Wikipedia

Murdannia

rodzaj roślin

Murdannia Royle – rodzaj roślin z rodziny komelinowatych. Obejmuje 60 gatunków występujących na obszarach klimatu strefy międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej Afryki, Azji, Australii i Oceanii oraz Ameryki Południowej. Introdukowany w Ameryce Środkowej i Północnej. Niektóre gatunki są uciążliwymi chwastami upraw, głównie ryżu. Rośliny z tego rodzaju wykorzystywane są jako rośliny lecznicze, spożywcze oraz ozdobne.

Murdannia
Ilustracja
Murdannia edulis
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Klad

rośliny naczyniowe

Klad

Euphyllophyta

Klad

rośliny nasienne

Klasa

okrytonasienne

Klad

jednoliścienne

Rząd

komelinowce

Rodzina

komelinowate

Rodzaj

Murdannia

Nazwa systematyczna
Murdannia Royle
Ill. Bot. Himal. Mts.: 403 (1840)[3]
Typ nomenklatoryczny

Murdannia scapiflora (Roxb.) Royle[4] [≡ Murdannia edulis (Stokes) Faden[3]]

Synonimy
  • Aphylax Salisb.
  • Baoulia A.Chev.
  • Dichoespermum Wight
  • Dilasia Raf.
  • Ditelesia Raf.
  • Prionostachys Hassk.
  • Streptylis Raf.
  • Talipulia Raf.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Murdannia bracteata
Murdannia graminea
Murdannia keisak
Murdannia lanuginosa
Murdannia loriformis
Murdannia nudiflora
Murdannia pauciflora
Murdannia semiteres
Murdannia simplex
Murdannia spirata
Murdannia striatipetala
Murdannia loriformis 'Bright Star'

Nazwa naukowa rodzaju honoruje Murdanna Aliego, indyjskiego kolekcjonera roślin, opiekuna herbarium Ogrodu Botanicznego w Saharanpur[5].

Zasięg geograficzny edytuj

Centrum różnorodności rodzaju jest w południowej i wschodniej Azji, gdzie występuje 45 z 60 gatunków Murdannia. 16 gatunków występuje na obszarze od Indii przez Chiny, Półwysep Indochiński do Azji Południowo-Wschodniej i Melanezji, w tym zasięg trzech sięga do Australii. Zasięg dwóch gatunków, M. gigantea i M. simplex sięga od Afryki przez południową Azję do Australii. 11 gatunków jest endemitami Indii, 2 jest endemitami Sri Lanki, a 5 gatunków występuje w obu tych krajach. Cztery gatunki są endemitami Chin. M. saddlepeakensis jest endemitem Andamanów i Nikobarów, a M. clandestina Półwyspu Malajskiego. Dwa gatunki Murdannia występują w Australii i Nowej Gwinei, również dwa są endemitami Nowej Gwinei. Zasięg występowania M. semiteres jest rozproszony i obejmuje kilka kontynentów; gatunek ten występuje w środkowej Afryce, Jemenie, Iranie, Indiach i Wietnamie. Sześć gatunków występuje w Ameryce Południowej. Pięć gatunków występuje w Afryce. Pochodzący ze wschodniej Azji M. keisak został introdukowany do północno-zachodnich i południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych. Występujący naturalnie na obszarze od Indii i Chin do Nowej Gwinei i Australii M. nudiflora został zawleczony do Japonii, Afryki oraz Ameryki Południowej, Środkowej i Północnej i uległ tam naturalizacji, stając się gatunkiem inwazyjnym[3].

Morfologia edytuj

Pokrój
Wieloletnie lub jednoroczne rośliny zielne[6].
Korzeń
Cienkie i włókniste lub bulwiaste i wrzecionowate[6].
Pędy
Kłącze, jeżeli obecne, krótkie do wydłużonego[6]. Łodygi płożące się i podnoszące na wierzchołku lub wzniesione, nierozgałęzione do gęsto rozgałęzionych, zakorzenione w kłączach i w węzłach u nasady łodygi, rzadko dystalnie, gdy łodyga styka się z podłożem[6].
Liście
Ulistnienie skrętoległe lub naprzemianległe. Liście zgromadzone na wierzchołku lub równomiernie rozmieszczone wzdłuż łodygi. Blaszki liściowe siedzące, płaskie do sierpowato wygiętych lub zagiętych do góry z powierzchniami zbliżonymi do równoległych[6].
Kwiaty
Zebrane w tyrs złożony z dwurzędek (głównemu kwiatostanowi może towarzyszyć od jednego do kilku kwiatostanów bocznych tego samego rodzaju), wyrastający na łodydze wierzchołkowo lub z kątów liści w najwyżej położonych węzłach. Podsadka pędu kwiatostanowego nieobecna. Podsadki dwurzędek trwałe. Dwurzędki siedzące do szypułowych, położone naprzemianlegle, niemal naprzeciwlegle lub okółkowo, ściśnięte (pęczkowate) do wydłużonych, składające się z od 1 do wielu kwiatów. Przysadki płaskie lub rurkowate, trwałe lub odpadające. Kwiaty obupłciowe lub męskie (o zredukowanym słupkowiu), promieniste, grzbieciste lub ze słupkowiem wystającym za pręcikowie. Szypułki wzniesione, czasami wyginające się w dół po przekwitnięciu. Trzy listki zewnętrznego okółka okwiatu równe, wolne, kapturkowato zakończone, błoniaste do papierzastych, o szklistych brzegach, powiększające się i pozostające na owocu. Trzy listki wewnętrznego okółka okwiatu siedzące, równe do niemal równych, wolne, odpadające, nagie lub z drobnymi włoskami gruczołowymi u nasady lub bródkowe przyśrodkowo z paciorkowatymi włoskami na powierzchni doosiowej. Pręciki (2–)3, równe, nadległe listkom zewnętrznego okółka okwiatu, o nitkach wygiętych o ok. 30° w lewo lub w prawo, wolnych, nagich lub z drobnymi włoskami gruczołowymi lub bródkowymi przyśrodkowo z paciorkowatymi włosami. Główki pręcików dołączone grzbietowo, popękane, równowąsko-podługowate, wąsko eliptyczne do podługowatych i eliptycznych. Łącznik wąski. Pylniki równoległe, wydłużone. Prątniczki 3–(4), nadległe listkom wewnętrznego okółka okwiatu (jeżeli obecne są 4 prątniczki, jeden nadległy jest dolnemu listkowi zewnętrznego okółka), o nitkach wolnych, nagich, lub z drobnymi włoskami gruczołowymi lub bródkowymi przyśrodkowo z paciorkowatymi włosami. Główki prątniczków dołączone grzbietowo, niepękające, trójklapowane, strzałkowate, oszczepowate do niemal sercowatych. Łącznik rozszerzony, złocistożółty lub fioletowy. Zalążnia siedząca, zgięta o ok. 30° w kierunku przeciwnym do pręcików, gładka, naga lub z drobnymi włoskami gruczołowymi, trójkomorowa, z 1–2–(6) zalążkami w każdej komorze. Szyjka słupka wzniesiona lub delikatnie zakrzywiona na wierzchołku, znamię ścięte do główkowatego, brodawkowate[6].
Owoce
Podługowate, elipsoidalne, jajowate do kulistawych torebki pękające komorowo, trójklapowe, spiczaste, gładkie, nagie lub z drobnymi włoskami gruczołowymi, zawierające 1–2–(6) nasion w każdej komorze. Nasiona nerkowate do szeroko elipsoidalnych lub prostopadłościennych do wielokątnych, o łupinie żebrowanej do lekko pofałdowanej lub dziobatej[6].

Biologia i ekologia edytuj

Rozwój
Mezofity, helofity lub ryzofity[6]. Kwiaty zapylane są przez owady, głównie pszczoły i bzygowate, jednak u roślin występuje też samopylność[7]. Badania gatunku Murdannia nudiflora wykazały, że w niekorzystnych warunkach środowiskowych (zwiększenie natężenia opadów) roślina tworzy kwiaty klejstogamiczne, co pozwala jej maksymalizować rozmnażanie przez łączenie owadopylności, samopylności i rozmnażania wegetatywnego[8]. Owoce, nasiona oraz fragmenty pędów (które są zdolne do ukorzenienia) roznoszone są przez wodę oraz kaczki[7].
Siedlisko
Rośliny z tego rodzaju występują na średnio i zmiennowilgotnych siedliskach, na mokradłach, terenach zalewowych, w sezonowych i sporadycznie stałych zbiornikach wodnych oraz rzadko w lasach[9][6] i na glebach laterytowych[10]. Gatunki Murdannia blumei, M. keisak, M. nudiflora, M. spirata i M. vaginata są w Azji chwastami upraw ryżu[11]. M. nudiflora jest głównym chwastem upraw orzeszków ziemnych, ryżu, herbaty i kukurydzy w Indonezji, Filipinach i na Sri Lance. W Meksyku zachwaszcza uprawy bananów, cytrusów, trzciny cukrowej, warzyw, ryżu, kukurydzy i kawowca. Jest chwastem upraw bananów na Hawajach, w Indonezji, RPA, Malezji i na Filipinach oraz taro na Fidżi i na Hawajach. W Stanach Zjednoczonych jest chwastem trawników i staje się coraz bardziej powszechny w Karolinie Północnej na plantacjach bawełny i soi[12].
Interakcje międzygatunkowe
Nasionami oraz pędami Murdannia żywią się kaczkowate[7]. W Ameryce odnotowano żerowanie na M. nudiflora epoletnika krasnoskrzydłego, kacykarzyka purpurowego i starzyka brunatnogłowego[13].
Genetyka
Podstawowa liczba chromosomów x wynosi 6, 7, 9, 10 i 11[14]. Liczba chromosomów 2n = 12, 18, 20, 22, 24, 30, 32, 36, 40, 42, 44, 60, 64, 80[9].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Commelineae podrodziny Commelinoideae w rodzinie komelinowatych (Commelinaceae)[1].
Wykaz gatunków[3]

Zagrożenie i ochrona edytuj

Gatunki Murdannia pauciflora, M. tenuissima, M. semiteres, M. vaginata, M. esculenta, M. spirata i M. simplex są sklasyfikowane w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN jako najmniejszej troski[15].

Gatunek M. lanceolata został zaklasyfikowany jako gatunek narażony. Jest to gatunek endemiczny dla niskich wzgórz Kerala i równiny Tamilnadu w Indiach, gdzie znane są jego cztery lokalizacje. Występująca w Rwandzie i Kongo M. stricta została uznana za gatunek zagrożony. Od 1973 roku nie odnotowano doniesień o jej obecności[15].

Znaczenie użytkowe edytuj

Rośliny spożywcze
Młode pędy Murdannia są jadalne po ugotowaniu. W Chinach takie gatunki jak M. angustifolia, M. keisak, M. nudiflora i M. triquetra wykorzystywane są jako warzywa liściowe oraz do przyrządzania zup[16]. W Nepalu spożywane są korzenie M. edulis i M. japonica oraz liście M. nudiflora[17].
Rośliny lecznicze
W Indiach pasta ze zmiażdżonych liści Murdannia spirata, kory Senna auriculata i Achyranthes aspera oraz nasion Pongamia pinnata przykładana jest na guzki krwawnicze[18]. M. esculenta stosowana jest do oczyszczania krwi oraz wymiotnie[19]. M. nudiflora używana jest na oparzenia, czyraki i owrzodzenia. Korzenie M. scapiflora stosowane są ściągająco, przeciwgorączkowo, w bólach głowy, zawrotach głowy, żółtaczce. Skórka korzeni działa moczopędnie i przeciwskurczowo, stosowana jest w astmie, kolkach i drgawkach dziecięcych[20]. W Orisie M. nudiflora stosowana jest lokalnie w leczeniu astmy, trądu, dolegliwości żołądkowych, zawrotów głowy i ściągająco. Pasta z korzenia z kozim mlekiem jest przepisywana doustnie w celu leczenia astmy. Pastę z całej rośliny utartej z solą nakłada się zewnętrznie na obszary zmienione przez trąd[21].
W tradycyjnej medycynie chińskiej odwar z całych roślin M. bracteata stosowany jest w gruźlicy węzłów chłonnych, dysurii oraz przy zmienionym kolorze moczu. Odwar z całych roślin M. loriformis stosowany jest do leczenia gorączki u dzieci, kaszlu, zapalenia spojówek, dyzenterii i dysurii; świeże, zmiażdżone rośliny przykładane są na czyraki[22]. Badania na szczurach ekstraktu etanolowego z M. loriformis potwierdziły działanie przeciwzapalne, hamujące na ziarniniak, obniżające aktywność fosfatazy alkalicznej oraz silne działanie przeciwbólowe[23]. M. japonica wykorzystywana jest w Chinach jako środek aborcyjny. Zmiażdżone młode liście i pędy tej rośliny przykładane są na oparzenia[5]. Świeże lub suszone rośliny z gatunku M. triquetra stosowane są przeciwgorączkowo, moczopędnie, przeciwnowotworowo, do leczenia kaszlu, zapalenia płuc, krwioplucia, dyzynterii, skąpomoczu, bólu gardła, a zewnętrznie na czyraki, opuchlizny i ukąszenia węży[5].
Tradycyjna medycyna unani wykorzystuje korzenie M. edulis jako środek ściągający i tonizujący, przy ukąszeniu przez węża, w kolkach, hemoroidach i nietrzymaniu moczu. Sproszkowane korzenie zmieszane z cukrem i sokiem z liści bazylii stosowane są w nasieniotoku[5].
M. loriformis od ponad 1000 lat jest stosowana w Tajlandii do leczenia raka[24]. Współcześnie sok wyciśnięty z roślin tego gatunku wykorzystywany jest jako środek wspomagający leczenie raka, redukujący efekty uboczne chemio- i radioterapii. Roślina ta zawiera cytotoksyczny glikosfingolipid (D-glukopiranozylo-sfingozynę), który wykazywał umiarkowaną cytotoksyczność z ED50 na poziomie 10,7–32,5 mM odpowiednio wobec linii ludzkich komórek raka piersi, płuc, okrężnicy i wątroby. LD50 soku tłoczonego z roślin podanego doustnie szczurom wynosiła powyżej 120 g/kg masy ciała i nie uszkadzał on wzrostu, biochemii krwi i narządów[25].
Na Tajwanie M. keisak i M. loriformis wykorzystywane są do leczenia zapalenia wątroby oraz stosowane antymutagenne i chemoprewencyjne. W roślinach obecne są chinolina, pirydyna, imidazol i akrylamid[26].
W Malezji sok z całych świeżych roślin oraz odwar z suszu gatunku M. bracteata stosowany jest w leczeniu nowotworów wątroby oraz cukrzycy. Aktywne ekstrakty z tej rośliny zawierają α-tokoferol i pochodne apigeniny, o działaniu cytotoksycznym na komórki ludzkiego raka HepG2 z wartością EC50 wynoszącą 37,17 mg/ml (stwierdzono, że śmierć komórek HepG2 ma charakter apoptotyczny i jest oparta na znaczącej dwufazowej indukcji kaspazy-3) oraz pochodne kwasu kawowego, hamujące działanie α-glukozydazy[27].
Rośliny ozdobne
Murdannia keisak bywa uprawiana jako ozdobna roślina akwarystyczna[28]. M. loriformis oraz jej pstry kultywar 'Bright Star' są uprawiane jako rośliny doniczkowe[29].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-07-27] (ang.).
  2. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2022-07-27]. (ang.).
  4. ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2022-07-28]. (ang.).
  5. ↑ a b c d Umberto Quattrocchi: CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonous Plants: common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. CRC, Taylor & Francis Group, 2012. ISBN 978-1-4200-8044-5. OCLC 774639599. (ang.).
  6. ↑ a b c d e f g h i Marco Octávio de Oliveira Pellegrini, Robert B. Faden, Rafael Felipe de Almeida. Taxonomic revision of Neotropical Murdannia Royle (Commelinaceae). „PhytoKeys”. 74, s. 35–78, 2016-11-08. DOI: 10.3897/phytokeys.74.9835. 
  7. ↑ a b c Donald H. Les: Aquatic monocotyledons of North America : ecology, life history, and systematics. Boca Raton, FL: CRC Press, 2020. ISBN 978-1-351-67969-5.
  8. ↑ V. Veena, Santhosh Nampy. Induced cleistogamy: A strategy for reproductive assurance in Murdannia nudiflora (Commelinaceae). „Botany”. 97 (10), s. 547–557, 2019-10. DOI: 10.1139/cjb-2019-0007. 
  9. ↑ a b Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 4: Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998. DOI: 10.1007/978-3-662-03531-3. ISBN 978-3-662-03531-3. (ang.).
  10. ↑ P. Thomas Rogimon, Paul Joby. Distribution and ecology of the genus Murdannia Royle (Commelinaceae) in South India. „Online International Interdisciplinary Research Journal,”. 3 (6), 2013. ISSN 2249-9598. 
  11. ↑ Keith Moody: Weeds reported in rice in South and Southeast Asia.. Manila, Philippines: International Rice Research Institute, 1989. ISBN 978-971-10-4206-6.
  12. ↑ Murdannia nudiflora (doveweed). CABI. Invasive species compendium. [dostęp 2022-08-01]. (ang.).
  13. ↑ Jorrit H. Poelen, James D. Simons, Chris J. Mungall. Global biotic interactions: An open infrastructure to share and analyze species-interaction datasets. „Ecological Informatics”. 24, s. 148–159, 2014-11. DOI: 10.1016/j.ecoinf.2014.08.005. 
  14. ↑ Robert B. Faden: Murdannia. W: Flora of North America. T. 22. s. 190.
  15. ↑ a b The IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. [dostęp 2022-08-01].
  16. ↑ Shiu-ying Hu: Food plants of China. Hong Kong: Chinese University Press, 2005, s. 308-9. ISBN 978-962-996-229-6.
  17. ↑ K.K. Shrestha, S. Bhattarai, P. Bnahdari: Handbook of Flowering Plants of Nepal. Scientific Publishers, 2018, s. 176-7. ISBN 978-93-87991-73-6.
  18. ↑ V. Singh: Ethnobotany and Medicinal Plants of India and Nepal. T. 3. Scientific Publishers, 2009, s. 75. ISBN 978-93-87741-63-8.
  19. ↑ Ethnobotany of India. Wyd. First. CRC Press, 2021, s. 168. ISBN 978-1-351-73766-1.
  20. ↑ C.P. Khare: Indian medicinal plants: an illustrated dictionary. New York: Springer, 2008, s. 425. ISBN 978-0-387-70637-5.
  21. ↑ Patwari B., Das T., Phytochemical Standardization and analgesic activity of Murdannia nudiflora (L) Brenan [online] [dostęp 2022-08-01].
  22. ↑ Huagu Ye, Chuyuan Li, Wencai Ye, Feiyan Zeng: Common Chinese Materia Medica. T. 9. Singapur: Springer Nature, 2021. ISBN 981-16-5920-6.
  23. ↑ Phraepakaporn Kunnaja, Somsakul Pop Wongpalee, Ampai Panthong. Evaluation of anti-inflammatory, analgesic, and antipyretic activities of the ethanol extract from Murdannia loriformis (Hassk.) Rolla Rao et Kammathy. „BioImpacts”. 4 (4), s. 183–189, 2017-08-23. DOI: 10.15171/bi.2014.018. 
  24. ↑ Liesel Malm: Die Natur-Apotheke 500 Rezepturen für die ganze Familie. München: Bassermann, 2017. ISBN 978-3-641-17218-3.
  25. ↑ Esra Gunduz, Mehmet Gunduz: Breast Cancer - Current and Alternative Therapeutic Modalities.. InTech, 2011, s. 246-7. ISBN 978-953-307-776-5.
  26. ↑ Thomas S. C. Li: Taiwanese native medicinal plants : phytopharmacology and therapeutic values. Boca Raton, FL: CRC/Taylor & Francis, 2006, s. 75. ISBN 978-1-4200-0896-8.
  27. ↑ Kheng Leong Ooi, Suh In Loh, Mei Lan Tan, Tengku Sifzizul Tengku Muhammad i inni. Growth inhibition of human liver carcinoma HepG2 cells and α-glucosidase inhibitory activity of Murdannia bracteata (C.B. Clarke) Kuntze ex J.K. Morton extracts. „Journal of Ethnopharmacology”. 162, s. 55–60, 2015-03. DOI: 10.1016/j.jep.2014.12.030. 
  28. ↑ Murdannia keisak. Akwa-Mania. [dostęp 2022-08-01]. (pol.).
  29. ↑ Murdannia loriformis 'Bright Star'. The National Gardening Association. [dostęp 2022-08-01]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Murdannia&oldid=72328537”