Szlak Architektury Drewnianej (województwo śląskie)

ścieżka turystyczna w wojewódzwie śląskim

Szlak Architektury Drewnianej w województwie śląskim, o długości 1060 km obejmuje 93 zabytkowe obiekty i zespoły architektury drewnianej[1]: kościoły, kaplice, dzwonnice, chałupy, karczmy, leśniczówki, pałacyk myśliwski, skanseny i obiekty gospodarcze – młyn wodny i spichlerze. Za najstarsze obiekty leżące na szlaku uchodzą kościoły Wszystkich Świętych w Sierotach (pow. gliwicki) i Łaziskach (pow. wodzisławski), wzniesione w połowie XV wieku. Najstarszym kościołem wg badań dendrologicznych z 2011 roku jest kościół św. Marcina w Ćwiklicach datowany na 1466 rok (pow. Pszczyński)

Szlak podzielony jest na pięć pętli: beskidzką, pszczyńską, rybnicka, gliwicką i częstochowską oraz posiada też liczącą 326 km trasę główną, łączącą Gwoździany z Jeleśnią i prowadzącą dalej do Lachowic w województwie małopolskim.

Wykaz zabytków

edytuj

Trasa główna

edytuj
Zdjęcie Obiekt Lokalizacja Czas powstania obiektu Uwagi
  Dom Tkacza Bielsko-Biała, ul. Sobieskiego 51 49°49′12,4″N 19°02′07,5″E/49,820111 19,035417 koniec XVIII wieku Budynek o konstrukcji zrębowej, w którym mieści się oddział Muzeum w Bielsku-Białej – ekspozycja prezentująca wygląd domu i warsztatu sukienniczego w XVIII-wiecznym Bielsku.
  kościół św. Barbary Bielsko-Biała, ul. Cyprysowa 49°46′53″N 19°04′24″E/49,781389 19,073333 1690 Świątynia będąca przykładem d. wiejskiego budownictwa sakralnego w stylu śląsko-małopolskim. Najcenniejszymi elementami wnętrza są barokowe polichromie z pocz. XVIII wieku oraz gotycki tryptyk ołtarzowy z ok. 1470 r.
  sanktuarium św. Walentego Bieruń, ul. Krakowska
50°05′23,4″N 19°05′36,2″E/50,089833 19,093389
przełom XVI/XVII w.
  kościół cmentarny Wszystkich Świętych Bojszów 1506 r. (d) zakrystia 1509 r. (d), wieża 1545 r. (d), wymiana więźby dachowej 1787 r. (d)
  kościół św. Jana Chrzciciela Brusiek 1593 r. (d) prezbiterium, nawa i wieża 1593 r. (d), zakrystia i przedsionek północny dobudowane wtórnie 1723 r. (d), wieżyczka na sygnaturkę 1724 r. (d)
  skansen Górnośląski Park Etnograficzny Chorzów, ul. Parkowa 25
50°17′40,1″N 18°58′12,4″E/50,294472 18,970111
otwarty w 1975 r. Skansen na powierzchni 25 ha pokazuje 58 przykładów drewnianego budownictwa ludowego z 5 regionów Górnego Śląska i Zagłębia beskidzkiego, podgórskiego, pszczyńsko-rybnickiego, przemysłowego i lublinieckiego), m.in. kościół św. Józefa z 1791 r. z Nieboczów (w latach 1971-1995 w Rybniku-Kłokocinie), domy mieszkalne z Dziećkowic, Krasów, Panewnik, dom ostatniego sołtysa KatowicKazimierza Skiby, chałupy z Kromołowa, Istebnej, spichlerze dworskie i plebańskie, zagrodę pasterską z Brennej.
  kościół św. Wawrzyńca Chorzów, ul. Marii Konopnickiej 29
50°17′42,87″N 18°57′49,36″E/50,295242 18,963711
1559 r. przeniesiony w latach 1935–1938 z Knurowa
  kościół św. Marcina Cieszowa 1751 r.
  kościół św. Marcina Ćwiklice 1466 r. Kościół gruntowanie przebudowywany w XVIII, XIX i XX w.
  kościół św. Jerzego GliwiceOstropa, ul. Piekarska
50°17′03,7″N 18°35′49,4″E/50,284361 18,597056
1665 r. (d) murowane prezbiterium 1665 r. (d), dębowo-jodłowa wieża z 1544 r. (d), remontowana 1971 r. (d) i 2009 r.
  kościół Wniebowzięcia NMP Gliwice, ul. Kozielska 29
50°18′00,8″N 18°38′58,3″E/50,300222 18,649528
1493 r. przeniesiony w 1925 r. z Zębowic koło Olesna na Cmentarz Centralny w Gliwicach, od 1992 r. w konserwacji, w 2000 ustawiony na Cmentarzu Starokozielskim w Gliwicach, od 2004 r. parafialny.
  neorenesansowa willa Oscara Caro Gliwice, ul. Dolnych Wałów 8a
50°17′43,5″N 18°40′03,1″E/50,295417 18,667528
1882-85 r. ekspozycja etnograficzna i kultury ludowej regionu gliwickiego w muzeum mającym siedzibę w willi
  kościół św. Barbary Góra 2. połowa XVI w.
  kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela Grzawa XVI w.
  kościół Narodzenia NMP Gwoździany 1576 r. przeniesiony z Kościelisk w 1978 r.
  Karczma w Jeleśni Jeleśnia XVIII w.
  kościół św. Michała Archanioła Katowice, Park Kościuszki
50°14′27,1″N 19°00′15,0″E/50,240861 19,004167
1520 r. przeniesiony w latach 1938–1939 z Syryni
  Muzeum Archidiecezjalne Katowice, ul. Jordana 39
50°15′02,6″N 19°01′06,1″E/50,250722 19,018361
otwarte w 1983 r. zbiory średniowiecznej sztuki sakralnej, pochodzące z drewnianych kościołów województwa śląskiego
  kościół Świętej Trójcy Koszęcin 1724 r. Oprócz zabytkowego kościoła, oglądać można ekspozycję etnograficzną w Ośrodku Kultury i Edukacji Regionalnej.
  kościół św. Anny Lubliniec 1653 r.
  kościół św. Szymona i św. Judy Tadeusza Łodygowice 1635 r. kościół powiększony w XVIII w.
  kościół św. Klemensa Papieża Miedźna XVII w.
  drewniana dzwonnica przy kościele św. Marcina Paczyna 1679 r.
  kościół św. Jana Chrzciciela Poniszowice 1498 r. (d) wolno stojąca dzwonnica 1570 r. (d), kaplica św. Józefa 1691-92 (d), wieżyczka na sygnaturkę i remont kościoła 1775 r. (d)
  skansen „Zagroda Wsi Pszczyńskiej Pszczyna, ul. Parkowa
49°58′43,2″N 18°57′01,6″E/49,978667 18,950444
otwarty w 1975 r. Skansen utworzony w 1975 r. w Parku Kolejowym, prezentujący wśród 16 obiektów m.in. chałupę z Grzawy, ośmioboczną stodołę z Kryr, szopę z Frydka, młyn wodny z Bojszów (obecnie karczma), spichlerz z Rudołtowic i kuźnię z Goczałkowic.
  kościół Świętej Trójcy Rachowice 1668 r. murowane gotyckie prezbiterium z XV w.
  kościół św. Michała Archanioła Rudziniec 1657 r.
  wolno stojąca drewniano-murowana dzwonnica Sadów 1672 r. (d) Dzwonnica znajduje się przy murowanym kościele św. Józefa z 1414 r. (d)
  kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej Sierakowice 1675 r. W pobliżu kościoła znajduje się kapliczka św. Jana Nepomucena przy drodze do Rachowic.
  kościół Wszystkich Świętych Sieroty 1457 r. (d) murowane gotyckie prezbiterium 1427 r. (d), drewniana nawa 1457 r. (d), wieżyczka na sygnaturkę 1754 r. (d), wieża 1775 r. (d). Jeden z najstarszych kościołów drewnianych w Polsce zachowanych do naszych czasów.
  kościół Podwyższenia Krzyża Świętego Stara Wieś 1522 r. We wsi oprócz kościoła: kilka drewnianych domów z XIX w. z ozdobnymi szczytami; stara szkoła z 1787 r. – obecnie Izba Regionalna.
  kościół św. Jadwigi Zabrze, ul. Wolności 504
50°17′51,8″N 18°49′47,4″E/50,297722 18,829833
1929 r.
  kościół św. Wawrzyńca Zacharzowice 1570 r. (d) górna partia wieży 1675 r. (d)
  Muzeum Miejskie Żywiec, ul. Zamkowa 2
49°41′17,4″N 19°11′59,9″E/49,688167 19,199972
otwarte w 1960 r. stała ekspozycja „Kultura ludowa Żywiecczyzny” w Muzeum Miejskim

Pętla beskidzka (113 km)

edytuj
Zdjęcie Obiekt Lokalizacja Czas powstania obiektu Uwagi
  kościół św. Wawrzyńca Bielowicko
49°49′11,6″N 18°51′23,2″E/49,819889 18,856444
1541 r. (d) kolebka w prezbiterium 1773 r. (d)
  Dom Tkacza Bielsko-Biała, ul. Sobieskiego 51
49°49′12,4″N 19°02′07,5″E/49,820111 19,035417
koniec XVIII wieku Budynek o konstrukcji zrębowej, w którym mieści się oddział Muzeum w Bielsku-Białej – ekspozycja prezentująca wygląd domu i warsztatu sukienniczego w XVIII-wiecznym Bielsku.
  kościół św. Barbary Bielsko-Biała, ul. Cyprysowa
49°46′53″N 19°04′24″E/49,781389 19,073333
1690 Świątynia będąca przykładem d. wiejskiego budownictwa sakralnego w stylu śląsko-małopolskim. Najcenniejszymi elementami wnętrza są barokowe polichromie z pocz. XVIII wieku oraz gotycki tryptyk ołtarzowy z ok. 1470 r.
  kościół św. Katarzyny Cięcina 1542 r. kościół powiększony w latach 1667 i 1895; we wsi spichlerz dworski z XVIII w.
  drewniana chałupa góralska Kawuloków Istebna – Wojtosze nr 163 koniec XIX w. zwana również Kurną Chatą, mieści Izbę Regionalną; poza nią w centrum Istebnej i licznych przysiółkach kilkadziesiąt innych drewnianych chałup i budynków gospodarczych
  kaplica wotywna Konarzewskich Istebna – Andziołówka 1922 r. wystrój Ludwika Konarzewskiego seniora
  kościół św. Krzyża IstebnaKubalonka
49°36′04,2″N 18°53′48,0″E/49,601167 18,896667
1779 r. przeniesiony z Przyszowic w 1958 r.
  kościół filialny św. Józefa Istebna – Mlaskawka 1948 r. przeniesiony w 1997 r. z Jaworzynki – Trzycatka, gdzie stał pod wezwaniem Matki Boskiej Frydeckiej
  kościół Matki Bożej Fatimskiej IstebnaStecówka 1958 r.
  ekspozycje sztuki ludowej w Izbach Regionalnych Koniaków ekspozycje sztuki ludowej w Izbach Regionalnych: Marii Gwarek (Muzeum koronki, Koniaków – Szańce 550), Heleny i Mieczysława Kamieniarzy (Koniaków 301) i Tadeusza Ruckiego (Koniaków – Szańce 662)
  kościół NMP Nieustającej Pomocy Laliki – Pochodzita 1947 r. rozbudowany w 1965 r.
  kościół św. Szymona i św. Judy Tadeusza Łodygowice 1635 r. kościół powiększony w XVIII w.
  chałupa konstrukcji zrębowej Milówka 1739 r. obecnie muzeum gminne „Stara Chałupa”
  Muzeum Regionalne „Stara Zagroda” Ustroń, ul. Ogrodowa 1
49°43′13,0″N 18°48′41,1″E/49,720278 18,811417
otwarte w 1998 r. stała wystawa etnograficzna w Muzeum Regionalnym „Stara Zagroda”
  kościół św. Anny UstrońNierodzim
49°46′01,3″N 18°48′23,8″E/49,767028 18,806611
1769 r.
  kościół św. Jakuba Apostoła Szczyrk 1797-1800
  Muzeum Beskidzkie im. Andrzeja Podżorskiego Wisła, ul. Stellera 1
49°39′14,9″N 18°51′34,4″E/49,654139 18,859556
otwarte w 1964 r. wystawa kultury ludowej górali beskidzkich w Muzeum Beskidzkim, na jego zapleczu kilka drewnianych chałup góralskich
  Pałacyk Myśliwski Habsburgów Wisła, ul. Lipowa
49°39′34,2″N 18°51′18,1″E/49,659500 18,855028
1897 r. dawny zameczek myśliwski arcyksięcia Fryderyka Habsburga wybudowany w 1897 r., przeniesiony w 1985 r. z polany Przysłop pod Baranią Górą (w latach 1925-1973 schronisko PTT i PTTK); obecnie siedziba Oddziału PTTK „Wisła” w Wiśle i punkt informacji turystycznej
  kościół Znalezienia Krzyża Świętego Wisła – Łabajów, ul. Kopydło
49°37′37,1″N 18°52′42,8″E/49,626972 18,878556
1983 r. przy kościele drewniana wieża z 1575 r., przeniesiona w 1982 r. z Połomi
  kaplica przy Zameczku Prezydenckim Wisła – Zameczek, ul. Zameczek 1
49°36′43,0″N 18°55′15,4″E/49,611944 18,920944
1909 r. kaplica z zespołu nieistniejącego zameczku myśliwskiego Habsburgów na Zadnim Groniu
  kościół Matki Bożej Częstochowskiej Żabnica 1914 r.
  Muzeum Miejskie Żywiec, ul. Zamkowa 2
49°41′17,4″N 19°11′59,9″E/49,688167 19,199972
otwarte w 1960 r. stała ekspozycja „Kultura ludowa Żywiecczyzny” w Muzeum Miejskim

Pętla częstochowska (180 km)

edytuj
Zdjęcie Obiekt Lokalizacja Czas powstania obiektu Uwagi
  kościół Matki Boskiej Różańcowej Boronów 1611 r. pierwszy na Śląsku kościół zbudowany na planie krzyża greckiego
  kościół św. Jacka Bór Zapilski 1919-21
  kościół św. Wawrzyńca Cynków 1631 r.
  Muzeum Częstochowskie Częstochowa, plac Biegańskiego
50°48′40,7″N 19°06′47,4″E/50,811306 19,113167
otwarte w 1967 r. ekspozycja kultury ludowej regionu częstochowskiego w muzeum
  kościół Świętej Trójcy Koszęcin 1724 r. Oprócz zabytkowego kościoła, oglądać można ekspozycję etnograficzną w Ośrodku Kultury i Edukacji Regionalnej.
  kościół św. Szymona i św. Judy Tadeusza Mokra 1708 r.
ruchoma szopka Jana Wewióra Olsztyn, ul. Kuhna 1 ruchoma szopka Jana Wewióra w drewnianej chałupie z końca XIX w.
  kościół św. Mikołaja Truskolasy 1737 r. oprócz kościoła we wsi kilkanaście drewnianych budynków mieszkalnych i gospodarskich
  kościół cmentarny św. Walentego Woźniki 1696 r.
  młyn wodny Kołaczew Złoty Potok przełom XIX/XX w. dawny młyn wodny „Kołaczew” na Wiercicy
  kościół św. Idziego Zrębice 1789 r.

Pętla gliwicka (159 km)

edytuj
Zdjęcie Obiekt Lokalizacja Czas powstania obiektu Uwagi
  kościół cmentarny Wszystkich Świętych Bojszów 1506 r. (d) zakrystia 1509 r. (d), wieża 1545 r. (d), wymiana więźby dachowej 1787 r. (d)
  kościół św. Jerzego GliwiceOstropa, ul. Piekarska
50°17′03,7″N 18°35′49,4″E/50,284361 18,597056
1665 r. (d) murowane prezbiterium 1665 r. (d), dębowo-jodłowa wieża z 1544 r. (d), remontowana 1971 r. (d) i 2009 r.
  kościół Wniebowzięcia NMP Gliwice, ul. Kozielska 29
50°18′00,8″N 18°38′58,3″E/50,300222 18,649528
1493 r. przeniesiony w 1925 r. z Zębowic koło Olesna na Cmentarz Centralny w Gliwicach, od 1992 r. w konserwacji, w 2000 ustawiony na Cmentarzu Starokozielskim w Gliwicach, od 2004 r. parafialny.
  neorenesansowa willa Oscara Caro Gliwice, ul. Dolnych Wałów 8a
50°17′43,5″N 18°40′03,1″E/50,295417 18,667528
1882-85 r. ekspozycja etnograficzna i kultury ludowej regionu gliwickiego w muzeum mającym siedzibę w willi
  kościół św. Michała Archanioła Księży Las 1497-98 (d)
  kościół św. Mikołaja Mikołów – Borowa Wieś, ul. Gliwicka ok. 1640 r. przeniesiony w latach 1937-1939 z Przyszowic
  kościół św. ap. Piotra i Pawła Mikołów – Paniowy 1757 r.
  drewniana dzwonnica przy kościele św. Marcina Paczyna 1679 r.
  kościół św. Jana Chrzciciela Poniszowice 1498 r. (d) wolno stojąca dzwonnica 1570 r. (d), kaplica św. Józefa 1691-92 (d), wieżyczka na sygnaturkę i remont kościoła 1775 r. (d)
  spichlerz plebański Przyszowice 1829 r.
  kościół Świętej Trójcy Rachowice 1668 r. murowane gotyckie prezbiterium z XV w.
  kościół św. Michała Archanioła Rudziniec 1657 r.
  kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej Sierakowice 1675 r. W pobliżu kościoła znajduje się kapliczka św. Jana Nepomucena przy drodze do Rachowic.
  kościół św. Bartłomieja Smolnica 1777 r. (d) pierwotnie wolno stojąca wieża 1572 r. (d)
  kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Szałszy Szałsza 1554 r. (d) ściany prezbiterium, zakrystii i nawy z 1554 r. (d), zachowane w pełnej wysokości, wieża w dolnej partii oryginalna z elementami po r. 1571 (d), dachy kościoła i wieży zrekonstruowane po pożarze w 1968 r.
  kościół św. Jadwigi Zabrze, ul. Wolności 504
50°17′51,8″N 18°49′47,4″E/50,297722 18,829833
1929 r.
  kościół św. Wawrzyńca Zacharzowice 1570 r. (d) górna partia wieży 1675 r. (d)
  kościół św. Michała Archianioła Żernica 1661 r. (d) izbica pierwotnie wolno stojącej wieży 1518 r. (d)

Pętla pszczyńska (133 km)

edytuj
Zdjęcie Obiekt Lokalizacja Czas powstania obiektu Uwagi
  kościół św. Wawrzyńca Bielowicko
49°49′11,6″N 18°51′23,2″E/49,819889 18,856444
1541 r. (d) kolebka w prezbiterium 1773 r. (d)
  kościół św. Marcina Ćwiklice 1466 r. Kościół gruntowanie przebudowywany w XVIII, XIX i XX w.
  kościół św. Barbary Góra 2. połowa XVI w.
  kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela Grzawa XVI w.
  kościół Podwyższenia Krzyża Świętego Kaczyce 1620 r. przeniesiony w latach 1971-1972 z Ruptawy
  kościół św. Michała Archanioła Kończyce Wielkie 1777 r. starsza wieża z 1751 r.
  kościół św. Mikołaja Łąka 1660 r. kościół z wolno stojącą wieżą
  kościół św. Klemensa Papieża Miedźna XVII w.
  kościół św. Katarzyny Pielgrzymowice 1680 r.
  skansen „Zagroda Wsi Pszczyńskiej Pszczyna, ul. Parkowa
49°58′43,2″N 18°57′01,6″E/49,978667 18,950444
otwarty w 1975 r. Skansen utworzony w 1975 r. w Parku Kolejowym, prezentujący wśród 16 obiektów m.in. chałupę z Grzawy, ośmioboczną stodołę z Kryr, szopę z Frydka, młyn wodny z Bojszów (obecnie karczma), spichlerz z Rudołtowic i kuźnię z Goczałkowic.
  kościół Podwyższenia Krzyża Świętego Stara Wieś 1522 r. We wsi oprócz kościoła: kilka drewnianych domów z XIX w. z ozdobnymi szczytami; stara szkoła z 1787 r. – obecnie Izba Regionalna.
  kościół pw. św. Jakuba Starszego Apostoła Wisła Mała 1775–82
  kościół św. Rocha Zamarski 1731 r.

Pętla rybnicka (126 km)

edytuj
Zdjęcie Obiekt Lokalizacja Czas powstania obiektu Uwagi
  kościół św. Marii Magdaleny Bełk 1753 r.
  kościół św. Anny Gołkowice 1874 r.
  kościół Bożego Ciała Jankowice Rybnickie 1675 r.
  kościół świętych Barbary i Józefa Jastrzębie-Zdrój, ul. ks. biskupa Bednorza 1. połowa XVII w. przeniesiony w 1974 r. z Wodzisławia Śl.Jedłownika
  kościół Wszystkich Świętych Łaziska 1467 r. (d) wieża: dolna część 1507 r. (d), izbica i hełm XVIII w. Jeden z najstarszych kościołów drewnianych w Polsce zachowanych do naszych czasów. Nazywany perłą sakralną ziemi wodzisławskiej.
  kościół Trójcy Przenajświętszej Palowice 1595 r. przeniesiony w 1981 r. z Leszczyn
  kościół św. Wawrzyńca RybnikLigocka Kuźnia, ul. Wolna 1717 r. przeniesiony w 1975 r. z pobliskich Boguszowic
  kościół św. Katarzyny i Matki Bożej Różańcowej RybnikWielopole, ul. Górna 1534 r. przeniesiony w 1976 r. z Gierałtowic
  kościół św. Mikołaja Wilcza 1755 r.

Pozostałe miejscowości i zabytki

edytuj
Zdjęcie Obiekt Lokalizacja Czas powstania obiektu Uwagi
  kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca Bobrowniki 1857/1889 r. (d) prezbiterium i zakrystia zbudowane 1857 r. (d) częściowo w oparciu o materiał rozbiórkowy z 1523 r. (d), nawa i dwie wieże wzniesione 1889 r. (d). Napis z datą „1669” na belce podciągu namalowany w 1953 r.
  Kaplica Różańcowa Buków 1770 r.
  kościół ewangelicki BytomBobrek 1932 r. po podpaleniu kościół został rozebrany i przeniesiony do skansenu w Chorzowie
(zniszczony) spichlerz dworski Czernica XVIII w. konstrukcja zrębowa i sumikowo-łątkowa, kryty gontem
  dzwonnica wiejska Czernichów XIX w.
  kościół św. Andrzeja Apostoła Gilowice 1547 r. przeniesiony z Rychwałdu w 1757 r., wieża z 1641 r.
  kaplica pw. Serca Pana Jezusa Rychwałd 1797 r. (d) wzniesiona z materiału rozbiórkowego ze starego kościoła w Gilowicach, drewno ścian z 1507 r. (d), drewno więźby dachowej z 1508 r. (d), drewno wieżyczki na sygnaturkę z 1796 r. (d)
  kościół parafialny pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny Juszczyna 1924-27
  kaplica św. Jana Nepomucena Lubomia ok. 1700 r.
  kościół św. Jerzego i Wniebowzięcia NMP Miasteczko Śląskie 1666 r.
  kościół filialny pw. Matki Boskiej Fatimskiej Pawełki 1928 r.
  kościół odpustowy św. Krzyża Pietrowice Wielkie 1667 r.
  kościół parafialny pw. św. Idziego Podlesie początek XVIII w.
  kościół pomocniczy pw. św. Józefa Robotnika Popów 1858 r.
  Austeria Sławków 1701 r.
  kościół parafialny pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny Soblówka 1939 r.
  kościół ewangelicko-augsburski ZabrzeMikulczyce, ul. Brygadzistów
50°20′30,9″N 18°46′40,5″E/50,341917 18,777917
1937 r.
  leśniczówka habsburskiego zarządu lasów Złatna 1876 r. proj. Karol Pietschka

(d) – zabytek datowany na podstawie badań dendrochronologicznych

Przypisy

edytuj
  1. Długość szlaku i liczba obiektów określone na podstawie oficjalnej strony szlaku – sad.slaskie.travel.

Bibliografia

edytuj
  • Grażyna Ruszczyk: Architektura drewniana w Polsce. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-623-9.
  • Aleksander Konieczny: Sprawozdanie z badań dendrochronologicznych zabytkowych kościołów w województwie śląskim przeprowadzonych w 2008 roku. W: Wiadomości konserwatorskie województwa śląskiego. T. 1: Odkrycia. Badania. Konserwacje. Katowice: Śląski WKZ, 2009, s. 95-126. ISBN 978-83-85871-57-6.
  • Aleksander Konieczny: Badania dendrochronologiczne zabytkowych kościołów drewnianych w województwie śląskim w 2009 roku. W: Wiadomości konserwatorskie województwa śląskiego. T. 2: Zamki. Pałace. Katowice: Śląski WKZ, 2010, s. 185-202. ISBN 978-83-85871-59-0.
  • Grażyna Ruszczyk: Kościoły na Śląsku z XV i początku XVI wieku (Bojszów, Gliwice, Księży Las, Łaziska, Łącza, Poniszowice). Aleksander Konieczny: Badania dendrochronologiczne. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2012, seria: Inwentarz drewnianej architektury sakralnej w Polsce; z. 2a. ISBN 978-83-89101-24-2.

Linki zewnętrzne

edytuj