Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2023-06

2023-06-01

Procesy zwierząt – przyjęta w historiografii formuła opisująca postępowania karne i inne czynności prawne, których podmiotami – najczęściej stronami w charakterze oskarżonego – były zwierzęta. Zjawisko miało miejsce przede wszystkim na ziemiach europejskich, a okres jego wzmożonego występowania szacuje się na wieki XVI-XVIII. Wśród historyków przyjął się ich podział, pod kątem jurysdykcji, na procesy kościelne i świeckie; niejako do osobnych grup procesów zalicza się również procesy o sodomię i czary. Procesy, poświadczone co najmniej kilkoma setkami wzmianek źródłowych, już w epoce ich przeprowadzania budziły kontrowersje, a następnie od końca XIX wieku stanowiły przedmiot badań historyków kultury i prawa. Wśród licznych postulowanych przyczyn występowania tego fenomenu społecznego wymieniano między innymi specyficzne pojmowanie odpowiedzialności prawnej, religijne rozumienie praw rządzących światem czy też względy ludyczne. Czytaj więcej…

2023-06-02

Adam, Who Is He? – książka autorstwa Marka E. Petersena opublikowana po raz pierwszy w 1976 roku. Zawiera zwięzły opis roli biblijnego Adama w wierzeniach świętych w dniach ostatnich. Znana głównie z wypowiedzi na temat teorii Adama-Boga, w praktyce przedstawia oficjalne stanowisko Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich w tej kwestii. Pogląd ten stanowi budzący znaczne kontrowersje i wywołujący nieporozumienia aspekt historycznego rozwoju mormonizmu. Książka, zabierając głos w dyskusji na ten temat, odwołuje się do pism takich przedstawicieli najwyższych władz kościelnych. Powiela przy tym niektóre zawarte w ich wypowiedziach niejasności, nieporozumienia czy wręcz błędy. Książka jest krytykowana, jednak cieszy się popularnością i doczekała się sześciu wydań. Była jedną z kilku książek napisanych przez Petersena, których tematyka dotyczyła proroków Starego Testamentu bądź też tych pojawiających się na kartach Księgi Mormona. Czytaj więcej…

2023-06-03

SS Narwik – polski drobnicowiec o napędzie parowym zbudowany w 1942 roku na zamówienie rządu brytyjskiego, jako jeden ze statków wojennego typu Empire B. W tym samym roku sprzedany rządowi RP na uchodźstwie dla Polskiej Marynarki Handlowej, wraz z czterema innymi statkami tego typu. W służbie polskiej nazwa statku została zmieniona na „Narwik” dla upamiętnienia polskiego wkładu w bitwę o Narwik. Przekazane statki stały się własnością GAL-u (Gdynia-Ameryka Linie Żeglugowe SA), ale dysponowała nimi brytyjska administracja transportu wojennego. Podczas wojny „Narwik” odznaczył się akcją ratunkową rozbitków ze statku „Orcades” w 1942 roku. Po wojnie od 1946 roku pływał z Polski, cały czas pod polską banderą, eksploatowany do 1972 roku. Czytaj więcej…

2023-06-04

Włosopuklerznik wrzaskliwy – gatunek ssaka z rodziny Chlamyphoridae w rzędzie pancernikowców. Najmniejszy z podrodziny Euphractinae. Występuje w Ameryce Południowej do wysokości 4500 m. Żywi się głównie stawonogami, rzadziej drobnymi kręgowcami i pokarmem roślinnym. Większą część dobry kryje się w norze. Raz do roku samica rodzi 1-2 młode. Zaniepokojony wydobywa z siebie krzyk przypominający płacz ludzkiego dziecka. Ciało włosopuklerznika wrzaskliwego pokrywa pancerz. Karapaks okrywający tułów składa się z trzech części: tarczy łopatkowej na przodzie, tarczy miednicznej z tyłu i sześciu-ośmiu luźniejszych, ruchomych pierścieni pomiędzy nimi. Ciało wspierają dobrze zbudowane kończyny, krótkie, zakończone spłaszczonymi pazurami. Przednia łapa kończy się czterema pazurami, z których drugi przewyższa długością pozostałe. IUCN klasyfikuje włosopuklerznika wrzaskliwego jako gatunek najmniejszej troski. Czytaj więcej…

2023-06-05

El Ilocano – filipiński dwutygodnik. Stworzony i finansowany przez Isabelo de los Reyesa. Publikował teksty o wydźwięku antyklerykalnym i niepodległościowym. Zamieszczano w nim treści o charakterze popularnonaukowym oraz skupiające się na tematyce regionalnej. Mimo że de los Reyes nigdy nie należał do Katipunanu, tajnej organizacji rewolucyjnej stawiającej sobie za cel wyzwolenie Filipin spod panowania hiszpańskiego, jego dwutygodnik głosił w zasadzie hasła zbieżne z ideologią grupy. Występował dodatkowo przeciwko uprzywilejowanej pozycji duchowieństwa katolickiego. El Ilocano ukazywało się między 1889 a 1896 rokiem i było czasopismem dwujęzycznym, drukowanym po hiszpańsku oraz ilokańsku. Zapisał się w filipińskiej historii jako pierwsza gazeta kierowana w całości przez Filipińczyka. Uznaje się go za pierwsze ilokańskie czasopismo. Kres działalności El Ilocano położyła rewolucja filipińska. Czytaj więcej…

2023-06-06

Niszczyciele typu Holland – typ holenderskich niszczycieli o uzbrojeniu artyleryjskim z okresu zimnej wojny, zbudowanych w latach 50. XX wieku w liczbie czterech jednostek. Służyły w marynarce holenderskiej (Koninklijke Marine) w latach 1954–1979, a jeden z nich służył następnie do 1986 roku w marynarce Peru. Niszczyciele te były przede wszystkim przeznaczone do osłony grup okrętów i konwojów przeciw atakom okrętów podwodnych oraz lotnictwa. Wyporność pełna okrętów wynosiła 2765 ton, a długość 113,1 m. Napędzały je turbiny parowe, pozwalające na osiąganie prędkości 32 węzłów. Główne uzbrojenie stanowiły cztery kierowane radarem automatyczne działa uniwersalne kalibru 120 mm w dwóch wieżach, a do zwalczania okrętów podwodnych służyły wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych kalibru 375 mm. Czytaj więcej…

2023-06-07

Rewers – polska czarna komedia filmowa z 2009 roku w reżyserii Borysa Lankosza na podstawie scenariusza Andrzeja Barta. Akcja filmu toczy się na początku lat 50. XX wieku, w szczytowym okresie PRL-owskiego stalinizmu. Jego główne bohaterki – Sabina Jankowska, jej matka Irena oraz babka – próbują stawić czoła wkradającemu się coraz bardziej w ich życie funkcjonariuszowi Urzędu Bezpieczeństwa, Bronisławowi Falskiemu. W rolach głównych wystąpili: Agata Buzek, Krystyna Janda, Anna Polony oraz Marcin Dorociński. Rewers był wielokrotnie nagradzany na polskich festiwalach filmowych, zbierając między innymi Złote Lwy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych oraz Orła za najlepszy film; na obu festiwalach z uznaniem spotkały się również między innymi muzyka Włodzimierza Pawlika oraz aktorstwo Agaty Buzek. Film otrzymał też nagrodę FIPRESCI na Warszawskim Festiwalu Filmowym. Czytaj więcej…

2023-06-08

Procesy zwierząt – przyjęta w historiografii formuła opisująca postępowania karne i inne czynności prawne, których podmiotami – najczęściej stronami w charakterze oskarżonego – były zwierzęta. Zjawisko miało miejsce przede wszystkim na ziemiach europejskich, a okres jego wzmożonego występowania szacuje się na wieki XVI-XVIII. Wśród historyków przyjął się ich podział, pod kątem jurysdykcji, na procesy kościelne i świeckie; niejako do osobnych grup procesów zalicza się również procesy o sodomię i czary. Procesy, poświadczone co najmniej kilkoma setkami wzmianek źródłowych, już w epoce ich przeprowadzania budziły kontrowersje, a następnie od końca XIX wieku stanowiły przedmiot badań historyków kultury i prawa. Wśród licznych postulowanych przyczyn występowania tego fenomenu społecznego wymieniano między innymi specyficzne pojmowanie odpowiedzialności prawnej, religijne rozumienie praw rządzących światem czy też względy ludyczne. Czytaj więcej…

2023-06-09

Adam, Who Is He? – książka autorstwa Marka E. Petersena opublikowana po raz pierwszy w 1976 roku. Zawiera zwięzły opis roli biblijnego Adama w wierzeniach świętych w dniach ostatnich. Znana głównie z wypowiedzi na temat teorii Adama-Boga, w praktyce przedstawia oficjalne stanowisko Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich w tej kwestii. Pogląd ten stanowi budzący znaczne kontrowersje i wywołujący nieporozumienia aspekt historycznego rozwoju mormonizmu. Książka, zabierając głos w dyskusji na ten temat, odwołuje się do pism takich przedstawicieli najwyższych władz kościelnych. Powiela przy tym niektóre zawarte w ich wypowiedziach niejasności, nieporozumienia czy wręcz błędy. Książka jest krytykowana, jednak cieszy się popularnością i doczekała się sześciu wydań. Była jedną z kilku książek napisanych przez Petersena, których tematyka dotyczyła proroków Starego Testamentu bądź też tych pojawiających się na kartach Księgi Mormona. Czytaj więcej…

2023-06-10

SS Narwik – polski drobnicowiec o napędzie parowym zbudowany w 1942 roku na zamówienie rządu brytyjskiego, jako jeden ze statków wojennego typu Empire B. W tym samym roku sprzedany rządowi RP na uchodźstwie dla Polskiej Marynarki Handlowej, wraz z czterema innymi statkami tego typu. W służbie polskiej nazwa statku została zmieniona na „Narwik” dla upamiętnienia polskiego wkładu w bitwę o Narwik. Przekazane statki stały się własnością GAL-u (Gdynia-Ameryka Linie Żeglugowe SA), ale dysponowała nimi brytyjska administracja transportu wojennego. Podczas wojny „Narwik” odznaczył się akcją ratunkową rozbitków ze statku „Orcades” w 1942 roku. Po wojnie od 1946 roku pływał z Polski, cały czas pod polską banderą, eksploatowany do 1972 roku. Czytaj więcej…

2023-06-11

Włosopuklerznik wrzaskliwy – gatunek ssaka z rodziny Chlamyphoridae w rzędzie pancernikowców. Najmniejszy z podrodziny Euphractinae. Występuje w Ameryce Południowej do wysokości 4500 m. Żywi się głównie stawonogami, rzadziej drobnymi kręgowcami i pokarmem roślinnym. Większą część doby kryje się w norze. Raz do roku samica rodzi 1–2 młode. Zaniepokojony wydobywa z siebie krzyk przypominający płacz ludzkiego dziecka. Ciało włosopuklerznika wrzaskliwego pokrywa pancerz. Karapaks okrywający tułów składa się z trzech części: tarczy łopatkowej na przodzie, tarczy miednicznej z tyłu i sześciu-ośmiu luźniejszych, ruchomych pierścieni pomiędzy nimi. Ciało wspierają dobrze zbudowane kończyny, krótkie, zakończone spłaszczonymi pazurami. Przednia łapa kończy się czterema pazurami, z których drugi przewyższa długością pozostałe. IUCN klasyfikuje włosopuklerznika wrzaskliwego jako gatunek najmniejszej troski. Czytaj więcej…

2023-06-12

Podkasaniec zwyczajny – gatunek małego drapieżnego nietoperza z rodziny podkasańcowatych, wyodrębnionej z mroczkowatych. Gatunek zamieszkuje Europę, w szczególności południową oraz Afrykę Północną. W starszych ujęciach systematycznych zaliczano do niego też podgatunki żyjące również w Afryce na południe od Sahary, w Azji, Australii i Oceanii. Notowany jest również w Polsce jako 27. stwierdzony gatunek nietoperza w kraju. Jego pokarmem są głównie owady takie jak ćmy. Samica osiąga dojrzałość płciową w wieku jednego roku, a w wieku dwóch lat rodzi jedno młode; noworodki są nagie i ślepe. Usamodzielniają się w wieku 60 dni. Okresowo odnotowywane są drastyczne spadki liczebności tego nietoperza, co łączone jest z warunkami pogodowymi oraz ingerencją człowieka. W niektórych miejscach gatunek wymarł, w 2019 roku zasugerowano, że trend populacji Europy i Turcji wydaje się generalnie stabilny. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN został zaliczony do kategorii VU. Czytaj więcej…

2023-06-13

DeSoto Firedome – samochód osobowy klasy wyższej produkowany pod amerykańską marką DeSoto w latach 1952–1959, w ramach czterech generacji. Początkowo, od 1952 roku stanowił zwieńczenie gamy modeli osobowych firmy, następnie od 1955 roku modelowego został zdegradowany do roli jej tańszego modelu. Napędzały go wyłącznie silniki benzynowe w układzie V8. Firedome stał się po wprowadzeniu najdroższym modelem marki. Sama marka DeSoto była marką produkującą samochody pełnowymiarowe z wyższego średniego segmentu cenowego. Mimo późnego wprowadzenia na rynek, modele z silnikiem V8 okazały się popularne i ich sprzedaż sięgnęła prawie połowy produkcji DeSoto. 1958 rok przyniósł pierwszą powojenną recesję i spadki sprzedaży, zwłaszcza w obliczu problemów z jakością samochodów marki. Rok później zapadła decyzja o zaprzestaniu produkcji modelu Firedome. Samochód doczekał się czterech generacji i łącznie wyprodukowano 425 761 jego egzemplarzy. Czytaj więcej…

2023-06-14

Amiot 143 – francuski średni samolot bombowy i rozpoznawczy z lat 30. XX wieku, skonstruowany w wytwórni SECM. Dwusilnikowy średniopłat ze stałym podwoziem, konstrukcji metalowej. Był jednym z podstawowych francuskich bombowców w chwili wybuchu II wojny światowej, lecz był już wówczas przestarzały, wymieniany na nowsze konstrukcje. Samolot mógł przenosić bomby o łącznej masie do 1600 kg w kadłubowej komorze bombowej i pod skrzydłami. Od bogatego przeszklenia gondoli kadłuba, z dużymi prostokątnymi oknami, popularnie znany był jako „autobus Amiota”. Samolot był używany bojowo podczas kampanii francuskiej w 1940 roku, a później do celów transportowych. Należał do samolotów rodziny Amiot 140, z której jako jedyny był produkowany seryjnie. Zbudowano 138 egzemplarzy seryjnych. Czytaj więcej…

2023-06-15

Mury miejskie w Tarnowie – ciąg murów miejskich wraz z budowlami o charakterze obronnym – basztami, bastejami oraz bramami, otaczający niegdyś obszar Tarnowa – obecnie część Starówki. Zespół tarnowskich obwarowań powstał prawdopodobnie w XIV wieku, a następnie był wielokrotnie modernizowany oraz rozbudowywany. W wyniku kryzysu, który miał miejsce w mieście w XVIII wieku, przestarzałe już fortyfikacje zaczęły popadać w ruinę, co było przyczynkiem do ich likwidacji, rozpoczętej około 1790 roku i zakończonej na początku XIX wieku. Do dzisiejszych czasów zachowały się krótkie odcinki dawnych fortyfikacji. Wzdłuż zachowanych elementów umocnień w 2011 roku wytyczono miejski szlak turystyczny „Średniowieczne mury Tarnowa”. W kwietniu 2015 roku zespół tarnowskich fortyfikacji miejskich został wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem A-1413. Czytaj więcej…

2023-06-16

ORP S-3 – polski ścigacz artyleryjski z okresu z okresu II wojny światowej, jeden z dwóch okrętów typu British Power Boat 63′ wydzierżawionych od Wielkiej Brytanii przez Marynarkę Wojenną w 1940 roku. W literaturze znany też pod nieoficjalną nazwą „Wyżeł”. Uczestniczył w licznych patrolach i kilku potyczkach z niemieckimi lekkimi siłami morskimi w rejonie kanału La Manche od sierpnia 1940 roku. Z uwagi na zużycie, S-3 został wycofany z polskiej służby w maju 1943 roku, a następnie zwrócony Brytyjczykom. Po wojnie przebudowany na jacht motorowy, który istniał jeszcze w 2014 roku. S-3 w literaturze ma obiegową opinię „pechowego” okrętu z uwagi na liczne uszkodzenia – niemniej, biorąc pod uwagę, że pomimo intensywnego wykorzystywania nie został zatopiony, ani nie są znane straty w jego załodze, opinia taka wydaje się krzywdząca. Czytaj więcej…

2023-06-17

Stanisław Różewicz (ur. 16 sierpnia 1924 w Radomsku, zm. 9 listopada 2008 w Warszawie) – polski reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, pedagog, brat poetów Janusza i Tadeusza Różewiczów, komandor Orderu Odrodzenia Polski, przedstawiciel polskiej szkoły filmowej. Karierę w kinematografii zaczynał jako asystent reżysera przy produkcji filmów Jerzego Zarzyckiego oraz Jana Rybkowskiego. Uznanie zdobył za sprawą filmów o tematyce wojennej, realizowanych w kluczu realistycznym oraz pozbawionych heroicznej narracji, między innymi Wolnego miasta, Świadectwa urodzenia, Westerplatte oraz Opadły liście z drzew. Laureat takich nagród jak Złote Lwy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za Pasję oraz Kobietę w kapeluszu i Srebrna Muszla na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Sebastián za Drzwi w murze. W 2008 roku uhonorowany Platynowymi Lwami za całokształt twórczości. Czytaj więcej…

2023-06-18

Ulica Dyrekcyjna we Wrocławiu – ulica we Wrocławiu na osiedlu Huby, w dawnej dzielnicy Krzyki, ma długość 859 m, biegnie od Ślężnej i Glinianej, przechodzi w ulicę generała Kazimierza Pułaskiego na skrzyżowaniu z ulicami: Suchą oraz Hubską. Położona jest na południe od dworca kolejowego Wrocław Główny. Historyczny układ urbanistyczny obszaru, przez który przebiega ulica, podlega ochronie i wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków, podobnie jak położone przy ulicy oraz w bezpośrednim jej sąsiedztwie zachowane budynki i inne obiekty, w tym wpisana do rejestru zabytków siedziba Dyrekcji Kolei Królewskich, obecnie biurowiec PKP S.A. Cała ulica uznawana jest za przestrzeń o charakterze ogólnomiejskim. Czytaj więcej…

2023-06-19

Podkasaniec zwyczajny – gatunek małego drapieżnego nietoperza z rodziny podkasańcowatych, wyodrębnionej z mroczkowatych. Gatunek zamieszkuje Europę, w szczególności południową oraz Afrykę Północną. W starszych ujęciach systematycznych zaliczano do niego też podgatunki żyjące również w Afryce na południe od Sahary, w Azji, Australii i Oceanii. Notowany jest również w Polsce jako 27. stwierdzony gatunek nietoperza w kraju. Jego pokarmem są głównie owady takie jak ćmy. Samica osiąga dojrzałość płciową w wieku jednego roku, a w wieku dwóch lat rodzi jedno młode; noworodki są nagie i ślepe. Usamodzielniają się w wieku 60 dni. Okresowo odnotowywane są drastyczne spadki liczebności tego nietoperza, co łączone jest z warunkami pogodowymi oraz ingerencją człowieka. W niektórych miejscach gatunek wymarł, w 2019 roku zasugerowano, że trend populacji Europy i Turcji wydaje się generalnie stabilny. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN został zaliczony do kategorii VU. Czytaj więcej…

2023-06-20

DeSoto Firedome – samochód osobowy klasy wyższej produkowany pod amerykańską marką DeSoto w latach 1952–1959, w ramach czterech generacji. Początkowo, od 1952 roku stanowił zwieńczenie gamy modeli osobowych firmy, następnie od 1955 roku modelowego został zdegradowany do roli jej tańszego modelu. Napędzały go wyłącznie silniki benzynowe w układzie V8. Firedome stał się po wprowadzeniu najdroższym modelem marki. Sama marka DeSoto była marką produkującą samochody pełnowymiarowe z wyższego średniego segmentu cenowego. Mimo późnego wprowadzenia na rynek, modele z silnikiem V8 okazały się popularne i ich sprzedaż sięgnęła prawie połowy produkcji DeSoto. 1958 rok przyniósł pierwszą powojenną recesję i spadki sprzedaży, zwłaszcza w obliczu problemów z jakością samochodów marki. Rok później zapadła decyzja o zaprzestaniu produkcji modelu Firedome. Samochód doczekał się czterech generacji i łącznie wyprodukowano 425 761 jego egzemplarzy. Czytaj więcej…

2023-06-21

Amiot 143 – francuski średni samolot bombowy i rozpoznawczy z lat 30. XX wieku, skonstruowany w wytwórni SECM. Dwusilnikowy średniopłat ze stałym podwoziem, konstrukcji metalowej. Był jednym z podstawowych francuskich bombowców w chwili wybuchu II wojny światowej, lecz był już wówczas przestarzały, wymieniany na nowsze konstrukcje. Samolot mógł przenosić bomby o łącznej masie do 1600 kg w kadłubowej komorze bombowej i pod skrzydłami. Od bogatego przeszklenia gondoli kadłuba, z dużymi prostokątnymi oknami, popularnie znany był jako „autobus Amiota”. Samolot był używany bojowo podczas kampanii francuskiej w 1940 roku, a później do celów transportowych. Należał do samolotów rodziny Amiot 140, z której jako jedyny był produkowany seryjnie. Zbudowano 138 egzemplarzy seryjnych. Czytaj więcej…

2023-06-22

Mury miejskie w Tarnowie – ciąg murów miejskich wraz z budowlami o charakterze obronnym – basztami, bastejami oraz bramami, otaczający niegdyś obszar Tarnowa – obecnie część Starówki. Zespół tarnowskich obwarowań powstał prawdopodobnie w XIV wieku, a następnie był wielokrotnie modernizowany oraz rozbudowywany. W wyniku kryzysu, który miał miejsce w mieście w XVIII wieku, przestarzałe już fortyfikacje zaczęły popadać w ruinę, co było przyczynkiem do ich likwidacji, rozpoczętej około 1790 roku i zakończonej na początku XIX wieku. Do dzisiejszych czasów zachowały się krótkie odcinki dawnych fortyfikacji. Wzdłuż zachowanych elementów umocnień w 2011 roku wytyczono miejski szlak turystyczny „Średniowieczne mury Tarnowa”. W kwietniu 2015 roku zespół tarnowskich fortyfikacji miejskich został wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem A-1413. Czytaj więcej…

2023-06-23

ORP S-3 – polski ścigacz artyleryjski z okresu z okresu II wojny światowej, jeden z dwóch okrętów typu British Power Boat 63′ wydzierżawionych od Wielkiej Brytanii przez Marynarkę Wojenną w 1940 roku. W literaturze znany też pod nieoficjalną nazwą „Wyżeł”. Uczestniczył w licznych patrolach i kilku potyczkach z niemieckimi lekkimi siłami morskimi w rejonie kanału La Manche od sierpnia 1940 roku. Z uwagi na zużycie, S-3 został wycofany z polskiej służby w maju 1943 roku, a następnie zwrócony Brytyjczykom. Po wojnie przebudowany na jacht motorowy, który istniał jeszcze w 2014 roku. S-3 w literaturze ma obiegową opinię „pechowego” okrętu z uwagi na liczne uszkodzenia – niemniej, biorąc pod uwagę, że pomimo intensywnego wykorzystywania nie został zatopiony, ani nie są znane straty w jego załodze, opinia taka wydaje się krzywdząca. Czytaj więcej…

2023-06-24

Stanisław Różewicz (ur. 16 sierpnia 1924 w Radomsku, zm. 9 listopada 2008 w Warszawie) – polski reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, pedagog, brat poetów Janusza i Tadeusza Różewiczów, komandor Orderu Odrodzenia Polski, przedstawiciel polskiej szkoły filmowej. Karierę w kinematografii zaczynał jako asystent reżysera przy produkcji filmów Jerzego Zarzyckiego oraz Jana Rybkowskiego. Uznanie zdobył za sprawą filmów o tematyce wojennej, realizowanych w kluczu realistycznym oraz pozbawionych heroicznej narracji, między innymi Wolnego miasta, Świadectwa urodzenia, Westerplatte oraz Opadły liście z drzew. Laureat takich nagród jak Złote Lwy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za Pasję oraz Kobietę w kapeluszu i Srebrna Muszla na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Sebastián za Drzwi w murze. W 2008 roku uhonorowany Platynowymi Lwami za całokształt twórczości. Czytaj więcej…

2023-06-25

Ulica Dyrekcyjna we Wrocławiu – ulica we Wrocławiu na osiedlu Huby, w dawnej dzielnicy Krzyki, ma długość 859 m, biegnie od Ślężnej i Glinianej, przechodzi w ulicę generała Kazimierza Pułaskiego na skrzyżowaniu z ulicami: Suchą oraz Hubską. Położona jest na południe od dworca kolejowego Wrocław Główny. Historyczny układ urbanistyczny obszaru, przez który przebiega ulica, podlega ochronie i wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków, podobnie jak położone przy ulicy oraz w bezpośrednim jej sąsiedztwie zachowane budynki i inne obiekty, w tym wpisana do rejestru zabytków siedziba Dyrekcji Kolei Królewskich, obecnie biurowiec PKP S.A. Cała ulica uznawana jest za przestrzeń o charakterze ogólnomiejskim. Czytaj więcej…

2023-06-26

Antionum – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich neficki wojskowy żyjący w IV wieku n.e. Jeden z dowódców w bitwie na wzgórzu Kumorah z 385 roku. Przez komentatorów uznawany za generała, we wspomnianym starciu dowodził dziesięcioma tysiącami ludźmi. Poległ w niej wraz ze wszystkimi swymi podkomendnymi. Wzmiankowany pośrednio również w oszacowaniach liczby ofiar śmiertelnych tejże bitwy. Jest obiektem spekulacji mormońskich teologów. Przewija się w publikacjach krytycznych wobec mormonizmu, wykorzystywany bywa też przez apologetów tej tradycji religijnej. Imię Antionum pojawia się jednocześnie w psychologicznych analizach Josepha Smitha, pierwszego mormońskiego przywódcy, występuje też wśród wyznających mormonizm Maorysów. Czytaj więcej…

2023-06-27

Tadeusz Walicki (ur. 17 października 1863 w Podgrabowie; zm. 12 czerwca 1919 w Krześlowie) – polski szlachcic, poseł do pierwszej Dumy Państwowej z guberni piotrkowskiej, członek Koła Polskiego. Angażował się w działalność organizacji rolniczych. Od 1900 działał w nowo powstałej Spółce Rolniczej Piotrkowskiej, a od 1902 zasiadał w jej zarządzie. Był także członkiem Towarzystwa Rolniczego Piotrkowskiego – pracował najpierw w Komisji Leśnej. Kao poseł podpisał oświadczenie 27 członków Dumy Państwowej Królestwa Polskiego o stosunkach z Cesarstwem Rosyjskim z dnia 23 kwietnia 1906 roku. Jego aktywność jako posła nie była jednak znacząca. Po zakończeniu kadencji kontynuował pracę w organizacjach ziemiańskich. Pod koniec życia, w okresie I wojny światowej, powołano go na stanowisko prezesa Klubu Polskiego w Piotrkowie. Czytaj więcej…

2023-06-28

Halina Zdebska-Biziewska (ur. 21 maja 1960 w Ryglicach, zm. 17 marca 2018 w Krakowie) – polska działaczka sportowa i olimpijska, doktor habilitowana nauk o kulturze fizycznej, w latach 2013–2018 przewodnicząca Klubu Fair Play Polskiego Komitetu Olimpijskiego. W szkole średniej rozpoczęła regularne treningi siatkówki w Koronie Kraków. Podczas studiów reprezentowała AZS-AWF Kraków, a po ich zakończeniu została trenerem grupy juniorów, nie zaprzestając uprawiania sportu. Po uzyskaniu stopnia doktora pracowała jako adiunkt w Katedrze Teorii i Metodyki Siatkówki AWF w Krakowie. Była ekspertem w Ośrodku Szkolenia Menedżerów Wyższej Szkoły Edukacja w Sporcie w Warszawie. Współpracowała z licznymi czasopismami, na łamach których w latach 1994–2005 opublikowała ponad dwieście autorskich tekstów. Przez lata związana także z Salezjańską Organizacją Sportową RP, do wydawnictw której pisała artykuły oraz recenzje. Czytaj więcej…

2023-06-29

SM UC-67 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 jednostek typu UC II. Zwodowany w sierpniu 1916 roku w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine w grudniu 1916 roku. Przebazowany na Morze Śródziemne został nominalnie wcielony w skład Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine pod nazwą U-91, pływając w składzie Flotylli Pola. W czasie służby operacyjnej okręt odbył 11 patroli bojowych, w wyniku których zatonęły 53 statki o łącznej pojemności 93 284 BRT i okręt o wyporności 834 tony, zaś trzy statki o łącznej pojemności 8249 BRT zostały uszkodzone. 16 stycznia 1919 roku SM UC-67 został poddany Brytyjczykom w wyniku podpisania rozejmu w Compiègne, a następnie złomowany w latach 1919–1920. Czytaj więcej…

2023-06-30

Traiano Provana (ur. ?, zm. przed 1567 lub w 1568 w Krakowie) – włoski szlachcic z Piemontu, sekretarz królewski Bony, Zygmunta I Starego oraz Zygmunta II Augusta. Przyjechał do Polski w latach 30., trafił na dwór królewski, gdzie pełnił obowiązki jednego z sekretarzy. W latach 50. odbywał misje dyplomatyczne na południu Włoch, jak i na obszarze państwa polsko-litewskiego. W 1557 roku, wraz z bratem Prosperem, uzyskał indygenat. Od Zygmunta Augusta otrzymał majątek ziemski, który stopniowo rozwijał. Rozbudował obiekty gospodarskie, wzniósł także nowy dwór oraz rozwijał hodowlę ryb i uprawę chmielu dla własnego browaru. Był kalwinem, aktywnym w środowisku reformacyjnym. W kwietniu 1559 roku kościół w Łętkowicach zamienił na zbór, sprowadzając tam jako ministra Francesca Capitellisa. Wydarzenie to stało się głośnym, zaniepokojenie nim wyrażał Stanisław Hozjusz. Oburzenie tolerowaniem tego postępku wyraził papież, za pośrednictwem wiceprotektora Polski kardynała Giacoma Putea. Czytaj więcej…