Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2007-12

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

2007-12-01 edytuj

Samuel Taylor Coleridge (ur. 21 października 1772, zm. 25 lipca 1834) – angielski poeta, wraz z Williamem Wordsworthem uznawany za prekursora romantyzmu w literaturze brytyjskiej. Jeden z tzw. poetów jezior. Coleridge, podobnie jak i Wordsworth, wywarł znaczny wpływ na każde kolejne pokolenie romantyków w całej Europie. Mimo iż druga generacja pisarzy romantycznych w Anglii, tj. George Gordon Byron, Percy Bysshe Shelley i John Keats bardzo ostro zanegowała poglądy polityczne Coleridge'a i jego odejście od idei rewolucji, to nigdy nie odważyła się podważyć wartości jego poezji. Do wzorowania na Coleridge'u przyznawali się m.in. William Hazlitt, czy Thomas de Quincey, który oprócz kilku ważnych esejów poświęconych poetom jezior, napisał barwne Wyznania angielskiego opiumisty, w których opisał własne cierpienia związane ze skutkami zażywania tego narkotyku. Coleridge'a na język polski przekładali m.in.: Stanisław Koźmian, Jan Kasprowicz, Czesław Miłosz, Zygmunt Kubiak i Stanisław Kryński.

2007-12-02 edytuj

USS Wisconsin (znak taktyczny BB-64) — amerykański pancernik typu Iowa, uczestnik II wojny światowej, wojny w Korei oraz I wojny w Zatoce Perskiej. Został zbudowany w Stoczni Marynarki Wojennej w Filadelfii i zwodowany 7 grudnia 1943 roku. Był drugim okrętem Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych noszącym nazwę pochodzącą od stanu Wisconsin. W trakcie II wojny światowej działał na Oceanie Spokojnym, gdzie brał udział m.in. w bitwie w Zatoce Leyte oraz osłonie lotniskowcowych grup uderzeniowych. Podczas wojny koreańskiej ostrzeliwał cele w Korei Północnej, wspierając Siły Zbrojne Narodów Zjednoczonych. Następnie przeniesiono go do floty rezerwowej, jednak 1 sierpnia 1986 roku został przywrócony do służby, a następnie zmodernizowany w ramach programu "600-ship Navy". W 1991 roku uczestniczył w I wojnie w Zatoce Perskiej. USS "Wisconsin" wycofano ostatecznie ze służby we wrześniu 1991 roku. Jest odznaczony sześcioma gwiazdami (ang. battle star) za służbę w II wojnie światowej i wojnie koreańskiej. Otrzymał również pochwałę Navy Unit Commendation. Obecnie cumuje jako okręt-muzeum w Narodowym Centrum Morskim w Norfolk i oczekuje na gruntowną przebudowę, mającą na celu lepsze przystosowanie go do pełnienia funkcji jednostki muzealnej. 17 marca 2006 roku został skreślony z Rejestru Jednostek Floty (Naval Vessel Register).

2007-12-03 edytuj

Mieszko II Lambert (ur. 990 r., zm. 10 lub 11 maja 1034 r.) – król Polski 1025-1031, książę Polski 1032-1034 z dynastii Piastów, drugi syn Bolesława I Chrobrego, a pierwszy z małżeństwa z Emnildą, księżniczką zachodnio-słowiańską. Przejął władzę po śmierci ojca i prawdopodobnie wypędził z kraju swoich dwóch braci. Zorganizował dwa niszczycielskie najazdy na Saksonię w 1028 i 1030. Następnie prowadził wojny obronne przeciw Niemcom, Czechom i książętom Rusi kijowskiej. Uciekł z kraju w 1031 po ataku Jarosława Mądrego, który na polskim tronie osadził jego brata Bezpryma. Mieszko zbiegł do Czech, gdzie został uwięziony przez księcia Udalryka. Odzyskał władzę w 1032 jako książę jednej z trzech dzielnic. Zjednoczył państwo, ale nie udało mu się odtworzyć stabilnych struktur władzy. Za jego czasów od Polski odpadły nabytki terytorialne Bolesława Chrobrego: Milsko, Łużyce, Grody Czerwieńskie, Morawy i Słowacja.

2007-12-04 edytuj

The Smashing Pumpkins to amerykański zespół rockowy założony w Chicago w roku 1988. Jego skład kilkukrotnie ulegał zmianom; przez większość kariery tworzyli go Billy Corgan (wokal przewodni, gitara), James Iha (gitara przewodnia, wokal wspierający), D'arcy Wretzky (gitara basowa, wokal wspierający) oraz Jimmy Chamberlin (perkusja). Zespół osiągnął ogólnoświatową popularność dzięki swojemu drugiemu albumowi, Siamese Dream. Kolejnych fanów udało się zdobyć poprzez towarzyszącą jego wydaniu trasę koncertową, dzięki czemu następna, podwójna płyta Mellon Collie and the Infinite Sadness zadebiutowała na miejscu pierwszym w notowaniach magazynu Billboard. Do roku 2006 sprzedano, według różnych źródeł, od około 22 do 25 milionów egzemplarzy albumów The Smashing Pumpkins (w tym około 18 milionów w samych Stanach Zjednoczonych), co uczyniło ich jednym z najpopularniejszych, a jednocześnie docenianych przez krytyków zespołów lat dziewięćdziesiątych. Mimo tego problemy z narkotykami, wewnętrzne kłótnie i niska sprzedaż późniejszych albumów doprowadziły do rozpadu zespołu w roku 2000. W kwietniu 2006 roku Billy Corgan ogłosił chęć reaktywowania grupy. Z oryginalnego składu pozostali tylko on oraz Jimmy Chamberlin. Na czas trasy koncertowej w roku 2007, promującej nową płytę, Zeitgeist dołączyli do nich Jeff Schroeder (gitara/wokal), Ginger Reyes (gitara basowa/wokal) i Lisa Harriton (keyboard/wokal).

2007-12-05 edytuj

Całka Lebesgue'a — konstrukcja matematyczna rozszerzająca pojęcie całki Riemanna na szerszą klasę funkcji, wprowadzona w 1902 r. przez Henriego Lebesgue'a. Rozszerzenie dotyczy też dziedziny na której funkcje podcałkowe mogą być określone. Sam Lebesgue tak porównywał swoją definicję z klasyczną całką Riemanna: Wyobraźcie sobie, że należy zapłacić pewną sumę; można w tym celu wyciągać pieniądze z portmonetki po kolei aby uzbierać potrzebną kwotę albo wyjąć wszystkie naraz i wybrać odpowiednie walory. Pierwsza metoda to całka Riemanna, druga odpowiada mojemu pojęciu całki. W metodzie Riemanna przebiega się dziedzinę funkcji i mierzy „wysokość” wykresu po kolei w każdym miejscu, podczas gdy metoda Lebesgue'a bierze pod uwagę najpierw zbiór wartości funkcji i stosownie do tego wybiera kawałki dziedziny. Jeżeli dla danej funkcji istnieje całka Riemanna, to jest ona równa całce Lebesgue'a tej funkcji. Zasadnicza przewaga całki Lebesgue'a nie polega jedynie na teoretycznie większej ogólności definicji. W praktyce najistotniejsze jest, że nowa całka współgra z pojęciem granicy punktowej ciągu funkcji i w opisie matematycznym można zamieniać kolejność operacji liczenia całki i granicy. Obecnie całka Lebesgue'a jest jednym z podstawowych narzędzi współczesnej matematyki i nauk ją wykorzystujących.

2007-12-06 edytuj

Europejska Konwencja Praw Człowieka (pełna nazwa: Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, w skrócie "Konwencja Europejska" lub EKPC), to umowa międzynarodowa zawarta przez państwa członkowskie Rady Europy. Konwencja Europejska została otwarta do podpisu 4 listopada 1950 r., zaś po uzyskaniu niezbędnych 10 ratyfikacji weszła w życie 3 września 1953 roku. Przyjmując ten dokument, rządy państw europejskich zdecydowały się podjąć kroki w celu zbiorowego zagwarantowania niektórych praw wymienionych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Na mocy tego dokumentu powołano Europejski Trybunał Praw Człowieka. Skargi do tego Trybunału mogą składać zarówno: państwa (tzw. skarga międzypaństwowa), jak i (b) osoby indywidualne, grupy osób oraz organizacje pozarządowe (tzw. skarga indywidualna). Europejska Konwencja Praw Człowieka często jest określana jako "klejnot w koronie" Rady Europy, aby zilustrować to, jak ważna jest ona wśród innych działań i osiągnięć organizacji. Istota i szczególny charakter Konwencji polega nie tylko na wyliczeniu praw i wolności, do których każda osoba jest uprawniona; polega przede wszystkim na ustanowieniu procedury kontrolnej, wciąż unikalnej w skali światowej, która umożliwia żądanie przywrócenia praw oraz przyznanie stosownego zadośćuczynienia finansowego tym, którzy uważają, że ich prawa zostały naruszone.

2007-12-07 edytuj

Thorshavn – największe miasto archipelagu Wysp Owczych, jednocześnie jego stolica i siedziba najwyższych władz duńskiego terytorium zależnego. Miasto usytuowane zostało na wyspie Streymoy, zamieszkuje je 12 393 osób. Nazwa Thorshavn oznacza po polsku dosłownie Port Thora, nordyckiego boga burzy i piorunów. Miasto leży w południo-wschodniej części wyspy Streymoy. Port przylega do wód cieśniny Nólsoyarfjørður. Najbliższymi miastami są: Argir i Hoyvik, należące do aglomeracji stolicy. Thorshavn położony jest w dużej mierze na nizinie, dopiero jego zachodnie granice wspinają się na wzniesienie Húsareyn, sięgające ok. 200 metrów nad poziomem morza. Miasto założone zostało około X wieku, przez zamieszkujących już ziemię Wysp Owczych wikingów. Miejsce to ważne było ze względu na wiece – zgromadzenia wolnych mężczyzn decydujące o sprawach istotnych dla wspólnoty, zwane Althingami.

2007-12-08 edytuj

Able Archer 83 to kryptonim obejmujących Europę NATO-wskich ćwiczeń trwających od 2 listopada 1983 przez dziesięć dni i mających symulować zmasowany atak jądrowy. Uwzględniono w nich użycie nowego formatu szyfrowanej komunikacji, zarządzano ciszę radiową i symulowany alarm DEFCON 1. Aktywny udział wzięły głowy europejskich państw. Realizm tych ćwiczeń w połączeniu z pogarszającymi się wówczas stosunkami pomiędzy USA a ZSRR i spodziewaną instalacją w Europie pocisków balistycznych Pershing II, sprawił, iż niektórzy w Związku Radzieckim uwierzyli, że Able Archer 83 to prawdziwy atak jądrowy. W odpowiedzi Sowieci postawili w stan gotowości własne siły jądrowe, a także jednostki lotnicze w NRD i Polsce. Istnieją historycy, którzy uważają, iż poprzez ten incydent świat znalazł się najbliżej III wojny światowej od czasu kryzysu kubańskiego w 1962 roku.

2007-12-09 edytuj

Elżbieta Amalia Eugenia (von Wittelsbach in Bayern), księżniczka Bawarii (ur. 24 grudnia 1837 w Monachium, zm. zamordowana 10 września 1898 w Genewie) – żona cesarza Franciszka Józefa I (od 1854), cesarzowa Austrii i królowa Węgier. Znana również jako Sissi, bądź Sisi – jak od najmłodszych lat nazywali ją przyjaciele i rodzina. Jej nieszczęśliwe życie i wyjątkowa uroda uczyniły ją bohaterką masowej legendy. Wielce prawdopodobne jest też, że naciski wywierane przez nią na męża w sprawie autonomizacji Węgier doprowadziły do powstania Austro-Węgier. Urodziła się w rodzinie księcia Maksymiliana Bawarskiego, wywodzącego się z młodszej linii książęcej (von Wittelsbach in Bayern) Wittelsbachów. Jej matka, Ludwika, księżniczka wywodząca się ze starszej linii dynastii, była córką Maksymiliana I Józefa, pierwszego króla Bawarii oraz siostrą Ludwika I, dziadka Ludwika II.

2007-12-10 edytuj

Historia Polski w latach 1914-1918 obejmuje krótki, bo zaledwie pięcioletni fragment dziejów, ale wydarzenia tego pięciolecia zaważyły w sposób decydujący na sytuacji Polski na arenie tak międzynarodowej, jak i wewnętrznej. W 1914 roku wybuchła I wojna światowa z udziałem mocarstw rozbiorowych: Austro-Węgier, Niemiec i Rosji. Doprowadziła ona do rozbudzenia wśród Polaków poczucia tożsamości narodowej, a jej przebieg i rezultaty (przede wszystkim upadek wszystkich trzech mocarstw zaborczych) umożliwiły odtworzenie niepodległego państwa polskiego. Okres ten zawiera się pomiędzy dwiema datami - 3 sierpnia 1914 (przemówienie Piłsudskiego do żołnierzy w krakowskiej dzielnicy Oleandry) i 11 listopada 1918 (przekazanie Piłsudskiemu władzy przez Radę Regencyjną). Na przestrzeni tego czasu - wraz z przesuwaniem się frontów i zmiennymi losami poszczególnych mocarstw zaborczych, kształtowały się zarówno koncepcje polskie (dotyczące sposobów i dróg do odzyskania niepodległości), jak i koncepcje zaborców oraz Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych, prowadzące do rozwiązania sprawy polskiej. W rezultacie, trudnego wcześniej do przewidzenia, przebiegu wojny wszystkie zainteresowane strony musiały prześcigać się w deklaracjach, a wkrótce także i w czynach, które legły u podstaw tworzenia polskiego wojska (Austro-Węgry, okupacja niemiecka, Rosja, Francja) i zalążków organizmu państwowego (okupacja niemiecka, Francja). Wszystko to razem sprawiło, że gdy 11 listopada 1918 roku I wojna światowa została zakończona, Polska powstała jako państwo uznane na arenie międzynarodowej, dysponujące przygotowana kadrą polityczną i administracyjną oraz zawiązkami wojska, organów władzy wykonawczej i sądowniczej.

2007-12-11 edytuj

Udokumentowane dzieje Kielc sięgają ponad 900 lat. Pierwsze wzmianki o Kielcach pochodzą z 1081 r. Wcześniej na ich miejscu istniała osada myśliwsko-pszczelarska. Kielce stały się miastem w 1364, niemal od zarania dziejów stanowiły własność biskupów krakowskich. Będąc niewielką osadą pozostawały na uboczu historii aż do XVIII wieku, kiedy zostały przejęte przez skarb państwa. Miasto podczas zaborów stanowiło centrum administracyjne regionu świętokrzyskiego, mieszkańcy brali czynny udział w zrywach narodowych (szczególnie w powstaniu styczniowym). Na początku I wojny światowej swoje pierwsze oddziały zaprzysiężył tu Józef Piłsudski, od tej pory Kielce mianowano "miastem Marszałka", cieszącym się w II Rzeczypospolitej szczególnymi przywilejami. II wojna światowa gwałtownie przerwała rozwój regionu, zrujnowana gospodarka zaczęła odradzać się dopiero pod koniec lat 60. XX wieku.

2007-12-12 edytuj

Sepsa, posocznica (łac. sepsis) - stosowany w medycynie termin odnoszący się do specyficznej reakcji organizmu na zakażenie. Sepsa nie jest samodzielną jednostką chorobową, a obecnie definiuje się ją jako zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS) wywołanej zakażeniem. W ujęciu historycznym utożsamiana była z zakażeniem krwi - bakteriemią. Aktualnie do rozpoznania sepsy nie jest niezbędne stwierdzenie obecności drobnoustrojów we krwi, aczkolwiek w większości przypadków dochodzi do rozsiewu drobnoustrojów drogą układu krwionośnego. Sepsa stanowi poważny problem epidemiologiczno-terapeutyczny, zwłaszcza na Oddziałach Intensywnej Terapii, ale występuje także w warunkach pozaszpitalnych. Najczęściej przyczyną sepsy są infekcje w obrębie jamy brzusznej, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i infekcje układu moczowego, lecz u osób predysponowanych może ją wywołać każde inne zakażenie. Z bakteriologicznego punktu widzenia przyczyną sepsy może być każdy drobnoustrój, stosunkowo rzadko są to pasożyty, wirusy i bakterie atypowe (np. prątek gruźlicy). W warunkach szpitalnych sepsę wywołują najczęściej patogeny, które w normalnych warunkach nie są groźne (tzw. potencjalnie chorobotwórcze). W warunkach pozaszpitalnych bakterią najczęściej kojarzoną z piorunującymi postaciami ciężkiej sepsy jest dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis).

2007-12-13 edytuj

Therion (gr. θηρίον - bestia) – szwedzki zespół muzyczny założony w 1987 r. przez Christofera Johnssona. Zespół zadebiutował w 1991 r. albumem Of Darkness... należącym do gatunku death metal. Późniejsze dokonania łączą w sobie elementy muzyki klasycznej i opery wraz z szeroko pojętym nurtem metalowym. Od wydania albumu Theli (1996) ich muzykę klasyfikuje się jako metal symfoniczny z wpływami heavy metalu i progresywnego rocka. Inspiracją dla nazwy zespołu stał się album To Mega Therion zespołu Celtic Frost. Teksty utworów nawiązują najczęściej do tematów mitologicznych; autorem większości tekstów jest obecnie Thomas Karlsson, założyciel Dragon Rouge (organizacji zajmującej się praktykowaniem magii). Utwory pisane są w językach - angielskim, szwedzkim, rosyjskim, niemieckim, akadyjskim, łacińskim, hebrajskim, egipskim, starogreckim oraz enochiańskim. Zespół dwukrotnie zmieniał swoją nazwę: przed rokiem 1988 istniał jako Blitzkrieg, następnie jako Megatherion.

2007-12-14 edytuj

Simon Ammann (ur. 25 czerwca 1981 w Grabs) – szwajcarski skoczek narciarski, reprezentant klubu RG Churfirsten. Dwukrotny złoty medalista olimpijski, mistrz i wicemistrz świata, trzeci zawodnik Turnieju Czterech Skoczni, Pucharu Świata oraz Pucharu Świata w lotach w sezonie 2006/2007. Trzykrotny triumfator zawodów do klasyfikacji Pucharu Świata. Simon Ammann urodził się w rodzinie Heinricha i Margith. Ma dwóch braci, Eliasa i Josiasa, oraz dwie siostry, Stefanie i Magdalenę. Zdał maturę i tym samym zdobył średnie wykształcenie. Obecnie studiuje technologię informacyjną i elektrotechnikę w Szwajcarskim Federalnym Instytucie Technologicznym w Zurychu. Jest kawalerem. Mieszka w Schindellegi.

2007-12-15 edytuj

HMS "Warspite" to pancernik typu Queen Elizabeth służący w Brytyjskiej Marynarce Wojennej (Royal Navy) w okresie I i II wojny światowej. Został zwodowany 26 listopada 1913 w stoczni Devonport Royal Dockyard. Jest jednym z najbardziej znanych okrętów Royal Navy. "Warspite" podczas II wojny światowej zdobył przezwisko "Stara dama" (Old Lady), nadane jej przez admirała Andrew Cunninghama w 1943. "Warspite", tak jak reszta okrętów typu Queen Elizabeth, był dziełem admirała Johna "Jackie" Fishera, który zajmował stanowisko Pierwszego Lorda Admiralicji, kiedy do służby wszedł HMS "Dreadnought" - pancernik o przełomowej konstrukcji. Drugim politykiem popierającym projekt był Winston Churchill, który bardzo naciskał na budowę pancerników tego typu.

2007-12-16 edytuj

Koło – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie kolskim, w Kotlinie Kolskiej, nad Wartą. Siedziba powiatu kolskiego i gminy miejskiej Koło. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa konińskiego. Według danych z 30 czerwca 2006 miasto miało 23 101 mieszkańców. Położone przy drodze krajowej nr 92 i linii kolejowej Poznań – Warszawa. Prawa miejskie od 1362 roku. Od XV w. do 1716 r. miejsce sejmików generalnych prowincji wielkopolskiej. Obecnie duży ośrodek przemysłu ceramicznego i spożywczego. Do najciekawszych zabytków zalicza się: ruiny zamku z XIV w., gotycki kościół farny z XV w. oraz kompleks kościoła i klasztoru bernardynów. Patronem miasta Koła jest błogosławiony Bogumił.

2007-12-17 edytuj

World of Warcraft (WoW) - gra komputerowa z gatunku MMORPG wyprodukowana przez amerykańską firmę Blizzard Entertainment. Akcja gry toczy się cztery lata po wydarzeniach przedstawionych w grze Warcraft III: The Frozen Throne, w świecie stworzonym w 1994 r. na potrzeby Warcraft: Orcs & Humans. WoW jest piątą (nie licząc dodatków, a wliczając Warcraft Adventures: Lord of the Clans, którego produkcji nigdy nie ukończono) grą w uniwersum Warcrafta. Gra World of Warcraft została wydana 23 listopada 2004 roku w Ameryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii na dwie platformy: PC i Macintosh. Sprzedaż gry po 24 godzinach wyniosła 240 tysiące egzemplarzy. Mimo że w Korei Południowej premiera odbyła się 18 stycznia 2005 roku, grę można było już kupić w listopadzie 2004. Premiera europejska odbyła się 11 lutego 2005 roku, w sprzedaży są dostępne cztery wersje: angielska, francuska, hiszpańska oraz niemiecka. 2 marca 2005 w Chinach rozpoczęły się zapisy na beta testy tej gry, w ciągu godziny zarejestrowało się 100 000 osób. W Chinach gra trafiła na półki 6 lipca 2005. World of Warcraft został uznany za najlepszą grę targów gier komputerowych E3 w 2003 roku.

2007-12-18 edytuj

Zamek w Rzeszowie – jeden z głównych zabytków miasta wybudowany w latach 1902-1906 na miejscu dawnego zamku Lubomirskich. Jest ulokowany pomiędzy Aleją Pod Kasztanami, Aleją Lubomirskich, ulicą Chopina, Placem Śreniawitów oraz ulicą płk Lisa-Kuli. Aktualnie stanowi siedzibę sądu okręgowego, do 1981 znajdowało się w nim także więzienie. Pierwsza konstrukcja obronna powstała w tym samym miejscu prawdopodobnie już w XVI w. Następnie pod koniec tego stulecia swój dwór obronny w Rzeszowie wybudował Mikołaj Spytek Ligęza. W 1620 rozbudował go w stylu Palazzo in fortezza. Od 1637 zamek był własnością rodziny Lubomirskich. Główne prace budowlane na nim prowadzili Tylman z Gameren i Karol Henryk Wiedemann. W 1820 kompleks został przejęty przez władze austriackie i zaadaptowany do celów sądowniczych oraz więziennych. Jego wyburzenie na początku XX w. spowodowane było bardzo złym stanem konstrukcji. W historycznej formie do czasów współczesnych zachowano jedynie wieżę bramną i wieżyczki bastionów.

2007-12-19 edytuj

Konfiguracja absolutna (inaczej bezwzględna) to jednoznaczny sposób rozróżniania i nazewnictwa izomerów optycznych, a ściśle biorąc ustalania rzeczywistej konfiguracji podstawników przy centrach chiralności w enancjomerach i diastereoizomerach. W dużym uproszczeniu, konfiguracja absolutna jest sposobem jednoznacznego zapisu stwierdzającego czy określony enancjomer, a szerzej otoczenie każdego asymetrycznego atomu węgla jest "prawe" albo "lewe". Enacjomery, jeden z rodzajów izomerów optycznych związków chemicznych różnią się między sobą tak jak lewa i prawa dłoń lub lewo i prawoskrętna skorupa ślimaka, tj. są chiralne i mają się do siebie tak jak lustrzane odbicie do odbijanego przedmiotu. W przypadku związków organicznych ich chiralność wynika najczęściej z faktu występowania czterech różnych podstawników przy centralnym atomie węgla. Dokładne ustalenie wzajemnego umiejscowienia tych podstawników w przestrzeni decyduje o tym, z którym z dwóch enancjomerów ma się do czynienia. W odróżnieniu jednak od skorupy ślimaka, którego "prawo-" i "lewoskrętność" jest łatwo ustalić w intuicyjny sposób, jednoznaczne nazewnictwo enancjomerów wymaga przyjęcia złożonego zbioru zasad, które są opisane w artykule.

2007-12-20 edytuj

Wojna na Pacyfiku - określenie obejmujące całokształt działań militarnych w Azji Wschodniej, Południowo-Wschodniej i na obszarach Oceanu Spokojnego w okresie od 1937 do 1945 r., które przybrały formę szczególnie natężonego konfliktu w okresie od 7 grudnia 1941 (Atak na Pearl Harbor) do 2 września 1945 (bezwarunkowa kapitulacja Japonii). Wojna prowadzona była z jednej strony przez Cesarstwo Japonii i jej nielicznych sojuszników i siły alianckie – ze Stanami Zjednoczonymi na czele z drugiej. Wojnę można podzielić na kilka etapów. Od 1937 r. miała miejsce wojna chińsko-japońska, gdzie po początkowych sukcesach armii cesarskiej sytuacja ustabilizowała się aż do sierpnia 1945 r. Od 7 grudnia 1941 r. – atak na Pearl Harbor do 4 czerwca 1942 r. – bitwy o Midway trwał "japoński blitzkrieg", w czasie którego Japonia osiągnęła prawie wszystkie z wcześniej zakładanych celów. Po utracie przez Japonię dużej liczby lotniskowców w czasie bitwy o Midway nastąpił okres względnej równowagi w zmaganiach wojennych, który znaczyły walki o Wyspę Gudalcanal i o Nową Gwineę. Od wygranej Amerykanów na Guadalcanalu (8 lutego 1943) Japończycy stracili całkowicie inicjatywę i przeszli do obrony. Amerykanie zaczęli zajmować wówczas kolejne wyspy znajdujące się w rękach japońskich i stopniowo zbliżali się do Wysp Japońskich.

2007-12-21 edytuj

Choroba Chagasa, trypanosomoza amerykańska (ang. Chagas disease, American trypanosomiasis) – tropikalna pasożytnicza choroba człowieka i zwierząt, spotykana w obydwu Amerykach, szczególnie w krajach Ameryki Południowej. Patogenem wywołującym chorobę Chagasa jest świdrowiec Trypanosoma cruzi, przenoszony na ludzi i zwierzęta przez krwiopijne pluskwiaki z podrodziny Triatominae (rodzina Reduviidae). Owady te znane są pod różnymi nazwami w różnych krajach, niektóre z tych nazw to benchuca, vinchuca, "całujący robak", chipo i barbeiro. Najważniejsze rodzaje tych pluskwiaków to Triatoma, Rhodnius i Panstrongylus. Możliwe są także inne drogi zakażenia świdrowcami, takie jak spożycie pokarmów zanieczyszczonych przez owady, transfuzja krwi i przeniesienie pasożyta z matki na dziecko w czasie ciąży.

2007-12-22 edytuj

Enigma — niemiecka przenośna maszyna szyfrująca opracowana przez Hugo Kocha. Enigma była używana komercyjnie od lat 20. XX wieku, a później została zaadaptowana przez instytucje państwowe wielu krajów. Podczas II wojny światowej maszyna ta była wykorzystywana głównie przez siły zbrojne Niemiec, ale także innych państw. Enigma należała do rodziny elektromechanicznych wirnikowych maszyn szyfrujących i była produkowana w wielu różnych odmianach. Po raz pierwszy szyfrogramy zakodowane przy pomocy Enigmy udało się rozszyfrować polskim kryptologom w 1932. Prace Polaków, głównie Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, pozwoliły na dalsze prace nad dekodowaniem szyfrów stale unowocześnianych maszyn Enigma najpierw w Polsce, a po wybuchu wojny we Francji i Wielkiej Brytanii. Najczęściej odszyfrowywanymi wiadomościami były przekazy zaszyfrowane Enigmą w wersji Wehrmachtu (Wehrmacht Enigma).

2007-12-23 edytuj

Batszeba (בת שבע, hebr. Batscheba) (zm. po 970 p.n.e.) - postać biblijna, jedna z żon Dawida, króla starożytnego Izraela. Wg przekazu biblijnego jej pierwszym mężem był Uriasz Chetyta. Gdy zaszła w ciążę z Dawidem, ten ostatni doprowadził do śmierci Uriasza, a następnie poślubił wdowę po nim. Z Dawidem miała czterech synów - m.in. Salomona. Imię tej żony Dawida pojawia się w Starym Testamencie w formach: Batszeba. Wersja Bat-Szua uchodzi za pomyłkę autora lub kopisty Pierwszej Księgi Kronik. Samo imię Batszeba jest pochodzenia hebrajskiego i oznacza "córka pełności". Batszeba była córką Eliama. W tradycji żydowskiej Eliama, ojca Batszeby, identyfikuje się z Eliamem, synem Achitofela z Gilo, jednym z Bohaterów Dawida. Batszeba poślubiła Uriasza Chetytę, także należącego do Bohaterów Dawida. Nie zachowały się żadne informacje na temat ewentualnego potomstwa z tego małżeństwa.

2007-12-24 edytuj

Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Iławie – zbudowany w latach 1317-1325 w stylu gotyckim z renesansową wieżą z 1550, kilkakrotnie przebudowywany. Potocznie nazywany przez mieszkańców Iławy "czerwonym". Obiekt pełnił rolę głównego kościoła parafialnego miasta i jest tak stary jak ono samo. Mimo że parafia znajdowała się pod patronatem krzyżackim, faktyczną opiekę nad kościołem od początku sprawowali miejscowi mieszczanie, których zamożność decydowała o jego stanie. Przy kościele działało bractwo kościelne Bożego Ciała, które skupiało miejscową elitę. Kościół był kilkakrotnie przebudowywany. Ostatnia poważna przebudowa miała miejsce w latach 1903-1905. Obecnie kościołem opiekują się Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej. 16 września 1949 kościół – pierwszy zabytek Iławy - został objęty ochroną konserwatorską (nr rejestru 134).

2007-12-25 edytuj

Sonic Adventure 2 – platformowa gra konsolowa, należąca do serii Sonic the Hedgehog firmy Sega, kontynuacja Sonic Adventure. Gra została wydana w czerwcu 2001 roku w celu uczczenia dziesiątych urodzin głównego bohatera gry – legendarnego, niebieskiego jeża Sonica. W grze zadebiutowały dwie nowe postaci: nietoperzyca Rouge i czarny jeż Shadow. Głównym producentem jest Yuji Naka, ówczesny szef Sonic Team, a oprawą muzyczną zajął się Jun Senoue. Największy wkład w projekt miała 12-osobowa grupa Sonic Team USA, wydzielona z głównego zespołu Sonica, która na początku 1999 przeniosła się do San Francisco. Po wydaniu wersji International (9 września w USA) grupa pozostała w San Francisco i rozpoczęła prace nad swoim pierwszym niezależnym projektem, Sonic Adventure 2.

2007-12-26 edytuj

Ramzes II, zwany Wielkim – faraon, władca starożytnego Egiptu, z XIX dynastii, z okresu Nowego Państwa. Współcześnie uważany za jeden z najbardziej znanych symboli wielkości Egiptu. Kontynuował, wyznaczone przez ojca – Setiego I – dążenie do odbudowy i rozbudowy Imperium, wzorując się na swych poprzednikach, głównie budowniczym podwalin Imperium – Ahmose oraz Totmesie III i Amenhotepie III. Realizował ideał władcy sprawiedliwego, obrońcy Egiptu – jego wielowiekowej tradycji i pozycji międzynarodowej. Działalność budowlana Ramzesa przewyższyła wszystkich jego poprzedników, wypełniając Egipt budowlami i posągami bogów. W zgodnej opinii badaczy, czasy jego panowania były okresem dobrobytu i stabilizacji. Faraon panował ponad 66 lat, spłodził około 100 synów i 50 córek. Miał około 183–185 cm wzrostu i rudo-blond włosy. Żył ponad 91 lat. Jako pierwszy w historii, był współtwórcą traktatu pokojowego, zawartego pomiędzy dwiema ówczesnymi potęgami militarnymi – Egiptem i Hatti.

2007-12-27 edytuj

Artyleria okrętowa to określenie broni artyleryjskiej stanowiącej uzbrojenie okrętów wojennych. W okresie od około XVII wieku do połowy XX wieku była ona podstawowym rodzajem uzbrojenia okrętów, stanowiącym o ich sile bojowej. Obecnie w obliczu rozwoju broni rakietowej artyleria okrętowa ma znaczenie jedynie pomocnicze. Pierwszym rodzajem artylerii na okrętach, stosowanym w starożytności, były machiny miotające. Stanowiły one jednak tylko uzupełniającą broń okrętów wobec małej skuteczności, a podstawowym sposobem walki było taranowanie lub abordaż. Większe znaczenie miał jedynie stosowany przez flotę Bizancjum ogień grecki – mieszanina zapalająca, używana w pociskach miotanych z machin lub wyrzucany na bliskie odległości z pewnego rodzaju miotaczy ognia.

2007-12-28 edytuj

GSM (ang. Global System for Mobile Communications, pierwotnie Groupe Spécial Mobile) jest najpopularniejszym obecnie standardem telefonii komórkowej. Sieci oparte na tym systemie telekomunikacji oferują usługi związane z transmisją głosu, danych (na przykład dostęp do Internetu) i wiadomości w formie tekstowej lub multimedialnej. We wrześniu 2007 na świecie było ok. 2 mld unikatowych numerów abonenckich telefonii GSM, a sieci oparte na tej technologii zbudowane były w ponad 200 krajach. Dzięki możliwości międzynarodowego roamingu i umowom międzyoperatorskim abonent GSM może - bez podpisywania oddzielnych umów z każdym operatorem z osobna - korzystać z telefonu w wielu krajach. Usługi GSM mogą być udostępnione na zasadzie comiesięcznych opłat lub w formie przedpłat, co znacznie zwiększa liczbę potencjalnych użytkowników.

2007-12-29 edytuj

Olsztyn (dawniej hist. niem. ^ⓘAllenstein, pol. Holstin) – największe miasto i stolica województwa warmińsko-mazurskiego, powiat grodzki Olsztyn, stolica powiatu ziemskiego olsztyńskiego, archidiecezji warmińskiej, a od 1992 r. metropolii warmińskiej. Główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy, siedziba władz i najważniejszych instytucji regionu, a także ważny węzeł kolejowy i drogowy. Olsztyn leży w południowej części Warmii, historycznej krainy należącej w latach 1466-1772 do Rzeczypospolitej. Wbrew powszechnej opinii nie jest położony na Mazurach. Olsztyn położony jest w środkowej części województwa warmińsko-mazurskiego nad rzeką Łyną, w granicach Pojezierza Olsztyńskiego, które wchodzi w skład makroregionu Pojezierza Mazurskiego. Miasto sąsiaduje z gminami: Dywity, Barczewo, Purda, Stawiguda, Gietrzwałd oraz Jonkowo. Najwyższy punkt Olsztyna umiejscowiony jest na wysokości 155 m n.p.m., natomiast najniższy na 88 m n.p.m. Przyczyną takiego zróżnicowania geologicznego jest fakt, iż miasto leży w paśmie moren czołowych ostatniego zlodowacenia.

2007-12-30 edytuj

Heraldyka szkocka - dział heraldyki zajmujący się herbami szkockimi, badający m.in. historię powstania i używania herbów w Szkocji, specyficznie szkockie cechy herbów i reguły heraldyczne, pod wieloma względami różne się od heraldyki innych państw europejskich i heraldyki innych części Zjednoczonego Królestwa. Szkocka heroldia - urząd Lorda Lyona jest najstarszą z wciąż funkcjonujących heroldii świata, powstałą już w XIII w. Dlatego w Szkocji wykształcił się jeden z najprecyzyjniejszych systemów heraldycznych, pod niektórymi względami bardziej dokładny i konserwatywny od heroldii angielskiej. Heraldyka szkocka swym zasięgiem obejmuje obszar jurysdykcji Lorda Lyona, a więc Szkocję, oraz osoby szkockiego pochodzenia zamieszkałe w krajach Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, a w szczególnych wypadkach także innych państwach.

2007-12-31 edytuj

Wilk jest obecny w wierzeniach i kulturze wszystkich narodów zamieszkujących tereny, na których występuje. Obecny jest w imionach i nazwiskach, nazwach miejscowości, gór, rzek i innych obiektów geograficznych. Występuje w mitach zarówno religijnych, jak i narodowych. Przedstawiany jest we wszystkich obszarach działalności artystycznej, często jako symbol zagrożenia i zła. Jego zwierzęcą siłę i niezależność próbowano posiąść. Służyć temu miały magiczne obrzędy szamanów, noszenie wilczych kłów czy jego skóry. W wielu kulturach występuje mit o możliwości przemiany człowieka w wilka, niewilkołacka. Pozytywnie bywała postrzegana wilcza niezależność i siła. Istnieją mity o opiece wilków nad ludźmi np. o założycielach Rzymu, Romulusie i Remusie. Chrześcijaństwo utożsamiło wilka z diabłem, przeciwstawiając jego zwierzęce cechy ideałowi Jezusa, przedstawianego pod postacią baranka.