Wikipedia

Marynarka Wojenna

Rodzaj Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej przeznaczony do działań wodnych
(Przekierowano z Marynarka Wojenna Rzeczypospolitej Polskiej)
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 3 paź 2024. Od tego czasu wykonano 3 zmiany, które oczekują na przejrzenie.
Nie mylić z: marynarka wojenna (ogólne określenie rodzaju sił zbrojnych).
Ten artykuł dotyczy współczesnego rodzaju polskich sił zbrojnych. Zobacz też: Marynarka Wojenna II RP.
Ten artykuł od 2016-10 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Marynarka Wojenna (MW) – jeden z pięciu rodzajów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, obok Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych, Wojsk Specjalnych i Wojsk Obrony Terytorialnej.

Marynarka Wojenna
Godło
Orzeł Marynarki Wojennej
Państwo

 Polska

Siły zbrojne

Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej

Nazwa skrócona

MW

Data utworzenia

24 marca 1568 (Komisja Morska)
1626
(Komisja Okrętów Królewskich)
1918

Prefiks

ORP

Bandera

Proporzec

Liczebność

6 950 (02.2022)[1]

Multimedia w Wikimedia Commons

Marynarka Wojenna przeznaczona jest do obrony interesów państwa na polskich obszarach morskich, morskiej obrony wybrzeża oraz udziału w lądowej obronie wybrzeża we współdziałaniu z innymi rodzajami sił zbrojnych w ramach strategicznej operacji obronnej. Na podstawie umów międzynarodowych, Marynarka Wojenna zobowiązana jest do utrzymywania zdolności do realizacji zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa zarówno w obszarze Morza Bałtyckiego, jak i poza nim. Podstawowym zadaniem Marynarki Wojennej jest obrona i utrzymanie morskich linii komunikacyjnych państwa podczas kryzysu i wojny oraz niedopuszczenie do blokady morskiej kraju. W czasie pokoju Marynarka Wojenna wspiera działania Straży Granicznej w obszarze morskich wód terytorialnych i wyłącznej strefy ekonomicznej.

Trzon struktury Marynarki Wojennej tworzą flotylle okrętów, Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej, a także brzegowe jednostki wsparcia i zabezpieczenia działań oraz ośrodki szkolne.

Historia

edytuj
Osobny artykuł: Historia Marynarki Wojennej.

Początek wojenno-morskiej obecności Polski datuje się na 1463, kiedy to zaimprowizowane oddziały elbląsko-gdańskie pokonały flotę krzyżacką w bitwie na Zalewie Wiślanym. W 1561, w odpowiedzi na manifest królewski powstała zorganizowana flota kaperska, zwana także flotą strażników morza. Podjęto też wtedy budowę pierwszego polskiego okrętu – galeonu „Smok”. Od 1601 zaczęto budować pierwsze zawodowe siły morskie – królewską flotę wojenną, która prowadziła działania przeciwko Rosjanom i Szwedom. Największym i zarazem ostatnim zwycięstwem okrętów królewskich było pokonanie eskadry szwedzkiej w bitwie pod Oliwą.

Krótko po odzyskaniu niepodległości w 1918 rozpoczęto budowę Marynarki Wojennej. Zamieszczony w Monitorze Polskim nr 217 z dnia 30 listopada 1918 roku podpisany przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego rozkaz stwierdzał: „Z dniem 28 listopada 1918 roku [rocznica bitwy pod Oliwą] rozkazuję utworzyć Marynarkę Polską, mianując jednocześnie pułkownika marynarki Bogumiła Nowotnego Szefem Sekcji Marynarki Wojennej przy Ministerstwie Spraw Wojskowych”.

W latach 20 XX w. trzon floty stanowiły poniemieckie trałowce i torpedowce. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej marynarze uczestniczyli w działaniach lądowych na froncie. Znaczący rozwój Marynarki Wojennej nastąpił dopiero w latach 30 XX w., kiedy do służby trafiły, zbudowane głównie za granicą, nowoczesne niszczyciele, okręty podwodne i okręty minowe (trałowce, stawiacz min) oraz wodnosamoloty rozpoznawcze.

Podczas kampanii wrześniowej w 1939 polska Obrona Wybrzeża nie miała szans nawiązania równorzędnej walki z przeważającym Wehrmachtem, w tym Kriegsmarine. Dlatego tuż przed wybuchem wojny trzon polskiej floty w postaci trzech niszczycieli wysłano do Wielkiej Brytanii, gdzie stały się zaczątkiem Marynarki Wojennej u boku aliantów zachodnich. Większość okrętów pozostających w Polsce została zatopiona, dwóm okrętom podwodnym udało się przedostać do Wielkiej Brytanii, a pozostałe internowały się w Szwecji. Marynarze broniący półwyspu Helskiego poddali się jako jeden z ostatnich punktów obrony w kraju.

Od chwili zajęcia całego kraju przez wojska Rzeszy Niemieckiej i ZSRR okręty Marynarki Wojennej stały się jedynym wolnym terytorium podbitego państwa polskiego. Dzięki nim, po zajęciu kraju przez wojska dwóch agresorów Polska jako państwo istniejące de iure nie przestała egzystować de facto, zgodnie z prawem międzynarodowym okręty wojenne są bowiem uznawane za cząstkę terytorium państwa, którego noszą banderę, i nie podlegają jurysdykcji żadnego innego państwa (handlowe statki tej jurysdykcji podlegają).

 
Odznaka specjalna

Od 1939 do 1947 roku Marynarka Wojenna funkcjonowała w ramach polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, a jej skład opierał się na wydzierżawionych od Wielkiej Brytanii jednostkach, głównie niszczycielach i okrętach podwodnych. W tym czasie polskie okręty działały na Oceanie Atlantyckim oraz Morzu Śródziemnym, Północnym i Arktycznym, biorąc udział m.in. w konwojach atlantyckich i arktycznych oraz lądowaniu w Normandii.

Okres powojenny

edytuj

Po II wojnie światowej do kraju powróciły jednostki pływające stanowiące własność Polski, jednak tworzona w powojennych realiach geopolitycznych Marynarka Wojenna rozwijała się w ścisłym powiązaniu ze Związkiem Radzieckim. Wszystkie istotne dla jej przyszłości decyzje podejmowane były w następstwie uzgodnień dokonywanych między Naczelnym Dowództwem WP a Naczelnym Dowództwem Armii Czerwonej[2]. Wyrazem powiązania, a nawet całkowitego uzależnienia od Moskwy organizowanej w tych warunkach Marynarki Wojennej była pierwsza obsada jej najważniejszych stanowisk. Na czele Marynarki Wojennej stanęli obywatele Związku Radzieckiego i oficerowie radzieccy kontradmirał Nikołaj Abramow – Dowódca Marynarki Wojennej, komandor Iwan Szylingowski – Szef Sztabu Głównego MW i komandor Józef Urbanowicz – Zastępca Dowódcy Marynarki Wojennej do spraw polityczno-wychowawczych. Podobnie wszystkie kierownicze stanowiska, włącznie z prokuraturą, sądem i wszechwładnym VIII Oddziałem Informacji Wojskowej, pełnili oficerowie radzieccy. Ogółem na siedem istniejących w 1945 roku etatów admiralskich tylko dwa powierzono Polakom, jednak oni byli pod nadzorem radzieckich przełożonych. Byli to komandor Jerzy Kłossowski (szef Oddziału MW przy MON) i komandor Adam Mohuczy (Zastępca Szefa Sztabu Głównego Marynarki Wojennej)[3].

Lata 50 XX w. były nasycone represjami okresu stalinowskiego. W sfingowanych procesach skazano bezpodstawnie stu pięćdziesięciu marynarzy, z czego ponad 20 zostało straconych (między innymi komandorzy Stanisław Mieszkowski, Jerzy Staniewicz, czy Zbigniew Przybyszewski za udział w rzekomym spisku komandorów). W więzieniu zmarł kontradmirał Adam Mohuczy, a wielu oficerom – w tym kontradmirałowi Włodzimierzowi Steyerowi, czy też komandor Bolesławowi Romanowskiemu i komandor porucznik Franciszkowi Dąbrowskiemu – zabroniono przebywania na wybrzeżu[4].

W czasach Układu Warszawskiego Marynarka Wojenna przygotowywała się do operacji desantowej na Półwyspie Jutlandzkim, w związku z czym masowo wcielano okręty desantowe, uzupełnione o rozbudowane siły lekkie w postaci kutrów torpedowych, rakietowych oraz trałowców. Do trzonu floty zaliczały się także niszczyciele i okręty podwodne oraz samoloty myśliwskie i śmigłowce zwalczania okrętów podwodnych. Kolejne generacje uzbrojenia stanowiły jednostki pływające i statki powietrzne radzieckiej lub polskiej produkcji.

III Rzeczpospolita Polska

edytuj

Od początku ostatniej dekady XX wieku trwa degradacja Marynarki Wojennej. W związku ze zmianą doktryny obronnej niemal całkowicie wycofano środki desantowe i lekkie siły uderzeniowe oraz zlikwidowano lotnictwo uderzeniowe. Od 1992 do 1995 wybudowano 3 niedozbrojone korwety rakietowo-artyleryjskie, z których jedna, ORP „Grom”, dopiero w grudniu 2007 r. została wyposażona w pociski przeciwokrętowe. W latach 2000–2005 do służby wprowadzono przestarzałe okręty podarowane przez kraje NATO fregaty rakietowe (Stany Zjednoczone) i okręty podwodne (Norwegia), które zastąpiły radzieckie jednostki tej samej generacji. Okres III Rzeczypospolitej jest okresem stałej degradacji Marynarki Wojennej połączonej z utratą możliwości bojowych i wykonywania zadań operacyjnych[5]. Marynarka Wojenna od początku RP, lat 90 XX w. jest pominięta w zakresie priorytetów modernizacyjnych i finansowania, środki przeznaczane na MW są mniejsze niż na dużo mniej liczebne Wojska Specjalne[5]. Od czasu przyjęcia Polski do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego do tylko licząc do 2013 roku zlikwidowano ponad 100 okrętów bojowych i pomocniczych (62%), zaś stan osobowy Marynarki Wojennej zmniejszono o 36% do ok. 11 tys. marynarzy.

Najważniejszymi działaniami Marynarki Wojennej po 1989 były operacje na rzecz interesu wojennego USA „Pustynna Burza” (1990–1991), „Iracka Wolność” (2002–2003) oraz „Aktywny Wysiłek” (2005–2006). W 2016 po raz pierwszy dowództwo okrętu MW powierzono kobiecie[6].

Podstawy prawne

edytuj

Podstawami prawnymi utworzenia powietrznego segmentu polskich Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej są Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz akty prawne niższego rzędu, w tym przede wszystkim ustawa o obronie Ojczyzny z dnia 11 marca 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 2305). Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o obronie Ojczyzny, w skład Sił Zbrojnych wchodzą jako ich rodzaje: Wojska Lądowe, Siły Powietrzne, Marynarka Wojenna, Wojska Specjalne oraz Wojska Obrony Terytorialnej, zaś na podstawie art. 20 ust. 1 oraz art. 21 ust. 1 tej samej ustawy, jednostkami wojskowymi i związkami organizacyjnymi należącymi wcześniej do Sił Powietrznych dowodzi Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych wraz z Dowódcą Operacyjnym Rodzajów Sił Zbrojnych. Przepis ten nie narusza jednak postanowień prawa w zakresie cywilnego zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, sprawowanego za pośrednictwem Ministra Obrony.

Zadania[7]

edytuj

Operacyjne

edytuj
  • zapewnienie wczesnego wykrycia symptomów zagrożenia bezpieczeństwa państwa od strony morza;
  • realizacja programowych zadań szkolenia bojowego jednostek i przygotowanie sił do realizacji zadań w czasie zagrożenia i wojny;
  • utrzymanie wysokiej gotowości bojowej i mobilizacyjnej do realizacji zadań osłony operacyjnej morskiej granicy państwa i polskich obszarów morskich;
  • wsparcie Straży Granicznej w ochronie morskiej granicy państwowej i polskiej strefy ekonomicznej;
  • udział w ratowaniu życia w polskiej strefie ratownictwa SAR (Search and Rescue) oraz ratownictwo załóg samolotów we współdziałaniu z Wojskami Lotniczymi i Obrony Powietrznej;
  • zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi na polskich obszarach morskich przez Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej istniejące obecnie na zasadach instytucji i urzędu państwowego;
  • demonstrowanie obecności morskiej w strefie zainteresowania państwa (32,8 tys. km² Wyłącznej Strefy Ekonomicznej i ponad 140 tys. km² obszaru zainteresowania Państwa);
  • udział w ochronie ekologicznej polskich obszarów morskich;
  • utrzymywanie gotowości do udziału w misjach pokojowych organizacji międzynarodowych oraz uczestniczenia w programie „Partnerstwo dla pokoju”, a także współpracy bilateralnej i multilateralnej z siłami morskimi innych państw;
  • realizacja zadań polskiej morskiej racji stanu (demonstrowanie bandery, utrzymywanie więzi ze środowiskami polonijnymi).
  • odparcie uderzeń przeciwnika z kierunku morskiego;
  • zwalczanie sił przeciwnika w strefie obrony Marynarki Wojennej we współdziałaniu z innymi rodzajami sił zbrojnych;
  • utrzymanie panowania na morzu w przybrzeżnej strefie obrony;
  • udział w obronie przeciwdesantowej wybrzeża morskiego we współdziałaniu z wojskami lądowymi i wojskami lotniczymi – zwalczanie desantów morskich przeciwnika.

Sojusznicze

edytuj
  • zapewnienie systematycznego monitoringu sytuacji morskiej w strefie obrony i rejonach przyległych, samodzielnie i we współdziałaniu z siłami morskimi nadbałtyckich państw NATO;
  • zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi na liniach komunikacji morskiej przechodzących wzdłuż strefy obrony Marynarki Wojennej;
  • utrzymywanie ciągłości funkcjonowania systemu ratownictwa morskiego w polskiej strefie odpowiedzialności SAR, zgodnie z normami międzynarodowymi i NATO;
  • utrzymanie w gotowości sił i środków zdolnych do natychmiastowego reagowania w sytuacjach incydentalnych na morzu lub przeciwdziałania nagle powstałym zagrożeniom w strefie obrony, do czasu rozwinięcia sił Sojuszu;
  • wydzielenie określonego składu sił okrętowych i lotnictwa morskiego do wielonarodowego zgrupowania morskich sił reagowania Sojuszu.

Organizacja

edytuj
 
Legenda
Porty wojenne:
  podległe 3. FO: Gdynia, Hel
  podległe 8. FOW: Kołobrzeg, Świnoujście

Dowództwo

edytuj
Osobny artykuł: Dowództwo Marynarki Wojennej.

Z dniem 1 stycznia 2014 na podstawie ustawy o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 852) dowództwo uległo likwidacji, a jego zadania przejęło Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych.

Marynarką Wojenną dowodził Dowódca Marynarki Wojennej, który wykonywał swoje zadania przy pomocy Dowództwa Marynarki Wojennej.

  • Dowódca Marynarki Wojennej – wakat
  • Szef Sztabu – zastępca dowódcy – wakat
  • Szef Szkolenia – wakat

Uzbrojenie i wyposażenie

edytuj

Okręty

edytuj
Zobacz też: Okręty Marynarki Wojennej wycofane do 1946 roku i Okręty Marynarki Wojennej wycofane po 1947 roku.

Okręt jest to jednostka pływająca należąca do Marynarki Wojennej, nosząca należną jej banderę Marynarki Wojennej, dowodzona przez oficera Marynarki Wojennej wpisanego na listę oficerów, posiadająca załogę podlegającą dyscyplinie wojskowej[11].

Okręty Marynarki Wojennej podlegają wyłącznie władzom Rzeczypospolitej Polskiej i posiadają immunitet[11]. Poza wyjątkami wskazanymi w ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską przepisach prawa międzynarodowego organy obcego państwa nie mogą wykonywać w stosunku do okrętów aktów władczych ani ingerować w ich życie wewnętrzne. Wszelkie próby ingerencji stosunku do okrętów powinny być zdecydowanie odparte, a w razie zagrożenia życia załogi, bądź siłowego naruszenia immunitetu przysługującego okrętowi należy postępować zgodnie z zasadami użycia siły (ang. „Rules Of Engagement”) oraz przepisami prawa międzynarodowego[11]. Wyjątek stanowi udział w składzie sił sojuszniczych, w stosunku do których obowiązują dokumenty sojusznicze, pod warunkiem, że nie są sprzeczne z przepisami narodowymi. Na obcych wodach wewnętrznych, morzach terytorialnych i w strefach ekonomicznych oraz w portach zagranicznych jednostki pływające MW zobowiązane są do przestrzegania przepisów lokalnych państwa nadbrzeżnego.

Zdjęcie Nazwa Typ Numer Wyporność
[t] 		Służba od Uwagi
Fregaty
  ORP Gen. K. Pułaski
ORP Gen. T. Kościuszko		 Oliver Hazard Perry[12] 272
273 		3658 2000
2002 		Okręty zostały przejęte od US Navy.

ORP Gen. K. Pułaski zwodowany w 1979. ORP Gen. T. Kościuszko zwodowany w 1978. Przeznaczony do zastąpienia przez zamówione fregaty projektu Miecznik[13]

Korwety
  ORP Kaszub proj. 620[14] 240 1090 1987 Korweta zwalczania okrętów podwodnych.
  ORP Ślązak proj. 621M 241 2200 2019 Budowany pierwotnie jako korweta wielozadaniowa, ukończony jako korweta patrolowa.
Małe okręty rakietowe
  ORP Orkan
ORP Piorun
ORP Grom		 proj. 660M (Orkan)[15] 421
422
423 		369 1992
1994
1995
Okręty podwodne
  ORP Orzeł proj. 877 Paltus (NATO: Kilo)[16] 291 2460 nawodna

3180 podwodna

1986
Niszczyciele min
  ORP Kormoran
ORP Albatros
ORP Mewa		 proj. 258 (Kormoran II) 601
602
603 		830 2017
2022
2023 		Podpisano umowę na dostarczenie trzech kolejnych niszczycieli min typu Kormoran II (projektu 258) dla Marynarki Wojennej RP wraz z pakietami wsparcia logistycznego. Zamówione jednostki mają zostać dostarczone w latach 2026–2027[17].
Trałowce
  ORP Gopło proj. 207DM (Gopło)[18] 630 225 1982
  ORP Gardno
ORP Bukowo
ORP Dąbie
ORP Jamno
ORP Mielno
ORP Wicko
ORP Resko
ORP Sarbsko
ORP Necko
ORP Nakło
ORP Drużno
ORP Hańcza		 projektu 207P (Gardno) 631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642 		216 1984
1985
1986
1986
1987
1987
1988
1988
1989
1990
1990
1991
  ORP Mamry
ORP Wigry
ORP Śniardwy
ORP Wdzydze		 proj. 207M (Mamry)[19] 643
644
645
646 		216 1992
1993
1994
1994
Okręty transportowo-minowe
  ORP Lublin
ORP Gniezno
ORP Kraków
ORP Poznań
ORP Toruń		 proj. 767 (Lublin)[20] 821
822
823
824
825 		1745 1989
1990
1990
1991
1991
Kutry transportowe
  KTr 851
KTr 852
KTr 853 		proj. 716[21] 851
852
853 		176 1988
1991
1991
Okręty dowodzenia
  ORP Kontradmirał Xawery Czernicki[22] proj. 890 511 2390 2001 Zwodowany w 1991 jako pływająca stacja demagnetyzacyjna.

W latach 2001–2008 okręt wsparcia logistycznego.

Okręt przeszedł remont i modernizację w latach 2019–2021[23].

Zbiornikowce
  ORP Bałtyk[24] proj. ZP-1200 Z-1 3050 1991 Wyremontowany i zmodernizowany w 2016 roku[25].
Okręty rozpoznania radioelektronicznego
  ORP Nawigator
ORP Hydrograf		 proj. 863 (Nawigator)[26] 262
263 		1675 1975
1976		 Przeznaczony do zastąpienia przez zamówione okręty projektu Delfin[27]
Okręty ratownicze
  ORP Piast
ORP Lech		 proj. 570 (Piast)[28] 281
282 		1810 1974
1974 		ORP Piast został wyremontowany w 2024 roku[29].
  ORP Zbyszko
ORP Maćko		 proj. 5002 (Zbyszko)[30] R-14
R-15 		374 1991
1992 		Oba zostały zmodernizowane w 2016 roku[31].
Okręty hydrograficzne
  ORP Heweliusz
ORP Arctowski		 proj. 874 (Heweliusz)[32] 265
266 		1145 1982
1982 		ORP Arctowski został wyremontowany i zmodernizowany w 2022 roku[33].
Okręty szkolne
  ORP Iskra barkentyna proj. B79/II 253 498 1982
  ORP Wodnik[34] proj. 888 (Wodnik) 251 1800 1976 Wyremontowany i zmodernizowany w 2020 roku[35].
Okręty-muzeum
  ORP Błyskawica Grom H34 2782 1937 W służbie liniowej do 1975, okręt-muzeum od 1976.

Pomocnicze jednostki pływające

edytuj

Pomocnicza jednostka pływająca (PJP) w Marynarce Wojennej jest rodzajem okrętu nieuprawnionego do noszenia bandery wojennej i używania skrótu ORP przed nazwą, zazwyczaj pełniąca pomocniczą rolę w stosunku do okrętów bojowych. Okręty te noszą banderę PJP.

Zdjęcie Nazwa Typ Wyporność
(t) 		Służba
od 		Uwagi
Holowniki
  H-11 Bolko[36]
H-12 Semko[37]
H-13 Przemko[38]
H-1 Gniewko[39]
H-2 Mieszko[40]
H-3 Leszko[41] 		proj. B860 490 2020
2020
2021
2020
2020
2021
  H-6[42]
H-8[42] 		proj. H-960 332 1992
1993
  H-4[43]
H-5[43]
H-7[43] 		proj. H-900/II 218 1980
1981
1981
  H-9[44]
H-10[44] 		proj. B820 153 1993
Zbiornikowce
  Z-8[45] proj. B-199 1225 1970
Stacje demagnetyzacyjne
  SD-11[46]
SD-13[46] 		proj. B208 595 1971
1972
Kutry
  K-4[47]
K-10[47] 		proj. 4234 46,0 1989 Kutry hydrograficzne[48].
  K-5
K-7
K-9 		proj. 4142 45,0 1988
1988
1989 		Kutry transportowo-pasażerskie. Przeznaczone do transportu ładunków i ludzi w portach i redach[49].
K-20
K-21 		proj. KH-K 12,25 1989
1990 		Kutry holowniczo-komunikacyjne. Przeznaczone do obsługi pomostów pływających i prowadzenia prac holowniczych[50].
Motorówki
MH-1
MH-2
MH-3
MH-4 		Wildcat 40 18,5 2015 Motorówki hydrograficzne[51].
  M-12
M-21
M-22 		proj. M35/MW 28,6 1983
1983
1984 		Motorówki cumowniczne. Przeznaczone do prac manewrowych i holowniczych w portach[52].
Poławiacz torped
  K-8[53] typ Kormoran 133 1971 Przeznaczony do poławiania torped z wody[54].

Ponadto, Marynarka Wojenna posiada:

Lotnictwo Marynarki Wojennej

edytuj
Zdjęcie Nazwa Pochodzenie Liczba Numery maszyn Służba od Uwagi
Samoloty
  PZL M28B 1E Bryza   Polska 2 0404
0405 		2001(1988)
2001(1988)[59] 		Samoloty monitoringu ekologicznego. Pierwotnie były transportowe (M-28B Bryza-1TD), w 2001 zmodernizowane (M-28B Bryza-1E)[60].

44 Baza Lotnictwa Morskiego[61].

  PZL M28B 1R Bryza   Polska 7 1022
1008
1017
1006
1114
1115
1116 		1994
1999
1999
2000
2000
2000
2000[59] 		Samoloty rozpoznawczo-patrolowe. Służba od 1994[62].

44 Baza Lotnictwa Morskiego[61].

  PZL M28B 1RM Bryza Bis   Polska 1 0810 2008(1999) Samoloty rozpoznawczo-patrolowe. Pierwotnie samolot o numerze 0810 wykorzystywany był w wersji M-28B Bryza-1R. W 2008 samolot został zmodernizowany do wersji M-28B Bryza-1RM bis[62].

44 Baza Lotnictwa Morskiego[61].

  PZL An-28TD Bryza
M28B Bryza 		  Polska 4 1117
1118
0723
1003 		2001
2002
2012
2012 		Samoloty transportowe. Numery 1117 i 1118 weszły do służby w 2001 i 2002, a numery 1003 i 0723 w 2012[63].

43 Baza Lotnictwa Morskiego[61].

Śmigłowce
  Mi-2D

Mi-2R

  ZSRR
  Polska		 4 5245
5348
5830
5828[64] 		?(1977)
2010(1978)
2010(1978)
2010(1978) 		Śmigłowce szkoleniowe i transportowo-łącznikowe. Najdłużej w MW eksploatowany jest śmigłowiec z numerem 5245. Trzy pozostałe przejęte od SP w 2010[65].

2 szt. w 43 Bazie Lotnictwa Morskiego oraz 2 szt. w 44 Bazie Lotnictwa Morskiego[61].

  PZL W-3WARM Anakonda   Polska 8 0209
0304
0505
0506
0511
0813
0815
0906 		1989
1989
1992
1992
1993
1998
1998
2002 		Śmiglowce SAR.

6 szt. w 43 Bazie Lotnictwa Morskiego oraz 2 szt. w 44 Bazie Lotnictwa Morskiego[61].

  Kaman SH-2G Super Seasprite   Stany Zjednoczone 4 3543
3544
3545
3546		 2002, 2003 Śmigłowce ASW. Wyprodukowane w 1992–1993, przejęte od US wraz z fregatami typu OHP w 2002 i 2003[66].

43 Baza Lotnictwa Morskiego[61]. Docelowo (zakończenie wsparcia przez producenta i znaczne zużycie) będą zastąpione przez 4–8 szt. w ramach programu Kondor[67].

  Mi-14PŁ   ZSRR 8 1001
1003
1004
1005
1007
1008
1010
1011 		1981[68] Śmigłowce ASW. W służbie od 1981. W 2018 rozpoczęto procedurę wydłużenia resursów dla wszystkich maszyn[69].

44 Baza Lotnictwa Morskiego[61].

Docelowo będą zastąpione przez AW101[70].

  Mi-14PŁ/R   ZSRR 2 1009
1012 		2011(1981)[68] Śmiglowce SAR, Mi-14PŁ przebudowane do wersji ratowniczej[71].

44 Baza Lotnictwa Morskiego[61].

  Leonardo AW101   Wielka Brytania

  Włochy

4 2023 Śmigłowce ASW/CSAR. Umowa 2019, dostawy 2023[72].

44 Baza Lotnictwa Morskiego.

Broń przeciwlotnicza

edytuj
Zdjęcie Nazwa Pochodzenie Liczba Uwagi Przypisy
  armata przeciwlotnicza S-60MB   ZSRR
  Polska 		Wariant zmodernizowany.

4 armaty w każdej baterii.

[73][74][75]
  armata przeciwlotnicza ZU-23-2   ZSRR
  Polska 		[76]
  PPZR Grom   Polska [73]

Stacje radiolokacyjne i systemy dowodzenia

edytuj
Zdjęcie Nazwa Pochodzenie Liczba Uwagi Przypisy
  NUR-22-N (3D)   Polska 3 Radiolokacyjna stacja wstępnego poszukiwania, po jednej sztuce na wyposażeniu 8 Dywizjonu Przeciwlotniczego, 9 Dywizjonu Przeciwlotniczego oraz Morskiej Jednostki Rakietowej [77][78][79][80]
  TRS-15 Odra C   Polska 2 Stacja radiolokacyjna przeznaczona do wykrywania celów morskich o zasięgu do 50 km, na wyposażeniu Morskiej Jednostki Rakietowej [81][82]
  Radary mobilne RM-100   Polska 3 Trudno wykrywalna, mobilna stacja radiolokacyjna RM-100, przeznaczona do wykrywania i automatycznego śledzenia celów nawodnych oraz określania ich współrzędnych [83][84][85][86][87]
  Wozy dowodzenia i kierowania ogniem WD-95   Polska Wozy dowodzenia systemu Blenda, na wyposażeniu dywizjonów przeciwlotniczych Marynarki Wojennej i baterii baz lotnictwa morskiego. 3 wozy w każdym dywizjonie i 1 w każdej baterii. [75]
  Łowcza-3KN   Polska Mobilne stanowisko dowodzenia obroną przeciwlotniczą [88][89]
Zestawy REGA-4   Polska Zestaw automatyzacji dowodzenia dla dowódców drużyn przeciwlotniczych, zestawów artyleryjskich, holowanych i przewożonych oraz przenośnych zestawów rakietowych, na wyposażeniu dywizjonów przeciwlotniczych Marynarki Wojennej [73][90]
GCA-2000/GCA-2000M   Stany Zjednoczone 3 Radiolokacyjne systemy precyzyjnego wspomagania lądowania (PAR). Dla całości SZRP zakupiono 5 stacji w wersji GCA-2000 oraz 9 w wersji GCA-2000M.

Na wyposażeniu lotnisk Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej.

[91][92][93]
  Zestawy WD-2001 Rega-1   Polska Wóz dowodzenia baterii przeciwlotniczej na podwoziu samochodu terenowego Honker, na wyposażeniu Morskiej Jednostki Rakietowej [76][94]

Morska Jednostka Rakietowa

edytuj
Zdjęcie Nazwa Pochodzenie Liczba Struktura Opis Uwagi Przypisy
 
  		Naval Strike Missile   Norwegia 72 pociski Dwa dywizjony ogniowe,

łącznie 12 wyrzutni

przeciwokrętowy pocisk manewrujący Każdy dywizjon ogniowy składa się z 6 wyrzutni, każda wyrzutnia posiada po 4 kontenery z pociskami NSM.

Ograniczona możliwość zwalczania celów lądowych

W 2023 roku zamówiono kolejne 2 dywizjony ogniowe wraz z kilkuset pociskami[95]

[96][97][98][99][100]

Symbole i insygnia

edytuj
Osobny artykuł: Stopnie wojskowe w Marynarce Wojennej.

Bandery i flagi

edytuj
Osobny artykuł: Lista flag Polski.

Każda jednostka pływająca, wchodząca w skład Marynarki Wojennej, nosi należną jej banderę wojenną. Bandera wojenna przysługuje jednostce pływającej od daty wcielenia w skład Marynarki Wojennej do daty skreślenia z jej składu. Bandera wojenna podniesiona na jednostce pływającej jest znakiem przynależności tej jednostki do Marynarki Wojennej. W żadnym wypadku nie wolno opuścić bandery przed przeciwnikiem[11]. Jeśli w czasie walki bandera zostanie zestrzelona lub zniszczona, natychmiast podnosi się następną. Okręt podwodny nie nosi bandery w położeniu podwodnym. Bandery i proporce podnoszone są na jednostkach pływających zgodnie z ceremoniałem morskim. Podobną rolę do bander pełnią w dowództwach, jednostkach wojskowych i na lotniskach flagi marynarki wojennej oraz lotnisk i lądowisk.

  • Bandery i flagi MW
  •  
    Bandera wojenna
  •  
    Proporzec
  •  
    Bandera pjp
  •  
    Bandera Jacht Klubu MW „Kotwica”
  •  
    Flaga Marynarki Wojennej
  •  
    Flaga lotnisk MW

Znaki funkcyjne

edytuj

Flagi i proporce funkcyjne podnosi się na okrętach i pomocniczych jednostkach pływających, gdy na ich pokładzie przebywa osoba, której przysługuje odpowiedni znak.

Mundury

edytuj
Osobny artykuł: Mundury Marynarki Wojennej.

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ a b Zniesiona 1 stycznia 2014 (Dz.U. z 2013 r. poz. 1636).

Przypisy

edytuj
  1. ↑ prezentacji Informacje o budżecie resortu Obrony Narodowej, gov.pl, luty 2022, slajd 13.
  2. ↑ Nawrot 2011 ↓, s. 11.
  3. ↑ Nawrot 2011 ↓, s. 12.
  4. ↑ MON: Historia MW, PRL.
  5. ↑ a b PLP: Degradacja MW.
  6. ↑ „Głos Szczeciński” – 30 listopada 2016, 1 grudnia 2016.
  7. ↑ Zadania [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2021-12-08] (pol.).
  8. ↑ Jednostki podległe [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2021-12-08] (pol.).
  9. ↑ Struktura [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2021-12-08] (pol.).
  10. ↑ Strona główna [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2021-12-08] (pol.).
  11. ↑ a b c d Regulamin służby na okrętach Marynarki Wojennej. Marynarka Wojenna. s. 7. [dostęp 2012-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-06)].
  12. ↑ Fregata [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2020-05-13] (pol.).
  13. ↑ Rusza budowa pierwszej fregaty MIECZNIK [online], www.wojsko-polskie.pl [dostęp 2024-02-29].
  14. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2020-05-13].
  15. ↑ Małe okręty rakietowe typu ORKAN. mw.mil.pl. [dostęp 2012-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-13)]. (pol.).
  16. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2020-05-13].
  17. ↑ Tomasz Dmitruk, Trzy dodatkowe niszczyciele min typu Kormoran II zamówione [online], 26 czerwca 2022.
  18. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2020-05-13].
  19. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2020-05-13].
  20. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2020-05-13].
  21. ↑ Kutry transportowe [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2020-04-26] (pol.).
  22. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2020-05-13].
  23. ↑ „Czernicki” wraca po remoncie do służby – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2021-02-05].
  24. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2020-05-13].
  25. ↑ ORP „Bałtyk” prawie jak nowy [online], polska-zbrojna.pl [dostęp 2020-04-26].
  26. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2020-05-13].
  27. ↑ Początek budowy pierwszego okrętu rozpoznania radioelektronicznego [online], www.wojsko-polskie.pl [dostęp 2024-02-29].
  28. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2020-05-13].
  29. ↑ Łukasz Pacholski, ORP Piast wraca do służby [online], Wydawnictwo militarne ZBIAM, 13 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-13] (pol.).
  30. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2020-05-13].
  31. ↑ „Zbyszko” i „Maćko” – prawie jak nowi [online], polska-zbrojna.pl [dostęp 2021-04-11].
  32. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2020-05-13].
  33. ↑ ORP Arctowski wrócił do służby po remoncie [online], defence24.pl [dostęp 2022-04-08] (pol.).
  34. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2020-05-13].
  35. ↑ Zmodernizowany „Wodnik” powrócił do służby – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2020-12-11].
  36. ↑ Uroczystość pierwszego podniesienia bandery na Holowniku H-11 Bolko [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2021-03-10] (pol.).
  37. ↑ Uroczystość pierwszego podniesienia bandery na Holowniku H-12 Semko [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2021-03-10] (pol.).
  38. ↑ Święto Marynarki Wojennej w 8 Flotylli Obrony Wybrzeża. Nowy holownik podniósł banderę – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2021-06-27].
  39. ↑ Uroczystość pierwszego podniesienia bandery na holowniku H-1 Gniewko [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2021-03-10] (pol.).
  40. ↑ Uroczystość pierwszego podniesienia bandery na holowniku H-2 Mieszko [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2021-03-10] (pol.).
  41. ↑ Uroczystość pierwszego podniesienia bandery na holowniku H-3 Leszko [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2021-03-10] (pol.).
  42. ↑ a b H-8 – holownik uniwersalny Marynarki Wojennej [online], www.graptolite.net [dostęp 2021-03-10].
  43. ↑ a b c Mistrzowie drugiego planu [online], Wydawnictwo militarne ZBIAM [dostęp 2021-01-29] (pol.).
  44. ↑ a b Stanisław Biela, Holowniki redowo-portowe typu B 820 [online].
  45. ↑ Marynarka Wojenna chce kupić zbiornikowce [online], trojmiasto.pl, 18 czerwca 2016 [dostęp 2021-01-29] (pol.).
  46. ↑ a b Sześciu chętnych na nowy okręt Marynarki Wojennej – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2021-01-29].
  47. ↑ a b Grupa Kutrów i Motorówek dywizjonu Zabezpieczenia Hydrograficznego Marynarki Wojennej RP. – Nasz Bałtyk – morskie czasopismo [online], www.naszbaltyk.com [dostęp 2021-01-29].
  48. ↑ Ciślak 1995 ↓, s. 173.
  49. ↑ Ciślak 1995 ↓, s. 172.
  50. ↑ Ciślak 1995 ↓, s. 166–167.
  51. ↑ Ciślak 2015 ↓, s. 20–21.
  52. ↑ Ciślak 1995 ↓, s. 178.
  53. ↑ Pierwsza kobieta-dowódca zespołu okrętów w Marynarce Wojennej [online], trojmiasto.pl, 14 lutego 2017 [dostęp 2021-01-29] (pol.).
  54. ↑ Ciślak 1995 ↓, s. 168.
  55. ↑ ..:: :: Siły okrętowe ::.. [online], archiwum2019-8fow.wp.mil.pl [dostęp 2020-04-29].
  56. ↑ Zbiam, Umowa na remont B7 [online], Wydawnictwo militarne ZBIAM, 25 maja 2018 [dostęp 2020-04-26] (pol.).
  57. ↑ Marek Kozubal-22 listopada 2019, Analiza Radaru: Marynarka Wojenna powoli rdzewieje [online], Radar, 22 listopada 2019 [dostęp 2020-04-26] (pol.).
  58. ↑ Ośrodek Szkolenia Żeglarskiego Marynarki Wojennej [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2022-04-08] (pol.).
  59. ↑ a b PZL M28B Bryza w Wojsku Polskim [online], Gdzie zaczyna się wojsko…, 8 października 2010 [dostęp 2020-05-12] (pol.).
  60. ↑ Samolot monitoringu ekologicznego An-28E. Gdyńska Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej. [dostęp 2017-05-04]. (pol.).
  61. ↑ a b c d e f g h i Strona główna [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2020-07-21] (pol.).
  62. ↑ a b Samolot patrolowo-rozpoznawczy An-28B1R. Gdyńska Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej. [dostęp 2017-05-04]. (pol.).
  63. ↑ Samolot transportowy An-28TD. Gdyńska Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej. [dostęp 2017-05-04]. (pol.).
  64. ↑ Mi-2 Marynarka Wojenna | [online] [dostęp 2019-12-11] (pol.).
  65. ↑ Śmiglowiec transportowy Mi-2 [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2019-12-11] (pol.).
  66. ↑ Łukasz Pacholski: SH-2G – polskie modyfikacje. dziennikzbrojny.pl, 2011-11-13.
  67. ↑ Dziewięciu chętnych na pokładowy śmigłowiec Kondor – Defence24 [online], defence24.pl [dostęp 2020-05-19].
  68. ↑ a b Szachownice i kotwice – BLMW na ratunek – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2019-12-11].
  69. ↑ Wydłużono resurs ratowniczego Mi-14. Prace na śmigłowcach ZOP – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2019-12-11].
  70. ↑ Umowa na dostawy AW101 podpisana [online], DziennikZbrojny.pl [dostęp 2020-06-24] (pol.).
  71. ↑ Śmigłowiec poszukiwawczo-ratowniczy Mi-14PŁ/R [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2019-12-11] (pol.).
  72. ↑ Śmigłowce AW101 już w Darłowie [FOTO] [online], defence24.pl, 8 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-08] (pol.).
  73. ↑ a b c Nowy dowódca H-8 i Grupy Jednostek Pływających [online], polska-zbrojna.pl [dostęp 2020-04-28].
  74. ↑ Następcy armat S-60 [online], polska-zbrojna.pl [dostęp 2018-05-29].
  75. ↑ a b Przegląd Sił Zbrojnych 1/2021.
  76. ↑ a b Morska Jednostka Rakietowa – Magnum-x [online], www.magnum-x.pl [dostęp 2019-10-25].
  77. ↑ Morska Jednostka Rakietowa – Magnum-x [online], www.magnum-x.pl [dostęp 2021-01-21].
  78. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2021-01-21].
  79. ↑ Polskie radary w polskich rękach – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2021-01-21].
  80. ↑ Radwar dla Marynarki Wojennej [online], www.altair.com.pl [dostęp 2021-01-21] (ang.).
  81. ↑ Morska Jednostka Rakietowa [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-01-21].
  82. ↑ MSPO 2018: Umowa na dostawy radarów Odra [online], DziennikZbrojny.pl [dostęp 2021-01-21] (pol.).
  83. ↑ Radar mobilny RM-100 [online], www.pitradwar.com [dostęp 2021-01-22].
  84. ↑ Radiolokacyjna Odra szykowana na wojnę [online], www.rp.pl [dostęp 2021-01-22] (pol.).
  85. ↑ Dostawa radarów mobilnych RM-100 [online], DziennikZbrojny.pl [dostęp 2021-01-22] (pol.).
  86. ↑ e-RAPORT MSPO 4/2016 – Morskie radary PIT-Radwar – Altair Agencja Lotnicza [online], www.altair.com.pl [dostęp 2021-01-22].
  87. ↑ „Efekt polonizacji” według gen. Kozieja: polskie radary ograniczeniem Morskiej Jednostki Rakietowej – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2021-01-22].
  88. ↑ ŁOWCZA-3 w nowym systemie obrony powietrznej i przeciwlotniczej [online], web.archive.org, 27 grudnia 2014 [dostęp 2021-01-21] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-27].
  89. ↑ Marynarka Wojenna [online], archiwum.mw.wp.mil.pl [dostęp 2021-01-21].
  90. ↑ PIT-RADWAR, System automatyzacji dowodzenia obroną przeciwlotniczą REGA – PIT-RADWAR [online], www.pitradwar.com [dostęp 2020-08-05].
  91. ↑ Radary precyzyjnego lądowania dla SZ RP – czy można było inaczej? – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2021-04-16].
  92. ↑ GCA-2000 dla SZ RP [online], www.altair.com.pl [dostęp 2021-04-16] (ang.).
  93. ↑ WZE S.A. z umową na awaryjny serwis radiolokacyjnych systemów lądowania [online], Wydawnictwo militarne ZBIAM, 2 kwietnia 2021 [dostęp 2021-04-16] (pol.).
  94. ↑ Morska Jednostka Rakietowa [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2021-01-22].
  95. ↑ Znaczące wzmocnienie polskiej obrony wybrzeża [online], www.wojsko-polskie.pl [dostęp 2024-02-29].
  96. ↑ Pociski NSM do naprawy [online], Wydawnictwo militarne ZBIAM, 6 listopada 2020 [dostęp 2021-01-22] (pol.).
  97. ↑ Kongsberg naprawi pociski Morskiej Jednostki Rakietowej – Defence24 [online], defence24.pl [dostęp 2021-01-22].
  98. ↑ Tomasz Dmitruk, Ocena stanu realizacji Planu Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP na lata 2013–2022, 2017–2026 i 2021–2035. W zestawieniu uwzględniono także wybrane zadania zawarte w Planie Zakupu Środków Materiałowych. wg stanu na dzień 27 grudnia 2020 roku, „Dziennik Zbrojny”, 21 grudnia 2020.
  99. ↑ Morska Jednostka Rakietowa – Magnum-x [online], www.magnum-x.pl [dostęp 2021-01-22].
  100. ↑ Nadbrzeżny Dywizjon Rakietowy gotowy do działań – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2021-01-22].

Bibliografia

edytuj
  • Grzegorz Piwnicki, Bogdan Zalewski. „Polska wojskowa polityka morska od X do końca XX wieku” Dowództwo Marynarki Wojennej – Oddział Społeczno-Wychowawczy. Gdynia 2002. (ISBN 83-88698-25-7)
  • Dariusz Nawrot. Historia Korpusu Oficerskiego Marynarki Wojennej II Rzeczypospolitej, Post Scriptum. „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej”. 8 (NR 1 (184) 2011), s. 11, 2011. Gdynia: Akademia Marynarki Wojennej. ISSN 0860-889X. 
  • Dariusz Nawrot. Polska Marynarka Wojenna i jej korpus oficerski w II wojnie światowej. „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej”, 2002. Gdynia: Akademia Marynarki Wojennej. ISSN 0860-889X. 
  • Historia MW: Polska Rzeczpospolita Ludowa. MON. [dostęp 2019-03-06].
  • Polskie Lobby Przemysłowe zabiera głos w sprawie powstrzymania degradacji Marynarki Wojennej. gospodarkamorska.pl. [dostęp 2019-03-06].
  • Jarosław Ciślak. Kutry i motorówki hydrograficzne Marynarki Wojennej. „Morze Statki i Okręty”. 5–6/2015, s. 16–21, 2015. Magnum X. ISSN 1426-529X. 
  • Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995. ISBN 83-86776-08-0.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marynarka_Wojenna&oldid=74882059”