Deuter

izotop wodoru o liczbie masowej 2

Deuter (2
H
, D) – stabilny izotop wodoru występujący naturalnie[1]. W wodzie morskiej (SMOW) występuje w ilości około 1 atomu na 6420 atomów protu (około 0,02 grama w 1 litrze wody)[2]. Jądro deuteru (deuteron) składa się z jednego protonu i jednego neutronu, podczas gdy jądrem protu jest jeden proton. Masa atomowa deuteru jest około dwukrotnie większa od izotopu 1
H
i wynosi 2,0140 u. Ze względu na małą masę i mały przekrój czynny (0,11 σ/fm²) deuter jest dobrym moderatorem szybkich neutronów[3]. Związki deuteru (np. ciężka woda) wykorzystywane są w reaktorach jądrowych.

Deuter
← deuter →
Wygląd
bezbarwny
deuter świecący w lampie wyładowczej
deuter świecący w lampie wyładowczej
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.

deuter, D, 1
(łac. deuterium)

Właściwości metaliczne

niemetal

Masa atomowa

2,01410178 u

Stan skupienia

gazowy

Gęstość

0,180 kg/m³

Numer CAS

7782-39-0

PubChem

24523

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Deuter został odkryty w 1931 roku przez Harolda Claytona Ureya, chemika z Columbia University, za co otrzymał on Nagrodę Nobla z chemii w 1934 roku[4].

Deuter może zastępować zwykły wodór we wszystkich związkach, co skutkuje zwykle niewielkimi, lecz stosunkowo łatwymi do zmierzenia, zmianami ich właściwości fizycznych i chemicznych.

Zobacz też kategorię: Związki deuteru.

Woda zawierająca atomy deuteru nosi nazwę ciężkiej wody. W zależności od składu izotopowego wodoru ciężka woda może mieć wzór:

  • HDO – jeden z dwóch atomów wodoru jest zastąpiony atomem deuteru,
  • D
    2
    O
    – obydwa atomy wodoru są zastąpione atomami deuteru.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Deuter, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-30].
  2. Ryszard Szepke: 1000 słów o atomie i technice jądrowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06723-6.
  3. Jerzy Sobkowski, Małgorzata Jelińska-Kazimierczuk: Chemia jądrowa. Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2006, s. 82. ISBN 83-7350-080-4.
  4. Jarosław Włodarczyk, Nobel za deuter [online], Wirtualny Wszechświat, 8 stycznia 2001 [dostęp 2020-04-11].