Polska Partia Socjalistyczna (1987–1990)

polska partia polityczna

Polska Partia Socjalistyczna (PPS) – polska partia polityczna o charakterze socjalistycznym i pracowniczym (klasyfikowana w grupie partii lewicowych), odrodzona w Polsce 15 listopada 1987. W okresie 1988–1990 aktywna w ramach opozycji demokratycznej. Wskutek sporów dotyczących taktyki wobec władz uległa podziałowi na dwa skrzydła: radykalne PPS-Rewolucja Demokratyczna z Piotrem Ikonowiczem i Józefem Piniorem oraz na PPS Jana Józefa Lipskiego zbliżone do opozycji skupionej wokół Komitetu Obywatelskiego. W 1990 doszło do połączenia wszystkich struktur krajowych i emigracyjnych PPS.

Polska Partia Socjalistyczna
Ilustracja
Państwo

 Polska

Skrót

PPS

Przewodniczący

Jan Józef Lipski

Data założenia

15 listopada 1987

Data rozwiązania

28 października 1990 (zjednoczenie partii)

Ideologia polityczna

socjalizm demokratyczny

Poglądy gospodarcze

społeczna gospodarka rynkowa, państwo opiekuńcze

Członkostwo
międzynarodowe

brak

Barwy

     biel
     czerwień

Historia partii

edytuj

15 listopada 1987 w Warszawie ogłoszono odrodzenie Polskiej Partii Socjalistycznej. Tego samego dnia pomimo interwencji Służby Bezpieczeństwa w trakcie zjazdu założycielskiego doszło do ogłoszenia Deklaracji Politycznej PPS. W przyjętej deklaracji politycznej stwierdzono m.in.:

Zdajemy sobie sprawę, że słowo „socjalizm” zawłaszczone przez komunistów nie cieszy się dziś popularnością w polskim społeczeństwie. Jest ono identyfikowane z władzą. Naszą pracą, walką i twórczym myśleniem przywrócimy temu słowu i związanym z nim wartościom właściwe znaczenie. O te wartości, o podmiotowość człowieka, o godność pracy i niepodległość narodu wielokrotnie upominało się polskie społeczeństwo, upominali się polscy robotnicy podczas sierpniowego zrywu. Były one obecne w działaniach niezależnych sił społecznych między Sierpniem a Grudniem i znalazły swój wyraz w programie Samorządnej Rzeczypospolitej, uchwalonym na I Krajowym Zjeździe NSZZ „Solidarność”. O wolność, demokrację i sprawiedliwość społeczną walczyli polscy socjaliści w strukturach opozycyjnych lat 70. i 80.(...)
Nie ignorując realiów politycznych, które można i należy zmienić, PPS zamierza wywierać wpływ na sposób sprawowania władzy w Polsce. Będzie to czynić poprzez inicjowanie i rozwijanie przemian demokratycznych, organizowanie społecznej kontroli nad poczynaniami władz, popieranie doradzającego się ruchu związkowego i ścisłą z nim współpracę. Będziemy walczyć o respektowanie praw człowieka, w wśród nich: prawa do życia w niepodległym, wolnym kraju; prawa do wolności zrzeszania i stowarzyszania się; prawa do pluralizmu politycznego; Domagamy się prawa do życia w nieskażonym środowisku naturalnym, prawa do zastępczej służby wojskowej oraz zniesienia kary śmierci[1].

22 listopada 1987 wyłoniono władze PPS w składzie:

W wyniku sporów wobec strategii i taktyki partii w lutym 1988 doszło do podziałów, w wyniku których wyodrębniły się nurty: Piotra Ikonowicza pod nazwą PPS-Rewolucja Demokratyczna, Grzegorza Ilki pod nazwą TKK PPS oraz PPS Jana Józefa Lipskiego. Główną przyczyną rozbieżności była radykalne stanowisko części działaczy określone w przyjętej platformie pn. Zasady Działania PPS do Zjazdu Statutowego, w której stwierdzono:

Komuniści rządzą Polską nie z woli społeczeństwa, lecz na mocy dyktatu obcego mocarstwa. Dlatego dążenie do umożliwienia społeczeństwu swobodnego wyboru odpowiadającego mu systemu rządów w pełni usprawiedliwia stosowanie metod obywatelskiego nieposłuszeństwa.

Wobec pogłębiającego się kryzysu gospodarczego oraz wobec faktu, że władze prowadzą coraz bardziej antypracowniczą i antysocjalistyczną politykę, naturalnym prawem załóg pracowniczych jest prawo do samoobrony. Siła i gwałtowność protestu pozostają proporcjonalne do skali zamachu na prawa i interesy ludzi pracy. PPS nie ograniczy się li tylko do moralnego poparcia społecznych protestów. Zadaniem partii jest zarówno udział w akcjach rewindykacyjnych jak i ich inspirowanie i organizowanie. W dzisiejszej dramatycznej sytuacji społecznej miejsce członków PPS jest wśród strajkujących załóg, w Komitetach Założycielskich „Solidarności”, Samorządach pracowniczych – po stronie uciskanych i wyzyskiwanych.

Za szczególnie ważne zadanie uważa PPS wspieranie organizacji zakładowych NSZZ „Solidarność”. Solidarność jest bowiem głównym orężem w walce o prawa pracownicze. Można bez przesady powiedzieć, że od siły tego związku zawodowego zależy pomyślność i dobrobyt przeważającej większości Polaków, dla których podstawą egzystencji jest ani zysk, ani udział w aparacie władzy, lecz praca. Dlatego uważamy, że byłoby fatalne w skutkach osłabienie związkowego charakteru „Solidarności” w ruch społeczny lub partię polityczną[3].

PPS była aktywna w walkach strajkowych w 1988. Działacze PPS więzieni byli m.in. za organizowanie strajku w zakładach „Dolmel” we Wrocławiu (Józef Pinior, Czesław Borowczyk). Działacze PPS uczestniczyli w działaniach związkowych „Solidarności”, demonstracjach i podziemnym ruchu wydawniczym. Ściśle współpracowano z RKS Dolnego Śląska i Międzyzakładowym Robotniczym Komitetem „Solidarności” z Warszawy.

Osobny artykuł: PPS-Rewolucja Demokratyczna.

21 lutego 1990 powołano w Warszawie (Niezależną) Polską Partię Socjalistyczną, której przewodniczącym został dr Mieczysław Krajewski, zaś sekretarzem generalnym Tadeusz Bilewicz.

W marcu tego samego roku Edward Osóbka-Morawski stanął na czele reaktywowanej Odrodzonej Polskiej Partii Socjalistycznej. Jako pierwsza spośród wszystkich ugrupowań odwołujących się do tradycji PPS została ona wpisana do sądowego rejestru partii politycznych w Warszawie, pod numerem 11. Pod numerem 13 zarejestrowana została PPS Jana Józefa Lipskiego[4].

 
Obrady Komisji Kongresowej PPS w Warszawie 1990. Od prawej Andrzej Malanowski i Jan Józef Lipski. Po lewej Cezary Miżejewski i Tomasz Truskawa

W dniach 27–29 października 1990 doszło do kongresu zjednoczeniowego łączącego PPS na emigracji, Niezależną PPS na Obczyźnie Tadeusza Prokopowicza i wszystkie nurty krajowe, poza Odrodzoną PPS Edwarda Osóbki-Morawskiego, z którą możliwość porozumienia odrzucono. Obiekcje wzbudzało także uczestnictwo w kongresie, w ramach delegacji emigracyjnej PPS, reprezentacji Niezależnej PPS, w której brali udział byli członkowie PZPR[5]. Kongres ten oznaczony został jako XXV Kongres PPS (poprzedni XXIV Kongres PPS odbył się w 1937 w Radomiu). Na kongresie ciągłość historyczną partii potwierdziła Lidia Ciołkoszowa, ostatni żyjący członek przedwojennej Rady Naczelnej PPS (wybrana na XXIV Kongresie) i przewodnicząca RN PPS na emigracji[6].

Na wniosek Lidii Ciołkoszowej, goszczącej z tej okazji w kraju po raz pierwszy od wojny, w przyjętej uchwale Kongresu stwierdzono:

W dniu 28 października 1990 roku przestają istnieć jako samodzielne organizacje: Polska Partia Socjalistyczna J.J. Lipskiego, Polska Partia Socjalistyczna kierowana przez Tymczasowy Komitet Krajowy, Polska Partia Socjalistyczna „Rewolucja Demokratyczna” oraz (Niezależna) Polska Partia Socjalistyczna (w kraju i na obczyźnie). Organizacje te łączą się, tworząc jednolitą Polską Partię Socjalistyczną, formalno-prawną kontynuatorkę przedwojennej PPS, PPS-WRN i PPS na obczyźnie, a której statut, program i skład władz przyjął XXV Kongres[7].

Lidia Ciołkoszowa została dożywotnią honorową przewodniczącą RN. Na przewodniczącego RN PPS na Kongresie wybrano Jana Józefa Lipskiego, a przewodniczącym CKW został Włodzimierz Olejnik z CKZ PPS.

Działacze PPS przeciwni scaleniu utworzyli Polską Partię Socjalistyczną – Wolność Równość Niepodległość.

Działacze

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. „Robotnik” nr 1/83982 styczeń 1988, CKZ PPS Londyn.
  2. Rejestr ujawnionych konfidentów – była opozycja, wazne-sprawy.pl z 14 grudnia 2013. wazne-sprawy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-31)].
  3. To były piękne dni. Polska Partia Socjalistyczna 1987–1990 dzień po dniu. Warszawa, listopad 1987.
  4. Leonard Dubacki: Kalendarium historii PPS; w: Polska Partia Socjalistyczna. Historia i współczesność 1892–2007, s. 128–129.
  5. Rafał Chwedoruk: PPS w latach 1987–1990. Działalność i myśl polityczna; w: Polska Partia Socjalistyczna. Dlaczego się nie udało?, red. Robert Spałka; wydaw. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2010, s. 351–352.
  6. Jacek Kowalski: Adam i Lidia Ciołkoszowie, lewica.pl z 11 czerwca 2002
  7. Uchwała XXV Kongresu Polskiej Partii Socjalistycznej o reaktywowaniu jednolitej Polskiej Partii Socjalistycznej z dnia 28 października 1990.

Linki zewnętrzne

edytuj