Gogolin

miasto w województwie opolskim

Gogolinmiasto w Polsce położone w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gogolin[3][4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi strzeleckiej, na Wyżynie Śląskiej.

Gogolin
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Widok miasta
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

krapkowicki

Gmina

Gogolin

Prawa miejskie

1967

Burmistrz

Joachim Wojtala

Powierzchnia

20,35 km²

Wysokość

175 m n.p.m.

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


6734[1]
327,3 os./km²

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-320[2]

Tablice rejestracyjne

OKR

Położenie na mapie gminy Gogolin
Mapa konturowa gminy Gogolin, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gogolin”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Gogolin”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Gogolin”
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego
Mapa konturowa powiatu krapkowickiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Gogolin”
Ziemia50°29′17″N 18°01′26″E/50,488056 18,023889
TERC (TERYT)

1605014

SIMC

0965364

Hasło promocyjne: Gogolin – dobry pomysł na długie lata
Urząd miejski
ul. Krapkowicka 6
47-320 Gogolin
Strona internetowa
BIP

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa opolskiego.

Według danych na 31 grudnia 2019 miasto było zamieszkane przez 6734 osób[5].

Geografia edytuj

Położenie edytuj

Miasto jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 25 km od granicy z Czechami, na krawędzi Wyżyny Śląskiej, przy granicy gminy Gogolin z gminą Krapkowice. Centralna cześć Gogolina położona jest na wysokości 175 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem w pobliżu miasta jest Zakrzowska Szpica (256 m n.p.m.)[6]. Miasto i jego bezpośrednie okolice leżą się na wapieniach triasu (formacja gogolińska)[7], które były wydobywane w kilku kamieniołomach zachowanych częściowo do dziś, choć już nieczynnych, podobnie jak zespół starych pieców wapienniczych[8]. Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosiła 20,35 km²[9].

Środowisko naturalne edytuj

Średnia temperatura roczna wynosi +8,4 °C. Pokrywa śnieżna występuje od grudnia do kwietnia. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Gogolina wynoszą 626 mm dominują wiatry zachodnie[10].

Podział miasta edytuj

Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju częściami Gogolina są[11]:

Nazwa edytuj

Nie jest pewne pochodzenie nazwy Gogolin. Według jednej z hipotez wyprowadza się ją od nazwy osobowej Gogoła. Według drugiej pochodzi ona od żyjących niegdyś na okolicznych stawach kaczek zwanych gogołami lub od tak nazwanych niedojrzałych owoców. Według lokalnej tradycji nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy rośliny należącej do rodziny różowatychgłogu (Crataegus L.)[6], podobnie jak pobliski Głogówek.

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie prowincji śląskiej wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wymienione jako Gogollin i Gogolin[12].

Historia edytuj

Prehistoria edytuj

Ślady pobytu człowieka na terenie obecnego miasta Gogolin, potwierdzone badaniami archeologicznymi, sięgają epoki neolitu. Potwierdziły to znalezione fragmenty ceramiki i toporki pochodzące z tych czasów. Znaleziono również liczne przedmioty z epoki brązu, a w Strzebniowie odkryto cmentarzysko kultury łużyckiej z IX-VII wieku przed naszą erą[13].

Średniowiecze edytuj

Miasto wzmiankowane po raz pierwszy w łacińskim dokumencie biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z 1223 roku gdzie zanotowane zostało w formie Gogolino[14]. Gogolin położony był wzdłuż traktu, który łączył Prudnik ze Strzelcami Opolskimi, gdzie dochodził do szlaku z Wrocławia do Krakowa[13].

W II połowie XIII wieku Poltek z Szybowic, ówczesny właściciel Gogolina, przekazał miejscowość klasztorowi cystersów w Jemielnicy. Po śmierci Poltka ok. 1299, jego synowie Jaksa i Teodoryk odzyskali dobra[15]. Dokument papieża Bonifacego VIII wydany 16 lutego 1302 wymienia Gogolin jako „de Ghogolyn”. Ze względu na rolniczy charakter wsi, jej patronem został św. Urban I. Podstawą utrzymania mieszkańców była uprawa ziemi. W 1385 domagali się oni zmniejszenia dziesięciny. W 1417 na Uniwersytet Jagielloński został przyjęty pierwszy student z Gogolina – Dobeslaus de Gogolina[16].

XVI–XX wiek edytuj

 
Wapienniki Dombrovsky'ego w Gogolinie

Od 1634 do 1852 Gogolin razem ze Strzebniowem należał do rodu von Gaschin z Żyrowej. W 1783 liczył 312 mieszkańców. Rozwój ekonomiczny miejscowości rozpoczął się na początku XIX wieku, kiedy to na skalę przemysłową zaczęto eksploatować miejscowe złoża wapnia i zaczęły powstawać wapienniki. W 1845 było ich 46, a w 1864 już 29. Były one zastępowane przez nowocześniejsze zakłady[6].

Do rozwoju przyczyniło się też oddanie do eksploatacji linii kolejowej Opole-Kędzierzyn w 1845[6]. W 1895 firma Lenz & Co, lokalne samorządy, właściciele papierni w Krapkowicach oraz majątków ziemskich zawiązali spółkę Kolej Prudnicko-Gogolińska z siedzibą w Prudniku, której celem stała się budowa drugorzędnej, normalnotorowej linii lokalnej z Prudnika do Gogolina. Linia została oddana do użytku w 1896[17].

W 1899 w Gogolinie przez Zakon Sióstr Boromeuszek został zbudowany szpital. W latach 1899–1901 wybudowano kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Był to kościół filialny należący do parafii w Otmęcie, a następnie został samodzielną parafią obejmująca Gogolin[6]. W latach 1908–1909 zbudowano kościół ewangelicko-augsburski[18].

Dwudziestolecie międzywojenne edytuj

 
Budynek urzędu miasta

Od 1919 Gogolin należał do nowo utworzonej prowincji Górny Śląsk. Prowincja została zlikwidowana w 1938, a 18 stycznia 1941 utworzono ją ponownie.

W 1910 roku 2200 mieszkańców (łącznie ze Strzebniowem) mówiło w języku polskim, 132 w językach polskim i niemieckim, natomiast 965 osób posługiwało się jedynie językiem niemieckim. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku 636 głosów oddano na kandydatów z list polskich, co pozwoliło im zdobyć 13 z 18 mandatów. Podczas plebiscytu w 1921 roku w miejscowości uprawnionych do głosowania było 2271 mieszkańców (w tym 560 emigrantów). Za Polską głosowało 955 osób, za Niemcami 1262 osoby. W 1919 r. mieszkańcy założyli tu gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, a także oddział Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska[19].

Podczas III powstania śląskiego 7 maja 1921 Podgrupa „Bogdan”, do której należeli powstańcy z pow. strzeleckiego, toszeckiego, kozielskiego, prudnickiego, rozpoczęła natarcie na Gogolin, w którym przejściowo opanowano dworzec kolejowy. 14 maja powstańcy odparli atak niemiecki. Tego dnia oraz 17 maja, w Strzebniowie, czasowo zajętym przez Selbstschutz Oberschlesien[19], doszło do masakry 7 wziętych do niewoli powstańców oraz 18 cywilów. Zbrodni tej dokonał batalion szturmowy „Heinz”, dowodzony przez Karla G.O. Hauensteina[20]. Wycofując się ze wsi SSOS zabrał ze sobą kilka osób spośród ludności cywilnej, które następnie rozstrzelał w Gogolinie. Zginęli wówczas Mitula z Jasionej, Polaczek z Gogolina oraz działacz polski Gabriel Szampera ojciec Konrada Szampery dowódcy kompanii w baonie Jana Dziewora Podgrupy „Bogdan”[21]. Rozkaz z 17 maja nakazał oddziałom powstańczym wycofać się z Gogolina. 21 maja w jego rejonie rozwinęło się potężne natarcie w kierunku Góry św. Anny prowadzone przez krapkowicki związek taktyczny z Grupy „Południe” („Süd”) pod dowództwem gen. Bernharda von Hülsena. Próba powstańczego kontrnatarcia została powstrzymana 23 maja pod Dąbrówką[19]. Pod koniec maja 1921 za propolskie sympatie rozstrzelano 19 mieszkańców Gogolina[22]. Po podziale Górnego Śląska wskutek szykan i represji popowstaniowych wyemigrowało do Polski około 300 mieszkańców Gogolina[19].

W 1926 miejscowość otrzymała oświetlenie elektryczne, a w 1930 ukończono budowę Urzędu Miasta. W latach 1934–1935 zbudowano urządzenia wodociągowe[6].

II wojna światowa edytuj

Od jesieni 1940 r. w Gogolinie funkcjonował obóz pracy przymusowej jako jeden z 16 obozów, które powstały na Śląsku Opolskim wzdłuż budowanej autostrady WrocławKatowice (Reichsautobahn, RAB 29). Początkowo w obozie umieszczono polskich robotników przymusowych pochodzących z ziem wcielonych do Niemiec. Od jesieni 1940 r. na ich miejsce zaczęto masowo przywozić grupy robotników żydowskich z gett w Będzinie, Sosnowcu i Czeladzi. Obóz nazywano: Reichsautobahnlager, Judenlager albo Judenlager-Arbeitslager, a w późniejszym okresie – Zwangsarbeitslager (ZAL). Obóz znajdował się na obrzeżach miejscowości, przy dzisiejszym budynku liceum ogólnokształcącego. Składał się z czterech baraków otoczonych wysokim płotem z drutu kolczastego. Chorych, wycieńczonych i niezdolnych do dalszej pracy odsyłano do gett w Będzinie i Sosnowcu. Ofiary obozu chowano w zbiorowej mogile na terenie tutejszego cmentarza żydowskiego. Likwidacja obozu nastąpiła w 1944 r. Chorych i niezdolnych do pracy wysłano do obozu koncentracyjnego i ośrodka zagłady Auschwitz-Birkenau, a zdolnych do pracy przewieziono do obozu pracy Arbeitslager Blechhammer, w Sławięcicach, jednej z dzielnic Kędzierzyna-Koźla[23].

W styczniu 1945 urząd pocztowy w Gogolinie został ewakuowany do Prudnika. Podczas nalotu na Gogolin został zniszczony budynek ekspozytury pocztowej[24].

Czasy polskie edytuj

 
Malowidło upamiętniające 40. rocznicę nadania Gogolinowi praw miejskich

Od 1 grudnia 1945 do 28 września 1954 siedziba gminy Gogolin I i Gogolin II. 15 kwietnia 1945 polska administracja reaktywowała urząd pocztowy w Gogolinie (w styczniu ewakuowany do Prudnika)[24]. W 1948 otwarto w Gogolinie liceum ogólnokształcące[6].

Od 1950 Gogolin leży w granicach województwa opolskiego, przy czym były to trzy różne jednostki administracyjne funkcjonujące w latach 1950–1975, 1975–1998 oraz współczesne od 1999.

1 stycznia 1958 Gogolin otrzymał prawa osiedla[25], a 1 stycznia 1967 prawa miejskie[26].

Od 1987 Gogolin posiada własny herb[6].

Demografia edytuj

Według danych GUS z 31 grudnia 2019, Gogolin miał 6734 mieszkańców (19. miejsce w województwie opolskim i 500. w Polsce), powierzchnię 20,35 km² (11. miejsce w województwie opolskim i 289. miejsce w Polsce) i gęstość zaludnienia 327,3 os./km²[1].

Mieszkańcy Gogolina stanowią około 10,56% populacji powiatu krapkowickiego, co stanowi 0,68% populacji województwa opolskiego.

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 6734 100 3501 52 3233 48
gęstość zaludnienia

(mieszk./km²)

327,3 170,3 157

Liczba mieszkańców miasta edytuj

1783 – 312[27]
1830 – 515[12]
1844 – 790[28]
1855 – 1362[29]
1861 – 1533[29]
1885 – 2789[30]
1900 – 3218[31]
1910 – 3280[32]
1933 – 4132[33]
1939 – 5073[33]
1980 – 6000[34]
1995 – 6635[1]
1996 – 6648[1]
1997 – 6702[1]
1998 – 6769[1]
1999 – 6443[1]
2000 – 6383[1]
2001 – 6311[1]
2002 – 6208[1]
2003 – 6120[1]
2004 – 6116[1]
2005 – 6045[1]
2006 – 6084[1]
2007 – 6089[1]
2008 – 6047[1]
2009 – 6127[1]
2010 – 6147[1]
2011 – 6509[1]
2012 – 6512[1]
2013 – 6538[1]
2014 – 6529[1]
2015 – 6564[1]
2016 – 6592[1]
2017 – 6640[1]
2018 – 6661[1]
2019 – 6734[1]
Liczba mieszkańców


Piramida wieku mieszkańców Gogolina w 2014 roku edytuj


 [1]

Zabytki edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[35]:

  • cmentarz żydowski, ul. Wyzwolenia, z 1852 r. – XIX w.
  • zbiorowa mogiła powstańców śląskich, na cmentarzu katolickim

inne zabytki:

Transport edytuj

 
Tablica powitalna przy wjeździe do Gogolina

Transport drogowy edytuj

Przez Gogolin przebiega droga krajowa:

Sieć uzupełniają drogi wojewódzkie:

Transport kolejowy edytuj

Osobny artykuł: Gogolin (stacja kolejowa).
 
Dworzec kolejowy

W 1895 firma Lenz & Co, lokalne samorządy, właściciele papierni w Krapkowicach oraz majątków ziemskich zawiązali spółkę Kolej Prudnicko-Gogolińska z siedzibą w Prudniku, której celem stała się budowa drugorzędnej, normalnotorowej linii lokalnej z Prudnika do Gogolina, na stacjach końcowych stycznej z istniejącymi już w tym czasie liniami państwowymi. Pierwszy odcinek – z Prudnika do Białej Prudnickiej – oddano dla ruchu towarowego 22 października 1896, a już 4 grudnia 1896 oddano do użytku całą linię z Prudnika do Gogolina, zarówno dla ruchu towarowego, jak i osobowego. 28 listopada 2005 w związku z pogarszającym się stanem torów oraz kradzieżami szyn linia została całkowicie zamknięta i wykreślona z wykazu D29[17].

3 sierpnia 2016 roku zmodernizowana przed czasem linia kolejowa relacji Prudnik–Krapkowice (docelowo do Gogolina) została oddana do użytku. Tory miały być wykorzystywane do celów wojskowych (dojazd do Centralnej Składnicy Materiałów Wybuchowych pod Krapkowicami); planowano corocznie dwa przejazdy kontrolne. Poza tym z torowiska będą mogły korzystać prywatne firmy, takie jak Metsä Tissue, która prowadzi w Krapkowicach zakład papierniczy. Szybkość pociągów na tym odcinku będzie mogła wynosić 40 km/h[36]. Nie jest przewidywana reaktywacja ruchu pasażerskiego[37].

Gogolin
Linia 136. Kędzierzyn-Koźle – Opole Groszowice
   
Górażdże
odległość: 4,254 km
 
   Jasiona
odległość: 5,631 km
Linia nr 306 Gogolin – Prudnik
 
odległość: 4,600 km

Kultura edytuj

 
Pomnik Karolinki i Gminne Centrum Kultury

Gogolin jest znany m.in. z pieśni ludowej Poszła Karolinka do Gogolina, wykonywanej m.in. przez Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”. Do pieśni tej nawiązuje także herb miasta. W dniu 28 maja 1967 przed gmachem Gminnego Centrum Kultury dokonano uroczystego odsłonięcia pomnika Karolinki[38].

Media lokalne edytuj

Prasa edytuj

Telewizja edytuj

  • TV Krapkowice

Portale edytuj

  • tygodnik-krapkowicki.pl[39]
  • nowinykrapkowickie.pl[40]

Religia edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Religia w Gogolinie.
 
Kościół ewangelicko-augsburski

Katolickim patronem miasta jest św. Urban I.

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

Kościół rzymskokatolicki edytuj

Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP edytuj

Cmentarze edytuj

  • Cmentarz parafialny (ul. Szpitalna)
  • Cmentarz (ul. Kasztanowa 94)
  • Cmentarz żydowski (ul. Wyzwolenia 10-18)

Współpraca międzynarodowa edytuj

Miasta i gminy partnerskie
Miasto Kraj Data podpisania umowy
Schongau   Niemcy 1996
Jabłonków   Czechy 1998
Łodygowice   Polska 2003
Zwierzyniec   Polska 2007
Mikołajów   Ukraina 2013[41]
Kysucké Nové Mesto   Słowacja 2014

Ludzie związani z Gogolinem edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Gogolinem.

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Gogolin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-12-25] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 317 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  4. GUS. Rejestr TERYT.
  5. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-08-29].
  6. a b c d e f g h Atrakcje turystyczne – Urząd Miejski w Gogolinie [online], gogolin.pl [dostęp 2020-08-29] (pol.).
  7. Kowal-Linka M. 2008. Formalizacja litostratygrafii formacji gogolińskiej (trias środkowy) na Śląsku Opolskim. Geologos 14 (2): 125–161.
  8. Robert Niedźwiedzki, Joachim Szulc, Marek Zarankiewicz, 2012: Przewodnik geologiczny. Kamienne skarby Ziemi Annogórskiej. Wyd.: Stowarzyszenie Kraina św. Anny, strony 80-81. ISBN 978-83-63036-04-1.
  9. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 26 lipca 2013, ISSN 1505-5507.
  10. Klimat: Gogolin: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-08-29].
  11. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  12. a b Knie 1830 ↓, s. 193.
  13. a b Długosz 2018 ↓, s. 7.
  14. Grünhagen 1866 ↓, s. 121.
  15. Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020, s. 864. ISBN 978-83-954314-5-6.
  16. Historia i teraźniejszość Ziemi Gogolińskiej [online], wodip.opole.pl.
  17. a b Historia linii Gogolin-Prudnik. bluefish.foxnet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-24)]..
  18. Gogolin – Kościół ewangelicki (1908). Atrakcje turystyczne Gogolina. Ciekawe miejsca Gogolina [online], www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2020-09-24].
  19. a b c d Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982, s. 146, 535.
  20. Ryszard Kaczmarek: Powstania śląskie 1919-1920-1921. Nieznana wojna polsko-niemiecka. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2019, s. 512, 513.
  21. Zyta Zarzycka. Uwagi o zbrodniach niemieckiego Selbstschutzu w III powstaniu śląskim. Z materiałów Muzeum Czynu Powstańczego w Leśnicy. „Studia śląskie”. XXXIX, s. 309, 1981. Opole: Instytut Śląski w Opolu. 
  22. Mapa powstań śląskich. Muzeum powstań śląskich w Świętochłowicach [online], mapapowstanslaskich.pl [dostęp 2024-03-16].
  23. Niemiecki nazistowski obóz pracy w Gogolinie [online], sztetl.org.pl [dostęp 2024-02-04].
  24. a b Kolej a poczta w Gogolinie, „Zeszyt Gogoliński”, 8, Gogolin: Urząd Miejski, 2018, s. 16.
  25. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach: katowickim, opolskim i olsztyńskim. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-08-29].
  26. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1966 r. w sprawie utworzenia niektórych miast. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-08-29].
  27. Friedrich Albert Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Tramp, 1784 [dostęp 2020-12-25] (niem.).
  28. Knie 1845 ↓, s. 166.
  29. a b Triest 1865 ↓.
  30. Seite aus Meyers Konversationslexikon: Goet – Gogra [online], www.retrobibliothek.de [dostęp 2020-12-25].
  31. Zeno, Lexikoneintrag zu »Gogolin«. Meyers Großes Konversations-Lexikon, Band 8. Leipzig ... [online], www.zeno.org [dostęp 2020-12-25] (niem.).
  32. Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-12-25].
  33. a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Groß-Strehlitz [online], treemagic.org [dostęp 2020-12-25].
  34. Demografia [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-12-25].
  35. Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 47. [dostęp 2012-12-09].
  36. Maciej Dobrzański: Pociągi wracają na linię Prudnik-Krapkowice. prudnik24.pl, 2016-08-03. [dostęp 2020-08-29]. (pol.).
  37. Radosław Dimitrow: Linia kolejowa Krapkowice – Prudnik wyremontowana. Ale pociągi pasażerskie tędy nie pojadą. nto.pl, 2016-08-30. [dostęp 2020-08-29]. (pol.).
  38. Kalendarz Opolski na rok 1974, s. 15.
  39. Tygodnik Krapkowicki – Krapkowice, reklama, ogłoszenia, wiadomości, społeczność, wydarzenia, liga [online], www.tygodnik-krapkowicki.pl [dostęp 2020-09-24].
  40. Nowiny Krapkowickie – Wydarzenia, Krapkowice [online], nowinykrapkowickie.pl [dostęp 2020-09-24].
  41. Tygodnik Krapkowicki: List intencyjny. Krapkowice: 2013-06-04, s. 10.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj