Wikipedia

Hemidactylus

Hemidactylus – rodzaj jaszczurek z rodziny gekonowatych (Gekkonidae).

Hemidactylus
Oken, 1817[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – H. mabouia
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Rząd

łuskonośne

Infrarząd

Gekkota

Rodzina

gekonowate

Rodzaj

Hemidactylus

Typ nomenklatoryczny

Gekko mabouia Moreau De Jonnès, 1818

Gatunki

192 gatunki – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zasięg występowania

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej (Gwadelupa, Kolumbia, Trynidad i Tobago, Wenezuela, Gujana, Surinam i Brazylia), na Małych Antylach (Gwadelupa i Saint Lucia), Afryce (Egipt, Libia, Tunezja, Algieria, Maroko, Mauretania, Senegal, Gambia, Gwinea Bissau, Gwinea, Sierra Leone, Liberia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Mali, Burkina Faso, Ghana, Togo, Benin, Niger, Nigeria, Kamerun, Czad, Sudan, Erytrea, Dżibuti, Somalia, Etiopia, Sudan Południowy, Republika Środkowoafrykańska, Gwinea Równikowa, Gabon, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Rwanda, Burundi, Uganda, Tanzania, Malawi, Zambia, Angola, Namibia, Botswana, Zimbabwe, Mozambik, Eswatini, Południowa Afryka, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Madagaskar, Seszele, Mauritius, Komory, Juan de Nova i Republika Zielonego Przylądka), Azji (Turcja, Syria, Liban, Izrael, Jordania, Arabia Saudyjska, Jemen, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Bahrajn, Katar, Kuwejt, Irak, Iran, Chińska Republika Ludowa, Tajwan, Afganistan, Pakistan, Indie, Malediwy, Sri Lanka, Nepal, Bhutan, Bangladesz, Mjanma, Laos, Wietnam, Kambodża, Tajlandia, Malezja, Singapur, Japonia, Filipiny, Brunei, Indonezja i Timor Wschodni), południowej Europie (Portugalia, Gibraltar, Hiszpania, Francja, Włochy, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Cypr i Malta), Australii i Oceanii (Australia, Papua-Nowa Gwinea, Wyspy Cooka, Fidżi, Polinezja Francuska, Guam, Nowa Kaledonia, Wyspy Salomona, Tonga, Vanuatu i Samoa) oraz na archipelagu Hawaje (Midway i Johnston)[21][22].

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1817 roku niemiecki przyrodnik Lorenz Oken a artykule poświęconym systematyce kręgowców opublikowanym na łamach Isis von Oken[1]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Hemidactylus mabouia.

Etymologia

edytuj
  • Hemidactylus: gr. ἡμι- hēmi- ‘pół-, mały’, od ἡμισυς hēmisus ‘połowa’; δακτυλος daktulos ‘palec’[23].
  • Platyurus: gr. πλατυς platus ‘szeroki’; -ουρος -ouros ‘-ogonowy’, od ουρα oura ‘ogon’[24]. Gatunek typowy: Oken (1836) – Gecko marginatus Cuvier, 1829 (= Stellio platyurus Schneider, 1797); Gray (1845) – Lacerta schneideriana Shaw, 1802 (= Stellio platyurus Schneider, 1797).
  • Boltalia: etymologia nieznana, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[4]. Gatunek typowy: Boltalia sublevis Gray, 1842 (= Hemidactylus flaviviridis Rüppell, 1835).
  • Hoplopodion: gr. ὁπλον hoplon ‘broń, zbroja’[25]; ποδιον podion ‘stópka’, zdrobnienie od πους pous, ποδος podos ‘stopa’[26]. Gatunek typowy: Stellio platyurus Schneider, 1797.
  • Cosymbotus: gr. κοσυμβωτος kosumbōtos ‘ozdobiony frędzlami’[27]. Gatunek typowy: Stellio platyurus Schneider, 1797.
  • Microdactylus: gr. μικρος mikros ‘mały’; δακτυλος daktulos ‘palec’[28]. Gatunek typowy: Hemidactylus peruvianus Wiegmann, 1834 (= Hemidactylus garnotii Duméril & Bibron, 1836).
  • Onychopus: ονυξ onux, ονυχος onukhos ‘pazur, paznokieć’[29]; πους pous, ποδος podos ‘stopa’[26]. Gatunek typowy: Hemidactylus garnotii Duméril & Bibron, 1836.
  • Tachybates: gr. ταχυς takhus ‘szybko’[30]; βατης batēs ‘piechur’, od βατεω bateō ‘stąpać’, od βαινω bainō ‘chodzić’[31]. Gatunek typowy: Gecko triedrus Daudin, 1802.
  • Pnoepus: gr. πνοη pnoē ‘dmuchanie’, od πνεω pneō ‘oddychać’[26]; πους pous, ποδος podos ‘stopa’[26]. Gatunek typowy: Hemidactylus javanicus Fitzinger, 1826 (= Hemidactylus frenatus Duméril & Bibron, 1836).
  • Velernesia: etymologia nieznana, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[9]. Gatunek typowy: Velernesia richardsonii Gray, 1845.
  • Doryura: gr. δορυ doru, δορατος doratos ‘włócznia’[32]; ουρα oura ‘ogon’[33]. Gatunek typowy: Doryura bowringii Gray, 1845.
  • Leiurus: gr. λειος leios ‘gładki’[34]; ουρα oura ‘ogon’[33]. Gatunek typowy: Leiurus ornatus Gray, 1845 (= Hemidactylus fasciatus Gray, 1842).
  • Nubilia: etymologia niejasna, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[11]; być może od łac. nubila ‘ciemny, chmurny’, od nubes, nubis ‘chmura’[35]. Gatunek typowy: Nubilia argentii Gray, 1845 (= Hemidactylus depressus Gray, 1842).
  • Eurhous: gr. ευ eu ‘dobry, ładny, typowy’[36]; ορρος orrhos ‘zad’[37]. Gatunek typowy: Hemidactylus leschenaultii Duméril & Bibron, 1836.
  • Liurus: gr. λειος leios ‘gładki’[34]; ουρα oura ‘ogon’[33].
  • Nycteridium: gr. νυξ nux, νυκτος nuktos ‘noc’[35]; przyrostek zdrabniający –ιδιoν -idion[38].
  • Teratolepis: gr. τερας teras, τερατος teratos ‘cudowny’[39]; λεπις lepis, λεπιδος lepidos ‘łuska, płytka’, od λεπω lepō ‘łuszczyć’[40]. Gatunek typowy: Homonota fasciata Jerdon, 1853 (= Hemidactylus imbricatus Bauer, Giri, Greenbaum, Jackman, Dharne & Schouche, 2008).
  • Bunocnemis: gr. βουνος bounos ‘kopiec’[41]; κνημις knēmis, κνημιδος knēmidos ‘nagolennik’[42]. Gatunek typowy: Bunocnemis modestus Günther, 1894.
  • Mimetozoon: gr. μιμητης mimētēs ‘imitator, naśladowca’, od μιμεομαι mimeomai ‘naśladować’, od μιμος mimos ‘mimik, aktor’[43]; ζωον zōon ‘zwierzę’[44]. Gatunek typowy: Mimetozoon floweri Boulenger, 1896 (= Hemidactylus craspedotus Mocquard, 1890).
  • Lophopholis: gr. λοφος lophos ‘grzebień, czub’[45]; φολις pholis, φολιδος pholidos ‘rogowa łuska’[46]. Gatunek typowy: Teratolepis scabriceps Annandale, 1906.
  • Briba: port. briba ‘gekon’[19]. Gatunek typowy: Briba brasiliana Amaral, 1935.
  • Aliurus: gr. przyrostek negatywny α- a-; rodzaj Liurus Cope, 1862[20].

Podział systematyczny

edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki[21]:

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Nie Platyurus Ritgen, 1828.
  2. ↑ Nomen nudum.
  3. ↑ Młodszy homonim Microdactylus Geoffroy Saint-Hilaire, 1809 (Aves).
  4. ↑ Młodszy homonim Leiurus Ehrenberg, 1828 (Arachnida).
  5. ↑ Nie Platyurus Ritgen, 1828; nie Platyurus Oken, 1836.
  6. ↑ Nowa nazwa dla Leiurus Gray, 1845; młodszy homonim Liurus Ehrenberg, 1831 (Arachnida).
  7. ↑ Nowa nazwa dla Platyurus Gray, 1845; młodszy homonim Nycteridium Fisher, 1806 (Hymenoptera).
  8. ↑ Nowa nazwa dla Liurus Cope, 1862.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b L. Oken. III. Klasse, Reptilien. „Isis, oder, Encyclopädische Zeitung von Oken”. 1, s. 1183, 1817. (niem.). 
  2. ↑ L. Oken. Amphibien oder Lurche. „Allgemeine Naturgeschichte für alle Stände”. 6, s. 641, 1836. (niem.). 
  3. ↑ J.E. Gray: Synopsis of the contents of the British Museum. Wyd. 42. London: G. Woodfall and Son, Angel Court, Skinner Street, 1840, s. 41. (ang.).
  4. ↑ a b J.E. Gray: Description of some new species of Reptiles, chiefly from the British Museum collection. W: J.E. Gray: The zoological miscellany: to be continued occasionally. London: Treuttel, Wurtz and Co., G.B. Sowerby, W. Wood, 1831–1844, s. 58. (ang.).
  5. ↑ Fitzinger 1843 ↓, s. 19, 103.
  6. ↑ a b c Fitzinger 1843 ↓, s. 19, 104.
  7. ↑ Fitzinger 1843 ↓, s. 19, 105.
  8. ↑ Fitzinger 1843 ↓, s. 19, 106.
  9. ↑ a b c Gray 1845 ↓, s. 156.
  10. ↑ a b Gray 1845 ↓, s. 157.
  11. ↑ a b Gray 1845 ↓, s. 273.
  12. ↑ L.J.F.J. Fitzinger. Die Ausbeute der österreichischen Naturforscher an Säugethieren und Reptilien während der Weltumsegelung Sr. Majestät Fregatte Novara. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 42, s. 400, 1861. (niem.). 
  13. ↑ E.D. Cope: First gallery. W: J.H. Slack (red.): Handbook to the Museum of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia. Philadelphia: Printed for the Academy by Collins, 1862, s. 32. (ang.).
  14. ↑ A.C.L.G. Günther: The reptiles of British India. London: Pub. for the Ray society by R. Hardwicke, 1864, s. 111. (ang.).
  15. ↑ A.C.L.G. Günther. Report on two Collections of Indian Reptiles. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1869, s. 504, 1870. (ang.). 
  16. ↑ A.C.L.G. Günther. Report on the Collection of Reptiles and Fishes made by Dr. J. W. Gregory during his Expedition to Mount Kenia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1894, s. 85, 1894. (ang.). 
  17. ↑ G.A. Boulenger. On a new Gecko from Penang. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1896, s. 767, 1897. (ang.). 
  18. ↑ M.A. Smith & P.E.P. Deraniyagala. A new genus of gecko. „Ceylon journal of science”. Section B. Zoology. 18, s. 235, 1934. (ang.). 
  19. ↑ a b A.P.G. do Amaral. Um novo genero e duas novas especies de Geckonideos e uma nova raça de Amphisbaenideo, procedentes do Brasil Central. „Memórias do Instituto de Butantan”. 9, s. 253, 1935. (port.). 
  20. ↑ a b E.R. Dunn & M.T. Dunn. Generic names proposed in Herpetology by E. D. Cope. „Copeia”. 1940 (2), s. 71, 1940. JSTOR: 1439044. (ang.). 
  21. ↑ a b P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Hemidactylus. The Reptile Database. [dostęp 2023-12-29]. (ang.).
  22. ↑ R. Midtgaard: Hemidactylus. RepFocus. [dostęp 2023-12-29]. (ang.).
  23. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Hemidactilus [dostęp 2018-11-12].
  24. ↑ Platyurus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-29] (ang.).
  25. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 120.
  26. ↑ a b c d Jaeger 1959 ↓, s. 203.
  27. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 68.
  28. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Microdactylus [dostęp 2018-11-12].
  29. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 174.
  30. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 255.
  31. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 34.
  32. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 85.
  33. ↑ a b c Jaeger 1959 ↓, s. 276.
  34. ↑ a b Jaeger 1959 ↓, s. 138.
  35. ↑ a b Jaeger 1959 ↓, s. 168.
  36. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 98.
  37. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 177.
  38. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 124.
  39. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 259.
  40. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 139.
  41. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 41.
  42. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 61.
  43. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 155.
  44. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 286.
  45. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 144.
  46. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 194.
  47. ↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 382. ISBN 83-01-14344-4.
  48. ↑ E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 97, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hemidactylus&oldid=74753583”