szerokości, a przerwa między kolumnami wynosi 2 cm. William Hatch określił tekst rękopisu jako bizantyjski. Kurt Aland zaklasyfikował go do kategorii III, co oznacza, że jest wynikiem wymieszania różnych tradycji tekstualnych, z bardzo silnym elementem tradycji bizantyjskiej. Nie zawiera licznych wariantów, wszystkie jego warianty tekstowe pojawiają się w innych rękopisach, co wynika stąd, że jest późnym rękopisem i był starannie kopiowany. Rękopis przechowywany jest w Austriackiej Bibliotece Narodowej w Wiedniu. Tekst rękopisu jest cytowany we współczesnych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Czytaj więcej…

2022-01-14

Babka pierzasta – gatunek rośliny z rodziny babkowatych. Pochodzi z Europy, północnej Afryki oraz zachodniej Azji, ale rozprzestrzeniony został na wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. Na niektórych obszarach jest problematycznym gatunkiem inwazyjnym. W Polsce na naturalnych stanowiskach uznawany jest za krytycznie zagrożony, a jednocześnie, jak w innych krajach Europy Środkowej, rozprzestrzenia się od końca XX wieku wzdłuż dróg. Gatunek dobrze znosi wysokie stężenia soli i spotykany jest na zróżnicowanych siedliskach wzdłuż wybrzeży morskich, a poza tym głównie na terenach pustynnych i na zasolonych przydrożach. Jest rośliną jadalną i ze względu na wzrost areału gleb zasolonych z powodu zmian klimatycznych, uznawany jest za gatunek o perspektywicznie dużym znaczeniu użytkowym. W uprawach tymczasem bywa uznawany za chwast i gatunek wskaźnikowy nadmiernego zasolenia. Roślina wykorzystywana bywa także jako lecznicza. Czytaj więcej…

2022-01-15

Dziewczęta z Nowolipek – polski czarno-biały film obyczajowy z 1937 roku w reżyserii Józefa Lejtesa, będący adaptacją powieści Poli Gojawiczyńskiej o tym samym tytule. Treścią filmu są losy czterech dziewcząt u progu dorosłości, mieszkających w biednej warszawskiej dzielnicy. Bronka, Franka, Amelka oraz Kwiryna snują młodzieńcze marzenia, które niebawem skonfrontowane są z szarą i brutalną rzeczywistością. Film Dziewczęta z Nowolipek odniósł sukces kasowy i otrzymał też pozytywne recenzje krytyków. Sprawnie zrealizowany scenariusz, trafnie zarysowany obraz psychologiczny bohaterek i obyczajowa wiarygodność ówczesnego środowiska drobnomieszczańskiego sprawiły, że określano je jako film na wysokim poziomie artystycznym. Józef Lejtes zyskał miano czołowego reżysera lat 30. XX wieku w Polsce. Powstały także późniejsze adaptacje powieści Dziewczęta z Nowolipek: 4-częściowy spektakl teatralny w reż. Stanisława Wohla z 1970 roku zrealizowany dla Teatru Telewizji oraz film fabularny z 1985 roku wyreżyserowany przez Barbarę Sass. Czytaj więcej…

2022-01-16

Vickers VC10 – brytyjski wąskokadłubowy samolot pasażerski dalekiego zasięgu produkowany w latach 1962–1970 przez przedsiębiorstwo Vickers-Armstrongs, używany również jako wojskowy samolot transportowy oraz tankowiec powietrzny. Zbudowano 54 samoloty, w tym 40 w wersji cywilnej oraz 14 w wersji wojskowej, następnie jeszcze 14 przebudowano na powietrzne tankowce. Głównym operatorem cywilnym były brytyjskie linie lotnicze BOAC, później British Airways. Wojskowe VC10 weszły do służby RAF w lipcu 1966 roku. Wersja wojskowa używana była tylko przez brytyjskie lotnictwo. Mogły przewozić 150 żołnierzy z wyposażeniem lub 27,6 t ładunku, w tym nawet małe samochody opancerzone Daimler Ferret. Charakteryzował się umieszczeniem czterech silników odrzutowych w parach po obu stronach tylnej części kadłuba. RAF używał VC10 do 2013 roku. Czytaj więcej…

2022-01-17

Ulica Ofiar Oświęcimskich we Wrocławiu – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście. Łączy ulicę Eugeniusza Gepperta i plac Solny z ulicą Kazimierza Wielkiego. Ma 486 m długości. Ulica składa się z dwóch odcinków: zachodniego, od ulicy Eugeniusza Gepperta do ulicy Świdnickiej, oraz wschodniego, od ulicy Szewskiej do ulicy Kazimierza Wielkiego. Natomiast na odcinku od ulicy Świdnickiej do ulicy Szewskiej jej bieg jest przerwany zabudową z lat 50. XX wieku powstałą w ramach nieistniejącego dziś placu Młodzieżowego. Przy ulicy dominuje zabudowa ciągła pierzejowa, w tym budynki zabytkowe, takie jak między innymi Kamienica Heinricha von Rybischa, Dom rodziny Fränckel, Dom handlowy Schottländera / Singera, Dom handlowy firmy Junkernstrasse-Bau G.m.b.H., Biurowiec Junkernstrasse-Bau G.m.b.H. i inne. Wśród charakterystycznych obiektów współczesnych położonych przy ulicy można wymienić między innymi budynek ZETO z lat 60. XX wieku przy zachodnim odcinku ulicy oraz budynek parkingu Szewska Centrum z 1999 roku przy wschodnim odcinku ulicy. Czytaj więcej…

2022-01-18

Puchar Świata w skokach narciarskich Zakopane 2002 – zawody w skokach narciarskich przeprowadzone w ramach Pucharu Świata 2001/2002 między 18 a 20 stycznia 2002 roku na Wielkiej Krokwi w Zakopanem. Rozegrane zostały dwa konkursy indywidualne na dużej skoczni. Po raz siódmy zawodnicy rywalizowali w Zakopanem o punkty do klasyfikacji generalnej Pucharu Świata. W pierwszym konkursie zwyciężył Matti Hautamäki, a w drugim – Adam Małysz. Dwukrotnie na drugim miejscu sklasyfikowany został Sven Hannawald. Trzecią pozycję zajmowali Andreas Widhölzl (pierwszy konkurs) oraz Matti Hautamäki (drugi konkurs). Po raz piąty w historii w ramach Pucharu Świata w skokach narciarskich w Zakopanem rozegrano dwa konkursy indywidualne na dużej skoczni. Do zawodów zostało zgłoszonych 73 zawodników z 16 narodowych reprezentacji. Najstarszym uczestnikiem był reprezentant Czech, Jaroslav Sakala – 32 lata i 188 dni, a najmłodszym Białorusin, Aleksandr Swietłow – 17 lat i 285 dni. Czytaj więcej…

2022-01-19

Adamastor – krążownik portugalskiej marynarki wojennej, jedyny okręt swojego typu. Został zbudowany we włoskiej stoczni Orlando w Livorno w 1896 roku. Przedstawiał typ małego krążownika pancernopokładowego, przeznaczonego głównie do służby kolonialnej. Odegrał ważną rolę w rewolucji republikańskiej 5 października 1910 roku w Lizbonie, ostrzeliwując siedzibę królewską. Służył głównie w koloniach portugalskich, a podczas I wojny światowej brał udział w walkach w Mozambiku w 1916 roku. Został wycofany ze służby w 1933 roku, po czym w kwietniu 1934 roku został sprzedany na złom. Wyporność okrętu wynosiła 1729 ton, a uzbrojenie główne składało się z dwóch dział kalibru 149 mm i czterech kalibru 105 mm. Napędzały go maszyny parowe, zapewniając prędkość do 18 węzłów. Czytaj więcej…

2022-01-20

Qianzhousaurus – wymarły rodzaj dinozaura, teropoda z rodziny Tyrannosauridae. Skamieniałości nieznanego wcześniej rodzaju dinozaura odnalezione zostały na południowym wschodzie Chin, w Ganzhou, noszącym w starożytności nazwę Qianzhou, od której to ukuto nazwę rodzajową nowego zwierzęcia. W obrębie rodzaju umieszczono pojedynczy gatunek Qianzhousaurus sinensis. Szczątki dinozaura znaleziono pośród skał datowanych na kredę późną. W okolicy znaleziono wcześniej skamieniałości licznych owiraptorozaurów oraz zauropoda Gannansaurus sinesis. Budowa skamieniałości pozwoliła na zaliczenie nowego rodzaju do rodziny Tyrannosauridae, podobnie jak odkrytego wcześniej w Mongolii aliorama. Od innych tyranozaurów szczątki te odróżniały się długim pyskiem. W efekcie badacze zdecydowali się wyróżnić klad Tyrannosauridae o długim pysku, na którego określenie użyli nazwy Alioramini, zaliczając doń wszystkie taksony bliższe alioramowi. Prócz aliorama obejmuje on wyłącznie Qianzhousaurus. Jednak Qianzhousaurus przerasta dwukrotnie swojego krewniaka. O ile stan szczątków nie pozwolił na przeprowadzenie ich badania metodami histologicznymi, które ujawniłyby wiek zwierzęcia, jednak ich duży rozmiar nie wskazuje, by chodziło o osobnika młodocianego. Czytaj więcej…

2022-01-21

Mord na włoskich generałach w Kuźnicy Żelichowskiej – zbrodnia wojenna popełniona przez żołnierzy Waffen-SS 28 stycznia 1945 roku we wsi Kuźnica Żelichowska. Jej ofiarą padło sześciu włoskich generałów – jeńców wojennych, więzionych uprzednio w Oflagu 64/Z w Antoniewie. W styczniu 1945 roku, w związku ze zbliżaniem się Armii Czerwonej, jeńców z Oflagu 64/Z ewakuowano pieszo w głąb Niemiec. Po drodze siedemnastu niezdolnych do marszu włoskich oficerów, niemal wyłącznie generałów, pozostawiono za zgodą dowódcy konwoju w Kuźnicy Żelichowskiej. Zostali oni jednak zadenuncjowani przez niemieckiego podoficera, który wydał ich w ręce przemieszczającego się w pobliżu oddziału SS. Niemcy zmusili jeńców, aby wraz z nimi wyruszyli w dalszy marsz. Sześciu włoskich generałów, którzy z racji podeszłego wieku i złego stanu zdrowia nie byli w stanie nadążyć za kolumną, zostało zastrzelonych. Czytaj więcej…

2022-01-22

DKD-III – polski jednomiejscowy samolot sportowy w układzie zastrzałowego górnopłatu z lat 20. XX wieku, zaprojektowany i zbudowany w warsztatach 2. Pułku Lotniczego w Krakowie przez braci Stanisława i Mieczysława Działowskich. Oblatany 4 października 1927 roku DKD-III był jednym z wczesnych udanych polskich samolotów sportowych. Brał udział w I Krajowym Konkursie Awionetek w Warszawie, zajmując czwarte miejsce, drugiej edycji tych zawodów w 1928 roku, zajmując trzecie miejsce, oraz trzeciej edycji w 1930 roku, nie kończąc imprezy z powodu uszkodzenia. DKD-III wykonał ogółem około 1800 lotów trwających łącznie 431 godzin, będąc jednym z pierwszych udanych polskich samolotów sportowych. Czytaj więcej…

2022-01-23

Ostrygojad krótkodzioby – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny ostrygojadów. Występuje na czterech spośród wysp Chatham, tym samym jest endemitem Nowej Zelandii. Uznawany za zagrożonego wyginięciem nieprzerwanie od 1988 roku. Dzięki przygodnym, nieskoordynowanym jeszcze działaniom ochronnym pod koniec lat 90. XX wieku oraz programowi ochrony gatunku prowadzonemu w latach 2001–2011 liczebność populacji wzrosła i ustabilizowała się. Po raz pierwszy gatunek opisał Ernst Hartert w 1927 roku. Długość ciała wynosi 47–49 cm, masa ciała – średnio 540 g u samców i 640 g u samic. Ostrygojady krótkodziobe są nieco mniejsze od ostrygojadów zmiennych. W upierzeniu nie występuje dymorfizm płciowy, płeć można odróżnić u ptaków przebywających w parach – samice są nieco większe i z dłuższym dziobem. Nie występuje sezonowa zmienność w upierzeniu. Ostrygojady krótkodziobe żerują zarówno za dnia, jak i w nocy, szczególnie w dobrym świetle księżyca. Pokarmu szukają wyłącznie w strefie pływów, głównie przy niskim stanie wód odsłaniającym dno w strefie nerytycznej. Brodzą w wodzie sięgającej najwyżej do górnej części skoku. Zdobycz mogą przenosić w spokojniejsze miejsce, by uniknąć odebrania im jej przez inne drapieżniki. Czytaj więcej…

2022-01-24

Ulica Ofiar Oświęcimskich we Wrocławiu – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście. Łączy ulicę Eugeniusza Gepperta i plac Solny z ulicą Kazimierza Wielkiego. Ma 486 m długości. Ulica składa się z dwóch odcinków: zachodniego, od ulicy Eugeniusza Gepperta do ulicy Świdnickiej, oraz wschodniego, od ulicy Szewskiej do ulicy Kazimierza Wielkiego. Natomiast na odcinku od ulicy Świdnickiej do ulicy Szewskiej jej bieg jest przerwany zabudową z lat 50. XX wieku powstałą w ramach nieistniejącego dziś placu Młodzieżowego. Przy ulicy dominuje zabudowa ciągła pierzejowa, w tym budynki zabytkowe, takie jak między innymi Kamienica Heinricha von Rybischa, Dom rodziny Fränckel, Dom handlowy Schottländera / Singera, Dom handlowy firmy Junkernstrasse-Bau G.m.b.H., Biurowiec Junkernstrasse-Bau G.m.b.H. i inne. Wśród charakterystycznych obiektów współczesnych położonych przy ulicy można wymienić między innymi budynek ZETO z lat 60. XX wieku przy zachodnim odcinku ulicy oraz budynek parkingu Szewska Centrum z 1999 roku przy wschodnim odcinku ulicy. Czytaj więcej…

2022-01-25

Puchar Świata w skokach narciarskich Zakopane 2002 – zawody w skokach narciarskich przeprowadzone w ramach Pucharu Świata 2001/2002 między 18 a 20 stycznia 2002 roku na Wielkiej Krokwi w Zakopanem. Rozegrane zostały dwa konkursy indywidualne na dużej skoczni. Po raz siódmy zawodnicy rywalizowali w Zakopanem o punkty do klasyfikacji generalnej Pucharu Świata. W pierwszym konkursie zwyciężył Matti Hautamäki, a w drugim – Adam Małysz. Dwukrotnie na drugim miejscu sklasyfikowany został Sven Hannawald. Trzecią pozycję zajmowali Andreas Widhölzl (pierwszy konkurs) oraz Matti Hautamäki (drugi konkurs). Po raz piąty w historii w ramach Pucharu Świata w skokach narciarskich w Zakopanem rozegrano dwa konkursy indywidualne na dużej skoczni. Do zawodów zostało zgłoszonych 73 zawodników z 16 narodowych reprezentacji. Najstarszym uczestnikiem był reprezentant Czech, Jaroslav Sakala – 32 lata i 188 dni, a najmłodszym Białorusin, Aleksandr Swietłow – 17 lat i 285 dni. Czytaj więcej…

2022-01-26

Adamastor – krążownik portugalskiej marynarki wojennej, jedyny okręt swojego typu. Został zbudowany we włoskiej stoczni Orlando w Livorno w 1896 roku. Przedstawiał typ małego krążownika pancernopokładowego, przeznaczonego głównie do służby kolonialnej. Odegrał ważną rolę w rewolucji republikańskiej 5 października 1910 roku w Lizbonie, ostrzeliwując siedzibę królewską. Służył głównie w koloniach portugalskich, a podczas I wojny światowej brał udział w walkach w Mozambiku w 1916 roku. Został wycofany ze służby w 1933 roku, po czym w kwietniu 1934 roku został sprzedany na złom. Wyporność okrętu wynosiła 1729 ton, a uzbrojenie główne składało się z dwóch dział kalibru 149 mm i czterech kalibru 105 mm. Napędzały go maszyny parowe, zapewniając prędkość do 18 węzłów. Czytaj więcej…

2022-01-27

Qianzhousaurus – wymarły rodzaj dinozaura, teropoda z rodziny Tyrannosauridae. Skamieniałości nieznanego wcześniej rodzaju dinozaura odnalezione zostały na południowym wschodzie Chin, w Ganzhou, noszącym w starożytności nazwę Qianzhou, od której to ukuto nazwę rodzajową nowego zwierzęcia. W obrębie rodzaju umieszczono pojedynczy gatunek Qianzhousaurus sinensis. Szczątki dinozaura znaleziono pośród skał datowanych na kredę późną. W okolicy znaleziono wcześniej skamieniałości licznych owiraptorozaurów oraz zauropoda Gannansaurus sinesis. Budowa skamieniałości pozwoliła na zaliczenie nowego rodzaju do rodziny Tyrannosauridae, podobnie jak odkrytego wcześniej w Mongolii aliorama. Od innych tyranozaurów szczątki te odróżniały się długim pyskiem. W efekcie badacze zdecydowali się wyróżnić klad Tyrannosauridae o długim pysku, na którego określenie użyli nazwy Alioramini, zaliczając doń wszystkie taksony bliższe alioramowi. Prócz aliorama obejmuje on wyłącznie Qianzhousaurus. Jednak Qianzhousaurus przerasta dwukrotnie swojego krewniaka. O ile stan szczątków nie pozwolił na przeprowadzenie ich badania metodami histologicznymi, które ujawniłyby wiek zwierzęcia, jednak ich duży rozmiar nie wskazuje, by chodziło o osobnika młodocianego. Czytaj więcej…

2022-01-28

Mord na włoskich generałach w Kuźnicy Żelichowskiej – zbrodnia wojenna popełniona przez żołnierzy Waffen-SS 28 stycznia 1945 roku we wsi Kuźnica Żelichowska. Jej ofiarą padło sześciu włoskich generałów – jeńców wojennych, więzionych uprzednio w Oflagu 64/Z w Antoniewie. W styczniu 1945 roku, w związku ze zbliżaniem się Armii Czerwonej, jeńców z Oflagu 64/Z ewakuowano pieszo w głąb Niemiec. Po drodze siedemnastu niezdolnych do marszu włoskich oficerów, niemal wyłącznie generałów, pozostawiono za zgodą dowódcy konwoju w Kuźnicy Żelichowskiej. Zostali oni jednak zadenuncjowani przez niemieckiego podoficera, który wydał ich w ręce przemieszczającego się w pobliżu oddziału SS. Niemcy zmusili jeńców, aby wraz z nimi wyruszyli w dalszy marsz. Sześciu włoskich generałów, którzy z racji podeszłego wieku i złego stanu zdrowia nie byli w stanie nadążyć za kolumną, zostało zastrzelonych. Czytaj więcej…

2022-01-29

DKD-III – polski jednomiejscowy samolot sportowy w układzie zastrzałowego górnopłatu z lat 20. XX wieku, zaprojektowany i zbudowany w warsztatach 2. Pułku Lotniczego w Krakowie przez braci Stanisława i Mieczysława Działowskich. Oblatany 4 października 1927 roku DKD-III był jednym z wczesnych udanych polskich samolotów sportowych. Brał udział w I Krajowym Konkursie Awionetek w Warszawie, zajmując czwarte miejsce, drugiej edycji tych zawodów w 1928 roku, zajmując trzecie miejsce, oraz trzeciej edycji w 1930 roku, nie kończąc imprezy z powodu uszkodzenia. DKD-III wykonał ogółem około 1800 lotów trwających łącznie 431 godzin, będąc jednym z pierwszych udanych polskich samolotów sportowych. Czytaj więcej…

2022-01-30

Ostrygojad krótkodzioby – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny ostrygojadów. Występuje na czterech spośród wysp Chatham, tym samym jest endemitem Nowej Zelandii. Uznawany za zagrożonego wyginięciem nieprzerwanie od 1988 roku. Dzięki przygodnym, nieskoordynowanym jeszcze działaniom ochronnym pod koniec lat 90. XX wieku oraz programowi ochrony gatunku prowadzonemu w latach 2001–2011 liczebność populacji wzrosła i ustabilizowała się. Po raz pierwszy gatunek opisał Ernst Hartert w 1927 roku. Długość ciała wynosi 47–49 cm, masa ciała – średnio 540 g u samców i 640 g u samic. Ostrygojady krótkodziobe są nieco mniejsze od ostrygojadów zmiennych. W upierzeniu nie występuje dymorfizm płciowy, płeć można odróżnić u ptaków przebywających w parach – samice są nieco większe i z dłuższym dziobem. Nie występuje sezonowa zmienność w upierzeniu. Ostrygojady krótkodziobe żerują zarówno za dnia, jak i w nocy, szczególnie w dobrym świetle księżyca. Pokarmu szukają wyłącznie w strefie pływów, głównie przy niskim stanie wód odsłaniającym dno w strefie nerytycznej. Brodzą w wodzie sięgającej najwyżej do górnej części skoku. Zdobycz mogą przenosić w spokojniejsze miejsce, by uniknąć odebrania im jej przez inne drapieżniki. Czytaj więcej…

2022-01-31

Brzezina – polski telewizyjny film psychologiczny z 1970 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy, ekranizacja opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza pod tym samym tytułem. Osią fabularną filmu jest relacja między zgorzkniałym z powodu śmierci żony leśniczym Bolesławem, a jego śmiertelnie chorym bratem Stanisławem, który zamierza spędzić w leśniczówce ostatnie miesiące swego życia. Brzezina wielokrotnie nawiązuje pod względem wizualnym do malarstwa Jacka Malczewskiego i symbolizmu. Zawiera też sceny nieobecne w pierwowzorze literackim, które uwypuklają jednocześnie porywczą osobowość Bolesława oraz witalność Maliny, o którą walczą obaj mężczyźni. Film został pozytywnie przyjęty przez krytyków zarówno w momencie premiery, jak i w recenzjach retrospektywnych. Recenzenci chwalili jego spójność formalną, dojrzałość i subtelność w ujmowaniu zjawiska śmierci. Na Międzynarodowych Targach Filmu Dokumentalnego i Telewizyjnego w Mediolanie Brzezina została uhonorowana nagrodą FIPRESCI. Czytaj więcej…