Ustka
Ustka (kaszub. Ùskô lub Ùszcz[3], niem. Stolpmünde) – miasto w północnej Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, siedziba gminy wiejskiej Ustka, na historycznym Pomorzu Zachodnim.
miasto i gmina | |||||
Ustka: latarnia, plaża, syrenka, kutry w porcie, wejście do portu, port w Ustce z lotu ptaka | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Data założenia |
XIII wiek | ||||
Prawa miejskie |
bd. | ||||
Burmistrz |
Jacek Maniszewski | ||||
Powierzchnia |
11,09[1] km² | ||||
Wysokość |
0,0–26,7 m n.p.m. | ||||
Populacja (30.06.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
59 | ||||
Kod pocztowy |
76-270 | ||||
Tablice rejestracyjne |
GSL | ||||
Położenie na mapie powiatu słupskiego | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa pomorskiego | |||||
54°34′43″N 16°52′09″E/54,578611 16,869167 | |||||
TERC (TERYT) |
2212011 | ||||
SIMC |
0977427 | ||||
Hasło promocyjne: Ustka na fali | |||||
Urząd miejski ul. ks. kard. St. Wyszyńskiego 376-270 Ustka | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
Ustka leży na Wybrzeżu Słowińskim, u ujścia rzeki Słupi do Morza Bałtyckiego. Jest miastem portowym, uzdrowiskiem klimatyczno-balneologicznym (solanka i borowina), kąpieliskiem morskim i ośrodkiem wypoczynkowym.
Według danych GUS z 30.06.2024 r., Ustka liczyła 13 574 mieszkańców[2].
Od 13 lipca 2003 Ustkę i Słupsk łączy porozumienie zwane Dwumiastem. Oba miasta są połączone komunikacją kolejową i autobusową.
W Lędowie koło Ustki zlokalizowane jest Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej, będące głównym ośrodkiem szkoleniowym dla potrzeb Marynarki Wojennej.
We wczesnym średniowieczu Ustka była kaszubską osadą rybacką przynależną do kasztelani słupskiej i dzieliła historyczne losy z pobliskim Słupskiem. Obecnie, klimat starej portowej osady znaleźć można jeszcze wśród rybackich domów w kwartale wytyczonym ulicami Marynarki Polskiej i Czerwonych Kosynierów. Zachował się tu jeszcze układ uliczek średniowiecznej wsi, który z uwagi na jego wartość historyczną, objęty został ochroną konserwatorską[4].
Współcześnie to miejsce chętnie odwiedzane przez turystów, ze względu na bliskość Morza Bałtyckiego, dogodność komunikacyjną oraz liczbę noclegów, hoteli i pensjonatów, a także restauracji i tawern.
Położenie
edytujUstka leży nad Bałtykiem na zachodniej części Wybrzeża Słowińskiego. W Ustce rzeka Słupia wpada do morza. W zachodniej części miasta do morza uchodzi także strumień Czarna.
Według danych z 1 stycznia 2015 powierzchnia miasta wynosiła 10,19 km²[5], z czego 46% stanowią lasy, a 11% – użytki rolne. Obszar miast stanowi 0,44% powierzchni powiatu słupskiego oraz 16,4% jego ludności.
Układ miejski tworzy: 88 ulic, 2 place (Dąbrowskiego, Wolności) oraz 3 trakty (Promenada Nadmorska, Bulwar Portowy, Trakt Solidarności). Dawne dzielnice miasta: Grabienko, Mokrzyca, Ustka-Leśniczówka.
Miasto znajduje się na północno-zachodnim krańcu województwa pomorskiego, w powiecie słupskim i graniczy z gminą wiejską Ustka.
W okresie powojennej polskiej administracji, w latach 1950–1975 należała do województwa koszalińskiego, a w latach 1975–1998 – do województwa słupskiego.
Demografia
edytujWedług protokołu wizytacji biskupiej z 1665 osiedlonych w ówczesnej Ustce były 33 rodziny[6]. W październiku 1947 Ustkę zamieszkiwało 3458 Polaków i 371 Niemców[7].
Rok 2014
edytujWedług danych z 31 grudnia 2014 r. miasto miało 16 056 mieszkańców[8].
Piramida wieku mieszkańców Ustki w 2014 roku[10]
Rok 2021
edytujWedług danych GUS, Ustka w 2021 roku liczyła 14 954 mieszkańców, w tym 7134 mężczyzn (47,7%) i 7820 kobiet (52,3%). W wieku produkcyjnym było 61,7% mężczyzn i 49,3% kobiet[11].
Toponimia
edytujNazwa ma pochodzenie słowiańskie i charakter topograficzny. Powstała przez dodanie do pomorskiego kontynuantu psł. nazwy pospolitej *ustьje „ujście” formantu -ka[12]. Friedrich Lorentz odnotował wariant nazwy w lokalnych gwarach słowińskich: Vʉ͂skå, wraz z nazwami mieszkańców: Vʉ͂ščȯu̯n, Vʉ͂ščȯu̯nkă „ustczanin, ustczanka”[13]. Niemiecka nazwa Stolpmünde również ma charakter topograficzny i jest złożeniem dwóch elementów: nazwy własnej Stolpe „Słupia” (o słowiańskim pochodzeniu) i nazwy pospolitej Münde „ujście”[14].
Przed II wojną światową polscy kartografowie używali nazwy Uście[15]. Przez kilka miesięcy po przejęciu miasta przez administrację polską w 1945 roku równolegle funkcjonowało kilka nazw miasta: Nowy Słupsk, Nowe Słupie, Postomin, Postomino, Słupioujście, Słupie, Ujście i Uszcz[16]. Ostatecznie rozporządzeniem w 1946 roku ustalona została nazwa Ustka[17].
Rada Języka Kaszubskiego proponuje kaszubską formę nazwy Ùstka[18]. Stowarzyszenie „Kaszëbskô Jednota” używa na swoich mapach nazwy Ùszcz[19].
Historia
edytujZ umowy słupskich radnych ze Święcami (Jaśko ze Sławna oraz Jaśko z Darłowa) z 2 lutego 1337 pochodzi informacja o istnieniu warowni w miejscu ujścia Słupi. Warownia w Ustce jest grodziskiem „quondam castrum”, w umowie jest to miejsce określone jako:
- ...nec non totum et integrum portum Stolpesmunde dictum, penes aquam stolpensem tam ab una quam alia parte situm...
- ...jak również cały i niepodzielny port Ustka, położony po obu stronach rzeki Słupi...[20]
Podobnie jak mieszkańcy innych wsi miejskich, ustczanie byli poddanymi Słupska. Z tego tytułu składać musieli przysięgę poddańczą, tzw. przysięgę ustecką, oraz płacić podatki na rzecz miasta, dbać o stan portu i nabrzeży, naprawiać je, udzielać pomocy przy rozładunku i załadunku statków oraz przy wejściu statków do portu. Obowiązywał ich także przymus młynny (młyn miejski w Zamełowie). Mieszkańcy Ustki wyróżniali się nie tylko obowiązkiem świadczenia wszelkich prac i usług związanych z portem, ale także płaceniem podatku szosowego, a nie czynszu, lub odrabianiem pańszczyzny. Aż do wojny trzydziestoletniej samodzielni ekonomicznie ustczanie, głównie szyprowie, karczmarze i wójtowie, przyjmowali obywatelstwo miasta Słupska i korzystali z przywilejów wynikających z posiadania praw miejskich. Rada miejska Słupska ustanawiała statuty, regulaminy i taryfy portowe, mianowała wójta, decydowała o wszelkich pracach związanych z funkcjonowaniem portu, określała rodzaje i wysokość podatków płaconych przez ustczan, sprawowała patronat nad kościołem i szkołą. Rada miejska, jako sąd wyższy, była instancją odwoławczą od wyroków sądu niższego. Wójt Ustki był jednocześnie wójtem portowym. Sprawował on władzę wykonawczą na terenie Ustki w odniesieniu do jej stałych mieszkańców, przebywających okresowo gości (kupców) oraz spraw wynikających z bieżącego funkcjonowania portu.
Od 1329 do końca 1342 Ustka i Słupsk w drodze zastawu były w posiadaniu zakonu krzyżackiego. Był to okres trudny, bo gdy książę Bogusław V nie był w stanie spłacić w terminie do 1 stycznia 1343 r. należnej kwoty 3334 grzywien, realna stała się groźba przejęcia ziemi przez zakon w wieczyste posiadanie. Ostatecznie sumę tę zebrało społeczeństwo. Pieniądze te pozwoliły Słupskowi i mieszkańcom ziemi słupskiej wykupić się z rąk Krzyżaków. Od 1368 Ustka leżała w granicach księstwa słupskiego, dawnego lenna Korony Królestwa Polskiego, następnie w granicach księstwa pomorskiego Gryfitów ze stolicą w Szczecinie. Od XIII wieku na tereny te napływali niemieccy kolonizatorzy. Liczba ludności coraz szybciej wzrastała. Kościół w Ustce, która już wówczas miała inną nazwę – Stolpmünde, był budowany wraz z kościołem w Grabnie (1356). Zbudowany z drewna kościół pod wezwaniem św. Mikołaja stał na podwyższeniu, prawdopodobnie w środku starego grodziska słowiańskiego. Filialna świątynia kościoła w Grabnie była wykorzystywana jako znak nawigacyjny dzienny i nocny.
Poważniejszą inwestycją była, rozpoczęta (według Andersona) około połowy XIV w., rozbudowa portu. Zbudowano wówczas pierwsze trwałe urządzenia portowe w postaci mol o długości ok. 55 m, wykonanych z kaszyc, wzmocnionych palami, oraz drewnianych umocnień brzegowych kanału portowego, długości: lewy, zachodni brzeg – 280 m, prawy, wschodni – 320 m. Przedłużeniem umocnień były mola. Następny etap rozbudowy portu, połączony z kapitalnym remontem dotychczasowych urządzeń, miał miejsce w XV w. Przedłużono wówczas mola do ok. 100 m, wzmocniono wschodni brzeg kanału portowego palową ścianą o długości 170 m oraz wymieniono wszystkie zużyte lub uszkodzone elementy dotychczasowych konstrukcji.
Wizytacje szkół przynoszą pierwsze informacje o szkole w Ustce z 28 lipca 1590 i z 1729. W 1590 wzmiankowano też, że mieszkańcy Ustki zajmują się intensywnie także rybołówstwem.
W czasie wojny trzydziestoletniej 2 listopada 1626 r. do portu w Ustce wkroczyły wojska szwedzkie. Obroty portu spadły. Zmniejszyła się też liczba mieszkańców. Dodatkowo do klęsk związanych z wojną w 1644 Ustkę strawił pożar; ocalało 15 domów i kościół.
W 1648 traktat pokojowy i dodatkowe uzgodnienia w 1653 przyporządkowały wschodnią część Pomorza Zachodniego, a więc i Ustkę, pod zwierzchnictwo państwa brandenbursko-pruskiego, przekształconego w 1701 w Królestwo Prus.
W XVIII wieku nieliczne statki rozładowywane były na redzie. W 1794 Ustka liczyła około 700 mieszkańców.
Nowa wojna wywołana przez Napoleona powoduje, że Wielka Armia zajęła Pomorze Zachodnie na przełomie 1806/07. Port w Ustce był blokowany.
W 1888 był konsekrowany nowy kościół. Budynek murowany z cegły na fundamencie z głazów granitowych. Budowa kolei (początek XX wieku) wąsko- i szerokotorowej dokonała przyspieszenia w rozwoju gospodarczym portu, jak również całego regionu. Liczba ludności Ustki w 1818 wynosiła 477, a w 1941 – 5051 osób.
Pierwsze, wcale niemałe inwestycje infrastruktury wypoczynkowej zostały podjęte przez gminę miejską w 1911. Budowle po obu stronach portu były konstrukcji drewnianej usadowione na palach. Projekt wzorował się na łazienkach w Sopocie. Od tego czasu jest nieprzerwany przyrost realizacji tych inwestycji.
W 1904 latarnia morska w Ustce emitowała światło białe przerywane. A od 1913 r. dodatkowo na wschodnim falochronie pracowała syrena mgłowa.
W dniu 8 stycznia 1914 roku doszło na plaży zachodniej w rejonie Ustki do katastrofy morskiej – mały i stary parowiec „Stolp” został wyrzucony podczas sztormu na brzeg.
Od września 1939 i od czerwca 1941 obowiązywały na pewien czas obostrzenia dla cywilnego ruchu statków. W czasie wojny pojawiły się plany rozbudowy portu. Szybko zaniechano prac, a jedynym niemym świadkiem tych zdarzeń jest kawałek niedokończonego mola (tzw. trzecie molo). Od 1942 w niewielkim stopniu była rozbudowywana stocznia. Do połowy 1944 w Ustce było ok. 230 więźniów. Od września 1944 r. Niemcy „przechowywali” w Ustce spory duński pancernik obrony wybrzeża „Niels Juel”, który służył im jako jednostka pomocnicza. W 1944 dla Ustki (w szczególności ze względu na port, który dawał możliwość ucieczki przed frontem) rozpoczął się okres zgromadzeniem się dużej liczby uchodźców. Panowała szczególnie ostra zima, brakowało kwater i żywności.
9 marca 1945 miasto zostało zajęte przez oddziały pancerne 3 Gwardyjskiego Korpusu Pancernego 2 Frontu Białoruskiego (po wojnie ku czci żołnierzy radzieckich postawiono pomnik na pl. Wolności)[21]. Została w mieście utworzona komendantura, która utworzyła niemiecką, pomocniczą administrację z niemieckim burmistrzem. Zaczęli zjeżdżać się polscy osiedleńcy. Pierwsza polska władza, Zarząd Miejski, rozpoczęła urzędowanie 11 maja 1945. Pierwszym burmistrzem został Wacław Jaworski, a jego zastępcą Wacław Michalski[22]. Stacja PKP wznowiła ponownie działalność na trasie Słupsk – Ustka 29 czerwca 1945 przyjazdem pociągu, którym przybyli zaproszeni do Ustki goście na pierwsze po wojnie Święto Morza. Urząd Pocztowy, uruchomiony 3 maja 1945, obejmował początkowo swym zasięgiem Ustkę i 20 okolicznych gmin. Oficjalne przekazanie władzy administracyjnej Polakom odbyło się 22 lipca 1945. Zlikwidowana została radziecka komendantura wojenna. W tym czasie zameldowanych było w Ustce 266 Polaków.
W latach 50. Ustka zaczęła rozwijać się jako miejscowość wczasowo-wypoczynkowa. Powstawały ośrodki wypoczynkowe instytucji i zakładów pracy, początkowo na bazie przedwojennych willi, później nowo budowanych obiektów. Pod koniec lat 60. funkcjonowały tu już cztery duże ośrodki wczasowe FWP („Czarodziejka”, „Celwiskoza”, „Przystań” i „Włókniarz”) dysponujące łącznie ok. 700 miejscami oraz szereg mniejszych ośrodków zakładowych (głównie zespoły domków campingowych), skupionych we wschodniej części miejscowości. Działało 5 restauracji, 2 bary rybne, bar mleczny, kawiarnia oraz 2 kina („Delfin” i MDK) i 3 sceny[23].
W grudniu 2013 oddano do użytku obrotową kładkę dla pieszych nad kanałem portowym. Stalowa konstrukcja o masie ponad 80 t ma blisko 58 m długości, wysoki na 24 m pylon oraz pomost o szerokości 4 m. Obracanie kładki trwa 4 min. i jest możliwe dzięki napędowi elektrycznemu. Budowa trwała pół roku i pochłonęła 4,39 mln zł[24]. Po dwuletniej przerwie związanej z awarią kładkę otwarto ponownie w maju 2017[25], a latem 2018 z powodu upałów była ona nieczynna między 11.00 a 18.00[26].
Kwestia braku praw miejskich
edytujMiędzy 5 a 13 czerwca 2007 odbyły się w Ustce konsultacje w sprawie nadania miejscowości Ustka statusu miasta[27]. Powodem tego było podważenie historycznego faktu nadania Ustce praw miejskich przez Niemców 22 marca 1935. W związku z obchodami 70. rocznicy nadania praw miejskich, ustecki dziennikarz-historyk Marcin Barnowski odkrył, że Ustka praw miejskich nigdy nie otrzymała, a jej obecny status miejski jest wynikiem uzurpacji. Nie udało się znaleźć żadnego dokumentu potwierdzającego nadanie Ustce praw miejskich, a data 22 marca 1935 jest zaledwie datą wydania rozporządzenia do ustawy o ustroju gmin, na mocy którego każdy szef gminy obligatoryjnie stał się burmistrzem. Znaczy to, że zmieniła się tylko samorządowa tytulatura, a samo rozporządzenie nie przesądzało o decyzji o nadaniu praw miejskich. Ponadto wydany w 1938 roku wykaz miast Pomorza Środkowego, liczących poniżej 10 tysięcy mieszkańców, nie obejmował Ustki. Ustka nie występuje jako miasto w żadnym międzywojennym wykazie gmin (np. w Amtliches Gemeindeverzeichnis für das Deutsche Reich z 1939), a jako miasto pojawia się po raz pierwszy w polskich powojennych źródłach GUS-owskich. Wydarzenie to stało się sensacją historyczną[28]. Pojawiły się propozycje wystąpienia z wnioskiem do premiera o nadanie Ustce praw miejskich. Jednakże według Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, takiej potrzeby nie ma, ponieważ w wielu wydanych po 1975 roku aktach prawnych[29] Ustka figuruje jako miasto[30]. Ostatecznie po przeprowadzonej analizie przepisów potwierdzono, że Ustka posiada prawa miejskie przynajmniej od 1 lipca 1976 roku. Przyjęcie innej interpretacji prowadziłoby do uznania, że równocześnie funkcjonowałyby dwie gminy o identycznym statucie prawnym gminy wiejskiej (a więc gmina wiejska i gmina pseudo-miejska), co jest niedopuszczalne. Na podstawie tych ustaleń MSWiA stwierdziło, że władze Ustki o nadanie praw miejskich starać się nie muszą[31].
Analogiczny stan prawny w zakresie braku formalnego aktu nadania praw miejskich miał miejsce w Pruszczu Gdańskim.
Uzdrowisko Ustka
edytujPierwsze niewielkie łazienki powstały w Ustce na przełomie XIX i XX w. Kuracja polegała na zimnych i gorących w wodzie morskiej oraz spacerach w lasach sosnowych. Leczono rekonwalescentów pogrypowych oraz chorych na płuca, astmatyków i reumatyków. Sezon kuracyjny trwał od 15 czerwca do 15 września. W 1905 było 2 lekarzy uzdrowiskowych[32]. W 1911 na miejscu starych łazienek otwarto nowy Zakład Przyrodoleczniczy[33]. Frekwencja sprzed I wojny światowej wynosiła w sezonie około 3500–3600 osób i niewiele się zwiększyła się w okresie międzywojennym[34].
Początkowe lata powojenne przyniosły stagnację w działalności uzdrowiskowej. Dopiero w 1974 po uruchomieniu Zakładu Przyrodoleczniczego (zamienionego na łaźnie miejskie) zorganizowano pierwsze turnusy dla kuracjuszy. 1 lipca 1978 powołano Państwowe Przedsiębiorstwo Uzdrowisko Ustka. Przystąpiono do organizacji sanatorów na bazie ośrodków wypoczynkowych. Tak urządzono sanatoria Azoty, Pomorze, Radość, Perła, Promyk. W jednym turnusie leczyło się 590 kuracjuszy[35]. W 1988 Ustce nadano status uzdrowiska. Do rozwoju oferty leczniczej Ustki jako uzdrowiska duży wkład wniósł Henryk Klimczuk, jego Naczelny Lekarz w latach 1981–2010[36].
W 2010 uzdrowisko sprywatyzowano. Nabyła go rodzina de Lubicz Szeliskich poprzez spółkę Hotel Lubicz w Ustce[36]. Działalność uzdrowiskowa została od tamtego momentu znacznie poszerzona. Aktualnie oferowane są nie tylko usługi lecznicze i hotelarskie, ale także profesjonalna odnowa biologiczna[37].
W uzdrowisku prowadzone jest leczenie w następujących kierunkach: choroby ortopedyczno-urazowe, choroby układu nerwowego, choroby reumatologiczne, choroby kardiologiczne i nadciśnienie, choroby górnych dróg oddechowych[38].
Uzdrowisko posiada 6 zakładów lecznictwa uzdrowiskowego, w tym 4 sanatoria, 3 zakłady przyrodolecznicze oraz przychodnia uzdrowiskowa[39].
Ustkę charakteryzuje klimat o właściwościach leczniczych, a ponadto naturalne surowce lecznicze:
Kąpieliska
edytujNa terenie miasta wyznaczono 2 letnie kąpieliska morskie[41]:
- Ustka Wschód – obejmujące długość 500 m linii brzegowej liczonej w kierunku wschodnim od ok. 250 m falochronu wschodniego,
- Ustka Zachód – obejmujące długość 200 m linii brzegowej liczonej w kierunku zachodnim od ok. 110 m od falochronu zachodniego.
-
Wejście główne na plażę wschodnią
-
Plaża wschodnia
-
Widok z falochronu wschodniego na port i plażę wschodnią
W 2012 r. kąpieliska Ustka Wschód i Ustka Zachód spełniały obowiązkowe wymogi jakościowe dla wody w kąpielisku Unii Europejskiej[42]. Kąpieliska miejskie strzeżone są przez ratowników ze Słupskiego WOPR w okresie letnim (lipiec – sierpień)[43].
-
Plaża zachodnia
-
Widok z falochronu zachodniego
-
Plaża zachodnia, nieczynne trzecie molo
W 2013 r. ustalono sezon kąpielowy w okresie od 15 czerwca do 15 września[41].
Zabytki
edytujW Ustce znajdują się następujące obiekty zabytkowe wpisane do rejestru państwowego:
- Układ urbanistyczny Starej Osady Rybackiej, XVIII w.
- obejmujący obszar u zbiegu ulic Marynarki Polskiej i Czerwonych Kosynierów, zamknięty od północy placem zwanym potocznie Zaułkiem Kapitańskim. Obie ulice wyznaczają owalny kształt pierwotnego siedliska. Od 2009 objęty rewitalizacją.
- Latarnia morska w Ustce
- wybudowana w 1892 z czerwonej cegły u nasady wschodniego falochronu, posiada ośmiokątną wieżę o wysokości 21,5 m, wysyła światło na odległość prawie 30 km, zastąpiła światło latarni wciąganej od 1871 na maszt stacji pilotów
- Kościół Najświętszego Zbawiciela
- wybudowany został w latach 1885–1888, w stylu neogotyckim, wzniesiony pierwotnie za wsią, na pustej wydmie,
- Ratusz, przeniesiony w 2004 do dawnej szkoły z 1911
- Wieża przeładunkowa z 1936 w porcie morskim
- Tawerna portowa w dawnym spichrzu z 1910 (ul. Bulwar Portowy 6)
- Willa Red z 1900, z wieżą i tarasem widokowym oraz ogrodem i stajnią (ul. Żeromskiego 1)
- Dworek, z 1890, o konstrukcji ryglowej z czterokondygnacyjną wieżą, po wojnie Dom Pracy Twórczej (ul. Chopina 8)
- Zespół willowy, z pocz. XX w. obecnie Ośrodek Wypoczynkowo-Leczniczy Delfin (ul. Kopernika 5)
- Dom szachulcowy, z przełomu XVIII/XIX w. prawdopodobnie dawne biuro wójta i gospoda (ul. Marynarki Polskiej 10)
- Dom szachulcowy, z 1804, nazywany Domem Kapitana Haasego (ul. Czerwonych Kosynierów 21)
- Dom, z 1887, obecnie hotel Alga z wewnętrznym patio (ul. Chopina 4)
Pozostałe obiekty o charakterze historycznym (nie wpisane do rejestru zabytków):
- Promenada Nadmorska
- jej historia sięga 1875, kiedy założono tu park z alejami spacerowymi, w spacerach i śniadaniach na promenadzie lubował się książę Otto von Bismarck, obecnie ma ponad 2 km długości i rozpoczyna się od kanału portowego i biegnie w kierunku wschodnim
- Port morski Ustka
- morska przystań żeglarska w ujściu rzeki Słupi; ma charakter portu morskiego z wszystkimi rodzajami konstrukcji dla obsługi statków o niewielkich wymiarach
- falochrony wschodni i zachodni spełniające funkcję mola wcinające się w morze na około 100 m, z 1903. W Ustce istnieje również tzw. III molo (nieczynne) będące pozostałością po niedokończonych planach niemieckich sprzed II wojny światowej, kiedy to miano utworzyć z miasta drugą Gdynię, między trzecim molem a dzisiejszym portem planowano powstanie dwóch basenów dla wielkich statków
- piesza kładka obrotowa łączącą brzegi Słupi, długości 57 m, otwarta w 2013
- Zakład Przyrodoleczniczy (proj. Heinrich Dunkel)
- zbudowany w 1911 w celu leczenia chorób układu oddechowego, układu krążenia, przemiany materii i reumatyzmu; budynek wzniesiono w miejscu, gdzie w 1877 zbudowano pierwsze usteckie łazienki parowe, do łazienek tłoczono morską wodę, którą podgrzewano i wykorzystywano do kąpieli leczniczych
- Nieistniejący Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Mikołaja – skwer (cmentarz przykościelny) z makietą kościoła rozebranego w 1889, widoczne fundamenty (Park Jana Pawła II)
- Była Baza Ratowników Morskich
- tzw. czerwona szopa, powstała w 1867 ze względu na ówczesne liczne wypadki statków, zwłaszcza w rejonie Ustki, budynek wieńczy godło ratownicze – maltański krzyż
- Portowy spichlerz zbożowy, w którym od 1987 mieści się Bałtycka Galeria Sztuki Współczesnej, a od 2013 Centrum Aktywności Twórczej BGSW
- Dworzec kolejowy, z 1911
- Kino Delfin z 1936, zbudowane jako kinoteatr dla żołnierzy Luftwaffe
- Bunkry Blüchera, znajdujące się przy zachodnim falochronie na wydmie, zbudowane przez Niemców przed II wojną światową jako Bateria Przeciwlotnicza i Zaporowa; do dziś zachowały się cztery działobitnie
- Dzielnica willowa
- usytuowana zaraz za promenadą i rozciągająca się w głąb śródmieścia
- Domki rybackie i kamieniczki z XIX/XX w.
Pomniki i miejsca pamięci
edytuj- Pomnik usteckiej Syrenki na wschodnim falochronie, w dawnym miejscu pomnika św. Jana Nepomucena, autorstwa ustczanina Michała Rosa, o wysokości 6 m, z mosiądzu. W wyniku lokalnej akcji i zbiórki społecznościowej odsłonięty w sierpniu 2010. Huta nie wykonała zlecenia zgodnie z projektem autora, przez co prosił on władze lokalne o usunięcie Syrenki z widoku publicznego. Po odsłonięciu pomnika, został oszpecony przy udziale narzędzi mechanicznych przez nieznanych sprawców. Jesienią 2010 pomnik zdemontowano z falochronu, poprawiano w hucie uszkodzoną twarz i biust, jednak bez pozytywnego skutku. Rzeźba, wbrew protestom rzeźbiarza, wróciła do Ustki zimą 2010.
- Makieta dawnej Ustki w Zaułku Kapitańskim
- Herb Ustki z 1922. Umieszczony na kamiennym obelisku przedstawia żaglowiec, fale morskie i syrenkę trzymającą łososia co symbolizuje trzy walory miasta portu morskiego, kąpieliska i tradycji rybołówstwa. Znajduje się na Skwerze Aliny Skibniewskiej
- Pomnik „Ludziom morza” zlokalizowany jest w usteckim porcie pomiędzy Kapitanatem Portu, a latarnią morską. Został odsłonięty w 2002 i przedstawia kobietę zwróconą twarzą do portu. Kompozycji towarzyszą cztery tablice ze scenami portowymi. Wkomponowano też dawne koło sternicze i kotwice.
- Pomnik „Umierający wojownik”, autorstwa Josefa Thoraka w Parku Nadmorskim, ku czci 76 mieszkańców Ustki poległych w czasie I wojny światowej, odsłonięty 22 stycznia 1922, przedstawia nagiego, upadającego, rannego wojownika dźwigającego tarczę, na której po raz pierwszy uwieczniono herb Ustki.
- Ławeczka Ireny Kwiatkowskiej, pomnik odsłonięty 25 lipca 2012 w parku uzdrowiskowym.
- pomnik Fryderyka Chopina w Parku Nadmorskim, przedstawia postać kompozytora kierującego się w stronę morza. Odsłonięty został 23 czerwca 1979, jego autorką jest Ludwika Nitschowa (twórczyni warszawskiej syrenki).
- Pomnik „Trzy Gracje” autorstwa Jana Konarskiego na skwerku przed Domem Kultury. Trzy Gracje to Promienna, Rozumna i Kwitnąca patronki piękna, sztuk umysłowych i sztuk pięknych.
- Krzyż poległych – monument w parku Jana Pawła II, przed neogotyckim kościołem. Przeniesiony ze wsi Zimowiska pod koniec XX wieku.
- Figura św. Jana Nepomucena na zachodnim nabrzeżu portu, przy nowej stacji ratowników morskich SAR. Do 2010 usytuowany był na wschodnim falochronie. Wykonany z drewna.
- Obelisk upamiętniający gen. Stanisława Sosabowskiego, przy skrzyżowaniu ulic Jagiellońska i Grunwaldzka z rondem patrona obelisku.
- Pomnik „Pożarnikom Polskim” na Skwerze Pożarników
- Pomnik „Rybaka Mistrala” na ul. Kaszubskiej na terenie Starej Osady Rybackiej
W 1858 r. zawinęły do Ustki statki z ponad 40 portów, a w 1868 r. z około 60 portów basenu Morza Bałtyckiego i Morza Północnego, najczęściej – oprócz niemieckich – z Kopenhagi, Norwegii (Stavanger, Bergen) i Amsterdamu. Angielskie żaglowce przybywały z Londynu, Newcastle, Sunderlanu, Liverpoolu i Hartlepoolu[45].
Liczba kutrów rybackich w Ustce w latach 1886–1939:
1886 | 1895 | 1900 | 1905 | 1919 | 1915 | 1920 | 1925 | 1930 | 1932 | 1939 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2 | 29 | 21 | 26 | 34 | 49 | 65 | 61 | 54 | 49 | 50 |
W Ustce ostatni drewniany szkuner żaglowy spłynął na wodę w 1866 r. W roku następnym dwa szkunery, 38- i 39-łasztowy wzmocniono po raz pierwszy płytami galwanizowanymi oraz stalowymi[46].
W 1903 i 1904 zbudowano po jednym małym parowcu o pojemnościach odpowiednio 157 i 299 BRT. Po I wojnie światowej i w latach kryzysu powojennego działalność w Ustce prowadziła jedna stocznia. Właściciel Józef Bartsch w swojej produkcji oferował łodzie wiosłowe, motorowe, jachty oraz drewniane i stalowe kutry rybackie[20]. Flota macierzysta Ustki w 1906 r.:
- „Stadt Stolp” – parowiec śrubowy; szkuner 415,4 m³, 146,6 BRT
- „Pomerania” – szkuner z żaglami gaflowymi 639,0 m³, 225,6 BRT
- „Mathilde” – parowiec śrubowy; szkuner 1951,9 m³, 689,0 BRT
- „Pomerania” – parowiec śrubowy; szkuner z żaglem gaflowym 305,3 m³, 107,8 BRT
- „Fritz” – parowiec śrubowy z 3 drewnianymi masztami 466,4 m³, 164,7 BRT
- „Martha” – parowiec śrubowy 445,0 m³, 157,0 BRT
- „Frieda” – parowiec śrubowy 846,6 m³, 298,9 BRT
- ponadto 1 żaglowiec (szkuner gaflowy) 19,3 BRT
W pierwszych latach ubiegłego stulecia Ustka wzbogaciła się o mleczarnię oraz gazownię (w 1904 r.), którą rozbudowano w latach 1937 i 1938 r. Po pierwszej wojnie powstała tu niewielka fabryczka maszyn (przy tzw. drodze Eldorado, na lewym brzegu rzeki), do której należał warsztat naprawczy samochodów. W 1937 r. rozpoczęła produkcję fabryczka kiełbas z wątróbek dorszowych[20].
W 1947 r. w Ustce czynne były między innymi zakłady związane z gospodarką morską: „Stocznia” – warsztaty mechaniczne zatrudniały 260 pracowników, 3 wędzarnie – łącznie 61 pracowników, zakład konserwowy „Światowid” – 55 pracowników, Miejskie Zakłady Gazowni, Wodociągów i Kanalizacji – 25 pracowników. Prócz tego pracowały zakłady rzemieślnicze zatrudniające po kilka osób.
Na 30 kwietnia 2004 zacumowanych w porcie Ustka było 117 kutrów i łodzi rybackich. Na terenie miasta zlokalizowane są także firmy branżowo związane z rybołówstwem – zakłady mechaniczne i elektromechaniczne, sieciarnie. Ważnym elementem całego sektora są przetwórnie ryb. Dawne duże przedsiębiorstwa państwowe zatrudniające w czasach PRL po kilka tysięcy osób albo zbankrutowały (Stocznia Ustka SA), albo zostały sprywatyzowane. Na terenie dawnej stoczni zlokalizowane są nieduże prywatne spółki branżowo związane z rybołówstwem lub przemysłem okrętowym. Działalność ta jest jednak zanikająca i przewiduje się w przyszłości turystyczno-rekreacyjny charakter dawnych terenów przemysłowych. Teren drugiego pod względem wielkości państwowego przedsiębiorstwa PPiUR „Korab” został sprzedany i obecnie działają tam przedsiębiorstwa z branży turystyczno-noclegowej (osiedle deweloperskie przy ul. Na Wydmie), pensjonaty. W innej jego części zlokalizowano pierwszą na polskim wybrzeżu aukcję rybną, sieciarnię (firma duńska) oraz usługi[47].
Transport
edytujKolej
edytujUstka stanowiła niegdyś stację węzłową, skąd odchodziły linie kolejowe:
- Piła Główna – Ustka
- Sławno – Ustka o długości 36 km
- Komnino – Ustka o długości 24 km
W tej chwili istnieje tylko linia kolejowa Piła Główna – Ustka, pozostałe dwie zostały rozebrane po 1945 przez Armię Czerwoną jako zdobycz wojenna.
Na terenie miasta znajdują się obecnie dwa czynne przystanki kolejowe: Ustka oraz Ustka Uroczysko.
Jest to linia kolejowa jednotorowa zelektryfikowana.
Transport autobusowy
edytujZ Ustki drogą krajową nr 21 można dojechać do Słupska autobusami firm:
- Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej w Słupsku S.A. – linia 200 – trasa do Słupska[48]
- Nord Express sp. z o.o. – linia 500 – trasa do Słupska[49]
- Usługi Przewozowe „Ramzes Wodnica” – linia 500 – trasa do Słupska[50]
Z Ustki istnieje połączenie do Osiedla Przewłoka, wsi Przewłoka i Wodnica
Na zlecenie gminy wiejskiej Ustka usługi przewozowe z Ustki do wielu miejscowości gminnych świadczą ponadto:
Z Ustki jest wiele połączeń dalekobieżnych Przedsiębiorstwa Państwowej Komunikacji Samochodowej w Słupsku S.A.:
całorocznych do:
sezonowych do:
- Łodzi
- Kłodzka
- Rowów
- Zakopanego (przez Grudziądz)
Od 12 lipca 2018 roku w Ustce została wprowadzona darmowa komunikacja miejska dla mieszkańców oraz turystów, którzy uiścili opłatę uzdrowiskową[51].
Kultura
edytuj
|
|
Media
edytuj- Radio
- W Ustce na stałe stacjonuje korespondent Polskiego Radia Koszalin, który przekazuje również relacje do ogólnopolskich rozgłośni Polskiego Radia.
- Prasa
- „Ziemia Ustecka” – bezpłatny dwumiesięcznik, najstarsza gazeta ustecka (istnieje od 2000 roku)
- „Kurier Ustecki” – bezpłatny dwutygodnik
- Głos Pomorza – Dziennik Pomorza Środkowego
- „Dziennik Słupski” – dodatek Dziennika Bałtyckiego
- „Nasze Miasto” – bezpłatny dziennik Słupska i Ustki
- „Zbliżenia” – dwutygodnik regionalny
Szkolnictwo do 1939
edytujPrzez cały XIX w. w Ustce była tylko jedna szkoła powszechna, początkowo kilkuklasowa – elementarna, następnie o pełnym zakresie edukacji stopnia podstawowego. W roku szkolnym 1897/98 pracowało w niej 6 nauczycieli, a w 1917 r. 8 nauczycieli i 3 nauczycielki. W budynku szkoły mieściły się odrębne klasy szkoły średniej niższego szczebla. W końcowych latach XIX w. założono w Ustce państwową szkołę nawigacyjną pierwszego stopnia (niem. die Konigliche Navigationsvorschule). Szkoła ta stale borykała się z brakiem dostatecznej liczby kandydatów. Zlikwidowano ją w 1910 roku.
Szkolnictwo po 1945
edytujW roku szkolnym 1977/78 do szkół podstawowych uczęszczało 1731 uczniów, Liceum Ogólnokształcące ukończyło 58 uczniów, a szkołę zawodową 65.
Szkoły podstawowe
edytuj- Szkoła Podstawowa nr 1 im. kpt. Leonida Teligi,
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. kmdra Bolesława Romanowskiego,
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. gen. Mariusza Zaruskiego.
Szkoły ponadpodstawowe
edytuj- Zespół Szkół Technicznych:
- Technikum
- Technikum Uzupełniające dla Dorosłych
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa
- Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Mikołaja Kopernika:
- Liceum Ogólnokształcące
- Liceum dla Dorosłych
Szkoły wyższe
edytuj- Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte
Towarzystwa oświatowe
edytuj- Ustecki Uniwersytet Trzeciego Wieku
- Usteckie Towarzystwo Oświatowe
- Ustecki oddział IQ Szkoła Pamięci
Sport
edytujMiejski Ośrodek Sportu i Rekreacji
Kluby i towarzystwa sportowe
edytuj- Miejski Klub Sportowy „Jantar Ustka”
- Lekkoatletyczny Klub Sportowy „Jantar Ustka”
- Klub Tenisa Stołowego
- Stowarzyszenie Turystyczno Sportowe „STS Ustka”
- Stowarzyszenie Sympatyków Piłki Ręcznej „Szczypiorniak Ustka”
- Stowarzyszenie „Yacht Klub Ustka”
- Związek Kulturystyki i Fitness
- Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej
- Ustecki Towarzystwo Sympatyków Sportu
Uczniowskie Kluby Sportowe
edytuj- Bałtyk
- Fala
- Słupia
- Kyokushin
- Hetman
- Opty
- Jijitsu Gepard
- Tennis Team Club
Usteccy sportowcy
edytujWspólnoty wyznaniowe
edytuj- Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna:
- placówka misyjna w Ustce[52]
- Kościół greckokatolicki:
- greckokatolicki ośrodek duszpasterski przy kościele Najświętszego Zbawiciela[53]
- Kościół rzymskokatolicki:
- Kościół Zielonoświątkowy:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Ustka-Wschód[58]
- zbór Ustka-Zachód (Sala Królestwa ul. Dunina 12)[58]
Administracja
edytujUstka ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta Ustka 15 radnych[59].
Mieszkańcy wybierają radnych do sejmiku województwa w okręgu nr 1. Posłów na Sejm wybierają z okręgu wyborczego nr 26, senatora z okręgu nr 62, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 1.
Ustka znajduje się we właściwości miejscowej Sądu Rejonowego w Słupsku, Sądu Okręgowego w Słupsku[60] i Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Słupsku[61].
Miasta i gminy partnerskie
edytuj- Bielsko-Biała – porozumienie o współpracy zawarte 20 lipca 2002 r.[62]
- Słupsk – deklaracja współpracy partnerskiej w ramach Dwumiasta 13 lipca 2003 r.
Współpraca międzynarodowa
edytujMiasta i gminy partnerskie:
- Enkhuizen (Holandia) – umowa partnerska podpisana 5 maja 1992 r.[63]
- Kappeln (Niemcy) – umowa partnerska została zawarta 8 maja 1991 r.[64]
- Palanga (Litwa) – porozumienie zostało zawarte 8 lipca 2006 r.[65]
Od 2008 roku miastem partnerskim Ustki było także rosyjskie miasto Pionierskij. Po rosyjskiej napaści na Ukrainę w 2022 roku umowa o współpracy została zerwana[66].
-
Pomnik Ludziom Morza
-
Pomnik umierającego wojownika dłuta Josefa Thoraka
-
Trzy Gracje Jana Konarskiego
Ludzie związani z Ustką
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
- ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
- ↑ Friedrich Lorentz , Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem, Instytut Zachodnio-Słowiański przy Uniwersytecie Poznańskim, 1923, s. 152 (pol.).
- ↑ Ustka – atrakcje turystyczne [online], ustka.travel [dostęp 2021-04-28] (pol.).
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2015, ISSN 1505-5507 .
- ↑ Gerard Labuda. Historia Pomorza: Do roku 1815. Pomorze Zachodnie w latach 1648–1815, Tom 2, Część 3.
- ↑ Granica morska PRL, 1945–1950, 1979 s. 160.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2014 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 8 czerwca 2015, ISSN 1734-6118 .
- ↑ Dzieje Ustki praca zbiorowa, Polskie Towarzystwo Historyczne w Słupsku 1985 r.
- ↑ Ustka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS – Ustka w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2023-01-18] .
- ↑ Witold Iwicki , Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 110 .
- ↑ Friedrich Lorentz, Slovinzisches Wörterbuch: zweiter Teil: P-Z : Orts- und Personennamen. Nachträge, Unsichere Wörter, Sankt Petersburg: Kaiserliche Akademie der Wissenschaften, 1912, s. 1535 .
- ↑ Witold Iwicki , Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 105 .
- ↑ Polska. Mapa polityczna 1:1250 000. E. Romer i J. Wąsowicz, przed 1939.
- ↑ Słownik współczesnych nazw geograficznych Pomorza Zachodniego z nazwami przejściowymi z lat 1945–1948. Tadeusz Białecki (red.). Szczecin: Książnica Pomorska w Szczecinie, 2002, s. 228. ISBN 83-87879-34-7.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262, s. 7).
- ↑ Felicja Baska-Borzyszkowska i inni, Polsko-kaszubski słownik nazw miejscowych, Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2017, s. 222, ISBN 978-83-62137-50-3 .
- ↑ Kôrta Kraju Kaszëbów / Mapa Kaszub [online], Kaszëbskô Jednota, 2014 [dostęp 2023-12-12] .
- ↑ a b c d Źródło: Dzieje Ustki – praca zbiorowa, Polskie Towarzystwo Historyczne w Słupsku 1985 r.
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 686.
- ↑ Źródło: Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Słupsku. Sprawozdanie z działalności Zarządu Miejskiego w Ustce za okres 1945–1950.
- ↑ Krystyna Chylińska (oprac.): Informator FWP. Warszawa: Wydawnictwo Związkowe CRZZ, 1968, s. 191-192.
- ↑ Wybrali najlepszą przestrzeń publiczną. Wygrała kontrowersyjna inwestycja.
- ↑ Tomasz Częścik Feralna kładka w usteckim porcie znów działa.
- ↑ Jedna z głównych atrakcji w Ustce zamknięta przez upały.
- ↑ Uchwała Nr 67/2007 w sprawie: konsultacji o nadanie statusu miasta.
- ↑ Jacek Cegła , Ustka to wioska, „gp24.pl” [dostęp 2017-04-27] (pol.).
- ↑ Np. Dz.U. z 1975 r. nr 16, poz. 91 i Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603.
- ↑ Interia.pl/PAP: Ustka jest miastem 2007.10.09.
- ↑ GP24.pl: Prawa miejskie potwierdzone 2007.10.06.
- ↑ Dzieje Ustki 1985 ↓, s. 110.
- ↑ Artur Flaczyński i inni: Sanatoria i uzdrowiska. Dom Wydawniczy PWN, RWarszawa 2016, s. 98,99. ISBN 978-83-268-2502-6.
- ↑ Dzieje Ustki 1985 ↓, s. 113.
- ↑ Dzieje Ustki 1985 ↓, s. 189.
- ↑ a b Od kąpieliska do uzdrowiska. 1988-2018 Trzydziesta rocznica nadania Ustce statusu miejscowości uzdrowiskowej. Tablica informacyjna obok tężni w Ustce, 2018, s. 1.
- ↑ Rodzina de Lubicz Szeliskich otworzyła kolejny hotel na Wybrzeżu [online], horecabc.pl [dostęp 2023-07-02] .
- ↑ (§ 6. Statut Uzdrowiska Ustka) Uchwała Nr XXXV/282/2009 Rady Miasta Ustka z dnia 28 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego z 2009 r. Nr 102, poz. 2020).
- ↑ (Załącznik tekstowy nr 1 do Statutu Uzdrowiska Ustka) Uchwała Nr XXXV/282/2009 Rady Miasta Ustka z dnia 28 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego z 2009 r. Nr 102, poz. 2020).
- ↑ (§ 5. Statut Uzdrowiska Ustka) Uchwała Nr XXXV/282/2009 Rady Miasta Ustka z dnia 28 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego z 2009 r. Nr 102, poz. 2020).
- ↑ a b Uchwała Nr XXXV/303/2013 Rady Miasta Ustka z dnia 28 maja 2013 r. ws. wykazu kąpielisk.
- ↑ Bathing water quality – data viewer. European Environment Agency. [dostęp 2013-06-14]. (ang.).
- ↑ Praca w sezonie letnim 2013. Słupskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. [dostęp 2013-06-14].
- ↑ Źródło: Dzieje Ustki – praca zbiorowa, Polskie Towarzystwo Historyczne w Słupsku 1985 r. „Stolper Wochenblat” 1858 oraz „Intelligenz-Blatt” 1868.
- ↑ Źródło: Dzieje Ustki – praca zbiorowa, Polskie Towarzystwo Historyczne w Słupsku 1985 r. Z. Szopkowski, „Małe porty” s. 151, 360.
- ↑ Źródło „Stolper Wochenblatt” 1868, nr 154.
- ↑ Źródło: https://web.archive.org/web/20070927203736/http://www.ustka.pl/i/bip/pliki/210_uchwala_Plan_Rozwoju_Lokalnego.pdf.
- ↑ Redakcja, PKS Słupsk rezygnuje z linii 500. Przewoźnik do Ustki kursuje jako linia 200 [online], Głos Pomorza, 6 listopada 2020 [dostęp 2022-08-20] (pol.).
- ↑ Nord Express – tanio, szybko, na czas! » Połączenia Słupsk – Ustka [online], nordexpress.pl [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Ramzes Ustka Usługi przewozowe Słupsk-Ustka Przewozy autobusowe [online], ramzes.ustka.pl [dostęp 2022-08-20] .
- ↑ Bogumiła Rzeczkowska , W czwartek rusza darmowa komunikacja w Ustce. Sprawdź rozkład jazdy, „gp24.pl” [dostęp 2018-07-25] (pol.).
- ↑ Zbory i placówki [online], chwe.pl [dostęp 2023-08-15] .
- ↑ Dekanat słupski [online], cerkiew.net.pl [dostęp 2023-06-12] .
- ↑ Parafia pw. św. Pio, Ustka [online], diecezjakoszalin.pl [dostęp 2023-06-12] .
- ↑ Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Gwiazdy Morza, Ustka [online], diecezjakoszalin.pl [dostęp 2023-06-12] .
- ↑ Parafia pw. Najświętszego Zbawiciela, Ustka [online], diecezjakoszalin.pl [dostęp 2023-06-12] .
- ↑ Kontakt [online], kzustka.wixsite.com [dostęp 2023-06-12] .
- ↑ a b Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-15] .
- ↑ Zarządzenie nr 56/10 Wojewody Pomorskiego z dnia 4 marca 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego z 2010 r. Nr 35, poz. 594).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 2002 r. (Dz.U. z 2002 r. nr 180, poz. 1508).
- ↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. nr 198, poz. 1925).
- ↑ Bielsko-Biała. ComSerwis. [dostęp 2011-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-13)].
- ↑ Enkhuizen. ComSerwis. [dostęp 2011-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-13)].
- ↑ Kappeln. ComSerwis. [dostęp 2011-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-13)].
- ↑ Palanga. ComSerwis. [dostęp 2011-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-13)].
- ↑ Ustka zerwała umowę partnerską z rosyjskim miastem Pioniersk. ustka.naszemiasto.pl, 2022-02-28. [dostęp 2022-03-03].
Bibliografia
edytuj- Józef Lindmajer i inni: Dzieje Ustki. Polskie Towarzystwo Historyczne, 1985.
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona miasta. ustka.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-06)].
- Turystyczna strona miasta Ustka
- Lokalna Organizacja Turystyczna – Informacja Turystyczna Ustka
- Wirtualny Spacer po Ustce. panoramy.ustka.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-30)].
- Czy Ustka bardzo się zmieniła? Zobaczcie zdjęcia miasta sprzed kilkudziesięciu lat!. 2022-11-30. [dostęp 2022-12-01].
- Ujść, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 768 .
- Legendy Ustki i ziemi słupskiej | Przegląd Dziennikarski (przegladdziennikarski.pl)[1]