Wikipedia

Pius XI

papież XX-wieczny
(Przekierowano z Papież Pius XI)

Pius XI (łac. Pius PP. XI; właśc. Ambrogio Damiano Achille Ratti; ur. 31 maja 1857 w Desio, zm. 10 lutego 1939 w Watykanie[1]) – włoski duchowny rzymskokatolicki, nuncjusz apostolski w Polsce w latach 1919–1921, arcybiskup metropolita Mediolanu w latach 1921–1922, 259. papież w okresie od 6 lutego 1922 do 10 lutego 1939[2] i 1. Suweren Państwa Watykańskiego od 7 czerwca 1929 do 10 lutego 1939.

Pius XI
Pius Undecimus
Ambrogio Damiano Achille Ratti
Papież
Biskup Rzymu
Suweren Państwa Watykańskiego
Ilustracja
Pius XI (1930)
Herb duchownego Pax Christi in regno Christi
Pokój Chrystusowy w Królestwie Chrystusowym
Kraj działania

Włochy, Watykan

Data i miejsce urodzenia

31 maja 1857
Desio

Data i miejsce śmierci

10 lutego 1939
Watykan

Miejsce pochówku

Groty Watykańskie

Papież
Okres sprawowania

6 lutego 1922 – 10 lutego 1939

Arcybiskup metropolita Mediolanu
Okres sprawowania

1921–1922

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

20 grudnia 1879

Nominacja biskupia

3 czerwca 1919

Sakra biskupia

28 października 1919

Kreacja kardynalska

19 lipca 1921
Benedykt XV

Kościół tytularny

bazylika św. Sylwestra i św. Marcina w Monti

Pontyfikat

6 lutego 1922

Faksymile
Odznaczenia
Order Orła Białego (1921–1990)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

28 października 1919

Miejscowość

Warszawa

Miejsce

bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela

Konsekrator

Aleksander Kakowski

Współkonsekratorzy

Józef Sebastian Pelczar
Stanisław Zdzitowiecki

Naczelnik Państwa Józef Piłsudski w towarzystwie nuncjusza papieskiego Achille Rattiego
Pomnik Achille Rattiego, upamiętniający go jako pierwszego po 1918 – Nuncjusza Apostolskiego w Warszawie
Rzeźba Piusa XI w katedrze Duomo w Mediolanie

Życiorys

edytuj

Dzieciństwo i kapłaństwo

edytuj

Urodził się w Desio koło Mediolanu jako syn fabrykanta przędzalni jedwabiu Francesca Rattiego i Teresy Galli[3]. Początkowo uczył się w szkołach kościelnych. Po zdaniu matury w gimnazjum państwowym w Mediolanie wstąpił do seminarium duchownego. Święcenia kapłańskie przyjął 20 grudnia 1879[3]. Kontynuował studia w Rzymie (prawo kanoniczne na Uniwersytecie Gregoriańskim, teologię na dominikańskim uniwersytecie Sapienza oraz filozofię w Akademii św. Tomasza), uzyskując trzy doktoraty[3]. W 1882 wrócił do Mediolanu i pracował 3 miesiące w duszpasterstwie. Przez kilka lat był w tamtejszym seminarium profesorem dogmatyki i homiletyki[3].

Od 5 listopada 1888 pracował w Bibliotece Ambrozjańskiej w Mediolanie[3] (zajmował się m.in. konserwatorstwem, muzealnictwem, zabezpieczaniem starodruków oraz zdobył gruntowną wiedzę historyczną). Odbył badania naukowe w ośrodkach europejskich, m.in. w Berlinie, Wiedniu, Oksfordzie, Paryżu, Monachium i Rydze. W latach 1907–1911 był prefektem Biblioteki Ambrozjańskiej[3]. W roku 1914 został mianowany na stanowisko prefekta Biblioteki Watykańskiej i protonotariusza apostolskiego[3].

Był także bardzo dobrym alpinistą, do jego osiągnięć należą m.in. zdobycie szczytów Cima di Jazzi, Dufourspitze wschodnią ścianą, oraz wejścia na Matterhorn i Mont Blanc.

Biskupstwo i służba dyplomatyczna

edytuj
 
Papież Pius XI w 1931
 
Pawilon Watykanu zbudowany przez papieża Puisa XI przy Place de Varsovie w Paryżu z okazji Wystawy Światowej w 1937. Pawilon składał się z widocznej po lewej stronie złotej wieży będącej dzwonnicą zwieńczoną rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus oraz z kościoła.

25 kwietnia 1918 został mianowany przez papieża Benedykta XV wizytatorem apostolskim w Polsce i na Litwie[3]. Po przybyciu do Warszawy zamieszkał w apartamencie proboszcza parafii św. Aleksandra przy ulicy Książęcej[4]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918, został 3 czerwca 1919 mianowany arcybiskupem tytularnym Nafpaktos, a trzy dni później – nuncjuszem apostolskim w Polsce[3]. Sakry biskupiej udzielił mu 28 października 1919 w archikatedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie arcybiskup metropolita warszawski Aleksander Kakowski[3]. Podczas Bitwy Warszawskiej pozostał w Warszawie jako jeden z dwóch (obok przedstawiciela Turcji) przedstawicieli dyplomatycznych obcych państw[1]. W 1918 przewodniczył posiedzeniu Konferencji Episkopatu Królestwa Polskiego, która powołała do życia Uniwersytet Katolicki w Lublinie[2], natomiast w 1921 Uniwersytet Warszawski przyznał mu tytuł doktora honoris causa[5].

Podczas pobytu w Polsce wizytatora apostolskiego Achille Rattiego doszło do konfliktu pomiędzy nim a ówczesnym biskupem krakowskim Adamem Sapiehą, który – w czasie pierwszego powojennego zjazdu polskich biskupów w Gnieźnie (26–30 sierpnia 1919) – poprosił Achille Rattiego o opuszczenie sali obrad, argumentując, iż Kościół polski chce rozstrzygać swoje sprawy bez wpływów zewnętrznych[6]. Napięcia w relacjach pomiędzy Rattim a Sapiehą mogły przyczynić się do tego, że po wyborze Achille Rattiego na papieża Piusa XI (6 lutego 1922) biskup krakowski Adam Sapieha nie otrzymał z rąk Piusa XI kapelusza kardynalskiego. Do godności kardynała Adama Sapiehę wyniósł (18 lutego 1946) papież Pius XII.

13 czerwca 1921 Benedykt XV mianował go arcybiskupem Mediolanu i kardynałem prezbiterem kościoła Santi Silvestro e Martino ai Monti[3]. Kapelusz kardynalski uzyskał 6 miesięcy przed wyborem na papieża, 19 lipca 1921.

Wybór na papieża

edytuj

Po śmierci Benedykta XV zebrało się konklawe, które 6 lutego 1922, w czternastym głosowaniu, wybrało Rattiego na papieża[1]. Elekt przyjął imię Piusa XI. Po koronowaniu udzielił błogosławieństwa Urbi et Orbi z loggii bazyliki św. Piotra, co wydarzyło się po raz pierwszy od 1870[1].

Pontyfikat

edytuj

Sprawy wewnętrzne

edytuj

Papież Pius XI w 1922 nakazał, aby konklawe rozpoczynało się po upływie 15-18 dni od śmierci papieża. Miało to umożliwić przybycie na konklawe kardynałom zamorskim. Wkrótce po zakończeniu pierwszej wojny światowej rozpoczął dialog z włoskimi faszystami, na czele których stał Benito Mussolini[2], uznając go publicznie za „człowieka zesłanego przez Opatrzność”[7]. Dzięki negocjacjom z duce i zdolnościom dyplomatycznym sekretarzy stanu Pietra Gasparriego i Eugenia Pacellego papież doprowadził do pojednania z Włochami[1]. 11 lutego 1929 podpisano traktaty laterańskie, które zapewniły suwerenność Państwu Miasto Watykan, uregulowały sprawy finansowe i konkordat oraz ostatecznie rozwiązały tzw. kwestię rzymską[2]. W zamian za korzystne dla Watykanu rozwiązanie kwestii rzymskiej papież zmobilizował kościół do poparcia Mussoliniego w wyborach zaplanowanych na dzień 24 marca 1929. Między innymi dzięki poparciu księży, którzy zachęcali parafian do poparcia faszyzmu, a w niektórych wypadkach prowadzili wiernych do lokali wyborczych, partia faszystowska uzyskała 98.3% głosów[8].

W odpowiedzi na coraz większą rolę i wpływ na wychowanie młodzieży organizacji „Balilla”[9], papież wydał encyklikę Non abbiamo bisogno (29 czerwca 1931), w której potępił faszyzm, monopolizację wychowania młodzieży, szerzenie kultu państwa. Papież upomniał się o prawo rodziców do wychowania i przestrzegania w tym względzie postanowień konkordatu[9].

Sprawy zagraniczne

edytuj

Zgodnie ze swoją dewizą „Pokój Chrystusa w państwie Chrystusa”, Pius XI angażował się w łagodzenie skutków wojny na świecie[2]. Jedną z jego pierwszych inicjatyw była inauguracja (23 grudnia 1922) działalności Akcji Katolickiej[1]. Wkrótce potem podjął usilne kroki, by nawiązać stosunki dyplomatyczne z wieloma krajami[2]. Doprowadził do podpisania ponad 20 porozumień; znacznie poprawił stosunki pomiędzy państwem a Kościołem we Francji, gdzie złagodzono ustawę z 1905 roku[1].

Głównym problemem dla Piusa były państwa totalitarne, w których nasilały się prześladowania chrześcijan[1]. W encyklice Divini Redemptoris (19 marca 1937) potępił ateistyczny komunizm[1]. Cztery lata wcześniej podpisał konkordat z nazistowskimi Niemcami, co tymczasowo zahamowało opozycję katolicką[1]. Kluczową rolę w negocjacjach odegrali kardynałowie: Michael von Faulhaber i Klemens August von Galen[2]. Jednak działania Hitlera sprawiły, że 14 marca 1937 papież wydał encyklikę Mit brennender Sorge, w której potępił hitleryzm[1].

Papież, który żywo interesował się sprawami misji, sprzeciwiał się sytuacji w Meksyku i Rosji, gdzie prześladowano katolików[2]. W kwietniu 1937 zachęcał Meksykanów, by organizowali się w ramach Akcji Katolickiej[1]. Popierał także Francisco Franco i jego działania w Hiszpanii oraz potępił tamtejszy rozdział Kościoła od państwa[1].

W 1925 podpisał konkordat z Polską, w którym ustanowiono 5 metropolii łacińskich, jedną ormiańską i jedną unicką[2].

Papież Pius XI ustanowił i nadał ruchowi alpinistycznemu i organizacjom turystyki górskiej patrona św. Bernarda z Menthon[10] w 1923.

Sprawy religijne

edytuj

W dniu 11 grudnia 1925 Pius XI ogłosił encyklikę Quas primas, którą ustanowił Święto Chrystusa Króla z jego własnym officium i mszą św[1]. Przyczynił się do rozwinięcia idei pierwszych piątków miesiąca jako zadośćuczynienia Sercu Jezusa za grzechy ludzkości. W 1931 wprowadził uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi obchodzone 1 stycznia. W 1937 powołał Papieską Akademię Nauk[1]. W latach 1925–1926 utworzył Muzeum Misyjno-Etnologiczne, które na początku zajmowało dwa piętra w Pałacu na Lateranie. Uroczysta inauguracja działalności muzeum nastąpiła 21 grudnia 1927. Trzykrotnie, w latach 1925, 1929 (50. rocznica święceń kapłańskich Piusa) i 1933 (1900. rocznica śmierci Jezusa), z inicjatywy papieża obchodzono Rok Jubileuszowy[2].

Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych wydał serię encyklik (Divini illius magistri, Casti conubii, Quadragesimo anno i Nova impendet), w których wyraził stanowisko Kościoła w sprawach dotyczących wychowania chrześcijańskiego, definicji małżeństwa, metod antykoncepcji i bezrobocia[1]. W 1928 potępił fałszywie pojmowany ekumenizm w encyklice Mortalium animos, gdzie stanowczo przeciwstawił się promowaniu jedności z Kościołami chrześcijańskimi, które nie pozostawały w łączności doktrynalnej z Kościołem katolickim[1]. Podjął także próby rozmów ekumenicznych z Kościołem anglikańskim i Cerkwią prawosławną, które nie przyniosły oczekiwanych rezultatów[2].

W latach 1922–1928 pełnił funkcję Wielkiego Mistrza Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie[11]. Kreował 76 kardynałów na 17 konsystorzach[3]. W czasie pontyfikatu przeprowadził ponad 500 beatyfikacji i 33 kanonizacji[2]. Ogłosił świętymi m.in. Teresę z Lisieux, Jana Bosko, Jana Fishera, Tomasza More’a, Piotra Kanizjusza, Alberta Wielkiego, Konrada z Parzham i Andrzeja Bobolę[1][2]. Dodatkowo, nadał tytuł doktora Kościoła: Albertowi Wielkiemu, Piotrowi Kanizjuszowi, Robertowi Bellarminowi i Janowi od Krzyża[1].

Śmierć

edytuj
 
Grób Piusa XI w podziemiach bazyliki św. Piotra

Zmarł w Watykanie 10 lutego 1939, o godzinie 5:30[12][13][3]. 14 lutego 1939 został pochowany w bazylice św. Piotra[14][3]. Był to dzień żałoby narodowej we Włoszech[15][16] i Irlandii[17].

Beatyfikacje i kanonizacje dokonane przez Piusa XI

edytuj
Osobny artykuł: Beatyfikowani i kanonizowani przez Piusa XI.

Encykliki

edytuj

Tajne archiwa

edytuj

Po 21 latach opracowywania materiałów archiwalnych, dotyczących 17-letniego pontyfikatu Piusa XI, dnia 18 września 2006 zgodnie z decyzją Benedykta XVI tajne watykańskie archiwum zawierające 30 tysięcy teczek, a w nich m.in. prywatne listy papieża, jego oficjalne korespondencje, encykliki i pisma, zostało otwarte dla historyków[19][20].

Tuż po otwarciu do Watykanu zgłosiło się około 50 naukowców z całego świata badających okres od 1922 do 1939, których interesowała postawa Stolicy Apostolskiej względem rosnących przed wybuchem II wojny światowej postaw antysemickich i faszystowskich, głównie w Niemczech i we Włoszech[20].

 
Mural Piusa XI w Warszawie na Powiślu ul. Lipowa 5

Odznaczenia i upamiętnienie

edytuj

Odznaczony Orderem Orła Białego nadanym postanowieniem Naczelnika Państwa – Józefa Piłsudskiego, który otrzymał od posła i ambasadora Władysława Skrzyńskiego w Watykanie przed konklawe w 1922 tj. 2 lutego[21]. Około 1930 nazwa ulicy Pięknej w Warszawie została zmieniona na Piusa XI[22]. Po śmierci Piusa XI – pod koniec lutego 1939[23], władze polskich miast Piotrkowa i Kalisza nazwały jego imieniem ulice[24].

W 1922 bp Stanisław Gall, ks. Zygmunt Kaczyński, gen. Władysław Olszewski, gen. Stefan Suszyński i ks. Stefan Ugniewski założyli Fundację dla Polskich Inwalidów Wojennych im. Ojca Św. Piusa XI, po uprzednim przedstawieniu jej statutu papieżowi podczas audiencji 22 listopada tegoż roku. Pius XI wydał brewe papieskie popierające powstanie fundacji i dofinansował ją kwotą 10 tys. lirów. Środki te stały się częścią kwoty, za którą w 1924 Fundacja zakupiła na terenie wsi Chotomów kolonię gospodarczą, w której w 1937 wzniesiono Budynek Domu Dziecka im. Ojca Świętego Piusa XI w Chotomowie według projektu prof. Edgara Aleksandra Norwertha[25].

W 1930 został wybity medal upamiętniający o treści W dziesiątą rocznicę Cudu nad Wisłą (rewers) i Ojciec św. Pius XI w 1920 r. nie opuścił Warszawy (awers), wydany przez Mennicę Warszawską, a zaprojektowany przez Stefana Rufina Koźbielewskiego[26].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s John N. D. Kelly: Encyklopedia papieży. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 443-446. ISBN 83-06-02633-0.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m Rudolf Fischer-Wollpert: Leksykon papieży. Kraków: Znak, 1996, s. 168-170. ISBN 83-7006-437-X.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Ratti, Achille. The Cardinals of the Holy Roman Church. [dostęp 2013-10-08]. (ang.).
  4. ↑ Arkadiusz Stempin: Misja specjalna Achille Ratiego w Warszawie. 2018-05-25. [dostęp 2021-02-13].
  5. ↑ Doktoraty HC. Uniwersytet Warszawski. [dostęp 2014-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-22)]. (pol.).
  6. ↑ Józef Marecki, Filip Musiał (red.), Niezłomni. W obronie Ojczyzny i Kościoła, Wydawnictwo WAM, Kraków 2008, s. 10-11.
  7. ↑ Geoffrey Robertson: Czy papież jest winny. O odpowiedzialności Watykanu w sprawie naruszania praw człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2013, s. 141. ISBN 978-83-7554-400-8.
  8. ↑ David I. Kertzer: The Pope and Mussolini. New York: 2014. ISBN 978-0812983678.
  9. ↑ a b Zygmunt Zieliński: Papiestwo i papieże dwóch ostatnich wieków. T. 2. Poznań: Księgarnia Świętego Wojciecha, 1986, s. 111. ISBN 83-7015-041-1.
  10. ↑ Zmarły papież Pius XI żywo interesował się polskim taternictwem. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 43 z 23 lutego 1923. 
  11. ↑ Henryk Gapski: Bożogrobcy w Polsce. Krótki zarys dziejów i stan obecny. oessh.pl. [dostęp 2023-08-18].
  12. ↑ Zgon Papieża Piusa XI. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 33 z 11 lutego 1939. 
  13. ↑ Po zgonie Ojca św. Piusa XI. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 34 z 12 lutego 1939. 
  14. ↑ Uroczystości pogrzebowe papieża Piusa XI. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 37 z 16 lutego 1939. 
  15. ↑ 15 Feb 1939 - POPE'S BURIAL PLANS - Trove [online], nla.gov.au [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  16. ↑ The Pope and Mussolini: The Secret History of Pius XI and the Rise of ... - David I. Kertzer - Google Książki [online], google.pl [dostęp 2024-04-25].
  17. ↑ Ireland and the Vatican: The Politics and Diplomacy of Church-state ... - Dermot Keogh - Google Książki [online], google.pl [dostęp 2024-04-25].
  18. ↑ Pius XI, Mens Nostra. Ai Venerabili Fratelli Patriarchi, Primati, Arcivescovi, Vescovi e altri Ordinari aventi pace e comunione con la Sede Apostolica, 20 grudnia 1929 (wł.).
  19. ↑ Watykan: jeszcze raz o archiwach Piusa XI i Piusa XII. Radio Watykańskie. [dostęp 2013-10-08]. (pol.).
  20. ↑ a b Otwarto tajne archiwum Piusa XI. Wirtualna Polska. [dostęp 2013-10-08]. (pol.).
  21. ↑ Orzeł biały na papieskich schodach. przewodnik-katolicki.pl. [dostęp 2018-02-06].
  22. ↑ Barbara Petrozolin-Skowrońska, Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawn. Nauk. PWN, 1994, ISBN 83-01-08836-2, OCLC 32820814 [dostęp 2022-06-19].
  23. ↑ W hołdzie pamięci Ojca Św.. „W Służbie Penitencjarnej”. Nr 4, s. 2, 15 lutego 1939. 
  24. ↑ Ulice im. Piusa XI. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 45 z 25 lutego 1939. 
  25. ↑ Rafał Degiel: Nasza Historia: Początki Fundacji Piusa XI w Chotomowie. gazetapowiatowa.pl, 6 maja 2022. [dostęp 2022-07-12].
  26. ↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 54. ISBN 83-919305-8-0.

Linki zewnętrzne

edytuj
  • Pius XI na oficjalnej stronie Watykanu (biografia i dokumenty) (wł.) [data dostępu: 2011-03-17]
  • Pius XI [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2020-09-24] (ang.).
  • Pius XI – dokumenty w bibliotece Polona
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pius_XI&oldid=74893332”