Wikipedia

Park Krajobrazowy Góra Świętej Anny

Park Krajobrazowy Góra Św. Anny – park krajobrazowy obejmujący Grzbiet Chełma, a więc zachodnią część Wyżyny Śląskiej. Został utworzony w 1988 roku, zajmuje obszar 5051 ha (otulina 6374 ha). Położony w środkowo-wschodniej części województwa opolskiego, pomiędzy miastami Leśnica, Gogolin, Strzelce Opolskie, Ujazd, Zdzieszowice.

Park Krajobrazowy Góra Św. Anny
Logotyp Park Krajobrazowy Góra Św. Anny
Ilustracja
Widok na Górę Św. Anny od strony południowej
park krajobrazowy
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Położenie

gminy: Leśnica, Gogolin, Strzelce Opolskie, Zdzieszowice, Ujazd

Mezoregion

Chełm

Data utworzenia

1988

Akt prawny

Uchwała Nr XXIV/193/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z 26 maja 1988 r.

Powierzchnia

50,51 km²

Powierzchnia otuliny

63,74 km²

Obszary chronione

6 rezerwatów przyrody

Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Park Krajobrazowy Góra Św. Anny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Park Krajobrazowy Góra Św. Anny”
50°27′20,88″N 18°10′22,80″E/50,455800 18,173000
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Celem utworzenia parku było zachowanie terenów o najcenniejszych walorach przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, charakterystycznych dla województwa opolskiego. Ponadto nadanie kierunku rozwojowi przestrzennemu zgodnie z wymogami ekologii oraz ochrony obszarów dla potrzeb turystyki, wypoczynku i rekreacji ludności. Większa część Parku objęta jest też statusem geoparku (od 1 czerwca 2010)[1].

Historia Parku edytuj

W 1973 roku w województwie opolskim opracowano dokument „Kompleksowy Program Ochrony Środowiska w województwie opolskim”, w którym znalazła się charakterystyka obszarów proponowanych do objęcia ochroną, znalazł się wśród nich Park Krajobrazowy Góra Św. Anny.

Zmiany w ustawie O ochronie i kształtowaniu środowiska z 31 stycznia 1980 roku umożliwiły tworzenie nowych przestrzennych form ochrony przyrody.

Następstwem tego była uchwała Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu numer XXIV (193) 88 z dnia 26 maja 1988 roku (Dz.U. Województwa Opolskiego z dnia 17 lipca 1989 r., Nr 19, poz. 231), która powołała Park Krajobrazowy Gór Opawskich i Park Krajobrazowy „Góra Św. Anny”.

Położenie geograficzne edytuj

Pod względem fizyczno-geograficznym Park leży w zachodniej części makroregionu Wyżyna Śląsko-Krakowska (341) w granicach mezoregionu Chełm (341.11).

Park znajduje się na terenie dwóch powiatów:

Otulina Parku również znajduje się na terenie dwóch powiatów:

  • strzeleckiego, w obrębie gmin: Leśnica, Strzelce Opolskie, Ujazd, Izbicko
  • krapkowickiego, w obrębie gmin: Gogolin, Zdzieszowice.

Na obszarze Parku i otuliny są 22 miejscowości i jedno miasto – Zdzieszowice.

Fizjografia terenu edytuj

Budowa geologiczna edytuj

Przeważają tu utwory triasu środkowego: wapienie i margle warstw górażdżańskich, terebratulowych i karchowickich.

Odsłonięcia naturalne tych wapieni w rezerwacie Ligota Dolna, sztuczne – w kamieniołomie na Ligockiej Górze i Górze Św. Anny. Teren w większości przykryty warstwą utworów lessopodobnych i zwietrzeliny.

Morfologia edytuj

Rejon Góry Św. Anny wyróżnia się w skali całej Wyżyny Śląskiej ze względu na wyniesienia i bogate urzeźbienie terenu. Kulminacyjnym wyniesieniem jest Góra Św. Anny o wysokości 404 m n.p.m., inne wyniesienia to np. Kamienna Góra (326 m n.p.m.), Biesiec (350 m n.p.m.), Wysocki Las (385 m n.p.m.), Poręba (302 m n.p.m.), Stoki (308 m n.p.m.) itd. Na bogatą rzeźbę terenu składają się: liczne suche doliny, wąskie wąwozy, zalesione pagórki, wydmy piaszczyste, leje i misy krasowe oraz wywierzyska skalne.

Od okresu przedplejstoceńskiego do chwili obecnej zachodzą procesy krasowe. Formy krasowe występujące na tym terenie to:

Warunki klimatyczne edytuj

Klimat Parku charakteryzuje się długim latem, dużą wilgotnością powietrza, słabymi wiatrami.

Wody powierzchniowe edytuj

Sieć wód powierzchniowych jest uboga, związane to jest z budową geologiczną terenu. Główne cieki wodne to Potok Bojrowiec (Cedruń) i Łącka Woda. Cieki wodne występują zarówno na powierzchni jak i pod powierzchnią terenu.

Masyw Chełmu ma charakter wododziałowy – wody powierzchniowe przemieszczają się we wszystkich kierunkach. Wszystkie cieki mające początek na terenie Parku Krajobrazowego są drugo- lub wyżej rzędowymi dopływami Odry.

Poza ciekami wodnymi występują zbiorniki wodne pochodzenia antropogenicznego: stawy i zbiorniki przeciwpożarowe. Największy kompleks stawów hodowlanych leży na granicy miejscowości Jasiona i Zakrzów.

Gleby edytuj

  • 65% powierzchni Parku stanowią gleby brunatne powstałe z utworów lessowych ilastych i częściowo piaszczystych.
  • 10% gleb stanowią rędziny (gliny węglanowe wietrzeniowe).
  • Na terenie otuliny podobnie – 60% gleb stanowią rędziny i gleby brunatne.

Pozostałe bardzo rzadkie to: czarnoziemy zdegradowane (z lessów), czarne ziemie, mady, gleby pseudobielicowe oraz utwory piaskowe pochodzenia aluwialnego.

Szata roślinna i mikoflora edytuj

Mikoflora edytuj

Gatunki grzybów występujące na terenie parku[2], w tym wszystkie oznaczone grafiką   są objęte ochroną:

Flora Parku edytuj

Na obszarze Parku Krajobrazowego występuje około 440 gatunków roślin naczyniowych, większość z nich to gatunki rodzime. Przeważają gatunki elementu euroazjatyckiego, lecz urozmaicona rzeźba terenu sprawiła, że występują tu zarówno gatunki kserotermiczne, reglowe, bądź rzadsze ogólnogórskie. Gatunki oznaczone grafiką   objęte są ochroną ścisłą lub częściową:

Zbiorowiska roślinne edytuj

Zbiorowiska naturalne występujące na terenie Parku to przede wszystkim lasy bukowe, niektóre zbiorowiska zaroślowe i nieleśne. Liczne są zbiorowiska półnaturalne: murawy kserotermiczne, łąki, pastwiska, ściśle związane z działalnością człowieka na tym terenie. Naturalne i półnaturalne zespoły i zbiorowiska roślinne na terenie Parku Krajobrazowego;

  • Zespół rzęsy drobnej i pływacza zwyczajnego (Lemno-Uticularietum vulgaris)
  • Zespół zanokcicy skalnej i murowej (Asplenietum trichomano-rutae-murariae)
  • Zespół kanianki pospolitej i kielisznika zaroślowego (Cuscuto-convolvuletum sepium)
  • Zespół bzu hebdu (Sambucetum ebuli)
  • Zespół podagrycznika pospolitego i lepiężnika różowego (Aegopodio-Petasitetum-hybridi)
  • Łąka trzęślicowa (Molinietum medioeropaeum)
  • Zbiorowisko czosnku skalnego i rozchodnika białego (Allium montanum-Sedum album)
  • Zespół kostrzewy bruzdkowanej i strzęplicy sinej (Koelerio-Festucetum sulcatae)
  • Zespół miłka wiosennego i kłosownicy pierzastej (Adonido-Brachypodietum pinnati)
  • Zespół wyki leśnej i zaroślowej (Vicietum silvatico-dumetorum)
  • Zarośla ligustru pospolitego i śliwy tarniny (Ligustro-Prunetum)
  • Łęg jesionowo-olszowy (Circaeo-Alnetum)
  • Grąd subkontynentalny (Tilio-Carpinetum)
  • Kwaśna buczyna niżowa (Luzulo pilosae-Fagetum)
  • Żyzna buczyna sudecka (Dentario enneaphyllidis-Fagetum)

Fauna parku edytuj

Bezkręgowce edytuj

Słabo rozpoznane oprócz motyli z grupy Macrolepidoptera, w latach 1961−1963 na obszarze jedynie Ligockiej Góry Kamiennej oznaczono 599 gatunków motyli (20% krajowej listy motyli), m.in.: paź królowej, kraśnik rzęśniowiec; liczne gatunki pająków, mięczaków, pluskwiaków różnoskrzydłych, chrząszczy.

Ryby edytuj

Płazy edytuj

Gady edytuj

Ptaki edytuj

Ssaki edytuj

Formy ochrony przyrody edytuj

Rezerwaty przyrody edytuj

Najcenniejsze obszary Parku uznane zostały rezerwatami przyrody

Nazwa rezerwatu Rodzaj rezerwatu Data utworzenia Powierzchnia rezerwatu
Góra Św. Anny przyrody nieożywionej 1971 r. 2,69 ha
Ligota Dolna stepowy 1959 r. 8,297 ha
Lesisko leśny 1997 r. 47,47 ha
Grafik leśny 1997 r. 27,01 ha
Boże Oko leśny 1997 r. 68,59 ha
Biesiec leśny 2001 r. 24,66 ha

Pomniki przyrody edytuj

Pomnik przyrody Lokalizacja (miejscowość/gmina)
Lipa drobnolistna Żyrowa/Zdzieszowice
Klon jawor Żyrowa/Zdzieszowice
Lipa drobnolistna Wysoka/Leśnica
Klon jawor Wysoka/Leśnica
Układ skał ze stożkiem tufów wulkanicznych Góra Św. Anny

Natura 2000 edytuj

Częściowo na terenie Parku Krajobrazowego powstała ostoja Natura 2000 Góra Świętej Anny o powierzchni 5084,3 ha[4].

Środowisko kulturowe edytuj

W parku znajduje się sporo zabytków architektonicznych, należą do nich:

Na terenie Parku Krajobrazowego występują licznie zespoły parkowe (parki podworskie). Wskutek braku właściwej pielęgnacji i konserwacji założeń ogrodowych i parkowych, nie zachowały one w większości dawnego stylowego charakteru:

Zagrożenia przyrody edytuj

Emisja zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego edytuj

Park Krajobrazowy otoczony jest dużymi ośrodkami przemysłowymi: Strzelce Opolskie, Kędzierzyn-Koźle, Zdzieszowice, będącymi źródłem zanieczyszczeń przemysłowych: pyły, tlenki azotu, tlenki siarki, fluoru, czy też fenolu. Niekorzystny kierunek wiatrów – z południa i południowego zachodu, powoduje, że nad Park Krajobrazowy napływają masy zanieczyszczonego powietrza, zanieczyszczenia te wraz z opadami przenikają do wody i gleby. Zagrożeniem jest też tzw. niska emisja.

Budowa i eksploatacja autostrady A4 edytuj

W województwie opolskim autostrada A4 przebiega od miejscowości Przylesie w gminie Olszanka do Nogawczyc w gminie Ujazd. Środkowo-wschodni (opolski) odcinek autostrady przecina Park Krajobrazowy Góra Św. Anny, tym samym podzielił go na część północną i południową.

Wojewoda Opolski w 1996 roku wydzielił z terenów Parku Krajobrazowego pas o szerokości 500 m pod budowę autostrady wraz z urządzeniami z nią związanymi. Istniały dwa inne warianty odrzucone przez samorządy lokalne, jeden omijający Park Krajobrazowy od północy, drugi od południa[5].

Negatywny wpływ autostrady na florę i faunę edytuj

  1. Zniszczenie stanowisk roślin i grzybów chronionych, które występowały na trasie wybudowanej autostrady A4 i w jej najbliższym otoczeniu.
    • Gatunki objęte ochroną ścisłą:
      • orlik pospolity
      • wawrzynek wilczełyko
      • dziewięćsił bezłodygowy
      • lilia złotogłów
      • len austriacki
      • śnieżyczka przebiśnieg
      • listera jajowata
      • żłobik koralowy
      • centuria pospolita
      • paprotka zwyczajna
      • czarka szkarłatna
    • Gatunki objęte ochroną częściową:
      • bluszcz pospolity
      • kruszyna pospolita
      • pierwiosnek lekarski
      • przytulia wonna
      • konwalia majowa
  2. Wycięcie rzadkich na Opolszczyźnie fragmentów drzewostanów:
    • kwaśne buczyny niżowe
    • żyzne buczyny sudeckie
  3. Autostrada przecięła szlaki migracyjne zwierząt, stanowiąc dla nich barierę ekologiczną.
  4. Eksploatacja autostrady przyczynia się do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i powietrza atmosferycznego.

Protesty społeczne przeciwko poprowadzeniu autostrady A4 przez Park Krajobrazowy edytuj

11 lutego 1998 roku przedstawiciele kilkunastu organizacji ekologicznych zawiązali Koalicję w obronie Góry Świętej Anny. Koalicja wystosowała pismo do premiera Jerzego Buzka, zorganizowała zbiórkę podpisów pod petycją w obronie PK Góra Św. Anny. 13 lutego 1998 w Opolu manifestowało ponad 100 osób z kraju i zagranicy przeciwnych decyzji Wojewody Opolskiego. 1 maja rozpoczęły się protesty społeczne na miejscu budowy, mające postać blokady prac drwali i operatorów ciężkiego sprzętu. W majowym numerze miesięcznika „Aura” pojawił się artykuł prof. Janusza Bogdanowskiego w obronie PK Góra Św. Anny, którego treść złożył na ręce przedstawiciela rządu. Protest trwał do 8 czerwca 1998 roku, zakończył się zatrzymaniem protestujących przez policję i spacyfikowaniem przez wynajętą firmę ochroniarską[6].

Po proteście osobistości świata nauki, kultury, działacze społeczni oficjalnie poparli protest ekologów na Górze Św. Anny i zaapelowali o niewyciąganie konsekwencji karnych wobec aresztowanych osób[7].

Autostrada przebiega przez środek cennego przyrodniczo terenu leśnego, nieopodal kilku rezerwatów przyrody i Pomnika Czynu Powstańczego[8].

Zobacz też: Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Rospudy.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Ministerstwo Środowiska - Geopark Krajowy - GÓRA ŚW. ANNY
  2. ↑ Krzysztof Spałek: Chronione i rzadkie gatunki grzybów Parku Krajobrazowego "Góra Św. Anny", w: "Przyroda Górnego Śląska" nr 11, wiosna 1998, s. 8
  3. ↑ Gatunek narażony według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin
  4. ↑ Informacje na temat Ostoi Góra Św. Anny na stronie Ministerstwa Środowiska. grudzień 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  5. ↑ W. Lewandowski. Góra św. Anny – minęły lata i obietnice. „Obywatel”. 6/2004 (20). 
  6. ↑ Dzikie Życie, lipiec/sierpień 1998, Nr 7,8/49,50 1998 Góra Św. Anny 1998. Kalendarium wydarzeń.. [dostęp 2009-01-26]. (pol.).
  7. ↑ Dzikie Życie, lipiec/sierpień 1998, Nr 7,8/49,50 1998 W sprawie Góry Św. Anny list otwarty. [dostęp 2009-01-26]. (pol.).
  8. ↑ Działania Pracowni na rzecz Wszystkich Istot dla ochrony Parku Krajobrazowego Góra Św. Anny. [dostęp 2009-01-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-11)].

Bibliografia edytuj

  • Krystyna Dubel (red. naukowa): Park Krajobrazowy „Góra Św. Anny”. Walory przyrodniczo-krajobrazowe i kulturowe. Opole: Opolskie Centrum Edukacji Ekologicznej, 1998. ISBN 83-909496-5-2.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Park_Krajobrazowy_Góra_Świętej_Anny&oldid=72423327”