Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2017-09

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

2017-09-01 edytuj

Kumak dalekowschodni – gatunek płaza bezogonowego z rodziny kumakowatych, dawniej zaliczany do ropuszkowatych. Jak wskazuje nazwa zwyczajowa, zamieszkuje Daleki Wschód: Półwysep Koreański i pewne rejony Chin oraz Rosji, w obu tych państwach jest zaliczany do pospolitych płazów. Wyróżnia się brązową do zielonej grzbietową powierzchnią ciała i czerwono-czarną powierzchnią brzuszną. W przypadku zagrożenia prezentuje odruch kumaka. Żywi się bezkręgowcami lądowymi i wodnymi, jego kijanki pobierają też pokarm roślinny i grzyby. Rozmnaża się w wodzie, zimuje zazwyczaj na lądzie. Organizacja International Union for Conservation of Nature przyznała temu gatunkowi status gatunku najmniejszej troski. Motywuje to szerokim zasięgiem występowania, prawdopodobnie liczną populacją zwierzęcia i nie występowaniem jej szybkiego spadku. Czytaj więcej…

2017-09-02 edytuj

Ławoczkin Ła-5 – radziecki jednosilnikowy, jednomiejscowy samolot myśliwski z okresu II wojny światowej. Samolot został opracowany w biurze konstrukcyjnym Siemiona Ławoczkina jako wersja rozwojowa i następca samolotu ŁaGG-3, drewnianego dolnopłata wyposażonego w silnik rzędowy. Od wcześniejszej wersji nowy samolot różnił się przede wszystkim nowym silnikiem, gwiazdowym M-82. Był jednym z najlepszych samolotów myśliwskich radzieckiego lotnictwa i pierwszym, który na równych prawach mógł konkurować z niemieckim Messerschmittem Bf 109 w wersji Gustav. Płatowiec wprowadzono do produkcji wiosną 1942 roku, a do jesieni 1943 roku znaczna liczba nowych maszyn znalazła się na froncie, co zaowocowało wzrostem strat po stronie niemieckiej, także wśród najnowocześniejszych niemieckich myśliwców Focke-Wulf Fw 190. Ła-5 w różnych wersjach pozostał w służbie Wojskowych Sił Powietrznych ZSRR do końca II wojny światowej. Czytaj więcej…

2017-09-03 edytuj

Klasyfikacja medalowa Letnich Igrzysk Olimpijskich 1948 – XIV Letnie Igrzyska Olimpijskie były międzynarodowym wydarzeniem sportowym, które odbywało się od 29 lipca do 14 sierpnia 1948 roku w Londynie. Były to pierwsze igrzyska od 12 lat, gdyż wcześniejsze nie odbywały się z powodu II wojny światowej. Rekordową liczbę 59 krajów reprezentowało 4099 atletów – 3714 mężczyzn oraz 385 kobiet – występujących w 19 dyscyplinach sportowych. Najwięcej medali wywalczyli reprezentanci Stanów Zjednoczonych, zdobywając najwięcej złotych (38), srebrnych (27) i brązowych (19) medali. Wielka Brytania, gospodarz imprezy, zdobyła jedynie trzy złote medale – łącznie 23. Na tych igrzyskach 6 krajów wywalczyło swoje pierwsze medale olimpijskie. Medale olimpijskie miały standardowy projekt Trionfo stosowany na igrzyskach pomiędzy 1928 a 1968 rokiem. Czytaj więcej…

2017-09-04 edytuj

Stegoceras – rodzaj dinozaura z grupy pachycefalozaurów. Żył na terenach Ameryki Północnej w epoce kredy późnej, od około 77,5 do 74 milionów lat temu. Pierwsze okazy opisano w 1902 roku, na ich podstawie nazwano gatunek typowy S. validum. Stegoceras był niewielkim, dwunożnym dinozaurem. Mierzył 2–2,5 m długości. Ważył od 10 do 40 kg. Cechował się sztywnym kręgosłupem i usztywnionym ogonem. Miał szeroką okolicę miedniczą, być może z powodu dużych jelit. Czaszka była mniej więcej trójkątna z krótkim pyskiem oraz grubym, szerokim, względnie gładkim sklepieniem – kopułą. Tył czaszki miał grubą półkę nad potylicą i gruby grzebień ponad oczami. Większość czaszki zdobiły guzki, wiele z nich ułożonych w rzędy, a największe z nich tworzyły na półce rogi. Zęby były niewielkie i ząbkowane. Młode zwierzę miało płaską czaszkę, kopuła powstawała z czasem. Czytaj więcej…

2017-09-05 edytuj

Kielisznik zaroślowy – gatunek rośliny należący do rodziny powojowatych. Gatunek kosmopolityczny, poza Antarktydą spotykany jest na wszystkich kontynentach. W Europie występuje na całym obszarze z wyjątkiem jej północnych krańców. W Polsce jest pospolity. Występuje zarówno na niżu, jak i w niższych położeniach górskich. Jest rośliną bardzo zmienną – wyróżnia się liczne podgatunki i formy. Rośnie w miejscach wilgotnych i żyznych. W uprawach na takich siedliskach bywa uciążliwym chwastem. Roślina w ograniczonym stopniu wykorzystywana była jako lecznicza. Kłącze wykorzystywane było w medycynie ludowej jako środek silnie przeczyszczający. Ze względu na trudny do kontrolowania i przewidzenia skutek przeczyszczający – takie zastosowanie kielisznika jest opisywane jako niebezpieczne i w lecznictwie współczesnym w efekcie roślina ta nie jest wykorzystywana. Czytaj więcej…

2017-09-06 edytuj

Samogłoski kardynalne – zestaw wyidealizowanych samogłosek, wymawianych przy skrajnych położeniach języka w jamie ustnej. Koncepcja samogłosek kardynalnych pojawiła się w wyniku potrzeby opracowania systemu samogłosek niezależnych od jakiegokolwiek języka. W I połowie XX wieku brytyjski fonetyk Daniel Jones opracował system, który nazwał „samogłoskami kardynalnymi”. Przy konstruowaniu systemu brano pod uwagę kryteria słuchowe i artykulacyjne. System samogłosek kardynalnych powstał głównie dla celów edukacyjnych, aby w możliwie prosty sposób umożliwić klasyfikację dźwięków, które nie tworzą jednego logicznego ciągu i wymykają się prostym generalizacjom, oraz wyznaczyć punkty odniesienia do opisu samogłosek niezależnie od języka. Czytaj więcej…

2017-09-07 edytuj

Einojuhani Rautavaara (ur. 9 października 1928 w Helsinkach, zm. 27 lipca 2016 tamże) – fiński kompozytor muzyki poważnej uznawany za najwybitniejszego po Jeanie Sibeliusie, nauczyciel kompozycji oraz krytyk muzyczny. Zostawił po sobie ponad 150 kompozycji, w tym 8 symfonii, 9 oper, 14 koncertów na różne instrumenty oraz kompozycji wokalnych i muzyki kameralnej. Jego twórczość jest zróżnicowana – początkowo tworzył kompozycje modernistyczne, opierające się na technice 12-tonowej, potem jego muzyka była określana jako neoromantyczna i mistyczna, czego przykładem są Symfonia Nr 7 Angel of Light i Autumn Gardens. Lata 70. XX wieku to najpłodniejszy okres kompozytora. Większość kompozycji utworzonych w tym czasie jest popularnych do dziś. Kompozycje Rautavaary stały się wówczas bardziej delikatne, subtelne i sentymentalne; ważną rolę odgrywał w nich chór. Czytaj więcej…

2017-09-08 edytuj

Pesa Mazovia – normalnotorowy czteroczłonowy elektryczny zespół trakcyjny wyprodukowany w 2004 roku przez zakłady Pesa z Bydgoszczy w jednym egzemplarzu dla Warszawskiej Kolei Dojazdowej. Każdy z członów pojazdu ma dwie pary dwuskrzydłowych odskokowo-przesuwnych drzwi wejściowych o prześwicie 1300 mm na stronę pojazdu, które mogą być otwierane centralnie bądź indywidualnie za pomocą przycisków. Pojazd jest wyposażony w sprzęgi Scharfenberga marki Voith o osi sprzęgania na wysokości 930 mm ponad główką szyny. W przestrzeni pasażerskiej zespołu zastosowano grupowy układ 2+2 tapicerowanych foteli z wyjątkiem środkowych części członów skrajnych, gdzie siedzenia umieszczono wzdłuż okien. W części niskopodłogowej pierwszego członu znajdują się dwa uchwyty na rower, natomiast w części niskopodłogowej ostatniego członu znajduje się przestrzeń na większy bagaż oraz jedno miejsce dla osoby niepełnosprawnej, obok którego zamontowano rampy wjazdowe. Czytaj więcej…

2017-09-09 edytuj

Ławoczkin Ła-5 – radziecki jednosilnikowy, jednomiejscowy samolot myśliwski z okresu II wojny światowej. Samolot został opracowany w biurze konstrukcyjnym Siemiona Ławoczkina jako wersja rozwojowa i następca samolotu ŁaGG-3, drewnianego dolnopłata wyposażonego w silnik rzędowy. Od wcześniejszej wersji nowy samolot różnił się przede wszystkim nowym silnikiem, gwiazdowym M-82. Był jednym z najlepszych samolotów myśliwskich radzieckiego lotnictwa i pierwszym, który na równych prawach mógł konkurować z niemieckim Messerschmittem Bf 109 w wersji Gustav. Płatowiec wprowadzono do produkcji wiosną 1942 roku, a do jesieni 1943 roku znaczna liczba nowych maszyn znalazła się na froncie, co zaowocowało wzrostem strat po stronie niemieckiej, także wśród najnowocześniejszych niemieckich myśliwców Focke-Wulf Fw 190. Ła-5 w różnych wersjach pozostał w służbie Wojskowych Sił Powietrznych ZSRR do końca II wojny światowej. Czytaj więcej…

2017-09-10 edytuj

Mk II Matilda – brytyjski czołg piechoty z okresu II wojny światowej, jedyny brytyjski pojazd pancerny, który służył od początku wojny do ostatnich jej dni. W momencie rozpoczęcia produkcji w 1938 roku Mk II Matilda była najsilniej opancerzonym czołgiem na świecie, choć jej możliwości ograniczały niewielka prędkość oraz ograniczone uzbrojenie. Ze względu na silny pancerz, w początkowym okresie walk w Afryce odnosiła znaczące sukcesy, szczególnie przeciwko czołgom włoskim, podobnie wyglądała sytuacja na początku walk we Francji. Później jednak straty brytyjskie wzrosły, a po 1943 roku czołgi Mk II Matilda używane były już tylko do szkolenia, w linii jej miejsce zajęły szybsze i lżejsze maszyny Mk III Valentine. Łącznie wyprodukowano ok. 2900 sztuk czołgu. Powstało także wiele jego wariantów specjalnych. Czytaj więcej…

2017-09-11 edytuj

Stegoceras – rodzaj dinozaura z grupy pachycefalozaurów. Żył na terenach Ameryki Północnej w epoce kredy późnej, od około 77,5 do 74 milionów lat temu. Pierwsze okazy opisano w 1902 roku, na ich podstawie nazwano gatunek typowy S. validum. Stegoceras był niewielkim, dwunożnym dinozaurem. Mierzył 2–2,5 m długości. Ważył od 10 do 40 kg. Cechował się sztywnym kręgosłupem i usztywnionym ogonem. Miał szeroką okolicę miedniczą, być może z powodu dużych jelit. Czaszka była mniej więcej trójkątna z krótkim pyskiem oraz grubym, szerokim, względnie gładkim sklepieniem – kopułą. Tył czaszki miał grubą półkę nad potylicą i gruby grzebień ponad oczami. Większość czaszki zdobiły guzki, wiele z nich ułożonych w rzędy, a największe z nich tworzyły na półce rogi. Zęby były niewielkie i ząbkowane. Młode zwierzę miało płaską czaszkę, kopuła powstawała z czasem. Czytaj więcej…

2017-09-12 edytuj

Insurekcja warszawska – zbrojne powstanie armii koronnej i mieszkańców Warszawy przeciwko okupacyjnemu garnizonowi rosyjskiemu w czasie insurekcji kościuszkowskiej. Jego celem było przejęcie kontroli nad miastem z rąk Imperium Rosyjskiego. Rozpoczęło się 17 kwietnia 1794 roku, wkrótce po tym, jak do stolicy dotarła wieść o zwycięstwie Tadeusza Kościuszki w bitwie pod Racławicami. Walki uliczne, które początkowo toczyły się tylko na jednej ulicy na zachodnich obrzeżach warszawskiej Starówki, w ciągu kilku godzin objęły całe miasto. Mimo znacznej przewagi liczebnej i technicznej, rosyjski garnizon został zaskoczony przez rozwój wypadków. Uzbrojone w broń zdobytą w Arsenale Królewskim regularne jednostki armii koronnej i ochotnicze milicje już w pierwszych godzinach powstania zdołały rozproszyć wojska carskie. Insurekcja uznawana jest za największy sukces militarny powstania kościuszkowskiego; polskie zwycięstwo umożliwiło objęcie nim całego kraju. Czytaj więcej…

2017-09-13 edytuj

Czosnek niedźwiedzi – gatunek rośliny z podrodziny czosnkowych z rodziny amarylkowatych. Rośnie dziko w runie wilgotnych lasów liściastych, często w postaci rozległych łanów. Występuje na terenie Europy, na wschodzie po Ural oraz Kaukaz, w Europie jest też uprawiany. W Polsce częsty na południu, rzadszy na północy – na stanowiskach naturalnych objęty jest ochroną częściową. Gatunek wykorzystywany jest od dawna jako roślina jadalna, lecznicza oraz ozdobna. Ma właściwości lecznicze podobne do czosnku pospolitego, a przy tym wyróżnia się atrakcyjnym ulistnieniem i kwiatami. Jadalne są wszystkie części rośliny. Czosnek niedźwiedzi uprawiany w odpowiednich warunkach może stać się rośliną bardzo ekspansywną – porasta zwartym łanem rozległe przestrzenie ograniczając wzrost innych roślin wiosennych. Nie przeszkadza natomiast we wzroście wielu roślin wieloletnich. Czytaj więcej…

2017-09-14 edytuj

Einojuhani Rautavaara (ur. 9 października 1928 w Helsinkach, zm. 27 lipca 2016 tamże) – fiński kompozytor muzyki poważnej uznawany za najwybitniejszego po Jeanie Sibeliusie, nauczyciel kompozycji oraz krytyk muzyczny. Zostawił po sobie ponad 150 kompozycji, w tym 8 symfonii, 9 oper, 14 koncertów na różne instrumenty oraz kompozycji wokalnych i muzyki kameralnej. Jego twórczość jest zróżnicowana – początkowo tworzył kompozycje modernistyczne, opierające się na technice 12-tonowej, potem jego muzyka była określana jako neoromantyczna i mistyczna, czego przykładem są Symfonia Nr 7 Angel of Light i Autumn Gardens. Lata 70. XX wieku to najpłodniejszy okres kompozytora. Większość kompozycji utworzonych w tym czasie jest popularnych do dziś. Kompozycje Rautavaary stały się wówczas bardziej delikatne, subtelne i sentymentalne; ważną rolę odgrywał w nich chór. Czytaj więcej…

2017-09-15 edytuj

Pesa Mazovia – normalnotorowy czteroczłonowy elektryczny zespół trakcyjny wyprodukowany w 2004 roku przez zakłady Pesa z Bydgoszczy w jednym egzemplarzu dla Warszawskiej Kolei Dojazdowej. Każdy z członów pojazdu ma dwie pary dwuskrzydłowych odskokowo-przesuwnych drzwi wejściowych o prześwicie 1300 mm na stronę pojazdu, które mogą być otwierane centralnie bądź indywidualnie za pomocą przycisków. Pojazd jest wyposażony w sprzęgi Scharfenberga marki Voith o osi sprzęgania na wysokości 930 mm ponad główką szyny. W przestrzeni pasażerskiej zespołu zastosowano grupowy układ 2+2 tapicerowanych foteli z wyjątkiem środkowych części członów skrajnych, gdzie siedzenia umieszczono wzdłuż okien. W części niskopodłogowej pierwszego członu znajdują się dwa uchwyty na rower, natomiast w części niskopodłogowej ostatniego członu znajduje się przestrzeń na większy bagaż oraz jedno miejsce dla osoby niepełnosprawnej, obok którego zamontowano rampy wjazdowe. Czytaj więcej…

2017-09-16 edytuj

Ławoczkin Ła-5 – radziecki jednosilnikowy, jednomiejscowy samolot myśliwski z okresu II wojny światowej. Samolot został opracowany w biurze konstrukcyjnym Siemiona Ławoczkina jako wersja rozwojowa i następca samolotu ŁaGG-3, drewnianego dolnopłata wyposażonego w silnik rzędowy. Od wcześniejszej wersji nowy samolot różnił się przede wszystkim nowym silnikiem, gwiazdowym M-82. Był jednym z najlepszych samolotów myśliwskich radzieckiego lotnictwa i pierwszym, który na równych prawach mógł konkurować z niemieckim Messerschmittem Bf 109 w wersji Gustav. Płatowiec wprowadzono do produkcji wiosną 1942 roku, a do jesieni 1943 roku znaczna liczba nowych maszyn znalazła się na froncie, co zaowocowało wzrostem strat po stronie niemieckiej, także wśród najnowocześniejszych niemieckich myśliwców Focke-Wulf Fw 190. Ła-5 w różnych wersjach pozostał w służbie Wojskowych Sił Powietrznych ZSRR do końca II wojny światowej. Czytaj więcej…

2017-09-17 edytuj

Mk II Matilda – brytyjski czołg piechoty z okresu II wojny światowej, jedyny brytyjski pojazd pancerny, który służył od początku wojny do ostatnich jej dni. W momencie rozpoczęcia produkcji w 1938 roku Mk II Matilda była najsilniej opancerzonym czołgiem na świecie, choć jej możliwości ograniczały niewielka prędkość oraz ograniczone uzbrojenie. Ze względu na silny pancerz, w początkowym okresie walk w Afryce odnosiła znaczące sukcesy, szczególnie przeciwko czołgom włoskim, podobnie wyglądała sytuacja na początku walk we Francji. Później jednak straty brytyjskie wzrosły, a po 1943 roku czołgi Mk II Matilda używane były już tylko do szkolenia, w linii jej miejsce zajęły szybsze i lżejsze maszyny Mk III Valentine. Łącznie wyprodukowano ok. 2900 sztuk czołgu. Powstało także wiele jego wariantów specjalnych. Czytaj więcej…

2017-09-18 edytuj

Stegoceras – rodzaj dinozaura z grupy pachycefalozaurów. Żył na terenach Ameryki Północnej w epoce kredy późnej, od około 77,5 do 74 milionów lat temu. Pierwsze okazy opisano w 1902 roku, na ich podstawie nazwano gatunek typowy S. validum. Stegoceras był niewielkim, dwunożnym dinozaurem. Mierzył 2–2,5 m długości. Ważył od 10 do 40 kg. Cechował się sztywnym kręgosłupem i usztywnionym ogonem. Miał szeroką okolicę miedniczą, być może z powodu dużych jelit. Czaszka była mniej więcej trójkątna z krótkim pyskiem oraz grubym, szerokim, względnie gładkim sklepieniem – kopułą. Tył czaszki miał grubą półkę nad potylicą i gruby grzebień ponad oczami. Większość czaszki zdobiły guzki, wiele z nich ułożonych w rzędy, a największe z nich tworzyły na półce rogi. Zęby były niewielkie i ząbkowane. Młode zwierzę miało płaską czaszkę, kopuła powstawała z czasem. Czytaj więcej…

2017-09-19 edytuj

Insurekcja warszawska – zbrojne powstanie armii koronnej i mieszkańców Warszawy przeciwko okupacyjnemu garnizonowi rosyjskiemu w czasie insurekcji kościuszkowskiej. Jego celem było przejęcie kontroli nad miastem z rąk Imperium Rosyjskiego. Rozpoczęło się 17 kwietnia 1794 roku, wkrótce po tym, jak do stolicy dotarła wieść o zwycięstwie Tadeusza Kościuszki w bitwie pod Racławicami. Walki uliczne, które początkowo toczyły się tylko na jednej ulicy na zachodnich obrzeżach warszawskiej Starówki, w ciągu kilku godzin objęły całe miasto. Mimo znacznej przewagi liczebnej i technicznej, rosyjski garnizon został zaskoczony przez rozwój wypadków. Uzbrojone w broń zdobytą w Arsenale Królewskim regularne jednostki armii koronnej i ochotnicze milicje już w pierwszych godzinach powstania zdołały rozproszyć wojska carskie. Insurekcja uznawana jest za największy sukces militarny powstania kościuszkowskiego; polskie zwycięstwo umożliwiło objęcie nim całego kraju. Czytaj więcej…

2017-09-20 edytuj

Czosnek niedźwiedzi – gatunek rośliny z podrodziny czosnkowych z rodziny amarylkowatych. Rośnie dziko w runie wilgotnych lasów liściastych, często w postaci rozległych łanów. Występuje na terenie Europy, na wschodzie po Ural oraz Kaukaz, w Europie jest też uprawiany. W Polsce częsty na południu, rzadszy na północy – na stanowiskach naturalnych objęty jest ochroną częściową. Gatunek wykorzystywany jest od dawna jako roślina jadalna, lecznicza oraz ozdobna. Ma właściwości lecznicze podobne do czosnku pospolitego, a przy tym wyróżnia się atrakcyjnym ulistnieniem i kwiatami. Jadalne są wszystkie części rośliny. Czosnek niedźwiedzi uprawiany w odpowiednich warunkach może stać się rośliną bardzo ekspansywną – porasta zwartym łanem rozległe przestrzenie ograniczając wzrost innych roślin wiosennych. Nie przeszkadza natomiast we wzroście wielu roślin wieloletnich. Czytaj więcej…

2017-09-21 edytuj

Einojuhani Rautavaara (ur. 9 października 1928 w Helsinkach, zm. 27 lipca 2016 tamże) – fiński kompozytor muzyki poważnej uznawany za najwybitniejszego po Jeanie Sibeliusie, nauczyciel kompozycji oraz krytyk muzyczny. Zostawił po sobie ponad 150 kompozycji, w tym 8 symfonii, 9 oper, 14 koncertów na różne instrumenty oraz kompozycji wokalnych i muzyki kameralnej. Jego twórczość jest zróżnicowana – początkowo tworzył kompozycje modernistyczne, opierające się na technice 12-tonowej, potem jego muzyka była określana jako neoromantyczna i mistyczna, czego przykładem są Symfonia Nr 7 Angel of Light i Autumn Gardens. Lata 70. XX wieku to najpłodniejszy okres kompozytora. Większość kompozycji utworzonych w tym czasie jest popularnych do dziś. Kompozycje Rautavaary stały się wówczas bardziej delikatne, subtelne i sentymentalne; ważną rolę odgrywał w nich chór. Czytaj więcej…

2017-09-22 edytuj

Pesa Mazovia – normalnotorowy czteroczłonowy elektryczny zespół trakcyjny wyprodukowany w 2004 roku przez zakłady Pesa z Bydgoszczy w jednym egzemplarzu dla Warszawskiej Kolei Dojazdowej. Każdy z członów pojazdu ma dwie pary dwuskrzydłowych odskokowo-przesuwnych drzwi wejściowych o prześwicie 1300 mm na stronę pojazdu, które mogą być otwierane centralnie bądź indywidualnie za pomocą przycisków. Pojazd jest wyposażony w sprzęgi Scharfenberga marki Voith o osi sprzęgania na wysokości 930 mm ponad główką szyny. W przestrzeni pasażerskiej zespołu zastosowano grupowy układ 2+2 tapicerowanych foteli z wyjątkiem środkowych części członów skrajnych, gdzie siedzenia umieszczono wzdłuż okien. W części niskopodłogowej pierwszego członu znajdują się dwa uchwyty na rower, natomiast w części niskopodłogowej ostatniego członu znajduje się przestrzeń na większy bagaż oraz jedno miejsce dla osoby niepełnosprawnej, obok którego zamontowano rampy wjazdowe. Czytaj więcej…

2017-09-23 edytuj

Ławoczkin Ła-5 – radziecki jednosilnikowy, jednomiejscowy samolot myśliwski z okresu II wojny światowej. Samolot został opracowany w biurze konstrukcyjnym Siemiona Ławoczkina jako wersja rozwojowa i następca samolotu ŁaGG-3, drewnianego dolnopłata wyposażonego w silnik rzędowy. Od wcześniejszej wersji nowy samolot różnił się przede wszystkim nowym silnikiem, gwiazdowym M-82. Był jednym z najlepszych samolotów myśliwskich radzieckiego lotnictwa i pierwszym, który na równych prawach mógł konkurować z niemieckim Messerschmittem Bf 109 w wersji Gustav. Płatowiec wprowadzono do produkcji wiosną 1942 roku, a do jesieni 1943 roku znaczna liczba nowych maszyn znalazła się na froncie, co zaowocowało wzrostem strat po stronie niemieckiej, także wśród najnowocześniejszych niemieckich myśliwców Focke-Wulf Fw 190. Ła-5 w różnych wersjach pozostał w służbie Wojskowych Sił Powietrznych ZSRR do końca II wojny światowej. Czytaj więcej…

2017-09-24 edytuj

Mk II Matilda – brytyjski czołg piechoty z okresu II wojny światowej, jedyny brytyjski pojazd pancerny, który służył od początku wojny do ostatnich jej dni. W momencie rozpoczęcia produkcji w 1938 roku Mk II Matilda była najsilniej opancerzonym czołgiem na świecie, choć jej możliwości ograniczały niewielka prędkość oraz ograniczone uzbrojenie. Ze względu na silny pancerz, w początkowym okresie walk w Afryce odnosiła znaczące sukcesy, szczególnie przeciwko czołgom włoskim, podobnie wyglądała sytuacja na początku walk we Francji. Później jednak straty brytyjskie wzrosły, a po 1943 roku czołgi Mk II Matilda używane były już tylko do szkolenia, w linii jej miejsce zajęły szybsze i lżejsze maszyny Mk III Valentine. Łącznie wyprodukowano ok. 2900 sztuk czołgu. Powstało także wiele jego wariantów specjalnych. Czytaj więcej…

2017-09-25 edytuj

Stegoceras – rodzaj dinozaura z grupy pachycefalozaurów. Żył na terenach Ameryki Północnej w epoce kredy późnej, od około 77,5 do 74 milionów lat temu. Pierwsze okazy opisano w 1902 roku, na ich podstawie nazwano gatunek typowy S. validum. Stegoceras był niewielkim, dwunożnym dinozaurem. Mierzył 2–2,5 m długości. Ważył od 10 do 40 kg. Cechował się sztywnym kręgosłupem i usztywnionym ogonem. Miał szeroką okolicę miedniczą, być może z powodu dużych jelit. Czaszka była mniej więcej trójkątna z krótkim pyskiem oraz grubym, szerokim, względnie gładkim sklepieniem – kopułą. Tył czaszki miał grubą półkę nad potylicą i gruby grzebień ponad oczami. Większość czaszki zdobiły guzki, wiele z nich ułożonych w rzędy, a największe z nich tworzyły na półce rogi. Zęby były niewielkie i ząbkowane. Młode zwierzę miało płaską czaszkę, kopuła powstawała z czasem. Czytaj więcej…

2017-09-26 edytuj

Insurekcja warszawska – zbrojne powstanie armii koronnej i mieszkańców Warszawy przeciwko okupacyjnemu garnizonowi rosyjskiemu w czasie insurekcji kościuszkowskiej. Jego celem było przejęcie kontroli nad miastem z rąk Imperium Rosyjskiego. Rozpoczęło się 17 kwietnia 1794 roku, wkrótce po tym, jak do stolicy dotarła wieść o zwycięstwie Tadeusza Kościuszki w bitwie pod Racławicami. Walki uliczne, które początkowo toczyły się tylko na jednej ulicy na zachodnich obrzeżach warszawskiej Starówki, w ciągu kilku godzin objęły całe miasto. Mimo znacznej przewagi liczebnej i technicznej, rosyjski garnizon został zaskoczony przez rozwój wypadków. Uzbrojone w broń zdobytą w Arsenale Królewskim regularne jednostki armii koronnej i ochotnicze milicje już w pierwszych godzinach powstania zdołały rozproszyć wojska carskie. Insurekcja uznawana jest za największy sukces militarny powstania kościuszkowskiego; polskie zwycięstwo umożliwiło objęcie nim całego kraju. Czytaj więcej…

2017-09-27 edytuj

Czosnek niedźwiedzi – gatunek rośliny z podrodziny czosnkowych z rodziny amarylkowatych. Rośnie dziko w runie wilgotnych lasów liściastych, często w postaci rozległych łanów. Występuje na terenie Europy, na wschodzie po Ural oraz Kaukaz, w Europie jest też uprawiany. W Polsce częsty na południu, rzadszy na północy – na stanowiskach naturalnych objęty jest ochroną częściową. Gatunek wykorzystywany jest od dawna jako roślina jadalna, lecznicza oraz ozdobna. Ma właściwości lecznicze podobne do czosnku pospolitego, a przy tym wyróżnia się atrakcyjnym ulistnieniem i kwiatami. Jadalne są wszystkie części rośliny. Czosnek niedźwiedzi uprawiany w odpowiednich warunkach może stać się rośliną bardzo ekspansywną – porasta zwartym łanem rozległe przestrzenie ograniczając wzrost innych roślin wiosennych. Nie przeszkadza natomiast we wzroście wielu roślin wieloletnich. Czytaj więcej…

2017-09-28 edytuj

Einojuhani Rautavaara (ur. 9 października 1928 w Helsinkach, zm. 27 lipca 2016 tamże) – fiński kompozytor muzyki poważnej uznawany za najwybitniejszego po Jeanie Sibeliusie, nauczyciel kompozycji oraz krytyk muzyczny. Zostawił po sobie ponad 150 kompozycji, w tym 8 symfonii, 9 oper, 14 koncertów na różne instrumenty oraz kompozycji wokalnych i muzyki kameralnej. Jego twórczość jest zróżnicowana – początkowo tworzył kompozycje modernistyczne, opierające się na technice 12-tonowej, potem jego muzyka była określana jako neoromantyczna i mistyczna, czego przykładem są Symfonia Nr 7 Angel of Light i Autumn Gardens. Lata 70. XX wieku to najpłodniejszy okres kompozytora. Większość kompozycji utworzonych w tym czasie jest popularnych do dziś. Kompozycje Rautavaary stały się wówczas bardziej delikatne, subtelne i sentymentalne; ważną rolę odgrywał w nich chór. Czytaj więcej…

2017-09-29 edytuj

Pesa Mazovia – normalnotorowy czteroczłonowy elektryczny zespół trakcyjny wyprodukowany w 2004 roku przez zakłady Pesa z Bydgoszczy w jednym egzemplarzu dla Warszawskiej Kolei Dojazdowej. Każdy z członów pojazdu ma dwie pary dwuskrzydłowych odskokowo-przesuwnych drzwi wejściowych o prześwicie 1300 mm na stronę pojazdu, które mogą być otwierane centralnie bądź indywidualnie za pomocą przycisków. Pojazd jest wyposażony w sprzęgi Scharfenberga marki Voith o osi sprzęgania na wysokości 930 mm ponad główką szyny. W przestrzeni pasażerskiej zespołu zastosowano grupowy układ 2+2 tapicerowanych foteli z wyjątkiem środkowych części członów skrajnych, gdzie siedzenia umieszczono wzdłuż okien. W części niskopodłogowej pierwszego członu znajdują się dwa uchwyty na rower, natomiast w części niskopodłogowej ostatniego członu znajduje się przestrzeń na większy bagaż oraz jedno miejsce dla osoby niepełnosprawnej, obok którego zamontowano rampy wjazdowe. Czytaj więcej…

2017-09-30 edytuj

Ławoczkin Ła-5 – radziecki jednosilnikowy, jednomiejscowy samolot myśliwski z okresu II wojny światowej. Samolot został opracowany w biurze konstrukcyjnym Siemiona Ławoczkina jako wersja rozwojowa i następca samolotu ŁaGG-3, drewnianego dolnopłata wyposażonego w silnik rzędowy. Od wcześniejszej wersji nowy samolot różnił się przede wszystkim nowym silnikiem, gwiazdowym M-82. Był jednym z najlepszych samolotów myśliwskich radzieckiego lotnictwa i pierwszym, który na równych prawach mógł konkurować z niemieckim Messerschmittem Bf 109 w wersji Gustav. Płatowiec wprowadzono do produkcji wiosną 1942 roku, a do jesieni 1943 roku znaczna liczba nowych maszyn znalazła się na froncie, co zaowocowało wzrostem strat po stronie niemieckiej, także wśród najnowocześniejszych niemieckich myśliwców Focke-Wulf Fw 190. Ła-5 w różnych wersjach pozostał w służbie Wojskowych Sił Powietrznych ZSRR do końca II wojny światowej. Czytaj więcej…