Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej

polska nagroda naukowa

Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, tzw. „polski Nobel[1] – polska nagroda naukowa przyznawana przez Radę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, ustanowiona w marcu 1992 roku. Otrzymują ją polscy uczeni za odkrycia i inne osiągnięcia stanowiące istotny wkład w życie duchowe i postęp cywilizacyjny Polski oraz zapewniające Polsce miejsce w nauce światowej.

W każdej edycji jest przyznawana w kilku dziedzinach z puli czterech. Początkowo – do roku 2010 włącznie – były to:

W 2011 roku Nagrody FNP zaczęto grupować inaczej, tylko jedną z kategorii zostawiając bez zmian; nowy podział to:

Nagroda przyznawana jest corocznie, choć w niektórych latach tylko w części dziedzin.

W 2007 roku nagrodę stanowiły:

  • 200 000 zł (równowartość około 75 000 dolarów amerykańskich);
  • statuetka zaprojektowana przez R. Kozłowskiego.

Laureaci

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Laureaci Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

Spis na podstawie strony FNP[2].

Nauki humanistyczne i społeczne

edytuj
rok laureat instytucje powód
1992 Marian Biskup Polska Akademia NaukInstytut Historii, Zakład Historii Pomorza praca zatytułowana Wojna pruska, czyli walka Polski z zakonem krzyżackim z lat 1519–1521
1993 nie przyznano
1994 Roman Aftanazy Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum jedenastotomowe dzieło pod łącznym tytułem Materiały do dziejów rezydencji
1995 Teresa Michałowska Polska Akademia NaukInstytut Badań Literackich fundamentalne dzieło historyczno-literackie pt. Średniowiecze (1995) ukazujące nowy obraz piśmiennictwa polskojęzycznego i łacińskiego w kulturze polskiej pierwszej połowy naszego tysiąclecia
1996 Jerzy Gadomski Uniwersytet JagiellońskiInstytut Historii Sztuki fundamentalne trzytomowe dzieło pt. Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski
1997 Andrzej Paczkowski Polska Akademia NaukInstytut Studiów Politycznych książka Pół wieku dziejów Polski 1939–1989
1998 Janusz Sondel Uniwersytet JagiellońskiWydział Prawa i Administracji Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków – dzieło pomnażające wiedzę o łacińskich źródłach kultury duchowej Polaków
1999 Mieczysław Tomaszewski Akademia Muzyczna w Krakowie dzieło Chopin. Człowiek, dzieło, rezonans, stanowiące nową, oryginalną syntezę wiedzy o tym kompozytorze
2000 Jan Strelau Uniwersytet WarszawskiWydział Psychologii stworzenie oryginalnej psychologicznej regulacyjnej teorii temperamentu, a szczególnie za dzieło Temperament. A Psychological Perspective (1998)
2001 Stefan Swieżawski Katolicki Uniwersytet Lubelski dzieło pt. Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, stanowiące doniosły wkład w badania nad przemianami europejskiej myśli filozoficznej antyku i średniowiecza
2002 Lech Leciejewicz Polska Akademia NaukInstytut Archeologii i Etnologii dzieło Nowa postać świata. Narodziny średniowiecznej cywilizacji europejskiej ukazujące nowatorski i oryginalny obraz cywilizacji europejskiej w jej wczesnośredniowiecznej fazie
Uniwersytet WrocławskiInstytut Historyczny
2003 Jerzy Szacki Uniwersytet Warszawski fundamentalne dzieło Historia myśli socjologicznej, stanowiące całościowy i oryginalny wykład dziejów pojmowania zjawisk życia społecznego
2004 Jadwiga Staniszkis Uniwersytet WarszawskiWydział Socjologii badania będące próbą teorii i interpretacji procesów transformacji współczesnej Polski i świata, przedstawione w książkach Postkomunizm (2001) oraz Władza globalizacji (2003)
2005 Karol Myśliwiec Polska Akademia NaukZakład Archeologii Śródziemnomorskiej odkrycie grobowca wezyra Merefnebefa w nekropoli w Sakkarze (Egipt) udokumentowane w monografii The Tomb of Merefnebef (2004)
2006 Piotr Sztompka Uniwersytet Jagielloński – Instytut Socjologii oryginalne opracowanie idei współczesnej socjologii, pozwalające zrozumieć wyznaczniki oraz dynamikę skomplikowanych zmian społeczeństw nowoczesnych, przedstawione m.in. w książkach Socjologia. Analiza społeczeństwa oraz Socjologia zmian społecznych
2007 Karol Modzelewski Uniwersytet WarszawskiWydział Historii badania nad historią powstawania tożsamości europejskiej, odkrywające znaczenie tradycji przedchrześcijańskiej i wielokulturowej dla współczesnego pojęcia Europy, przedstawione w dziele Barbarzyńska Europa
2008 Stanisław Mossakowski Polska Akademia NaukInstytut Sztuki wszechstronna, interdyscyplinarna monografia dotycząca kaplicy Zygmuntowskiej – czołowego zabytku sztuki polskiego i włoskiego renesansu
2009 Jerzy Strzelczyk Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuWydział Historyczny rozprawa Pióro w wątłych dłoniach, pokazująca wkład twórczości intelektualnej kobiet w rozwój cywilizacji europejskiej od starożytności do przełomu X/XI wieku
2010 Anna Wierzbicka Australijski Uniwersytet Narodowy (Australia) stworzenie teorii naturalnego metajęzyka semantycznego oraz odkrycie zbioru znaczeń elementarnych wspólnych dla wszystkich języków
2011 Tomasz Giaro Uniwersytet WarszawskiWydział Prawa i Administracji interdyscyplinarna analiza kategorii prawdy w doktrynach prawa od antyku do współczesności, otwierająca nowe perspektywy rozumienia prawa jako jednego z fundamentów cywilizacji europejskiej
2012 Ewa Wipszycka Uniwersytet Warszawski wszechstronna rekonstrukcja funkcjonowania wspólnot klasztornych w późnoantycznym Egipcie
2013 Jan Woleński Uniwersytet JagiellońskiWydział Filozoficzny wszechstronna analiza prac szkoły lwowsko-warszawskiej i wprowadzenie jej dokonań do międzynarodowego dyskursu współczesnej filozofii
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
2014 Lech Szczucki Polska Akademia NaukInstytut Filozofii i Socjologii wyjaśnienie związków kulturowych Europy Środkowej i Zachodniej w monumentalnej edycji korespondencji Andrzeja Dudycza, XVI-wiecznego myśliciela, reformatora religijnego i dyplomaty
2015 Jerzy Jedlicki Polska Akademia NaukInstytut Historii fundamentalne studia nad fenomenem inteligencji jako warstwy społecznej i jej rolą w procesach modernizacji w Europie Środkowo-Wschodniej
2016 Bogdan Wojciszke SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny – Wydział Zamiejscowy w Sopocie opracowanie modelu sprawczości i wspólnotowości jako podstawowych wymiarów poznania społecznego
2017 Krzysztof Pomian Centre national de la recherche scientifique w Paryżu (Francja) pionierskie badania dziejów kolekcjonerstwa oraz wpływu nauki i sztuki na rozwój kultury europejskiej
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
2018 Timothy Snyder Uniwersytet Yale’a analiza mechanizmów polityczno-społecznych, które w XX wieku doprowadziły do konfliktów narodowościowych i ludobójstwa w Europie Środkowej
2019 Andrzej Wiśniewski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuWydział Psychologii i Kognitywistyki opracowanie koncepcji inferencyjnej logiki pytań[3]
2020 Romuald Schild Polska Akademia NaukInstytut Archeologii i Etnologii wskazanie klimatycznych i środowiskowych uwarunkowań procesów społeczno-kulturowych w epoce kamienia na obszarach Afryki Północnej i Niżu Europejskiego[4]
2021 Cezary Cieśliński Uniwersytet WarszawskiWydział Filozofii rozwiązanie kluczowych problemów deflacjonistycznej teorii prawdy[5]
2022 Adam Łajtar Uniwersytet WarszawskiWydział Archeologii interpretacja źródeł epigraficznych, ukazująca religijne i kulturowe aspekty funkcjonowania średniowiecznych społeczności zamieszkujących Dolinę Nilu[6]
2023 Maria Lewicka Uniwersytet Mikołaja Kopernika w ToruniuWydział Filozofii i Nauk Społecznych sformułowanie i weryfikacja psychologicznego modelu przywiązania do miejsca i pamięci miejsca[7]
2024 Marcin Wodziński Uniwersytet WrocławskiWydział Neofilologii, Katedra Judaistyki nowatorskie studia nad chasydyzmem wyjaśniające rolę kultury, polityki i geografii w kształtowaniu tożsamości religijnych i relacji międzyetnicznych[8]

Nauki ścisłe (do 2010 r.)

edytuj
rok laureat instytucje powód
1992 Aleksander Wolszczan Uniwersytet Stanu Pensylwania (USA) – Wydział Astronomii i Astrofizyki odkrycie pierwszego pozasłonecznego układu planetarnego
1993 Stanisław Woronowicz Uniwersytet WarszawskiWydział Fizyki prace dotyczące grup kwantowych i ich związków z C*-algebrami
1994 Zbigniew Grabowski Polska Akademia NaukInstytut Chemii Fizycznej opracowanie nowych metod generowania cząsteczek w stanach charakteryzujących się silnym przemieszczeniem ładunku elektronowego w cząsteczce
1995 Adam Sobiczewski Instytut Problemów Jądrowych im. Andrzeja Sołtana prace, w których zostało przewidziane istnienie nieoczekiwanie bardzo stabilnych jąder atomowych najcięższych pierwiastków, potwierdzone doświadczalnie w połowie 1993
1996 Bohdan Paczyński Uniwersytet Princeton (USA) odkrycie nowej metody wykrywania obiektów kosmicznych i wyznaczania ich masy poprzez mikrosoczewkowanie grawitacyjne
1997 Tomasz Łuczak Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuWydział Matematyki i Informatyki prace nad teorią losowych struktur dyskretnych
1998 Cyryl Latos-Grażyński Uniwersytet WrocławskiWydział Chemii badania nad porfirynami i metaloporfirynami o szczególnej strukturze molekularnej i elektronowej
1999 nie przyznano
2000 Bogumił Jeziorski Uniwersytet WarszawskiWydział Chemii stworzenie nowego formalizmu dokładnych kwantowych obliczeń oddziaływań międzyatomowych i międzymolekularnych
2001 Ludomir Newelski Uniwersytet WrocławskiInstytut Matematyczny prace w dziedzinie logiki matematycznej stanowiące przełom w teorii modeli oraz w algebrze
2002 Andrzej Udalski Uniwersytet WarszawskiObserwatorium Astronomiczne rewizja skali odległości we Wszechświecie i odkrycie wielu ciemnych obiektów towarzyszących gwiazdom
2003 Marek Pfützner Uniwersytet WarszawskiWydział Fizyki doświadczalne potwierdzenie istnienia nowego rodzaju promieniotwórczościrozpadu dwuprotonowego
2004 Wojciech Stec Polska Akademia NaukCentrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych w Łodzi otrzymanie nowych biologicznie czynnych związków o dużym potencjale terapeutycznym za pomocą oryginalnej, opracowanej przez siebie metody syntezy tiofosforanowych analogów DNA
2005 nie przyznano
2006 Tomasz Dietl Polska Akademia NaukInstytut Fizyki opracowanie potwierdzonej w ostatnich latach teorii rozcieńczonych półprzewodników ferromagnetycznych oraz zademonstrowanie nowych metod sterowania magnesowaniem
2007 Andrzej Sobolewski Polska Akademia NaukInstytut Fizyki wyjaśnienie fotostabilności materii biologicznej przez odkrycie nowego mechanizmu dezaktywacji bezpromienistej elektronowo wzbudzonych stanów DNA i białek
2008 Ryszard Horodecki Uniwersytet Gdański – Instytut Fizyki Teoretycznej i Astrofizyki wkład w stworzenie podstaw informatyki kwantowej
2009 Józef Barnaś Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuWydział Fizyki, Instytut Fizyki tworzenie teoretycznych podstaw spintroniki, a w szczególności za wyjaśnienie zjawiska gigantycznego magnetooporu
Polska Akademia NaukInstytut Fizyki Molekularnej
2010 Tadeusz Krygowski Uniwersytet WarszawskiWydział Chemii osiągnięcia w zakresie stworzenia metody ilościowego określania aromatyczności związków organicznych

Nauki techniczne (do 2010 r.)

edytuj
rok laureat instytucje powód
1992 nie przyznano
1993 Kazimierz Sobczyk Polska Akademia NaukInstytut Podstawowych Problemów Techniki prace z zakresu dynamiki stochastycznej układów i materiałów konstrukcyjnych
1994 nie przyznano
1995 Maksymilian Pluta Instytut Optyki Stosowanej trzytomowe dzieło Advanced Light Microscopy (Zaawansowana mikroskopia świetlna), zawierające pionierskie koncepcje z zakresu mikroskopii fazowo-kontrastowej, interferencyjnej, polaryzacyjnej mikrointerferometrii, wykorzystywane w konstrukcji przyrządów optycznych
1996 nie przyznano
1997 Antoni Rogalski Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego – Instytut Fizyki Technicznej prace nad detektorami promieniowania podczerwonego z wykorzystaniem potrójnych związków półprzewodnikowych
1998 Leszek Stoch Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w KrakowieWydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki wyjaśnienie zjawiska wielostadialnej krystalizacji materiałów szklistych i opracowanie na tej podstawie niekonwencjonalnych szkieł do zastosowań proekologicznych
1999 Zdzisław Kowalczuk Politechnika GdańskaWydział Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki badania w zakresie automatyki, dotyczące projektowania adaptacyjnych układów sterowania procesami czasu ciągłego
2000 Jan Węglarz Politechnika PoznańskaWydział Informatyki, Instytut Informatyki rozwijanie metod projektowania informatycznych systemów zarządzania i sterowania produkcją, wykorzystujących szeregowanie dyskretno-ciągłe
2001 Michał Kleiber Polska Akademia NaukInstytut Podstawowych Problemów Techniki opracowanie nowych metod analizy i optymalizacji w nieliniowej termomechanice ciał odkształcalnych
2002 Adam Proń Politechnika WarszawskaWydział Chemiczny wkład w badania nad polimerami przewodzącymi prąd elektryczny oraz otrzymywaniem przetwarzalnych polimerów przewodzących
Commissariat à l'energie atomique (CEA) w Grenoble (Francja)
2003 nie przyznano
2004 Krzysztof Matyjaszewski Carnegie Mellon University (USA) – Wydział Chemii odkrycie nowych metod kontrolowanej polimeryzacji rodnikowej i zastosowanie tych metod w przemyśle
Polska Akademia NaukCentrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych
2005 Roman Słowiński Politechnika PoznańskaWydział Informatyki, Instytut Informatyki opracowanie metodyki komputerowego wspomagania decyzji podejmowanych na podstawie niepełnych danych
2006 Leon Gradoń Politechnika WarszawskaWydział Inżynierii Chemicznej i Procesowej opracowanie teorii procesów powstawania i transportu aerozoli i mikrocząsteczek w gazach i cieczach oraz jej wykorzystanie w urządzeniach technicznych i medycznych
2007 Andrzej Nowicki Polska Akademia NaukInstytut Podstawowych Problemów Techniki opracowanie podstaw teoretycznych i wdrożenie do produkcji ultrasonografów z obrazowaniem kolorowym przepływu krwi
2008 Andrzej Jajszczyk Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie – Katedra Telekomunikacji badania w zakresie teorii węzłów szybkich sieci telekomunikacyjnych, stanowiących podstawę budowy Internetu nowej generacji
2009 Bogdan Marciniec Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuWydział Chemii odkrycie nowych reakcji i nowych katalizatorów procesów prowadzących do wytwarzania materiałów krzemoorganicznych o znaczeniu przemysłowym
2010 nie przyznano

Nauki przyrodnicze i medyczne (do 2010 r.)

edytuj
rok laureat instytucje powód
1992 Ewa Kamler Polskie Towarzystwo Hydrobiologiczne praca Early Life History of Fish wydana w Londynie przez wydawnictwo Chapman and Hall
1993 Wiesław Jędrzejczak Akademia Medyczna w Warszawie – Centralny Szpital Kliniczny cykl prac na temat molekularnych i komórkowych mechanizmów powstawania komórek krwi
1994 Krzysztof Selmaj Akademia Medyczna w Łodzi badania dotyczące nowych mechanizmów immunologicznych w autoimmunologicznych chorobach układu nerwowego, ze szczególnym uwzględnieniem stwardnienia rozsianego
1995 Stanisław Konturek Uniwersytet JagiellońskiCollegium Medicum, Instytut Fizjologii cykl prac nad rolą lokalnego przepływu krwi w śluzówce żołądka i dwunastnicy w funkcji cytoprotekcyjnej śluzówki, to znaczy w fizjologicznym mechanizmie ochrony przed owrzodzeniem żołądka i dwunastnicy
1996 Aleksander Koj Uniwersytet Jagielloński – Instytut Biologii Molekularnej prace dotyczące regulacji syntezy białek ostrej fazy
1997 Ryszard Gryglewski Uniwersytet JagiellońskiCollegium Medicum cykl badań nad regulacją tromborezystencji
1998 Andrzej Szczeklik Uniwersytet JagiellońskiCollegium Medicum, II Katedra Chorób Wewnętrznych wykrycie mechanizmu przeciwzakrzepowego działania aspiryny oraz badania nad patogenezą i metodami leczenia astmy oskrzelowej indukowanej aspiryną
1999 Maciej Żylicz Uniwersytet Gdański i Gdański Uniwersytet MedycznyMiędzyuczelniany Wydział Biotechnologii badania nad białkami regulatorowymi w systemie obrony komórki przed skutkami zmian środowiska zewnętrznego
2000 Leszek Kaczmarek Polska Akademia NaukInstytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego prace poświęcone wpływowi różnych bodźców na ekspresję genów w wybranych strukturach mózgu ssaków
2001 Zbigniew Gliwicz Uniwersytet WarszawskiWydział Biologii wykazanie roli drapieżnictwa w kształtowaniu historii życia i zachowań zwierząt
2002 Mariusz Jaskólski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuWydział Chemii wyjaśnienie sposobu powstawania agregatów amyloidalnego białka ludzkiego – cystatyny C, przyczyniające się do zrozumienia mechanizmu niektórych schorzeń mózgu człowieka
2003 Roman Kaliszan Gdański Uniwersytet MedycznyWydział Farmaceutyczny zastosowanie metod modelowania matematycznego oraz chromatografii do określania związku między strukturą chemiczną leków i ich właściwościami farmakologicznymi
2004 Janusz Limon Akademia Medyczna w Gdańsku – Katedra Biologii i Genetyki wybitny wkład w rozwój cytogenetycznych metod diagnozowania nowotworów złośliwych
2005 Zofia Kielan-Jaworowska Polska Akademia NaukInstytut Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego twórcza synteza badań nad mezozoiczną ewolucją ssaków przedstawioną w fundamentalnym dziele Mammals from the Age of Dinosaurus (2004)
2006 Mariusz Ratajczak Uniwersytet JagiellońskiCollegium Medicum, Katedra Immunologii Klinicznej i Transplantologii odkrycie w szpiku kostnym oraz krwi pępowinowej komórek funkcjonalnie przypominających macierzyste komórki zarodkowe
University of Louisville(inne języki) (USA)
2007 Włodzimierz Krzyżosiak Polska Akademia NaukInstytut Chemii Bioorganicznej w Poznaniu odkrycie mechanizmu selektywnego wyciszania informacji genetycznej, mogącej prowadzić do chorób neurodegeneracyjnych
2008 Jacek Oleksyn Polska Akademia NaukInstytut Dendrologii w Kórniku wkład w odkrycie uniwersalnych biogeograficznych zależności między cechami roślin, istotnych dla zrozumienia procesów ekologicznych w skali globalnej
2009 Andrzej Koliński Uniwersytet WarszawskiWydział Chemii wkład w opracowanie i zastosowanie w praktyce metod przewidywania struktury przestrzennej białek
2010 Tomasz Guzik Uniwersytet JagiellońskiCollegium Medicum, Wydział Lekarski wykazanie istotnego znaczenia układu odporności w mechanizmie powstawania nadciśnienia tętniczego

Nauki matematyczno-fizyczne i inżynierskie (od 2011 r.)

edytuj
rok laureat instytucje powód
2011 Maciej Lewenstein Instituto de Ciencias Fotónicas(inne języki) w Castelldefels (Hiszpania) dokonania w obszarze optyki kwantowej i fizyki ultrazimnych gazów
2012 Maciej Wojtkowski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu opracowanie i wprowadzenie do praktyki okulistycznej metody tomografii optycznej z detekcją fourierowską
2013 Marek Żukowski Uniwersytet GdańskiWydział Matematyki, Fizyki i Informatyki badania wielofotonowych stanów splątanych, które doprowadziły do sformułowania przyczynowości informacyjnej jako zasady fizyki
2014 Iwo Białynicki-Birula Polska Akademia NaukCentrum Fizyki Teoretycznej fundamentalne prace dotyczące pola elektromagnetycznego, które doprowadziły do sformułowania zasady nieoznaczoności dla fotonu
2015 Kazimierz Rzążewski Polska Akademia NaukCentrum Fizyki Teoretycznej odkrycie zjawiska magnetostrykcji w ultrazimnych gazach z oddziaływaniem dipolowym
2016 Józef Spałek Uniwersytet Jagielloński badania układów silnie skorelowanych, a w szczególności za sformułowanie modelu t-J
2017 Andrzej Trautman Uniwersytet Warszawski teoretyczne wykazanie realności fal grawitacyjnych
2018 Krzysztof Pachucki Uniwersytet Warszawski precyzyjne kwantowo-elektrodynamiczne obliczenia spektroskopowych parametrów lekkich atomów i cząsteczek
2019 Andrzej Kossakowski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w ToruniuWydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej, Instytut Fizyki rozwinięcie teorii kwantowych układów otwartych[3]
2020 Krzysztof Górski National Aeronautics and Space Administration (USA) – Jet Propulsion Laboratory opracowanie i wdrożenie metodologii analizy map promieniowania reliktowego, kluczowych dla poznania wczesnych etapów ewolucji Wszechświata[9]
Uniwersytet WarszawskiObserwatorium Astronomiczne
2021 Grzegorz Pietrzyński Polska Akademia NaukCentrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika precyzyjne wyznaczenie odległości do Wielkiego Obłoku Magellana[10]
2022 nie przyznano
2023 Rafał Latała Uniwersytet WarszawskiWydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki opracowanie narzędzi matematycznych, które umożliwiły udowodnienie hipotezy Talagranda dotyczącej procesów Bernoulliego[11]
2024 Krzysztof Sacha Uniwersytet JagiellońskiInstytut Fizyki Teoretycznej sformułowanie teorii kryształów czasowych[12]

Nauki o życiu i o Ziemi (od 2011 r.)

edytuj
rok laureat instytucje powód
2011 Jan Potempa Uniwersytet JagiellońskiWydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii scharakteryzowanie nowej rodziny proteinaz bakteryjnych oraz wykazanie ich roli w rozwoju chorób przyzębia
2012 Krzysztof Palczewski Case Western Reserve University w Cleveland (USA) ustalenie struktury krystalicznej białka rodopsyny i wyjaśnienie molekularnego mechanizmu jego udziału w procesie widzenia
2013 Andrzej Tarkowski Uniwersytet WarszawskiWydział Biologii, Instytut Zoologii odkrycia wyjaśniające fundamentalne mechanizmy odpowiedzialne za wczesny rozwój zarodków ssaków
2014 Tomasz Goslar Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu kluczowy dla współczesnych badań klimatycznych wkład w ustalenie chronologii zmian stężenia izotopu węgla C14 w atmosferze podczas ostatniego zlodowacenia
2015 nie przyznano
2016 Jan Kozłowski Uniwersytet Jagielloński sformułowanie i eksperymentalna weryfikacja teorii wyjaśniającej różnorodność strategii życiowych organizmów jako efektu optymalnej alokacji zasobów
2017 Piotr Trzonkowski Gdański Uniwersytet Medyczny badania nad limfocytami T regulatorowymi i ich pionierskie zastosowanie w terapii komórkowej chorób człowieka
2018 Andrzej Dziembowski Polska Akademia NaukInstytut Biochemii i Biofizyki wyjaśnienie funkcji kluczowych enzymów degradujących RNA, których zaburzenia prowadzą do stanów patologicznych
2019 nie przyznano[3]
2020 Jacek Radwan Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuWydział Biologii wykazanie roli ewolucyjnego mechanizmu optymalizacji zmienności genetycznej w kształtowaniu odporności na patogeny i tolerowaniu własnych antygenów[13]
2021 Bożena Kamińska-Kaczmarek Polska Akademia NaukInstytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego odkrycie mechanizmów, które powodują, że glejaki złośliwe tak przeprogramowują komórki odpornościowe, aby wspierały rozwój tych nowotworów mózgu[14]
2022 Marcin Nowotny Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej wyjaśnienie molekularnych mechanizmów rozpoznawania uszkodzeń DNA oraz ich naprawy[15]
2023 Krzysztof Liberek Uniwersytet Gdański i Gdański Uniwersytet MedycznyMiędzyuczelniany Wydział Biotechnologii wykazanie roli białek opiekuńczych w odzyskiwaniu białek z agregatów i zwijaniu ich do aktywnej formy[16]
2024 Sebastian Glatt Uniwersytet JagiellońskiMałopolskie Centrum Biotechnologii ustalenie struktury i funkcji kompleksu Elongator wpływającego na poprawność biosyntezy białka[17]

Nauki chemiczne i o materiałach (od 2011 r.)

edytuj
rok laureat instytucje powód
2011 Elżbieta Frąckowiak Politechnika PoznańskaWydział Technologii Chemicznej badania nad nowymi materiałami i kompozytami węglowymi i ich wykorzystanie do elektrochemicznego magazynowania i konwersji energii
2012 Mieczysław Mąkosza Polska Akademia NaukInstytut Chemii Organicznej opracowanie i wprowadzenie do kanonu chemii organicznej nowej reakcji – Zastępczego Podstawienia Nukleofilowego.
2013 Sylwester Porowski Polska Akademia NaukInstytut Wysokich Ciśnień opracowanie wysokociśnieniowej metody otrzymywania monokryształu azotku galu
2014 Karol Grela Uniwersytet Warszawski opracowanie nowych katalizatorów reakcji metatezy olefin i ich zastosowanie w praktyce przemysłowej
Polska Akademia NaukInstytut Chemii Organicznej
2015 Stanisław Penczek Polska Akademia NaukCentrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych opracowanie teorii polimeryzacji z otwarciem pierścienia i jej wykorzystanie do syntezy polimerów biodegradowalnych
2016 Marek Samoć Politechnika Wrocławska badania materiałów nanostrukturalnych dla optyki nieliniowej
2017 Daniel Gryko Polska Akademia NaukInstytut Chemii Organicznej opracowanie oryginalnej metody syntezy i charakteryzację związków z grupy porfirynoidów.
2018 Andrzej Gałęski Polska Akademia NaukCentrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych opracowanie nowego mechanizmu deformacji plastycznej polimerów.
2019 Marcin Drąg Politechnika WrocławskaWydział Chemiczny opracowanie nowej platformy technologicznej umożliwiającej otrzymywanie związków biologicznie aktywnych, w szczególności inhibitorów enzymów proteolitycznych[3]
2020 Ewa Górecka Uniwersytet WarszawskiWydział Chemii otrzymanie materiałów ciekłokrystalicznych o strukturze chiralnej zbudowanych z niechiralnych molekuł[18]
2021 Jacek Jemielity Uniwersytet WarszawskiCentrum Nowych Technologii opracowanie chemicznych modyfikacji mRNA jako narzędzi do zastosowań terapeutycznych i badań procesów komórkowych[19]
2022 Bartosz Grzybowski Polska Akademia NaukInstytut Chemii Organicznej opracowanie i empiryczną weryfikację algorytmicznej metodyki planowania syntezy chemicznej[20]
Ulsan National Institute of Science and Technology(inne języki) (Korea Południowa)
2023 Marcin Stępień Uniwersytet WarszawskiWydział Chemii zaprojektowanie i otrzymanie nowych związków aromatycznych o unikatowej strukturze i właściwościach[21]
2024 Janusz Lewiński Politechnika WarszawskaWydział Chemiczny opracowanie mechanochemicznych metod syntezy perowskitów poprawiających ich właściwości fotowoltaiczne[22]
Polska Akademia NaukInstytut Chemii Fizycznej

Instytucje laureatów

edytuj

Laureaci Nagrody FNP w czasie otrzymania nagrody byli zatrudnieni w różnych instytucjach polskich i zagranicznych. Do 2024 roku takich instytucji było ponad 30, nie licząc ich jednostek organizacyjnych – ponad 20 w Polsce i kilkanaście za granicą. Poniższe listy są alfabetyczne.

Polskie

edytuj

Zagraniczne

edytuj

Instytucje w USA:

Instytucje w innych państwach:

Przypisy

edytuj
  1. Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-02].
  2.   Laureaci Nagrody FNP, fnp.org.pl [dostęp 2023-09-19].
  3. a b c d Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2019 przyznane [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, 6 listopada 2019 [dostęp 2019-11-06].
  4. Polskie Noble 2020. Nagrody za najstarszą mapę kosmosu, ciekłe kryształy, odporność na patogeny i pradzieje Sahary [online], wyborcza.pl, 4 listopada 2020 [dostęp 2020-11-04].
  5. Polskie Noble 2021 za rozgryzienie glejaków złośliwych, pomiar odległości do Obłoku Magellana, modyfikację mRNA i teorię prawdy [online], wyborcza.pl, 3 listopada 2021 [dostęp 2021-11-03].
  6. Prof. Adam Łajtar – Laureat Nagrody FNP 2022 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2022-11-03].
  7. Prof. Maria Lewicka – Laureat Nagrody FNP 2023 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2023-11-16].
  8. https://www.fnp.org.pl/prof-dr-hab-marcin-wodzinski-laureat-nagrody-fnp-2024-w-obszarze-nauk-humanistycznych-i-spolecznych/
  9. Prof. Krzysztof M. Górski – Laureat NagrodyFNP 2020 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2020-11-04].
  10. Prof. Grzegorz Pietrzyński – Laureat Nagrody FNP 2021 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2021-11-03].
  11. Prof. Rafał Latała– Laureat Nagrody FNP 2023 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2023-11-16].
  12. https://www.fnp.org.pl/prof-dr-hab-krzysztof-sacha-laureat-nagrody-fnp-2024-w-obszarze-nauk-matematyczno-fizycznych-i-inzynierskich/
  13. Prof. Jacek Radwan – Laureat Nagrody FNP 2020 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2020-11-04].
  14. PROF. BOŻENA KAMIŃSKA-KACZMAREK – LAUREATKA NAGRODY FNP 2021 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2021-11-03].
  15. Prof. Marcin Nowotny – Laureat NagrodyFNP 2022 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2022-11-03].
  16. Prof. Krzysztof Liberek – Laureat Nagrody FNP 2023 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2023-11-16].
  17. https://www.fnp.org.pl/dr-hab-sebastian-glatt-laureat-nagrody-fnp-2024-w-obszarze-nauk-o-zyciu-i-o-ziemi/
  18. Prof. Ewa Górecka – Laureatka Nagrody FNP 2020 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2020-11-04].
  19. Prof. Jacek Jemielity – Laureat Nagrody FNP 2021 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2021-11-03].
  20. Prof. Bartosz Grzybowski – Laureat Nagrody FNP 2022 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2022-11-03].
  21. Prof. Marcin Stępień – Laureat Nagrody FNP 2023 [online], Fundacja na rzecz Nauki Polskiej [dostęp 2023-11-16].
  22. https://www.fnp.org.pl/prof-dr-hab-inz-janusz-lewinski-laureat-nagrody-fnp-2024-w-obszarze-nauk-chemicznych-i-o-materialach/