Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2017-05

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

2017-05-01 edytuj

Mięsak Kaposiego – mięsak tkanek miękkich pochodzenia naczyniowego zaliczany do nowotworów o granicznej złośliwości rzadko przerzutujących. Klinicznie wyróżnia się postać klasyczną dotyczącą starszych mężczyzn regionu basenu Morza Śródziemnego oraz – w Europie Środkowej – postać związaną z AIDS, postać endemiczną występującą w Afryce Środkowej i Wschodniej oraz postać jatrogenną związaną z immunosupresją. Choroba przebiega w trzech stadiach, początkowo zmiany nowotworowe przybierają formę czerwononiebieskich, fioletowych, ciemnobrązowych plamek przekształcających się w blaszki, a następnie w guzki. Rozpoznanie mięsaka Kaposiego często jest stawiane na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego, ale ostateczne rozpoznanie wymaga badania histopatologicznego materiału pobranego drogą biopsji. Leczenie mięsaka Kaposiego ma na celu poprawę i kontrolę objawów wywoływanych przez chorobę oraz zapobiegnięcie progresji nowotworu. W leczeniu miejscowym stosuje się metody chirurgiczne oraz radioterapię. W przypadku szybkiej progresji choroby czy zajęcia narządów wewnętrznych stosuje się chemioterapię opartą o liposomalną doksorubicynę. Czytaj więcej…

2017-05-02 edytuj

Katastrofa lotnicza w Lesie Kabackim – katastrofa lotnicza samolotu pasażerskiego Iljuszyn Ił-62M Polskich Linii Lotniczych LOT, która wydarzyła się 9 maja 1987 roku w czasie lotu nr. 5055 na trasie Warszawa – Nowy Jork, w trakcie podchodzenia do lądowania awaryjnego, po awarii silników. Komisja badająca przyczyny katastrofy ustaliła, że w końcowej fazie podchodzenia do lądowania awaryjnego, w wyniku rozszerzających się uszkodzeń powstałych w układach samolotu i pożaru na jego pokładzie załoga utraciła możliwość efektywnego nim sterowania, czego następstwem było zderzenie samolotu z ziemią. Katastrofa wydarzyła się w Warszawie, na południowym skraju Lasu Kabackiego, 5700 metrów od progu drogi startowej na kierunku 33 lotniska Warszawa-Okęcie. W wyniku katastrofy śmierć na miejscu poniosły 183 osoby – wszystkie znajdujące się na pokładzie samolotu. Pod względem liczby ofiar jest to największa katastrofa lotnicza w historii polskiego lotnictwa. Czytaj więcej…

2017-05-03 edytuj

Mark XIII – amerykańska parogazowa torpeda lotnicza służąca do zwalczania jednostek nawodnych. Pierwsza wyspecjalizowana torpeda tego rodzaju amerykańskiej marynarki wojennej. Rozwój konstrukcji tego pocisku, który wszedł do służby operacyjnej w 1938 roku, został w ostatecznej wersji ukończony w 1944 roku. Mimo wielu problemów technicznych i taktycznych w pierwszych latach wojny — związanych ze zbyt niską wysokością zrzutu przy zbyt małej prędkości samolotu — pocisk ten był podstawową torpedą amerykańskich pokładowych samolotów torpedowych podczas zmagań wojennych na Pacyfiku w latach 1941-1945. Mark XIII była używana we wszystkich wielkich bitwach powietrzno-morskich z udziałem startujących z lotniskowców samolotów Douglas TBD Devastator oraz Grumman TBF Avenger. Podczas drugiej wojny światowej wyprodukowano ponad 17 000 torped tego typu w różnych wariantach. Za jej pomocą wykonano 1287 ataków, z których 40% zakończyło się trafieniem celu. Czytaj więcej…

2017-05-04 edytuj

SMS Radetzky (1909) – austro-węgierski przeddrednot typu Radetzky. Został nazwany na cześć XIX-wiecznego austriackiego feldmarszałka Josepha Radetzky'iego. Został zbudowany w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino w Trieście i wprowadzony do służby 15 stycznia 1911 roku. Przed wybuchem I wojny światowej okręt brał udział w rejsach treningowych po Morzu Śródziemnym. W czasie wojny „Radetzky”, jak i pozostałe okręty austro-węgierskiej floty, operowały według strategii „floty w trwaniu”. Działając w ten sposób, okręty związały znaczne siły morskie Ententy. „Radetzky” wziął udział w kilku operacjach ofensywnych, przede wszystkim w ostrzałach wybrzeża wzdłuż Adriatyku przeciwko francuskim, czarnogórskim i włoskim celom. Pod koniec 1918 roku, kiedy Austro-Węgry chyliły się ku upadkowi, „Radetzky” miał zostać przekazany Państwu Słoweńców, Chorwatów i Serbów. 10 listopada 1918 roku, sześć dni po austriackim rozejmie, jugosłowiańscy oficerowie wyprowadzili okręt z Puli i poddali się amerykańskiej eskadrze ścigaczy okrętów podwodnych. Czytaj więcej…

2017-05-05 edytuj

Paraceratherium – wymarły rodzaj bezrogiego nosorożca, a właściwie przedstawiciel rodziny Hyracodontidae z podrodziny Indricotheriinae; jeden z największych ssaków lądowych w historii. Żył od wczesnej do późnej epoki oligoceńskiej (34–23 miliony lat temu). Jego szczątki znaleziono w Eurazji od Chin do terenów byłej Jugosławii. Nazwa Paraceratherium oznacza „obok bezrogiej bestii”, odnosi się do Aceratherium, rodzaju uznawanego niegdyś za podobny. Dokładna wielkość Paraceratherium pozostaje nieznana z powodu niekompletności znalezisk. Masę ciała zwierzęcia szacuje się na 15-20 ton. Trybem życia Paraceratherium mogło przypominać współczesne wielkie ssaki, jak słoniowate czy przetrwałe do dziś nosorożcowate. Zwierzęta te zasiedlały zróżnicowane habitaty – od suchych pustyń porosłych nielicznymi drzewami, aż do podzwrotnikowych lasów. Przyczyny wyginięcia tych zwierząt nie są znane. Czytaj więcej…

2017-05-06 edytuj

American Horror Story: Roanoke – szósty sezon amerykańskiego serialu telewizyjnego American Horror Story. Składa się z dziesięciu odcinków, wyemitowanych przez stację FX między 14 września a 16 listopada 2016 roku. Polska premiera każdego odcinka odbywała się na antenie Fox dzień po pierwszej emisji w FX. Zgodnie z antologiczną formą serialu, Roanoke stanowi odrębny miniserial, niezależny od pozostałych sezonów. Wydarzenia opierają się na legendzie zaginionej w tajemniczych okolicznościach XVI-wiecznej kolonii Roanoke. Duchy osadników nie chcą wyrazić zgody na zasiedlenie terenów Roanoke, dlatego prześladują każdego, kto zamieszkuje w stojącym tam domu. Seria jest podzielona na dwie części, realizowane w formie dwóch programów dokumentalnych. American Horror Story: Roanoke zdobył głównie pozytywne recenzje krytyków. Według serwisu Rotten Tomatoes, 78% recenzji była pozytywna. Na stronie Metacritic Roanoke zdobył 72 punkty (na 100), co jest najwyższym wynikiem ze wszystkich sezonów serialu. Czytaj więcej…

2017-05-07 edytuj

SMS Zrínyi (1910) – austro-węgierski przeddrednot typu Radetzky. Został nazwany na cześć chorwackiej rodziny szlacheckiej Zrinski. „Zrínyi” razem ze swoimi siostrzanymi okrętami, „Erzherzogiem Franzem Ferdinandem” oraz „Radetzkym”, były ostatnimi austro-węgierskimi przeddrednotami, a ich następcami były o wiele mocniejsze drednoty typu Tegetthoff. W związku z niekorzystnym obrotem wojny dla Austro-Węgier pod koniec 1918 roku, „Zrínyi” miał zostać przekazany nowo utworzonemu Państwu Słoweńców, Chorwatów i Serbów. 10 listopada 1918 roku, dzień przed zakończeniem wojny, oficerowie marynarki wypłynęli okrętem z Puli i ostatecznie poddali się amerykańskiej eskadrze ścigaczy okrętów podwodnych. Po przekazaniu okrętu Stanom Zjednoczonym, został on na krótko przemianowany na USS Zrínyi. Zgodnie z Traktatem z Saint-Germain-en-Laye, przekazanie okrętu Stanom Zjednoczonym nie zostało uznane i zamiast tego oddano go Włochom, gdzie ostatecznie został zezłomowany. Czytaj więcej…

2017-05-08 edytuj

Mięsak Kaposiego – mięsak tkanek miękkich pochodzenia naczyniowego zaliczany do nowotworów o granicznej złośliwości rzadko przerzutujących. Klinicznie wyróżnia się postać klasyczną dotyczącą starszych mężczyzn regionu basenu Morza Śródziemnego oraz – w Europie Środkowej – postać związaną z AIDS, postać endemiczną występującą w Afryce Środkowej i Wschodniej oraz postać jatrogenną związaną z immunosupresją. Choroba przebiega w trzech stadiach, początkowo zmiany nowotworowe przybierają formę czerwononiebieskich, fioletowych, ciemnobrązowych plamek przekształcających się w blaszki, a następnie w guzki. Rozpoznanie mięsaka Kaposiego często jest stawiane na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego, ale ostateczne rozpoznanie wymaga badania histopatologicznego materiału pobranego drogą biopsji. Leczenie mięsaka Kaposiego ma na celu poprawę i kontrolę objawów wywoływanych przez chorobę oraz zapobiegnięcie progresji nowotworu. W leczeniu miejscowym stosuje się metody chirurgiczne oraz radioterapię. W przypadku szybkiej progresji choroby czy zajęcia narządów wewnętrznych stosuje się chemioterapię opartą o liposomalną doksorubicynę. Czytaj więcej…

2017-05-09 edytuj

Koralczyk maurytyjski – wymarły gatunek gołębia z rodzaju Alectroenas, endemicznego dla maskareńskiej wyspy Mauritius leżącej na Oceanie Indyjskim. Dwa spokrewnione z nim gatunki z Maskarenów wymarły, trzy nadal istnieją. Koralczyk maurytyjski jest gatunkiem typowym rodzaju Alectroenas. Wokół głowy, szyi i piersi występowały białe, poczochrane pióra; reszta upierzenia miała kolor niebieski, zaś sterówki i nagie obszary na głowie – czerwony. Te kolory były uznawane za podobne do barw flagi Holandii, co znalazło odbicie w niektórych nazwach nadawanych temu koralczykowi. Pierwsze wzmianki o koralczyku maurytyjskim pochodzą z XVII wieku; później został opisany jeszcze kilka razy, jednak niewiele relacji dotyczy żywych osobników. Przynajmniej jeden żywy okaz i kilka wypchanych dotarło do Europy w XVIII i XIX wieku. Zachowały się jedynie trzy okazy muzealne, zaś jedynie jedna ilustracja przedstawia żywego osobnika. Przypuszczalnie gatunek wymarł w latach 30. XIX wieku wskutek wylesiania i drapieżnictwa. Czytaj więcej…

2017-05-10 edytuj

Mark XIII – amerykańska parogazowa torpeda lotnicza służąca do zwalczania jednostek nawodnych. Pierwsza wyspecjalizowana torpeda tego rodzaju amerykańskiej marynarki wojennej. Rozwój konstrukcji tego pocisku, który wszedł do służby operacyjnej w 1938 roku, został w ostatecznej wersji ukończony w 1944 roku. Mimo wielu problemów technicznych i taktycznych w pierwszych latach wojny — związanych ze zbyt niską wysokością zrzutu przy zbyt małej prędkości samolotu — pocisk ten był podstawową torpedą amerykańskich pokładowych samolotów torpedowych podczas zmagań wojennych na Pacyfiku w latach 1941-1945. Mark XIII była używana we wszystkich wielkich bitwach powietrzno-morskich z udziałem startujących z lotniskowców samolotów Douglas TBD Devastator oraz Grumman TBF Avenger. Podczas drugiej wojny światowej wyprodukowano ponad 17 000 torped tego typu w różnych wariantach. Za jej pomocą wykonano 1287 ataków, z których 40% zakończyło się trafieniem celu. Czytaj więcej…

2017-05-11 edytuj

SMS Radetzky (1909) – austro-węgierski przeddrednot typu Radetzky. Został nazwany na cześć XIX-wiecznego austriackiego feldmarszałka Josepha Radetzky'iego. Został zbudowany w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino w Trieście i wprowadzony do służby 15 stycznia 1911 roku. Przed wybuchem I wojny światowej okręt brał udział w rejsach treningowych po Morzu Śródziemnym. W czasie wojny „Radetzky”, jak i pozostałe okręty austro-węgierskiej floty, operowały według strategii „floty w trwaniu”. Działając w ten sposób, okręty związały znaczne siły morskie Ententy. „Radetzky” wziął udział w kilku operacjach ofensywnych, przede wszystkim w ostrzałach wybrzeża wzdłuż Adriatyku przeciwko francuskim, czarnogórskim i włoskim celom. Pod koniec 1918 roku, kiedy Austro-Węgry chyliły się ku upadkowi, „Radetzky” miał zostać przekazany Państwu Słoweńców, Chorwatów i Serbów. 10 listopada 1918 roku, sześć dni po austriackim rozejmie, jugosłowiańscy oficerowie wyprowadzili okręt z Puli i poddali się amerykańskiej eskadrze ścigaczy okrętów podwodnych. Czytaj więcej…

2017-05-12 edytuj

Pożar Reichstagu (niem. ^ⓘReichstagsbrand) – pożar gmachu parlamentu Rzeszy (niem. Reichstagsgebäude) w Berlinie w nocy z 27 na 28 lutego 1933. Budynek parlamentu Rzeszy został najprawdopodobniej podpalony. W maju 1933 przed IV Izbą Karną Sądu Najwyższego Rzeszy w Lipsku o podpalenie Reichstagu oskarżono holenderskiego komunistę Marinusa van der Lubbego, ujętego na miejscu zdarzenia, działacza partii komunistycznej Ernsta Torglera i członków Kominternu: Georgiego Dymitrowa, Błagoja Popowa i Wassila Tanewa. Oskarżenie przedstawiało podpalenie jako sygnał dla komunistycznych wystąpień przeciwko państwu niemieckiemu. W procesie lipskim van der Lubbe został skazany na karę śmierci, wykonaną 10 stycznia 1934. Inni oskarżeni zostali uniewinnieni z braku dowodów winy. Pożar został wykorzystany do pełnego przejęcia władzy w Republice Weimarskiej przez NSDAP i przekształcenia republiki parlamentarnej w monopartyjne policyjne państwo totalitarne. Okoliczności pożaru do dziś nie zostały wyjaśnione. Czytaj więcej…

2017-05-13 edytuj

American Horror Story: Roanoke – szósty sezon amerykańskiego serialu telewizyjnego American Horror Story. Składa się z dziesięciu odcinków, wyemitowanych przez stację FX między 14 września a 16 listopada 2016 roku. Polska premiera każdego odcinka odbywała się na antenie Fox dzień po pierwszej emisji w FX. Zgodnie z antologiczną formą serialu, Roanoke stanowi odrębny miniserial, niezależny od pozostałych sezonów. Wydarzenia opierają się na legendzie zaginionej w tajemniczych okolicznościach XVI-wiecznej kolonii Roanoke. Duchy osadników nie chcą wyrazić zgody na zasiedlenie terenów Roanoke, dlatego prześladują każdego, kto zamieszkuje w stojącym tam domu. Seria jest podzielona na dwie części, realizowane w formie dwóch programów dokumentalnych. American Horror Story: Roanoke zdobył głównie pozytywne recenzje krytyków. Według serwisu Rotten Tomatoes, 78% recenzji była pozytywna. Na stronie Metacritic Roanoke zdobył 72 punkty (na 100), co jest najwyższym wynikiem ze wszystkich sezonów serialu. Czytaj więcej…

2017-05-14 edytuj

Sobór św. Aleksandra Newskiego w Tallinnie – prawosławny sobór w Tallinnie, katedra metropolitalna autonomicznego Estońskiego Kościoła Prawosławnego. Sobór został wzniesiony w latach 1893–1900 z inicjatywy gubernatora estońskiego Siergieja Szachowskiego i proboszcza prawosławnej parafii Przemienienia Pańskiego w Tallinnie Konstantina Tizika. Miał być symbolem panowania rosyjskiego w Estonii, przyczynić się do upowszechniania prawosławia i w dalszej perspektywie rusyfikacji Estończyków. Władze niepodległej Estonii rozważały rozbiórkę świątyni, ostatecznie jednak, po protestach prawosławnych mieszkańców kraju, zgodziły się na jego dalsze funkcjonowanie, z tym, że w 1936 roku przekazały go parafii etnicznie estońskiej. Sobór został zamknięty w 1941 roku po wkroczeniu hitlerowskich Niemiec do Estonii. W okresie radzieckim natomiast nigdy nie został odebrany parafii, chociaż istniała koncepcja jego przebudowy na planetarium. Od 1990 roku jest katedrą metropolitalną Estońskiego Kościoła Prawosławnego, autonomicznej Cerkwi w strukturze Patriarchatu Moskiewskiego. Czytaj więcej…

2017-05-15 edytuj

Mięsak Kaposiego – mięsak tkanek miękkich pochodzenia naczyniowego zaliczany do nowotworów o granicznej złośliwości rzadko przerzutujących. Klinicznie wyróżnia się postać klasyczną dotyczącą starszych mężczyzn regionu basenu Morza Śródziemnego oraz – w Europie Środkowej – postać związaną z AIDS, postać endemiczną występującą w Afryce Środkowej i Wschodniej oraz postać jatrogenną związaną z immunosupresją. Choroba przebiega w trzech stadiach, początkowo zmiany nowotworowe przybierają formę czerwononiebieskich, fioletowych, ciemnobrązowych plamek przekształcających się w blaszki, a następnie w guzki. Rozpoznanie mięsaka Kaposiego często jest stawiane na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego, ale ostateczne rozpoznanie wymaga badania histopatologicznego materiału pobranego drogą biopsji. Leczenie mięsaka Kaposiego ma na celu poprawę i kontrolę objawów wywoływanych przez chorobę oraz zapobiegnięcie progresji nowotworu. W leczeniu miejscowym stosuje się metody chirurgiczne oraz radioterapię. W przypadku szybkiej progresji choroby czy zajęcia narządów wewnętrznych stosuje się chemioterapię opartą o liposomalną doksorubicynę. Czytaj więcej…

2017-05-16 edytuj

Koralczyk maurytyjski – wymarły gatunek gołębia z rodzaju Alectroenas, endemicznego dla maskareńskiej wyspy Mauritius leżącej na Oceanie Indyjskim. Dwa spokrewnione z nim gatunki z Maskarenów wymarły, trzy nadal istnieją. Koralczyk maurytyjski jest gatunkiem typowym rodzaju Alectroenas. Wokół głowy, szyi i piersi występowały białe, poczochrane pióra; reszta upierzenia miała kolor niebieski, zaś sterówki i nagie obszary na głowie – czerwony. Te kolory były uznawane za podobne do barw flagi Holandii, co znalazło odbicie w niektórych nazwach nadawanych temu koralczykowi. Pierwsze wzmianki o koralczyku maurytyjskim pochodzą z XVII wieku; później został opisany jeszcze kilka razy, jednak niewiele relacji dotyczy żywych osobników. Przynajmniej jeden żywy okaz i kilka wypchanych dotarło do Europy w XVIII i XIX wieku. Zachowały się jedynie trzy okazy muzealne, zaś jedynie jedna ilustracja przedstawia żywego osobnika. Przypuszczalnie gatunek wymarł w latach 30. XIX wieku wskutek wylesiania i drapieżnictwa. Czytaj więcej…

2017-05-17 edytuj

Mark XIII – amerykańska parogazowa torpeda lotnicza służąca do zwalczania jednostek nawodnych. Pierwsza wyspecjalizowana torpeda tego rodzaju amerykańskiej marynarki wojennej. Rozwój konstrukcji tego pocisku, który wszedł do służby operacyjnej w 1938 roku, został w ostatecznej wersji ukończony w 1944 roku. Mimo wielu problemów technicznych i taktycznych w pierwszych latach wojny – związanych ze zbyt niską wysokością zrzutu przy zbyt małej prędkości samolotu – pocisk ten był podstawową torpedą amerykańskich pokładowych samolotów torpedowych podczas zmagań wojennych na Pacyfiku w latach 1941–1945. Mark XIII była używana we wszystkich wielkich bitwach powietrzno-morskich z udziałem startujących z lotniskowców samolotów Douglas TBD Devastator oraz Grumman TBF Avenger. Podczas II wojny światowej wyprodukowano ponad 17 000 torped tego typu w różnych wariantach. Za jej pomocą wykonano 1287 ataków, z których 40% zakończyło się trafieniem celu. Czytaj więcej…

2017-05-18 edytuj

Brydż sportowy – logiczna gra karciana, sportowa odmiana gry w brydża, w której wynik osiągnięty w danym rozdaniu jest porównywany z wynikami osiągniętymi przez innych graczy rozgrywających to samo rozdanie z tym samym układem kart. Pozwala to ograniczyć element przypadkowości związany z rozkładem kart na rzecz oceny umiejętności graczy. W przeciwieństwie do brydża towarzyskiego, gra nie toczy się w systemie wielorozdaniowych robrów, lecz każde rozdanie stanowi odrębną całość i jest rozliczane indywidualnie. W brydżu sportowym są dwa podstawowe typy zawodów: mecze i turnieje. Pierwszy międzynarodowy mecz brydżowy odbył się w 1930 roku, a Polska po raz pierwszy wystąpiła na arenie międzynarodowej w 1957 roku. Ogólnoświatową organizacją brydża sportowego jest Światowa Federacja Brydża (WBF), w Europie działa Europejska Liga Brydżowa (EBL), a ciałem polskim jest Polski Związek Brydża Sportowego (PZBS). Czytaj więcej…

2017-05-19 edytuj

Pożar Reichstagu (niem. ^ⓘReichstagsbrand) – pożar gmachu parlamentu Rzeszy (niem. Reichstagsgebäude) w Berlinie w nocy z 27 na 28 lutego 1933. Budynek parlamentu Rzeszy został najprawdopodobniej podpalony. W maju 1933 przed IV Izbą Karną Sądu Najwyższego Rzeszy w Lipsku o podpalenie Reichstagu oskarżono holenderskiego komunistę Marinusa van der Lubbego, ujętego na miejscu zdarzenia, działacza partii komunistycznej Ernsta Torglera i członków Kominternu: Georgiego Dymitrowa, Błagoja Popowa i Wassila Tanewa. Oskarżenie przedstawiało podpalenie jako sygnał dla komunistycznych wystąpień przeciwko państwu niemieckiemu. W procesie lipskim van der Lubbe został skazany na karę śmierci, wykonaną 10 stycznia 1934. Inni oskarżeni zostali uniewinnieni z braku dowodów winy. Pożar został wykorzystany do pełnego przejęcia władzy w Republice Weimarskiej przez NSDAP i przekształcenia republiki parlamentarnej w monopartyjne policyjne państwo totalitarne. Okoliczności pożaru do dziś nie zostały wyjaśnione. Czytaj więcej…

2017-05-20 edytuj

American Horror Story: Roanoke – szósty sezon amerykańskiego serialu telewizyjnego American Horror Story. Składa się z dziesięciu odcinków, wyemitowanych przez stację FX między 14 września a 16 listopada 2016 roku. Polska premiera każdego odcinka odbywała się na antenie Fox dzień po pierwszej emisji w FX. Zgodnie z antologiczną formą serialu, Roanoke stanowi odrębny miniserial, niezależny od pozostałych sezonów. Wydarzenia opierają się na legendzie zaginionej w tajemniczych okolicznościach XVI-wiecznej kolonii Roanoke. Duchy osadników nie chcą wyrazić zgody na zasiedlenie terenów Roanoke, dlatego prześladują każdego, kto zamieszkuje w stojącym tam domu. Seria jest podzielona na dwie części, realizowane w formie dwóch programów dokumentalnych. American Horror Story: Roanoke zdobył głównie pozytywne recenzje krytyków. Według serwisu Rotten Tomatoes, 78% recenzji była pozytywna. Na stronie Metacritic Roanoke zdobył 72 punkty (na 100), co jest najwyższym wynikiem ze wszystkich sezonów serialu. Czytaj więcej…

2017-05-21 edytuj

Sobór św. Aleksandra Newskiego w Tallinnie – prawosławny sobór w Tallinnie, katedra metropolitalna autonomicznego Estońskiego Kościoła Prawosławnego. Sobór został wzniesiony w latach 1893–1900 z inicjatywy gubernatora estońskiego Siergieja Szachowskiego i proboszcza prawosławnej parafii Przemienienia Pańskiego w Tallinnie Konstantina Tizika. Miał być symbolem panowania rosyjskiego w Estonii, przyczynić się do upowszechniania prawosławia i w dalszej perspektywie rusyfikacji Estończyków. Władze niepodległej Estonii rozważały rozbiórkę świątyni, ostatecznie jednak, po protestach prawosławnych mieszkańców kraju, zgodziły się na jego dalsze funkcjonowanie, z tym, że w 1936 roku przekazały go parafii etnicznie estońskiej. Sobór został zamknięty w 1941 roku po wkroczeniu hitlerowskich Niemiec do Estonii. W okresie radzieckim natomiast nigdy nie został odebrany parafii, chociaż istniała koncepcja jego przebudowy na planetarium. Od 1990 roku jest katedrą metropolitalną Estońskiego Kościoła Prawosławnego, autonomicznej Cerkwi w strukturze Patriarchatu Moskiewskiego. Czytaj więcej…

2017-05-22 edytuj

Mięsak Kaposiego – mięsak tkanek miękkich pochodzenia naczyniowego zaliczany do nowotworów o granicznej złośliwości rzadko przerzutujących. Klinicznie wyróżnia się postać klasyczną dotyczącą starszych mężczyzn regionu basenu Morza Śródziemnego oraz – w Europie Środkowej – postać związaną z AIDS, postać endemiczną występującą w Afryce Środkowej i Wschodniej oraz postać jatrogenną związaną z immunosupresją. Choroba przebiega w trzech stadiach, początkowo zmiany nowotworowe przybierają formę czerwononiebieskich, fioletowych, ciemnobrązowych plamek przekształcających się w blaszki, a następnie w guzki. Rozpoznanie mięsaka Kaposiego często jest stawiane na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego, ale ostateczne rozpoznanie wymaga badania histopatologicznego materiału pobranego drogą biopsji. Leczenie mięsaka Kaposiego ma na celu poprawę i kontrolę objawów wywoływanych przez chorobę oraz zapobiegnięcie progresji nowotworu. W leczeniu miejscowym stosuje się metody chirurgiczne oraz radioterapię. W przypadku szybkiej progresji choroby czy zajęcia narządów wewnętrznych stosuje się chemioterapię opartą o liposomalną doksorubicynę. Czytaj więcej…

2017-05-23 edytuj

Koralczyk maurytyjski – wymarły gatunek gołębia z rodzaju Alectroenas, endemicznego dla maskareńskiej wyspy Mauritius leżącej na Oceanie Indyjskim. Dwa spokrewnione z nim gatunki z Maskarenów wymarły, trzy nadal istnieją. Koralczyk maurytyjski jest gatunkiem typowym rodzaju Alectroenas. Wokół głowy, szyi i piersi występowały białe, poczochrane pióra; reszta upierzenia miała kolor niebieski, zaś sterówki i nagie obszary na głowie – czerwony. Te kolory były uznawane za podobne do barw flagi Holandii, co znalazło odbicie w niektórych nazwach nadawanych temu koralczykowi. Pierwsze wzmianki o koralczyku maurytyjskim pochodzą z XVII wieku; później został opisany jeszcze kilka razy, jednak niewiele relacji dotyczy żywych osobników. Przynajmniej jeden żywy okaz i kilka wypchanych dotarło do Europy w XVIII i XIX wieku. Zachowały się jedynie trzy okazy muzealne, zaś jedynie jedna ilustracja przedstawia żywego osobnika. Przypuszczalnie gatunek wymarł w latach 30. XIX wieku wskutek wylesiania i drapieżnictwa. Czytaj więcej…

2017-05-24 edytuj

Mark XIII – amerykańska parogazowa torpeda lotnicza służąca do zwalczania jednostek nawodnych. Pierwsza wyspecjalizowana torpeda tego rodzaju amerykańskiej marynarki wojennej. Rozwój konstrukcji tego pocisku, który wszedł do służby operacyjnej w 1938 roku, został w ostatecznej wersji ukończony w 1944 roku. Mimo wielu problemów technicznych i taktycznych w pierwszych latach wojny – związanych ze zbyt niską wysokością zrzutu przy zbyt małej prędkości samolotu – pocisk ten był podstawową torpedą amerykańskich pokładowych samolotów torpedowych podczas zmagań wojennych na Pacyfiku w latach 1941–1945. Mark XIII była używana we wszystkich wielkich bitwach powietrzno-morskich z udziałem startujących z lotniskowców samolotów Douglas TBD Devastator oraz Grumman TBF Avenger. Podczas II wojny światowej wyprodukowano ponad 17 000 torped tego typu w różnych wariantach. Za jej pomocą wykonano 1287 ataków, z których 40% zakończyło się trafieniem celu. Czytaj więcej…

2017-05-25 edytuj

Brydż sportowy – logiczna gra karciana, sportowa odmiana gry w brydża, w której wynik osiągnięty w danym rozdaniu jest porównywany z wynikami osiągniętymi przez innych graczy rozgrywających to samo rozdanie z tym samym układem kart. Pozwala to ograniczyć element przypadkowości związany z rozkładem kart na rzecz oceny umiejętności graczy. W przeciwieństwie do brydża towarzyskiego, gra nie toczy się w systemie wielorozdaniowych robrów, lecz każde rozdanie stanowi odrębną całość i jest rozliczane indywidualnie. W brydżu sportowym są dwa podstawowe typy zawodów: mecze i turnieje. Pierwszy międzynarodowy mecz brydżowy odbył się w 1930 roku, a Polska po raz pierwszy wystąpiła na arenie międzynarodowej w 1957 roku. Ogólnoświatową organizacją brydża sportowego jest Światowa Federacja Brydża (WBF), w Europie działa Europejska Liga Brydżowa (EBL), a ciałem polskim jest Polski Związek Brydża Sportowego (PZBS). Czytaj więcej…

2017-05-26 edytuj

Pożar Reichstagu (niem. ^ⓘReichstagsbrand) – pożar gmachu parlamentu Rzeszy (niem. Reichstagsgebäude) w Berlinie w nocy z 27 na 28 lutego 1933. Budynek parlamentu Rzeszy został najprawdopodobniej podpalony. W maju 1933 przed IV Izbą Karną Sądu Najwyższego Rzeszy w Lipsku o podpalenie Reichstagu oskarżono holenderskiego komunistę Marinusa van der Lubbego, ujętego na miejscu zdarzenia, działacza partii komunistycznej Ernsta Torglera i członków Kominternu: Georgiego Dymitrowa, Błagoja Popowa i Wassila Tanewa. Oskarżenie przedstawiało podpalenie jako sygnał dla komunistycznych wystąpień przeciwko państwu niemieckiemu. W procesie lipskim van der Lubbe został skazany na karę śmierci, wykonaną 10 stycznia 1934. Inni oskarżeni zostali uniewinnieni z braku dowodów winy. Pożar został wykorzystany do pełnego przejęcia władzy w Republice Weimarskiej przez NSDAP i przekształcenia republiki parlamentarnej w monopartyjne policyjne państwo totalitarne. Okoliczności pożaru do dziś nie zostały wyjaśnione. Czytaj więcej…

2017-05-27 edytuj

American Horror Story: Roanoke – szósty sezon amerykańskiego serialu telewizyjnego American Horror Story. Składa się z dziesięciu odcinków, wyemitowanych przez stację FX między 14 września a 16 listopada 2016 roku. Polska premiera każdego odcinka odbywała się na antenie Fox dzień po pierwszej emisji w FX. Zgodnie z antologiczną formą serialu, Roanoke stanowi odrębny miniserial, niezależny od pozostałych sezonów. Wydarzenia opierają się na legendzie zaginionej w tajemniczych okolicznościach XVI-wiecznej kolonii Roanoke. Duchy osadników nie chcą wyrazić zgody na zasiedlenie terenów Roanoke, dlatego prześladują każdego, kto zamieszkuje w stojącym tam domu. Seria jest podzielona na dwie części, realizowane w formie dwóch programów dokumentalnych. American Horror Story: Roanoke zdobył głównie pozytywne recenzje krytyków. Według serwisu Rotten Tomatoes, 78% recenzji była pozytywna. Na stronie Metacritic Roanoke zdobył 72 punkty (na 100), co jest najwyższym wynikiem ze wszystkich sezonów serialu. Czytaj więcej…

2017-05-28 edytuj

Sobór św. Aleksandra Newskiego w Tallinnie – prawosławny sobór w Tallinnie, katedra metropolitalna autonomicznego Estońskiego Kościoła Prawosławnego. Sobór został wzniesiony w latach 1893–1900 z inicjatywy gubernatora estońskiego Siergieja Szachowskiego i proboszcza prawosławnej parafii Przemienienia Pańskiego w Tallinnie Konstantina Tizika. Miał być symbolem panowania rosyjskiego w Estonii, przyczynić się do upowszechniania prawosławia i w dalszej perspektywie rusyfikacji Estończyków. Władze niepodległej Estonii rozważały rozbiórkę świątyni, ostatecznie jednak, po protestach prawosławnych mieszkańców kraju, zgodziły się na jego dalsze funkcjonowanie, z tym, że w 1936 roku przekazały go parafii etnicznie estońskiej. Sobór został zamknięty w 1941 roku po wkroczeniu hitlerowskich Niemiec do Estonii. W okresie radzieckim natomiast nigdy nie został odebrany parafii, chociaż istniała koncepcja jego przebudowy na planetarium. Od 1990 roku jest katedrą metropolitalną Estońskiego Kościoła Prawosławnego, autonomicznej Cerkwi w strukturze Patriarchatu Moskiewskiego. Czytaj więcej…

2017-05-29 edytuj

Dinozaury – zróżnicowany klad zauropsydów. Pojawiły się w triasie, około 237 milionów lat temu. Stanowiły dominującą grupę kręgowców lądowych od początku jury (około 201 milionów lat temu) przez 135 milionów lat, do końca kredy (66 milionów lat temu), kiedy wymieranie kredowe (wyznaczające granicę kreda-trzeciorzęd i koniec mezozoiku) doprowadziło do zniknięcia większości linii. Zapis kopalny wskazuje, że ptaki wyewoluowały z dinozaurów zaliczanych do teropodów w jurze, wobec czego przez literaturę przedmiotu wydaną w XXI wieku uznawane są za grupę dinozaurów. Przeżywając katastrofę sprzed 66 milionów lat, dzięki swym potomkom stały się kontynuatorami linii dinozaurów po czasy współczesne. Nazwa dinozaury oznacza „straszne jaszczurki”, dlatego też może wprowadzać w błąd – dinozaury nie były jaszczurkami ani nie były z nimi blisko spokrewnione. Reprezentują natomiast oddzielną grupę „gadów”, oprócz ptaków ich najbliższymi współczesnymi krewniakami są krokodyle. Jak wiele wymarłych form, nie wykazują one cech tradycyjnie uznawanych za „gadzie”, jak zmiennocieplność czy poruszanie się na kończynach odwiedzionych na boki. Czytaj więcej…

2017-05-30 edytuj

Koralczyk maurytyjski – wymarły gatunek gołębia z rodzaju Alectroenas, endemicznego dla maskareńskiej wyspy Mauritius leżącej na Oceanie Indyjskim. Dwa spokrewnione z nim gatunki z Maskarenów wymarły, trzy nadal istnieją. Koralczyk maurytyjski jest gatunkiem typowym rodzaju Alectroenas. Wokół głowy, szyi i piersi występowały białe, poczochrane pióra; reszta upierzenia miała kolor niebieski, zaś sterówki i nagie obszary na głowie – czerwony. Te kolory były uznawane za podobne do barw flagi Holandii, co znalazło odbicie w niektórych nazwach nadawanych temu koralczykowi. Pierwsze wzmianki o koralczyku maurytyjskim pochodzą z XVII wieku; później został opisany jeszcze kilka razy, jednak niewiele relacji dotyczy żywych osobników. Przynajmniej jeden żywy okaz i kilka wypchanych dotarło do Europy w XVIII i XIX wieku. Zachowały się jedynie trzy okazy muzealne, zaś jedynie jedna ilustracja przedstawia żywego osobnika. Przypuszczalnie gatunek wymarł w latach 30. XIX wieku wskutek wylesiania i drapieżnictwa. Czytaj więcej…

2017-05-31 edytuj

FIS Sommer Ladies Tournee 2003 – trzecia edycja FIS Sommer Ladies Tournee, przeprowadzona w sezonie 2003/2004 na skoczniach w Austrii oraz w Niemczech. W konkursach indywidualnych zwyciężyła za każdym razem Anette Sagen. W każdym konkursie uzyskała co najmniej 20 punktów więcej niż rywalki, dzięki czemu uzyskała dużą przewagę w klasyfikacji łącznej. Pierwsze zmagania drużynowe wygrała reprezentacja Norwegii, w składzie: Kristin Fridtun, Henriette Smeby i Anette Sagen. Drugi konkurs drużynowy wygrała reprezentacja Austrii w składzie: Jacqueline Seifriedsberger, Tanja Drage i Magdalena Kubli. Zwyciężczynią trzeciej edycji turnieju została Anette Sagen, która zdobyła najwięcej punktów w klasyfikacji łącznej FIS Sommer Ladies Tournee. Na drugim stopniu podium w generalnej klasyfikacji turnieju stanęła Henriette Smeby, a na trzecim – Ayumi Watase. W cyklu wystartowało łącznie 49 zawodniczek z dziewięciu narodowych reprezentacji. Czytaj więcej…