Marek Edelman
Marek Edelman, ps. „Marek”[1] (jid. מאַרעק עדעלמאַן; data i miejsce urodzin niepewne, przyjęto 1 stycznia 1922 w Warszawie lub 1 stycznia 1919 w Homlu[2], zm. 2 października 2009 w Warszawie[3]) – polski polityk i działacz społeczny pochodzenia żydowskiego, lekarz kardiolog, jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim. Doktor nauk medycznych (1962). Kawaler Orderu Orła Białego.
| ||
![]() | ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | 1 stycznia 1919 Homel | |
Data i miejsce śmierci | 2 października 2009 Warszawa | |
Przebieg służby | ||
Lata służby | 1942–1944 | |
Siły zbrojne | ![]() ![]() | |
Stanowiska | dowódca powstania w getcie warszawskim (od 8 maja 1943) | |
Główne wojny i bitwy | II wojna światowa | |
Późniejsza praca | lekarz kardiolog |
| ||
Marek Edelman (Warszawa, 2005) | ||
Data urodzenia | 1 stycznia 1919 Homel lub 1 stycznia 1922 Warszawa | |
Data i miejsce śmierci | 2 października 2009 Warszawa | |
Zawód, zajęcie | lekarz kardiolog | |
Alma Mater | Akademia Medyczna w Łodzi | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() |



ŻyciorysEdytuj
MłodośćEdytuj
Jego rodzice mieszkali w Homlu, później rodzina przeprowadziła się do Warszawy (po II wojnie światowej podawał jako miejsce swoich urodzin Warszawę w celu uniknięcia repatriacji do Związku Radzieckiego)[4]. Rodzice Edelmana byli zaangażowani w działalność polityczną. Matka, Cecylia Edelman z domu Percowska, działała w kobiecym odłamie Bundu (Jidisze Arbeter Froj). Ojciec, Natan Feliks, związany był z socjalistycznymi rewolucjonistami rosyjskimi (tzw. eserowcami).
Należał do Socjalistiszer Kinder-Farband, organizacji dziecięcej działającej przy Bundzie. Po śmierci matki w 1934 sam zarabiał na swoje utrzymanie. Otoczony był też nieformalną opieką działaczek Bundu (Soni Nowogródzkiej i Estery Iwińskiej). Od 1939 członek Socjalistycznego Związku Młodzieży Przyszłość, następnie Powszechnego Żydowskiego Związku Robotniczego (Bundu)[5]. Wiosną 1939 uzyskał maturę[6].
II wojna światowaEdytuj
Po agresji Niemiec na Polskę razem z przyjaciółką wyjechał z Warszawy[7]. Po powrocie do miasta jesienią 1939 zatrudnił się jako goniec w Szpitalu Bersohnów i Baumanów, gdzie kiedyś pracowała jego matka[8]. Ponownie zaangażował się w działalność w Bundzie[8]. W listopadzie 1940 rejon miasta, w którym mieszkał (okolice więzienia Pawiak), znalazł się w warszawskim getcie[9]. Przez pewien czas posiadał przepustkę uprawniającą do opuszczania getta, niezbędną do dostarczania kart chorobowych i próbek krwi do Urzędu Higieny na ul. Nowogrodzką, a później ul. Spokojną[10]. W szpitalu pomagał także w przeprowadzaniu sekcji zwłok dzieci zmarłych na tyfus[11].
W 1942 był wśród założycieli Żydowskiej Organizacji Bojowej. Uczestniczył w powstaniu w getcie warszawskim dowodząc powstańcami na terenie tzw. szopu szczotkarzy w rejonie ulic: Świętojerskiej, Wałowej i Franciszkańskiej[12]. Po śmierci Mordechaja Anielewicza 8 maja 1943 został ostatnim przywódcą bojowników ŻOB podczas walk w getcie[13]. Dwa dni później wraz z grupą żydowskich bojowców przedostał się kanałami na ulicę Prostą[14].
Uczestniczył w powstaniu warszawskim w szeregach Armii Ludowej na Starym Mieście, a następnie, po ewakuacji kanałami, na Żoliborzu[15]. W AL posiadał stopień podporucznika i pełnił funkcję zastępcy dowódcy plutonu[16]. Po upadku powstania ukrywał się wraz grupą kolegów (m.in. Icchakiem Cukiermanem, Cywią Lubetkin, Teodozją Goliborską, Zygmuntem Warmanem, i Salem Fiszgrundem) przy ul. Promyka 43[17]. Z uwagi na rosnące niebezpieczeństwo odkrycia przez Niemców budujących umocnienia w bezpośrednim sąsiedztwie kryjówki i wyczerpywanie się zapasów żywności, 15 listopada 1944 zostali oni ewakuowani przez ekipę zorganizowaną przez personel szpitala Polskiego Czerwonego Krzyża z Boernerowa[18][19]. Osłabiony Edelman został przetransportowany na noszach[20]. Żydowscy powstańcy zostali wyprowadzeni poza Warszawę, umieszczeni w szpitalu i zaopatrzeni w fałszywe dokumenty[21].
Życie i działalność w PRLEdytuj
Po wojnie nie wyjechał z Polski. W 1946 na stałe zamieszkał w Łodzi. Działał w reaktywowanym Bundzie. W 1948 sprzeciwiał się decyzji o samolikwidacji tej partii[22][6].
W 1951 został absolwentem Akademii Medycznej w Łodzi, specjalizował się następnie w zakresie kardiologii. W latach 1951–1967 pracował w Klinice Chorób Wewnętrznych macierzystej uczelni. W tym okresie był współpracownikiem prof. Jana Molla, pioniera leczenia zawałów serca w Polsce, z którym opracował metodę przeprowadzania operacji kardiologicznych w stanie rozległego zawału. Pracę Edelman stracił w wyniku nagonki antysemickiej, co wywołało szerokie poruszenie w kraju i za granicą[23]. W znalezieniu nowego zatrudnienia pomógł mu ówczesny premier Józef Cyrankiewicz[23]. Od 1967 do 1972 pracował jako lekarz na Oddziale Kardiochirurgii Wojskowej Akademii Medycznej. Od 1972 pracował jako ordynator Oddziału Intensywnej Terapii Szpitala im. Mikołaja Pirogowa w Łodzi.
W 1962 uzyskał na Uniwersytecie Łódzkim stopień doktora nauk medycznych na podstawie pracy pt. „Pochodne hormonów kory nadnerczy w leczeniu ciężkich postaci niewydolności krążenia”[24]. W 1968 z przyczyn politycznych odrzucona została jego rozprawa habilitacyjna[24][25].
31 stycznia 1976 został sygnatariuszem Listu 101 do Sejmu PRL przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji[26]. Od 1976 współpracował z Komitetem Obrony Robotników, następnie z KSS KOR. W październiku 1979 sprawował opiekę medyczną nad uczestnikami głodówki w kościele Świętego Krzyża w Warszawie, podjętej na znak solidarności z aresztowanymi działaczami czechosłowackiej Karty 77[25]. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[27]. Od jesieni 1980 był członkiem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Został delegatem na I WZD Regionu Ziemia Łódzka oraz delegatem na I KZD. W 1981 wszedł w skład Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Powstania Warszawskiego[25].
13 grudnia 1981, po wprowadzeniu stanu wojennego, został internowany w ośrodku odosobnienia w Łęczycy[25][28]. Na skutek licznych interwencji (m.in. Jana Józefa Szczepańskiego, prezesa Związku Literatów Polskich i Aleksandra Gieysztora, prezesa PAN) już 16 grudnia tego samego roku odzyskał wolność. Nawiązał następnie kontakty z redakcją podziemnego „Tygodnika Mazowsze”. W 1983 odmówił wejścia w skład Honorowego Komitetu Obchodów 40. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim, natomiast Służba Bezpieczeństwa uniemożliwiła mu udział w obchodach niezależnych. Wówczas jego list pod pomnikiem Bohaterów Getta odczytał Roman Zimand[29]. W 1984, wraz z Jerzym Dłużniewskim, został członkiem podziemnej Regionalnej Komisji Wykonawczej Ziemia Łódzka[29]. W drugim obiegu ukazywały się wznowienia jego książki z 1945 pt. Getto walczy. Udział Bundu w obronie getta warszawskiego. W 1985 podpisał list (wraz z Władysławem Bartoszewskim, Janem Józefem Lipskim i Tadeuszem Mazowieckim) przeciw uniemożliwieniu Sewerynowi Blumsztajnowi powrotu do Polski[25].
Od 18 grudnia 1988 członek Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie, gdzie kierował komisją współpracy z mniejszościami narodowymi. W 1989 uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu w podzespole ds. służby zdrowia. W kwietniu 1989 był przewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu Obywatelskiego w Łodzi, organizującego kampanię wyborczą przed nadchodzącymi wyborami parlamentarnymi.
Działalność w III RPEdytuj
W 1990 był jednym z założycieli Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna. Następnie działał w Unii Demokratycznej, Unii Wolności (był m.in. członkiem rady politycznej partii) oraz Partii Demokratycznej. W 1993 był uczestnikiem konwoju z pomocą humanitarną do Sarajewa. W 1999 wystosował apel o rozpoczęcie interwencji NATO w Kosowie[25]. W 1999 był wraz z Jackiem Kuroniem współautorem listu otwartego do prezydenta Czech Václava Havla przeciw budowie płotu w Uściu nad Łabą, mającego odgrodzić czeskich mieszkańców od domów zamieszkałych przez Romów[25]. W 2003 zdecydowanie poparł wojnę koalicji międzynarodowej z Irakiem[30][31]. Jednocześnie występował w obronie prześladowanych przez władze izraelskie Palestyńczyków[32]. Był członkiem Komitetu Budowy Muzeum Historii Żydów Polskich[33]. Przez ostatnie dwa lata życia mieszkał w Warszawie u Pauli Sawickiej, swojej przyjaciółki.
Zmarł 2 października 2009 z powodu niewydolności oddechowej. Został pochowany 9 października na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej (kwatera 12)[34][35]. W pogrzebie uczestniczyło około 2 tysięcy osób[36]. Mowę nad grobem wygłosił Jacek Bocheński. Wcześniej przed pomnikiem Bohaterów Getta przemawiali także: Tadeusz Mazowiecki, Adam Michnik i Aleksander Smolar. Na uroczystości obecni byli również m.in. prezydent RP Lech Kaczyński, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Ewa Junczyk-Ziomecka, naczelny rabin Polski Michael Schudrich, były ambasador Izraela w Polsce Szewach Weiss, przewodniczy warszawskiej gminy żydowskiej Piotr Kadlczik, były minister spraw zagranicznych Izraela Mosze Arens, marszałek Senatu Bogdan Borusewicz, były prezydent RP Lech Wałęsa, prezydent m.st. Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz, a także reżyserka Agnieszka Holland, Symcha Rotem i Konstanty Gebert[37].
PoglądyEdytuj
Przez całe życie deklarował się jako antysyjonista[38]. Krytykował wielokrotnie politykę Izraela[39].
Już w młodości zdeklarował się jako ateista i nie zmienił zdania w tej sprawie ani w okresie wojny, ani później[40]. W temacie nieistnienia Boga argumentował: Bóg w ogóle nie istniał w getcie, bo gdzie On był? Jeżeli Bóg każe zabijać ludzi, to nie ma Boga. Co to miało z Bogiem wspólnego? Sprawa Boga w bandytyzmie hitlerowskim nie istniała[41].
Życie prywatneEdytuj
Z małżeństwa z Aliną Margolis (1922–2008) miał dwoje dzieci: syna Aleksandra (ur. 1951) i córkę Annę (ur. 1956).
PublikacjeEdytuj
- Publikacje medyczne
- Ostra nerczyca z bezmoczem w poronieniach zakażonych (1954, współautor: Włodzimierz Musiał)[42]
- Zawał serca: z doświadczeń Oddziału Intensywnej Terapii Szpitala im. Dr M. Pirogowa w Łodzi (Komitet Redakcyjny Posiedzeń Naukowych Oddziału Kardiologii i Reanimacji, Łódź 1975, wyd. II uzupełnione: 1979)[43]
- Książki o getcie
- Getto walczy. Udział Bundu w obronie getta warszawskiego (Wydawnictwo CK Bund, Łódź 1945; wydanie emigracyjne: Getto walczy. W czterdziestą rocznicę. Agonia, walka i śmierć warszawskiego getta. Polska Fundacja Kulturalna Londyn 1983 ISBN 0-85065-123-9, Getto walczy. Udział Bundu w obronie getta warszawskiego w: „Zeszyty Historyczne” Paryż 1983 nr 65, przedruki w drugim obiegu: Wydawnictwo CDN, Warszawa 1983; Łódzki Zespół Oświaty Niezależnej; Wydawnictwo „Solidarność Walcząca” Łódź 1986; wydania późniejsze: Interpress, Warszawa 1988; Wydawnictwo Profil, Wrocław; Łódzka Księgarnia Niezależna, Łódź 1991)[44]
- I była miłość w getcie (spisała Paula Sawicka; Świat Książki 2009, ISBN 978-83-247-1416-2)
- Nieznane zapiski o getcie warszawskim (Wydawnictwo Fundacja Zeszytów Literackich, 2017, ISBN 978-83-64091-91-9)[45]
oraz ok. 40 artykułów naukowych.
Jego dzieje spisała Hanna Krall w wywiadzie pt. Zdążyć przed Panem Bogiem (wyd. I: Wydawnictwo Literackie, 1977)[46]. Powstały także jego biografie:
- Rudi Assuntino, Wlodek Goldkorn: Strażnik. Marek Edelman opowiada (Znak, 1999, ISBN 83-7006-919-3; 2006, ISBN 83-240-0647-8)
- Witold Bereś, Krzysztof Burnetko, Marek Edelman. Życie. Po prostu (Świat Książki, 2008, ISBN 978-83-247-0892-5)
- Witold Bereś, Krzysztof Burnetko, Marek Edelman: Bóg śpi (Świat Książki, 2010, ISBN 978-83-247-1719-4)
Nagrody i wyróżnieniaEdytuj
- Postanowieniem prezydenta RP Bolesława Bieruta z 19 kwietnia 1948 na wniosek Zarządu Głównego Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację został odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy „za zasługi położone w walce zbrojnej z okupantem hitlerowskim”[47].
- W kwietniu 1989 Edelman odebrał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Yale’a[48][49]
- W kwietniu 1998 prezydent RP Aleksander Kwaśniewski wyróżnił Marka Edelmana najwyższym polskim odznaczeniem, Orderem Orła Białego.
- W październiku 2007 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Medycznego w Łodzi[50].
- W kwietniu 2008 prezydent Francji Nicolas Sarkozy odznaczył go Krzyżem Komandorskim Legii Honorowej[51].
- W 2000 otrzymał Nagrodę Historyczną „Polityki” w dziale pamiętników, wspomnień i relacji za książkę Strażnik[52].
- W 2008 otrzymał Nagrodę Specjalną Zarządu Konfederacji Lewiatan[53]
- W czerwcu 2009 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego[54] w Krakowie (uroczystość odbyła się w budynku Uniwersytetu Warszawskiego)[55].
UpamiętnienieEdytuj
- 3 października 2011 w Muzeum Miasta Łodzi otwarto Gabinet Marka Edelmana, dwie sale muzealne poświęcone Markowi Edelmanowi; pierwsza sala jest odwzorowaniem łódzkiego mieszkania Marka i Aliny Edelmanów, drugą wypełnia zbiór fotografii rodzinnych[56][57][58].
- Nazwisko Marka Edelmana widnieje na tablicy pamiątkowej umieszczonej przy pomniku Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego przy ul. Prostej 51 w Warszawie.
- 5 czerwca 2014 w Ogrodzie Sprawiedliwych w Warszawie odsłonięto kamień upamiętniający jego osobę i posadzono drzewo pamięci.
- Marka Edelmana upamiętniał mural przy ul. Nowolipki 9b wykonany przez Dariusza Paczkowskiego, odsłonięty w kwietniu 2013 w ramach obchodów 70. rocznicy powstania w getcie warszawskim[59]. W październiku 2014 mural został zamalowany[60]. Został odtworzony w kwietniu 2016 przy ul. Karmelickiej 26[61][62].
- W sierpniu 2017 Rada m.st. Warszawy nadała imię Marka Edelmana skwerowi znajdującemu się pomiędzy ulicami: gen. Władysława Andersa i Wałową (na wysokości ul. Franciszkańskiej)[63].
W kulturze masowejEdytuj
- Obszerne fragmenty rozmowy Marka Edelmana z Symchą Ratajzerem z 1997 znalazły się w filmie dokumentalnym Agnieszki Arnold Rotem (2013)[64].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Powstańcze Biogramy - Marek Edelman. 1944.pl. [dostęp 2018-10-10].
- ↑ 90. urodziny Marka Edelmana – skrót artykułu z Gazety Łódzkiej w internetowym archiwum serwisu Gazeta.pl.
- ↑ Marek Edelman nie żyje, gazeta.pl, 2 października 2009 .
- ↑ I już nic nie było jak przedtem. Z doktorem Markiem Edelmanem, ostatnim dowódcą powstania w getcie warszawskim, rozmawia Joanna Szczęsna (reprint z 22 kwietnia 1999). „Gazeta Wyborcza”, s. 9, 21–22 kwietnia 2018.
- ↑ Krzysztof Lesiakowski, Marek Edelman, [w:] Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89, Tom 1, Warszawa 2000, s. 74.
- ↑ a b Marek Edelman, sztetl.org.pl [dostęp 2019-12-12] .
- ↑ Rudi Assuntino, Wlodek Goldkorn: Strażnik. Marek Edelman opowiada. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2006, s. 15. ISBN 83-240-0647-8.
- ↑ a b Rudi Assuntino, Wlodek Goldkorn: Strażnik. Marek Edelman opowiada. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2006, s. 26. ISBN 83-240-0647-8.
- ↑ Rudi Assuntino, Wlodek Goldkorn: Strażnik. Marek Edelman opowiada. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2006, s. 32. ISBN 83-240-0647-8.
- ↑ Rudi Assuntino, Wlodek Goldkorn: Strażnik. Marek Edelman opowiada. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2006, s. 47–48. ISBN 83-240-0647-8.
- ↑ Rudi Assuntino, Wlodek Goldkorn: Strażnik. Marek Edelman opowiada. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2006, s. 47. ISBN 83-240-0647-8.
- ↑ Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 463. ISBN 978-83-240-1057-8.
- ↑ Wielka Encyklopedia PWN. Tom 8. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 36. ISBN 83-01-13591-3.
- ↑ Władysław Bartoszewski, Marek Edelman: I była dzielnica żydowska w Warszawie. Wybór tekstów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010, s. 321. ISBN 978-83-01-164-430.
- ↑ Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 704–705. ISBN 83-11-10124-8.
- ↑ Andrzej Kawalec , Zapomniana Armia Ludowa, „Przegląd”, 13 września 2009 [dostęp 2019-10-09] .
- ↑ Michał Grynberg: Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regesty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 15, 413. ISBN 83-01-08364-6.
- ↑ Michał Grynberg: Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regesty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 413. ISBN 83-01-08364-6.
- ↑ Krzysztof Dunin-Wąsowicz: Na Żoliborzu 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 279. ISBN 83-05-11180-6.
- ↑ Krzysztof Dunin-Wąsowicz: Na Żoliborzu 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 282. ISBN 83-05-11180-6.
- ↑ Krzysztof Dunin-Wąsowicz: Warszawa w latach 1939–1945. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 287. ISBN 83-01-04207-9.
- ↑ Marek Edelman, ksiazki.wp.pl, 19 sierpnia 2010 [dostęp 2019-12-12] (pol.).
- ↑ a b Joanna Szczęsna, Portret Marka Edelmana i Antka Cukiermana, „Gazeta Wyborcza”, 27 czerwca 2003 [dostęp 2019-11-13] .
- ↑ a b Sylwetka dra Marka Edelmana, „Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska/Polish Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery”, ISSN 1731-5530 [dostęp 2019-11-13] .
- ↑ a b c d e f g Mirosława Łątkowska , Adam Borowski , Marek Edelman, Encyklopedia Solidarności [dostęp 2019-11-13] .
- ↑ Marek Edelman nie żyje. polityka.pl, 2009-10-03. [dostęp 13 sierpnia 2011].
- ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
- ↑ Akta osobowe internowanego: Edelman Marek, imię ojca: Feliks, data urodzenia: 01-01-1919, inwentarz.ipn.gov.pl [dostęp 2019-11-13] .
- ↑ a b Krzysztof Lesiakowski, Marek Edelman, op. cit. s. 75.
- ↑ Marek Edelman; Wartime Jewish hero of Warsaw ghetto uprising, eilatgordinlevitan.com [dostęp 2019-12-12] .
- ↑ Pacyfiści to podnieceni kretyni, wiadomosci.wp.pl, 3 kwietnia 2003 [dostęp 2019-12-12] (pol.).
- ↑ "Warszawski bohater wspierał palestyński opór", wiadomosci.wp.pl, 9 października 2009 [dostęp 2019-12-12] (pol.).
- ↑ Członkowie Komitetu Budowy Muzeum Historii Żydów Polskich. W: Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl. [dostęp 2014-11-12].
- ↑ Grób Marka Edelmana w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
- ↑ W piątek pogrzeb Marka Edelmana. Gazeta Wyborcza, 2009-10-05. [dostęp 6 października 2009].
- ↑ Dziś odbył się pogrzeb Marka Edelmana, wyborcza.pl, 9 października 2009 [dostęp 2019-12-12] .
- ↑ Prezydent pożegnał Marka Edelmana, prezydent.pl [dostęp 2019-12-12] .
- ↑ Aleksandra Szyłło , "New York Times": Izrael ma problem z Markiem Edelmanem, wyborcza.pl, 19 kwietnia 2013 [dostęp 2019-12-12] .
- ↑ Dlaczego Edelman nie lubił Izraela, rp.pl [dostęp 2019-12-12] (pol.).
- ↑ Praca zbiorowa: Bitwa o Kościół. Kraków: Wydawnictwo Salwator, 2011, s. 26.
- ↑ Człowiek chce żyć. W: TVN24 [on-line]. tvn24.pl, 3 października 2009. [dostęp 2018-06-24].
- ↑ Ostra nerczyca z bezmoczem w poronieniach zakażonych. books.google.pl. [dostęp 9 maja 2014].
- ↑ Zawał serca: z doświadczeń Oddziału Intensywnej Terapii Szpitala im. Dr M. Pirogowa w Łodzi. books.google.pl. [dostęp 9 maja 2014].
- ↑ Na stronie: Bibuła. Polskie wydawnictwa niezależne 1976–1989 r.
- ↑ Marek Edelman, Nieznane zapiski o getcie warszawskim. www.zeszytyliterackie.com. [dostęp 2017-10-08].
- ↑ Olga Orzeł , Marek Edelman a mit bohaterski w Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall · Maria Janion, janion.pl, 7 czerwca 2001 [dostęp 2021-01-27] .
- ↑ M.P. z 1948 r. nr 43, poz. 192.
- ↑ OIR Home | Office of Institutional Research.
- ↑ Honorary Degrees Since 1702. W: Yale University [on-line]. [dostęp 2016-09-13].
- ↑ Doktor h.c. dla Marka Edelmana. wyborcza.pl, 7 października 2007. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-13)].
- ↑ Legia Honorowa dla Marka Edelmana. gazeta.pl, 11 kwietnia 2008.
- ↑ Uroczystość wręczenia Nagród Historycznych „Polityki”. prezydent.pl, 2000-12-08. [dostęp 2019-12-08].
- ↑ Ideo Sp. , Przyznano Nagrody Lewiatana 2008 | Aktualności o polskiej nauce, badaniach, wydarzeniach, polskich uczelniach i instytutach badawczych, naukawpolsce.pap.pl [dostęp 2017-07-25] .
- ↑ Doktorzy honoris causa. W: Uniwersytet Jagielloński [on-line]. uj.edu.pl. [dostęp 2016-01-22].
- ↑ Marek Edelman z tytułem honoris causa UJ. gazeta.pl, 2009-06-08. [dostęp 2012-11-22].
- ↑ Anna Pawłowska: Gabinet Marka Edelmana w Muzeum Miasta Łodzi. dzienniklodzki.pl. [dostęp 2012-11-22].
- ↑ Dziennik Łódxki: Gabinet Marka Edelmana. [dostęp 2012-11-30].
- ↑ Koniak i papierosy. Gabinet Marka Edelmana w pałacu Poznańskich. [dostęp 2012-11-30].
- ↑ Powstał mural dla Marka Edelmana. W hołdzie człowiekowi. W: „Gazeta Stołeczna” [on-line]. warszawa.gazeta.pl, 7 kwietnia 2014. [dostęp 2014-06-12].
- ↑ Anna Kulesza. Marek Edelman zniknął z Muranowa. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 22 października 2014. [dostęp 2014-11-13].
- ↑ Edelman powrócił. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 16–17 kwietnia 2016.
- ↑ PZ: Marek Edelman powrócił na Muranów. Upamiętnia go mural przy ulicy Karmelickiej. warszawa.naszemiasto.pl, 2016-04-19. [dostęp 2016-04-24].
- ↑ Uchwała nr LIV/1347/2017 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 31 sierpnia 2017 r. w sprawie nadania nazwy obiektowi miejskiemu w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy. W: Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 7795 [on-line]. edziennik.mazowieckie.pl. [dostęp 2017-10-17].
- ↑ FilmPolski.pl, FilmPolski, 2 listopada 2017 [dostęp 2021-01-27] (pol.).
BibliografiaEdytuj
- Rudi Assuntino, Wlodek Goldkorn, Strażnik. Marek Edelman opowiada (Znak 1999, ISBN 83-7006-919-3)
- Witold Bereś, Krzysztof Burnetko, Marek Edelman. Życie. Po prostu (Świat Książki 2008, ISBN 978-83-247-0892-5)
- Marek Edelman, I była miłość w getcie (spisała Paula Sawicka; Świat Książki 2009, ISBN 978-83-247-1416-2)
- Krzysztof Lesiakowski, Marek Edelman, w: Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89, Tom 1, Ośrodek Karta, Warszawa 2000 ISBN 83-88288-65-2.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Mowa Jacka Bocheńskiego nad grobem Marka Edelmana – Warszawa, Cmentarz Żydowski, 9 października 2009
- ISNI: 0000 0001 2282 1895
- VIAF: 78769980
- LCCN: n84099601
- GND: 118528866
- BnF: 119015443
- SUDOC: 026848325
- SBN: IT\ICCU\RAVV\006975
- NLA: 35868021
- NKC: xx0102749
- BNE: XX4906031
- NTA: 073183857
- BIBSYS: 4112842
- CiNii: DA17287884
- Open Library: OL6761543A
- PLWABN: 9810646539705606
- NUKAT: n93120685
- NLI: 000234604
- CANTIC: a11605303
- NSK: 000690670
- LIH: LNB:nz+;=CC
- WorldCat: lccn-n84099601