Wikipedia

Port lotniczy Malta

Międzynarodowy Port Lotniczy Malta (malt. Ajruport Internazzjonali ta' Malta, ang. Malta International Airport, IATA: MLA, ICAO: LMML) (nieoficjalnie: Luqa Airport i Valletta Airport) – międzynarodowy port lotniczy położony na Malcie w local council Luqa, 5,6 km na południowy wschód od Valletty. Jest jedynym międzynarodowym portem lotniczym w Republice Malty (oprócz Heliport Xewkija). Został uruchomiony 7 lutego 1992 roku[3]. Lotnisko jest członkiem ACI-EUROPE[4].

Malta International Airport
Ajruport Internazzjonali ta' Malta
Ilustracja
Państwo

 Malta

Miejscowość

Luqa

Typ

cywilne

Właściciel

Rząd Malty (20%), Mediterranean Link Consortium Ltd (40%), maltańscy właściciele prywatni (40%)

Zarządca

Malta International Airport plc (MIA plc)

Data otwarcia

1958

Kod IATA

MLA

Kod ICAO

LMML

Wysokość

91[1] m n.p.m.

Statystyki ruchu (2019[2])
Liczba pasażerów

7 310 289

Cargo

18 498 t

Liczba operacji

51 910

Drogi startowe
Kierunek 06/24:

asfalt, 2377 m

Kierunek 14/32:

asfalt, 3544 m

Położenie na mapie Malty
Mapa konturowa Malty, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „MLA”
Położenie na mapie Morza Śródziemnego
Mapa konturowa Morza Śródziemnego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „MLA”
Ziemia35°51′27″N 14°28′39″E/35,857500 14,477500
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Położenie i transport edytuj

Lotnisko leży na terenie maltańskiej local council Luqa 5,6 km od centralnej części Valletty. Graniczy z local council: Gudja, Għaxaq, Żurrieq, Safi, Kirkop, Mqabba, Siġġiewi.

Od północy i wschodu port graniczy z drogą Route 1, która na odcinku przed terminalami nosi nazwę Vjal l-Avjazzjoni (Aviation Avenue), zaś wzdłuż pasa startowego Triq Ħal Far (Ħal Far Road).

Bezpośrednio przy terminalu znajdują się pętle autobusowe linii Malta Public Transport: X1, X1B (obie linie przyspieszone do przystani Ċirkewwa w Mellieħa), X2 (przyspieszona do St. Julian’s), X3 (przyspieszona do Saint Paul’s Bay), 119 (do Marsaskala), 201 (do Rabat) i TD2 (do Sliema) oraz przystanki przelotowe linii przyspieszonej X4 (relacja Birżebbuġa - Valletta)[5][6].

Historia edytuj

W latach 20. XX wieku, niespełna dwadzieścia lat po pierwszym udanym locie, lotnictwo cywilne dotarło już na Maltę, która wówczas była jeszcze brytyjską kolonią.

 
Lotnisko Luqa w 1941 roku

Pierwsze lotnisko cywilne na wyspie zostało zbudowane w Ta 'Qali. Inne, w tym jedno na Faral Far, powstało niedługo później. Większość lotnisk podczas II wojny światowej stała się bazami RAF - lotnisko w Luqa stało się bazą RAF Luqa. Lotniska uległy znacznym uszkodzeniom podczas II wojny światowej. Jednak obecność brytyjskich sił zbrojnych na wyspie uchroniła Maltę przed zajęciem przez oddziały faszystowskich Włoch. Po zakończeniu wojny samoloty cywilne korzystały tylko z lotniska Luqa.

Wzrost liczby pasażerów i operacji powietrznych wymagał budowy nowego terminalu lotniczego. Rozpoczęła się ona w 1956 roku, a została sfinansowana kwotą 300 000 Lm przez rząd brytyjski. Nowy terminal pasażerski lotniska Luqa został otwarty 31 marca 1958 roku przez Sir Roberta Laycocka, ówczesnego gubernatora Malty. Terminal składał się z dwóch pięter, na których znajdowały się: restauracja, poczta, telefony oraz taras widokowy.

Ruch na Malcie stale wzrastał, operacje na Malcie rozpoczęły także nowe linie lotnicze z większymi samolotami. W październiku 1977 roku na lotnisku otwarto nowy i dłuższy pas startowy. Powiększono i odnowiono - dodano salony dla podróżnych oraz VIP - terminal lotniczy, który stał się główną halą przylotów. W dalszym ciągu na lotnisku brakowało pewnych podstawowych udogodnień. W 1987 roku nowa administracja rządowa zdecydowała, że stary terminal nie nadaje się już do użytku i rozpoczęto budowę nowego terminalu lotniczego wzdłuż Parku 9. W międzyczasie rząd rozpoczął także modernizację starego terminalu lotniczego. Zainstalowano klimatyzację, nowoczesne linie bagażowe, monitory informacyjne, skomputeryzowane punkty odpraw; powstały nowe powierzchnie użytkowe i dodatkowe punkty sprzedaży detalicznej - zwłaszcza większy obszar bezcłowy[7].

 
Hala przylotów

Obecny terminal lotniczy został otwarty w 1992 roku, po 29 miesiącach budowy, rozpoczętej we wrześniu 1989 roku. Całkowite uruchomienie Międzynarodowego Portu Lotniczego Malta został w pełni uruchomiony 25 marca 1992 roku. W tym samym momencie stary terminal lotniska Luqa, po 35 latach użytkowania, został całkowicie zamknięty.

W lipcu 2002 roku, rząd Malty sprzedał 40% akcji właścicielskich Międzynarodowego Portu Lotniczego Malta konsorcjum Malta Mediterranean Link Consortium Ltd, w listopadzie 2002 i listopadzie 2005 w drodze oferty publicznej kolejne łącznie 40% mieszkańcom Malty[8]. Przejście do pełnej prywatyzacji oznaczało początek nowego rozdziału MPL Malta. Główny port komunikacyjny Malty jest nadal modernizowany, zgodnie z nowymi technologiami.

W maju 2010 roku lotnisko stało się bazą dla jednego z samolotów Ryanair. Do 2017 roku liczba samolotów wzrosła do czterech. Największym samolotem regularnie lądującym na lotnisku jest Boeing 777-300 należący do linii Emirates[9]. Lotnisko dysponuje pasem wystarczająco długim do przyjmowania Airbusa A380, ale nie dzieje się to często. Jedno z takich lądowań miało miejsce w 2011 roku, gdy na MIA lądował A380 należący do Lufthansy[10].

Drogi startowe i operacje lotnicze edytuj

Operacje lotnicze wykonywane są z dwóch asfaltobetonowych dróg startowych:

  • RWY 13/31, 3544 × 60 m;
  • RWY 05/23, 2377 × 45 m

ustawionych niemal pod kątem prostym względem siebie.

Pas 13/31 uzupełniony jest systemem dróg kołowania, umożliwiającym pełny obrót samolotu na obu końcach pasa oraz daje dostęp do stanowiska postojowego 9. Pas 05/23 dysponuje równoległą drogą kołowania o szerokości 18 m oraz drogami kołowania do stanowisk postojowych 3, 4, 5, 6 i 8 oraz do pasa startowego 13/31.

Systemy lotniskowe edytuj

Radar podejścia, wraz z MSSR (wtórny radar dozorowania) daje możliwość wykonywania wszystkich operacji na obu pasach startowych. Lotnisko obsługuje również biuro meteorologiczne wraz z zautomatyzowanym systemem pogodowym (w tym VOLMET i ATIS), a także meteorologicznym radarem dopplerowskim. Lotniskowa straż pożarna i służby ratunkowe znajdują się w budynku zlokalizowanym na północ od głównego pasa startowego. Z tego miejsca pojazdy strażackie mogą spełniać kryteria czasu reakcji określone w normach Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO)[11].

Linie lotnicze i połączenia edytuj

Linia lotnicza Kierunek
Aegean Airlines
  1.   Ateny
Air France

Sezonowo:

  1.   Paryż-Charles de Gaulle[12]
Air Malta (do 30 marca 2024)[13]
  1.   Amsterdam
  2.   Berlin-Brandenburg[14]
  3.   Bruksela
  4.   Katania-Fontanarossa
  5.   Düsseldorf
  6.   Frankfurt
  7.   Londyn–Gatwick
  8.   Londyn–Heathrow
  9.   Lyon
  10.   Madryt
  11.   Mediolan-Linate
  12.   Mediolan-Malpensa
  13.   Monachium
  14.   Paryż-Charles de Gaulle
  15.   Paryż-Orly
  16.   Rzym–Fiumicino
  17.   Tel Awiw
  18.   Wiedeń
  19.   Zurych

Sezonowo:

  1.   Lizbona
  2.   Neapol
  3.   Nicea
  4.   Palermo
  5.   Praga
Air Serbia
  1.   Belgrad[15]
Air Baltic[16]

Sezonowo:

  1.   Ryga
  2.   Tallinn (od 4 maja 2024)[17]
British Airways
  1.   Londyn–Gatwick
easyJet
  1.   Londyn–Gatwick
  2.   Manchester

Sezonowo:

  1.   Mediolan-Malpensa
  2.   Neapol
Emirates[18]
  1.   Dubaj
  2.   Larnaka
Eurowings

Sezonowo:

  1.   Düsseldorf
  2.   Hamburg
Iberia

Sezonowo:

  1.   Madryt
Israir Airlines

Sezonowo:

  1.   Tel Awiw
ITA Airways
  1.   Rzym–Fiumicino[19]
Jet2.com
  1.   Manchester

Sezonowo:

  1.   Belfast–International (od 28 marca 2024)[20]
  2.   Birmingham
  3.   Bristol
  4.   East Midlands
  5.   Edynburg (od 1 maja 2024)[21]
  6.   Glasgow
  7.   Leeds/Bradford
  8.   Liverpool (od 1 maja 2025)[22]
  9.   Londyn-Stansted
  10.   Newcastle
KM Malta Airlines (od 31 marca 2024)[23]
  1.   Amsterdam
  2.   Berlin-Brandenburg
  3.   Bruksela
  4.   Katania-Fontanarossa
  5.   Düsseldorf
  6.   Londyn–Gatwick
  7.   Londyn–Heathrow
  8.   Lyon
  9.   Madryt
  10.   Mediolan-Linate
  11.   Mediolan-Malpensa
  12.   Monachium
  13.   Paryż-Charles de Gaulle
  14.   Paryż-Orly
  15.   Rzym–Fiumicino
  16.   Wiedeń
  17.   Zurych
Lufthansa
  1.   Frankfurt
  2.   Monachium
Luxair
  1.   Luksemburg[24]
Norwegian Air Shuttle

Sezonowo:

  1.   Kopenhaga
  2.   Oslo-Gardermoen
Ryanair
  1.   Ateny
  2.   Barcelona
  3.   Bari
  4.   Mediolan-Bergamo
  5.   Birmingham
  6.   Bolonia
  7.   Bordeaux
  8.   Bournemouth
  9.   Bratysława
  10.   Bukareszt
  11.   Budapeszt
  12.   Cagliari
  13.   Katania
  14.   Bruksela-Charleroi
  15.   Kolonia/Bonn
  16.   Dublin
  17.   Edynburg
  18.   Gdańsk
  19.   Kraków
  20.   Lizbona
  21.   Liverpool
  22.   Londyn-Luton
  23.   Londyn-Stansted
  24.   Lourdes
  25.   Madryt
  26.   Manchester
  27.   Marsylia
  28.   Memmingen[25]
  29.   Mediolan-Malpensa
  30.   Nantes
  31.   Neapol
  32.   Nisz
  33.   Piza
  34.   Porto
  35.   Poznań
  36.   Ryga
  37.   Rzym-Ciampino
  38.   Sofia
  39.   Sztokholm-Arlanda
  40.   Tel Awiw
  41.   Saloniki
  42.   Tuluza
  43.   Trapani
  44.   Treviso
  45.   Triest
  46.   Turyn
  47.   Wiedeń
  48.   Wilno
  49.   Warszawa-Modlin
  50.   Wrocław
  51.   Zagrzeb

Sezonowo:

  1.   Paryż-Beauvais
  2.   Chania
  3.   East Midlands
  4.   Eindhoven
  5.   Karlsruhe/Baden-Baden
  6.   Lamezia Terme
  7.   Luksemburg
  8.   Pafos
  9.   Parma
  10.   Perugia
  11.   Pescara
  12.   Sewilla
  13.   Shannon[26]
  14.   Walencja
Swiss International Air Lines

Sezonowo:

  1.   Zurych
Transavia.com

Sezonowo:

  1.   Nantes
  2.   Paryż-Orly
Tunisair Express
  1.   Tunis
Turkish Airlines
  1.   Stambuł
Vueling Airlines
  1.   Barcelona
  2.   Paryż-Orly

Sezonowo:

  1.   Bilbao
Wizz Air
  1.   Belgrad
  2.   Bukareszt
  3.   Budapeszt
  4.   Kluż-Napoka
  5.   Katowice
  6.   Skopje
  7.   Warszawa-Okęcie

Sezonowo:

  1.   Katania

Statystyki obsługi pasażerskiej edytuj

Roczne edytuj

W 2017 roku obsłużył ponad 6 milionów pasażerów[4], w 2016 – ponad 5 mln[27], w 2015 – ponad 4,6 mln[28], w 2014 – 4,3 mln. Wzrost liczby pasażerów w 2014 roku w porównaniu z rokiem 2010 wynosił milion pasażerów, co stanowiło wzrost o 23,2%. Najwięcej pasażerów podróżowało z Wielkiej Brytanii – 1 227 534 osób, z Włoch – 818 099 osób, z Niemiec – 598 695 osób, z pozostałych państw Unii Europejskiej – 1 184 326 osób, z krajów europejskich spoza Unii Europejskiej – 246 989[29].

Miesięczne edytuj

Liczba pasażerów według miesiąca:
Rok Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Razem
2014[29] 206.020 199.365 270.737 383.697 410.390 431.367 515.457 554.415 466.728 426.139 258.814 229.110 4.352.239
2015[28] 208.876 208.896 275.334 393.192 441.919 459.298 548.107 585.218 502.896 464.557 283.498 246.851 4.618.642
2016[27] 237.921 238.640 332.736 421.056 482.424 494.587 587.016 606.094 539.054 519.348 352.304 332.396 5.080.071

Zdarzenia lotnicze edytuj

  • 18 lutego 1956 - samolot pasażerski Avro 685 York C.1 G-ANSY należący do Scottish Airlines po starcie z lotniska Luqa w kierunku lotniska docelowego Londyn-Stansted rozbił się w pobliżu Żurrieq. Krótko po starcie doszło do awarii silnika nr 1, w wyniku której doszło do pożaru silnika. Silnik zatrzymał się prawdopodobnie 30 sekund po rozpoczęciu pracy. W wypadku zginęło 50 osób - wszyscy, którzy byli na pokładzie[30].
  • 5 stycznia 1960 - samolot pasażerki Vickers 701 Viscount G-AMNY należący do BEA po lądowaniu na lotnisku Luqa po locie z Londynu utracił ciśnienie w układzie hydraulicznym. Samolot zjechał z pasa startowego, tocząc się po zboczu. Samolot uderzył w wieżę kontrolną. W samolocie znajdowało się 51 osób - nikt nie zginął[31].
  • 25 listopada 1973 - samolot pasażerki Boeing 747-200B PH-BUA należący do KLM wykonywał regularny lot z Amsterdam-Schiphol do Tokio z planowanymi międzylądowaniami w Atenach, Bejrucie i Delhi, będąc nad Irakiem został porwany przez trzech pasażerów podających się za członków Arabskiej Organizacji Młodzieży na rzecz Wyzwolenia Palestyny. W trakcie negocjacji z porywaczami samolot lądował w Damaszku, Nikozji, Trypolisie (mimo zablokowania lotniska). Z Trypolisu samolot przeleciał na lotnisko Luqa. Będąc na Malcie, porywacze domagali się zgody na lot do Bagdadu. Irak (podobnie jak Kuwejt i Katar) odmówił przyjęcia samolotu, więc ostatecznie samolot wylądował w Dubaju, gdzie porywacze poddali się. Nikt z 264 osób na pokładzie nie ucierpiał[32].
  • 23 listopada 1985 - samolot pasażerki Boeing 737-266 SU-AYH, należący do EgyptAir, lecący z Aten do Kairu, został porwany przez trzech mężczyzn. Jeden z porywaczy został zabity w początkowej fazie porwania przez egipskiego ochroniarza. Porywacze domagali się lądowania w Tunezji lub Libii, jednak ostatecznie zgodzili się na lądowanie na Malcie, by uzupełnić rzekome braki paliwa. Na lotnisku wypuszczono rannych pasażerów oraz 11 kobiet. Maltański rząd odmówił współpracy z porywaczami, zanim wszyscy zakładnicy zostaną wypuszczeni; wówczas porywacze zagrozili zabijaniem pasażerów. Po 22 godzinach negocjacji nastąpił szturm przeprowadzony przez egipskie siły specjalne. W wyniku walki, w której użyto m.in. granatów ręcznych, na pokładzie wybuchł pożar. W całym zdarzeniu śmierć poniosło 60 osób spośród 98 będących na pokładzie[33].
  • 21 grudnia 1988 - na lotnisku Luqa nadano walizkę, która zawierała w sobie radiomagnetofon Toshiba RT-SF16, w którym Abdel Basset Ali Mohamed al-Megrahi i Al Amina Khalif Fhimah zamontowali bombę. Bagaż poleciał lotem KM 180 do Frankfurtu, potem lotem PA103A do Londynu, gdzie załadowano go do Boeinga 747, który z Heathrow miał dolecieć do Nowego Jorku. Bomba ukryta w bagażu eksplodowała o 18.02 czasu lokalnego, nad brytyjskim miasteczkiem Lockerbie. W wyniku zamachu zginęło 259 osób na pokładzie i dalszych 11 na ziemi[34].
  • 9 czerwca 1997 - samolot pasażerski Boeing 737-2Y5 9H-ABF należący do Air Malta po starcie z lotniska Luqa w kierunku Stambułu został porwany przez dwóch mężczyzn. Jeden z nich zastraszył pilota imitacją laski dynamitu i kazał lecieć do Kolonii. Zażądano także uwolnienia Mehmeta Ali Ağcy, który znajdował się we włoskim więzieniu po zamachu na Jana Pawła II. Po negocjacjach porywacze poddali się. Śladów materiałów wybuchowych nie znaleziono. Nikomu z 80 osób na pokładzie nic się nie stało[35].
  • 21 lutego 2011 - dwóch libijskich pilotów, podających się za pułkowników, zdezerterowało i wylądowało swoimi myśliwcami Dassault Mirage F1 na MIA po odmowie wykonania rozkazu strzelania do cywilów podczas rewolucji libijskiej w Trypolisie. Tego samego dnia dwa śmigłowce Eurocopter Super Puma zarejestrowane we Francji lądowały na Malcie, uniemożliwiając dotarcie do Libii siedmiu obywatelom Francji[36][37].
  • 24 października 2016 - samolot pasażerski Fairchild SA227-AT Merlin IVC N577MX należący do luksemburskiego CAE Aviation parę chwil po starcie z lotniska MIA rozbił się. Zginęło pięć osób, wszystkie które były na pokładzie[38].
  • 23 grudnia 2016 - samolot pasażerski Airbus A320-214 5A-ONB należący do Afriqiyah Airways po wystartowaniu z Sabha w Libii został porwany. Dwóch porywaczy zagroziło pilotom granatem ręcznym i zażądało lądowania na Malcie. Żądanie spełniono. Po lądowaniu porywacze zaczęli wypuszczać zakładników i po kilku godzinach poddali się[39].
  • 27 grudnia 2017 - samolot pasażerski Dassault Falcon 7X VP-BZE, należący do Michaela Ashcrofta, zsunął się z pola postojowego MIA, uderzając następnie w płot lotniska, przecinając drogę przy lotnisku i ostatecznie uderzył w przylotniskowy budynek. Prawdopodobną przyczyną zdarzenia było przesunięcie klinów pod kołami samolotu. W zdarzeniu nikt nie ucierpiał, samolot został uszkodzony w dużym stopniu[40].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ MLA - Airport. Great Circle Mapper. [dostęp 2018-06-10]. (ang.).
  2. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2017-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-25)].
  3. ↑ Airport Operations. Malta International Airport. [dostęp 2018-06-09]. (ang.).
  4. ↑ a b Facts and Figures. Malta International Airport. [dostęp 2018-06-09]. (ang.).
  5. ↑ Airport Services. Malta Public Transport. [dostęp 2018-06-09]. (ang.).
  6. ↑ Malta International Airport. MaltaIGozo.pl. [dostęp 2018-06-10]. (pol.).
  7. ↑ History. Malta International Airport. [dostęp 2018-06-09]. (ang.).
  8. ↑ Malta International Airport. tourism.gov.mt. [dostęp 2018-06-10]. (pol.).
  9. ↑ We’re now almost Malta’s national airline – Ryanair. Timeofmalta.com. [dostęp 2018-06-10]. (ang.).
  10. ↑ A380 makes first landing in Malta. Timeofmalta.com. [dostęp 2018-06-10]. (ang.).
  11. ↑ Aerodrome. Malta International Airport. [dostęp 2018-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 czerwca 2018)]. (ang.).
  12. ↑ Air France Adds 22 New Routes For Summer Leisure Travelers [online], simpleflying.com [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  13. ↑ New airline replacing Air Malta to fly on March 31, 2024 [online], com/articles/view/new-airline-replacing-air-malta-fly-march-31.1058754 [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  14. ↑ airmalta resumes Berlin service in W18. routesonline.com. [dostęp 2018-06-09]. (ang.).
  15. ↑ Air Serbia to restore Malta service [online], exyuaviation.com [dostęp 2024-04-25].
  16. ↑ airBaltic adds flights to Malta, Yerevan, Baku - Aviation24.be [online], aviation24.be [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  17. ↑ airBaltic announces 11 new routes in Summer 2024 - Aviation24.be [online], aviation24.be [dostęp 2024-04-25].
  18. ↑ Emirates to restart flights to Malta via Larnaca - The Malta Independent [online], independent.com.mt [dostęp 2024-04-25].
  19. ↑ ITA Airways NW22 Suspended Routes Summary – 18OCT22 — AeroRoutes [online], aeroroutes.com [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  20. ↑ https://www.belfastairport.com/blog-news/2023/february/jet2com-and-jet2holidays-announce-massive-expansion-for-summer-24-from-belfast-international-airport
  21. ↑ https://www.jet2.com/news/2023/09/Major_expansion_at_Edinburgh_Airport_new_routes_additional_capacity_and_extra_aircraft_
  22. ↑ Jet2 puts 16m seats on sale for summer 2025 | Travel Weekly [online], co.uk [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  23. ↑ New airline replacing Air Malta to fly on March 31, 2024 [online], com/articles/view/new-airline-replacing-air-malta-fly-march-31.1058754 [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  24. ↑ Luxair optimises its Winter flight schedule and introduces two additional destinations for next Summer season - Aviation24.be [online], aviation24.be [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  25. ↑ Neue Sommerstrecken von Ryanair ab Memmingen - aeroTELEGRAPH [online], aerotelegraph.com [dostęp 2024-04-25] (niem.).
  26. ↑ Ryanair NW23 Network Changes – 17SEP23 — AeroRoutes [online], aeroroutes.com [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  27. ↑ a b Annual Statistical Summary 2016. miamain.blob.core.windows.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-13)]. – Malta International Airport
  28. ↑ a b Annual Statistical Summary 2015. miamain.blob.core.windows.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-13)]. – Malta International Airport.
  29. ↑ a b Annual Statistical Summary 2014 – Malta International Airport
  30. ↑ Accident description. AviationSafetyNetwork. [dostęp 2018-06-10]. (ang.).
  31. ↑ Accident description. AviationSafetyNetwork. [dostęp 2018-06-10]. (ang.).
  32. ↑ Accident description. AviationSafetyNetwork. [dostęp 2018-06-10]. (ang.).
  33. ↑ Accident description. AviationSafetyNetwork. [dostęp 2018-06-10]. (ang.).
  34. ↑ Accident description. AviationSafetyNetwork. [dostęp 2018-06-10]. (ang.).
  35. ↑ Accident description. AviationSafetyNetwork. [dostęp 2018-06-10]. (ang.).
  36. ↑ Two Libyan fighter pilots defect, fly to Malta. Reuters. [dostęp 2018-06-10]. (ang.).
  37. ↑ Libyan plane carried pilots to fly Mirages back – PM. Times of Malta. [dostęp 2018-06-10]. (ang.).
  38. ↑ Katastrofa na Malcie. Francja: samolot był na misji rozpoznawczej (www.tvn24.pl). TVN24.pl. [dostęp 2018-06-10]. (pol.).
  39. ↑ Accident description. AviationSafetyNetwork. [dostęp 2018-06-10]. (ang.).
  40. ↑ Private jet of Tory peer Lord Ashcroft 'taxies' off Malta runway into Polidano offices. Malta Today. [dostęp 2017-12-27]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Port_lotniczy_Malta&oldid=73604115”