9 Pułk Piechoty Legionów

9 Pułk Piechoty Legionów (9 pp Leg.) – oddział piechoty Polskiej Siły Zbrojnej i Wojska Polskiego II RP.

9 Pułk Piechoty Legionów
Ilustracja
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

7 listopada 1918

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Legionów

Tradycje
Święto

29 lipca

Nadanie sztandaru

17 października 1922

Dowódcy
Pierwszy

mjr Karol Udałowski

Ostatni

ppłk Zygmunt Bierowski

Działania zbrojne
wojna polsko-czechosłowacka
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Korcem (VII 1920)
bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920)
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Komorowo, Zamość

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

BP PSZ
3 DP Leg.
39 DP (1939)

Formowanie i walki edytuj

W dniu 7 listopada 1918 w Komorowie pod Ostrowią Mazowiecką został utworzony 3 pułk piechoty Wojska Polskiego (PSZ). Kadry dla tego oddziału wydzieliły 1 i 2 pp, szkoła podchorążych oraz szkoła oficerska. W pierwszej połowie listopada pułk wziął udział w rozbrajaniu Niemców w okolicach Komorowa. W związku z odtworzeniem pułków legionowych, 3 pułk piechoty, jako faktycznie młodszy, został 16 lutego 1919 przemianowany na 9 pp Legionów[1].

23 stycznia 1919 roku w Komorowie zakończono organizację III batalionu pod dowództwem pułkownika Bolesława Jatelnickiego. Cztery dni później baon w składzie 10. i 11. kompanii strzeleckich oraz 3. kompanii karabinów maszynowych wyjechał na front cieszyński. 30 stycznia w obronie wsi Simoradz baon stoczył walkę z pięciokrotnie silniejszymi oddziałami czeskimi. Za męstwo wykazane w tej walce dowódca batalionu został odznaczony złotym, a siedmiu żołnierzy srebrnymi Krzyżami za Obronę Śląska Cieszyńskiego, które później zamieniono im na Krzyże Walecznych. 26 lutego III baon wkroczył do Cieszyna, dwa dni później wyjechał do Małopolski Wschodniej, a 5 marca przybył do Sądowej Wiszni[2].

10 lutego 1919 roku w Komorowie na bazie 12. kompanii rozpoczęto organizację batalionu zapasowego pod dowództwem kapitana Andrzeja Mierzejewskiego. 4 marca baon został przeniesiony do Różana, a 4 maja do Zamościa, jako stałego garnizonu[3].

W maju 1919 roku pułk wszedł w skład 3 Dywizji Piechoty Legionów. 13 maja pułk liczył 41 oficerów i 1869 szeregowych[4]. W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Zamościu[5].

Mapy walk pułku edytuj

Kawalerowie Virtuti Militari edytuj

 
Order Virtuti Militari
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[6]
ppor. Jan Zygmunt Berek mjr lek. dr Wincenty Jerzy Babecki ppor. Władysław Broszczakowski
ppor. Zygmunt Boglewski ś.p. kpt. Mieczysław Buła ps. „Nabielak” st. sierż. Andrzej Bieńkowski
st. szer. Jan Bartos por. Feliks Czernichowski (4892) chor. Józef Chmara
sierż. Józef Falkowski st. sierż. Władysław Grela st. sierż. Czesław Gratys
sierż. Józef Garbarczak st. sierż. Serafin Habina ppor. Albin Habina
ppor. Czesław Józefwczyk st. sierż. Fryderyk Jeleń ppor. Franciszek Kasprzyk (4894)
mjr Karol Kumuniecki ś.p. ppor. Marceli Krzystek st. sierż. Antoni Karp
ś.p. Władysław Kowalczyk plut. Konstanty Kowalewski kpr. Andrzej Kisiołek
kpr. Władysław Kozłowski ś.p. ppor. Władysław Lisiecki kpt. Antoni Miszewski
ppor. Rafał Nowicki ppłk Bronisław Ostrowski ppor. Jerzy Pokorski (4893)
ś.p. ppor. Władysław Polaczek kpt. Hieronim Rusiecki kpr. Wincenty Rosiak
mjr Florian Smykal kpt. Bolesław Schwarzenberg-Czerny mjr Franciszek Sudoł
kpt. Tadeusz Stożek ppor. Julian Sosabowski por. Stefan Steblecki
plut. Ignacy Trojanowski ś.p. sierż. Jan Umański st. sierż. Stanisław Warchoł
płk Wacław Scaevola-Wieczorkiewicz ś.p. por. Artur Wiśniewski st. sierż. Stanisław Woźniczka
ś.p. st. sierż. Jan Zieliński

9 pp Leg. w Zamościu edytuj

 

W kwietniu 1922 pułk został przetransportowany z Litwy do wsi Szpanów na Wołyniu[7]. 10 września wyjechał pierwszy transport pułku z Równego do Zamościa, jako stałego garnizonu. 15 września 1922 na Rynku Wielkim w Zamościu odbyła się ceremonia powitania pułku przez ludność miasta i powiatu zamojskiego[8]. III batalion został detaszowany w Tomaszowie Lubelskim)[9]. Garnizon zamojski znajdował się na terenie Okręgu Korpusu Nr II[10].

19 maja 1927 Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził dzień 29 lipca, jako datę święta pułkowego[11].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 9 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych[12]. W pułku, tytułem eksperymentu, utworzono kompanię podchorążych rezerwy piechoty. W jej skład wchodziły trzy plutony strzeleckie i pluton karabinów maszynowych. Kompania pod względem organizacyjnym i wyszkolenia podlegała dowódcy dywizji, a pod względem administracyjnym dowódcy pułku[13]. Kompania została zlikwidowana z dniem 1 sierpnia 1931[14].

Pod dowództwem Stanisława Sosabowskiego 9 pułk piechoty zdobył nagrodę dywizyjną w strzelaniu oraz w okresie zimowym w jeździe na nartach[15].

29 lipca 1937 roku, w dniu swojego święta, 9 pułk piechoty Legionów otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Zamościa[16].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[17][a]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne
dowódca pułku ppłk Zygmunt Alojzy Bierowski
I zastępca dowódcy pułku ppłk Czesław Karol Czajkowski
adiutant kpt. Włodzimierz Ciłek
starszy lekarz ppłk lek. Kazimierz Rytter
młodszy lekarz ppor. lek. Kazimierz Bieńkowski
oficer placu Zamość kpt. adm. (piech.) Karol Wojciechowski
II zastępca dowódcy pułku (kwatermistrz) mjr Stanisław Michocki
oficer mobilizacyjny kpt. adm. (piech.) Jan Hipolit Śliwiński
zastępca oficera mobilizacyjnego chor. Julian Gieca
oficer administracyjno-materiałowy kpt. adm. (piech.) Michał Kłosowski
oficer gospodarczy kpt. int. Aleksander Mieczkowski
oficer żywnościowy ppor. Adam Olankowicz
oficer taborowy[b] kpt. tab. Mikołaj Akatow
kapelmistrz por. adm. (kapelm.) Ryszard Kardaszyński
dowódca plutonu łączności por. Józef Maślanka
dowódca plutonu pionierów por. Adam Kamiński
dowódca plutonu artylerii piechoty kpt. art. Feliks Adamkiewicz
dowódca plutonu przeciwpancernego por. Władysław Możdżeń
dowódca oddziału zwiadu por. Bronisław Kliś
I batalion
dowódca mjr Stanisław Józef Gierka
dowódca 1 kompanii por. Władysław Ostrowski
dowódca plutonu ppor. Mikołaj Kozłowski
dowódca plutonu ppor. Bronisław Nowak
dowódca 2 kompanii kpt. Wilhelm Wincenty Malec
dowódca plutonu ppor. Edmund Sadowski
dowódca 3 kompanii kpt. Władysław Bolesław Wenclaw
dowódca plutonu ppor. Jan Tadeusz Jajus
dowódca plutonu ppor. Bolesław Jan Wąsacz
dowódca 1 kompanii km kpt. Jan Józef Krzeszkiewicz
dowódca plutonu ppor. Jan Stanisław Ruman
dowódca plutonu por. Marian Sitek
II batalion
dowódca mjr Edward Wiktor Fiett
dowódca 4 kompanii por. Stanisław Antoni Mrozek
dowódca plutonu ppor. Bronisław Downar
dowódca 5 kompanii por. Dezydery Juliusz Dresler
dowódca plutonu ppor. Józef Kurdziel
dowódca 6 kompanii kpt. Bronisław Pardo
dowódca plutonu por. Władysław Dorsz
dowódca plutonu por. Władysław Witold Pawica
dowódca 2 kompanii km por. Bolesław Holicz
dowódca plutonu por. Mieczysław Bobołowicz
dowódca plutonu por. Zbigniew Roman Szarama
dowódca plutonu chor. Jan Słaba
III batalion
dowódca mjr dypl. Roman Jan Paweł Różycki
dowódca 7 kompanii kpt. Leon Pacek
dowódca plutonu por. Oskar Andruszkiewicz
dowódca 8 kompanii por. Władysław Wróbel
dowódca plutonu ppor. Wacław Summa
dowódca 9 kompanii kpt. Stefan Jan Dziewicki
dowódca plutonu ppor. Paweł Józef Leon Morgalla
dowódca 3 kompanii km por. Bronisław Stanisław Czech
dowódca plutonu por. Eustachiusz Waszków
na kursie kpt. Franciszek Gawrych
na kursie ppor. Jan Ireneusz Przygoda
Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 3 DP
dowódca mjr Wacław Korsak
dowódca plutonu strzeleckiego por. Jerzy Lucjan Czaporowski
dowódca plutonu strzeleckiego por. Tadeusz Władysław Pytlakowski
dowódca plutonu strzeleckiego por. Mieczysław Kazimierz Wajdowicz
dowódca plutonu km por. Antoni Skorek
9 obwód przysposobienia wojskowego „Zamość”
kmdt obwodowy PW mjr adm. (piech.) Leon Ast
kmdt powiatowy PW Zamość ppor. kontr. piech. Julian Malenga
kmdt powiatowy PW Tomaszów Lubelski kpt. piech. Wacław Cmakowski
kmdt powiatowy PW Biłgoraj kpt. piech. Józef Kamil Gebhardt

9 pp Leg. w kampanii wrześniowej edytuj

 

W kampanii wrześniowej 1939 pułk (bez I batalionu) walczył w składzie 39 Dywizji Piechoty (Rezerwowej). Skład jednostki uzupełniony został III batalionem 8 pułku piechoty Legionów, mjr. Wacława Smolińskiego i batalionem marszowym tego pułku pod dowództwem por. rez. Tadeusza Andrzeja Moszyńskiego. I batalion 9 pp Leg. walczył w składzie 12 Dywizji Piechoty.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo
dowódca ppłk Zygmunt Alojzy Bierowski
I adiutant kpt. Stefan Jan Dziewicki
II adiutant kpt. Włodzimierz Ciłek
oficer informacyjny por. Władysław Możdżeń
oficer łączności por. Józef Maślanka
kwatermistrz kpt. Franciszek Gawrych
oficer – płatnik kpt. Aleksander Mieczkowski
naczelny lekarz ppor. lek. dr Kazimierz Bieńkowski
I batalion
dowódca mjr Wacław Korsak († 27 IX 1944 Oflag VI B Doessel)
dowódca 1 kompanii strzeleckiej Wilhelm Malec († 8 IX 1939)
dowódca 2 kompanii strzeleckiej por. rez. Mieczysław Adam Wąsowicz
dowódca 3 kompanii strzeleckiej ppor. rez. Zenon Józef Jachymek
dowódca 1 kompanii ckm ppor. rez. Marian Ładak
II batalion
dowódca mjr Stefan Kiełczewski († 22 IX 1939)
dowódca 4 kompanii strzeleckiej kpt. Józef Kamil Gebhardt († 21 IX 1939)
dowódca 5 kompanii strzeleckiej por. Władysław Witold Pawica († 25 IX 1939)
dowódca 6 kompanii strzeleckiej ppor. rez. Seweryn Denkiewicz
dowódca 2 kompanii ckm
III batalion
dowódca mjr Edward Fiett
dowódca 7 kompanii strzeleckiej
dowódca 8 kompanii strzeleckiej
dowódca 9 kompanii strzeleckiej ppor. rez. Seweryn Ozukiewicz
dowódca 3 kompanii ckm
Pododdziały specjalne
kompania przeciwpancerna kpt. Jan Krzeszkiewicz (ranny 22 IX 1939)
kompania zwiadu por. Bronisław Kliś (ranny 24 IX 1939)
pluton artylerii piechoty kpt. Feliks Adamkiewicz
pluton pionierów por. Jerzy Lucjan Czaporowski
pluton przeciwgazowy por. Mieczysław Bobołowicz

Symbole pułku edytuj

Sztandar
Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

17 października 1922 w Zamościu Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz, Józef Piłsudski wręczył pułkowi sztandar ufundowany przez miasto i powiat zamojski[9].

Odznaka pamiątkowa

19 września 1928 kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych, gen. dyw. Daniel Konarzewski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 9 pp Leg.[19]. Odznaka o wymiarach 40 × 40 mm ma kształt Krzyża Walecznych umieszczonego na promienistym niebieskim tle. Ramiona krzyża pokryte białą emalią, połączone wieńcem laurowym. Na jego ramionach wpisano numer, inicjały i rok powstania pułku 9 P.P.LEG. 1918. W centrum krzyża nałożony jest orzeł wojskowy, na którego tarczy amazonek wpisano literę L. Trzyczęściowa – oficerska, wykonana w tombaku srebrzonym, emaliowana, łączona czterema nitami. Wykonanie: Wincenty Wabia-Wabiński – Warszawa[20].

Żołnierze pułku edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 9 Pułku Piechoty Legionów.
Dowódcy pułku[c]
Zastępcy dowódcy pułku[d]

Żołnierze 9 pułku piechoty Legionów – ofiary zbrodni katyńskiej edytuj

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[32] oraz Muzeum Katyńskie[33][e][f].

Nazwisko i imię Stopień Zawód Miejsce pracy przed mobilizacją Zamordowany
Godziszewski Władysław[36] por. rez. nauczyciel gimnazjum i liceum w Lublinie Katyń
Curyłło Tadeusz ppor. rez. handlowiec Urząd Gminy w Łabuniach Katyń
Dąbrowski Czesław ppor. rez. nauczyciel Katyń
Gierka Stanisław Józef major żołnierz zawodowy dowódca I/9 pp Katyń
Kamiński Antoni (Adam?) podporucznik dowódca plutonu pionierów Katyń
Krysa Zygmunt ppor. rez. nauczyciel Szkoła Powszechna w Kotlicach Katyń
Kutnik Władysław ppor. rez. pracował w Zamościu Katyń
Kuźmiński Arkadiusz[37] porucznik ? Katyń
Łoza Michał ppor. rez. nauczyciel Gimnazjum oo. Jezuitów w Gdyni Katyń
Makarewicz Piotr por. rez. burmistrz Hrubieszowa Katyń
Ratajski Witold ppor. rez. Katyń
Stąporek Jerzy ppor. rez. inżynier Katyń
Summa Wacław[38] porucznik żołnierz zawodowy dowódca plutonu 8/9 pp Katyń
Swizdor Mieczysław ppor. rez. pracował w Hrubieszowie Katyń
Szafrański Jan ppor. rez. handlowiec „Społem” w Brześciu Katyń
Wojciechowski Karol kapitan żołnierz zawodowy oficer placu „Zamość” Katyń
Chmielewski Mieczysław podporucznik rezerwy ekonomista Kwatera Główna ZHP (e) Charków
Dzierżek Mieczysław podporucznik rezerwy nauczyciel Charków
Jedlicki Zygmunt podporucznik rezerwy inżynier Charków
Krzeszkiewicz Jan Józef[39] kapitan żołnierz zawodowy (III 39) dca 1 kkm; (IX 39) dca kkpanc Charków
Milczarek Tadeusz podporucznik rezerwy technik budowlany Charków
Misiewicz Mieczysław podporucznik rezerwy prawnik Państwowy Monopol Spirytusowy Charków
Pałczon Karol[40] porucznik rezerwy Charków
Robak-Robaczyński Ryszard podporucznik rezerwy urzędnik bank w Warszawie Charków
Szaniawski Julian podporucznik rezerwy Charków
Wolańczyk Edmund[41] kapitan rezerwy nauczyciel Szkoła Techniczna we Lwowie Charków
Kalinowski Józef podporucznik rezerwy księgowy Firma „Nobel” w Warszawie Kalinin

Pamięć o pułku edytuj

22 lutego 2011 roku dziedzictwo tradycji 9 pp Leg. przejął i z honorem kultywuje 3 Zamojski batalion zmechanizowany w Zamościu.

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[18].
  2. Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
  3. Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[21].
  4. Stanowisko zastępcy dowódcy pułku zostało utworzone latem 1922 roku. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.
  5. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[34].
  6. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[35].

Przypisy edytuj

  1. Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  2. Szatner 1928 ↓, s. 8–9.
  3. Szatner 1928 ↓, s. 10–11.
  4. Szatner 1928 ↓, s. 11.
  5. Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
  6. Szatner 1928 ↓, s. 39.
  7. Szatner 1928 ↓, s. 32.
  8. Korespondencje. Z Zamościa. „Polska Zbrojna”. 303, s. 3, 1922-11-07. Warszawa. 
  9. a b Satora 1990 ↓, s. 39.
  10. Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 50.
  11. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  12. Jagiełło 2007 ↓, s. 63–65.
  13. Jagiełło 2007 ↓, s. 67.
  14. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 7 sierpnia 1931 roku, poz. 302.
  15. George F. Cholewczynski „Rozdarty naród. Polska brygada spadochronowa w bitwie pod Arnhem”, Wydawnictwo: Andrzej Findeisen – A.M.F. Plus Group, 2006; s. 25. ISBN 83-60532-00-1.
  16. Obywatelstwo honorowe miasta dla pułku. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 170 z 31 lipca 1937. 
  17. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 557-558 i 671.
  18. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  19. Dziennik Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych z 19 września 1925 r., Nr 25, poz. 284.
  20. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 38–39.
  21. Almanach 1923 ↓, s. 49.
  22. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 1 maja 1923 roku, s. 282.
  23. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 2 czerwca 1923 roku, s. 366.
  24. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 127.
  25. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 23 z 10 września 1927 roku, s. 272.
  26. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 297.
  27. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 336.
  28. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1929 roku, s. 49 tu sprostowano, że był przeniesiony do 9, a nie jak ogłoszono wcześniej do 7 pp Leg..
  29. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 31.
  30. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 413.
  31. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 439.
  32. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  33. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  34. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  35. Wyrwa 2015 ↓.
  36. Księgi Cmentarne – wpis 1003.
  37. Księgi Cmentarne – wpis 1954.
  38. Księgi Cmentarne – wpis 3579.
  39. Księgi Cmentarne – wpis 6002.
  40. Księgi Cmentarne – wpis 6757.
  41. Księgi Cmentarne – wpis 14275.
  42. Lista strat 1934 ↓, s. 808, jako podchorąży Zygmunt Józef Sobolewski.
  43. Lenkiewicz, Sujkowski i Zieliński 1930 ↓, s. 388.
  44. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-09-13]..

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj