Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2008-03

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

2008-03-01 edytuj

Pancerniki typu Iowa - sześć pancerników zamówionych przez US Navy w 1939 i 1940 roku dla celów eskorty formacji szybkich lotniskowców (Task Force) operujących w basenie Oceanu Spokojnego podczas II wojny światowej. Cztery z zamówionych jednostek ukończono w pierwszym półroczu 1940 roku, a pozostałe dwa zwodowano, ale przed zakończeniem ich budowy zrezygnowano z dalszych prac i ostatecznie przeznaczono na złom. Pancerniki typu Iowa były ostatnimi pancernikami zbudowanymi dla Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych. Zbudowane bez narzuconych ograniczeń kosztowych i będących następstwem podpisanych przez Stany Zjednoczone traktatów międzynarodowych pancerniki typu Iowa były prawdopodobnie najbardziej zaawansowanymi rozwojowo okrętami liniowymi

2008-03-02 edytuj

Abbey Theatre, znany także jako National Theatre of Ireland, irl. Amharclann na Mainistreach – teatr w Dublinie, działający nieprzerwanie od 27 grudnia 1904 do czasów obecnych, z przerwą spowodowaną pożarem oryginalnego budynku w 1951 roku. The Abbey był pierwszym dotowanym ze środków publicznych teatrem w anglojęzycznym świecie; od 1925 roku był subsydiowany przez Wolne Państwo Irlandzkie. Początkowo był silnie związany ze środowiskiem Irlandzkiego Odrodzenia, którego wielu przedstawicieli było zaangażowanych w powstanie i w rozwój tej instytucji. Tam swoją karierę rozpoczęło też wielu irlandzkich aktorów i pisarzy. Co więcej, przez liczne podróże zagraniczne i wystawianie sztuk poza granicami kraju, szczególnie w Ameryce Północnej, stał się ważną atrakcją turystyczną, ze względu na swoją wysoką rozpoznawalność.

2008-03-03 edytuj

Taśma filmowa 35 mm jest najczęściej używanym formatem materiału filmowego wykorzystywanego zarówno w fotografii jak i kinematografii. Taśma tego standardu została opracowana w 1892 przez Williama Dicksona oraz Thomasa Edisona na podstawie dostarczonego przez George'a Eastmana materiału światłoczułego i jest wykorzystywana do dzisiaj w prawie niezmienionej formie. Materiał światłoczuły, z którego wytwarza się taśmę ma postać pasków o szerokości 35 mm, skąd wywodzi się nazwa standardu, perforowanych na obu brzegach(negatywy fotograficzne posiadają zazwyczaj po 8 otworów perforacji na klatkę). Na przełomie XIX i XX wieku wykorzystywano taśmy filmowe o bardzo różnych szerokościach, które opracowywano niezależnie, a ich szerokość wynosiła od 13 do 75 mm (od 0,51 do 2,95 cala. W 1909 ostatecznie ustalono, że 35 mm będzie standardem szerokości taśmy filmowej i pozostał on podstawowym rozmiarem zarówno do rejestracji jak i odtwarzania filmów mimo tego, że z biegiem lat pojawiały się węższe i szersze rodzaje taśm filmowych. Rozmiar 35 mm uznano za optymalny między kosztem materiału filmowego a oferowanej przez niego jakości obrazu. Wszechobecność projektorów na 35 milimetrową taśmę w kinach spowodowała, że jest to obecnie jedyny tak powszechny standard projekcji filmów na świecie.

2008-03-04 edytuj

Przez postawę ciała rozumie się odruchowy sposób utrzymywania ciała w pozycji stojącej. Pod pojęciem tym kryje się także jeden z ważnych typów informacji z zakresu komunikacji niewerbalnej. Artykuł dotyczy drugiego rozumienia tego terminu i w tym sensie postawa ciała oznacza: to, jak ciało jest ustawione w relacji do innej osoby, czy grupy osób (na przykład postawa pochylona, postawa stojąca, siedząca itp.) oraz jak są ustawione względem siebie różne części ciała (np. noga nałożona na nogę, ręka w kieszeni itp.) lub budowę ciała, czyli to jak ciało wygląda (np. czy jest duże, ma szerokie plecy, słabe nogi, dużą głowę itp.)

2008-03-05 edytuj

Stephen i Timothy Quay (często jako "Brothers Quay" albo "Brothers Quaij") (urodzeni 17 czerwca 1947 w Norristown koło Filadelfii, Pensylwania), bracia bliźniacy, twórcy filmowych animacji, reklam telewizyjnych, scenografowie filmowi i teatralni. Reżyserzy dwóch filmów pełnometrażowych (Instytutu Benjamenta i Stroiciela trzęsień ziemi) oraz wielu krótkometrażowych animacji, z których najsłynniejszą jest adaptacja opowiadania Brunona Schulza, Ulica krokodyli. Bracia Quay współpracowali również z ludźmi teatru i opery. Ich udział w adaptacji Krzeseł Ioneski w reżyserii Simona McBurneya na deskach Complicite/ Royal Court Theatre został uhonorowany w 1998 roku prestiżową nagrodą Tony (Drama Desk Award for Best Design).

2008-03-06 edytuj

Paradoks Fermiego to wyraźna sprzeczność pomiędzy wysokimi oszacowaniami prawdopodobieństwa istnienia pozaziemskich cywilizacji i brakiem jakichkolwiek obserwowalnych śladów ich istnienia. Wiek Wszechświata i liczba zawartych w nim gwiazd sugerują, że życie pozaziemskie powinno być czymś powszechnym. Pierwsze zwrócenie na to uwagi przypisuje się fizykowi nobliście Enrico Fermiemu przez zadanie w 1950 roku słynnego pytania:"Gdzie Oni są?". Fermi zapytał dlaczego, jeśli w naszej galaktyce istnieje wiele zaawansowanych pozaziemskich cywilizacji, nie znaleźliśmy dotąd żadnych ich śladów w postaci sond, statków kosmicznych albo transmisji radiowych. Sam cytat "Gdzie Oni są?" jest prawdopodobnie apokryficzny, ale Fermiemu przypisuje się pierwsze sformułowanie tego problemu w sposób prosty i klarowny. Do tej pory podjęto wiele prób rozwiązania tego paradoksu, przez znalezienie dowodów istnienia takich cywilizacji lub wyjaśnienie dlaczego nie możemy takich dowodów znaleźć. Powiązane z nim pytania próbowano rozstrzygać na obszarze różnorakich dziedzin: astronomii, biologii, ekologii a nawet filozofii (patrz niżej). Obecnie prace w tym kierunku zalicza się do osobnej dziedziny: astrobiologii, poświęconej badaniu życia poza Ziemią.

2008-03-07 edytuj

Giszowiec (niem. Gieschewald) jest położoną pomiędzy lasami dzielnicą Katowic leżącą w południowo-wschodniej części miasta, odległą od centrum o około 7 km. Giszowiec otaczają dwa ważne szlaki komunikacyjne: trasa szybkiego ruchu nr 1 oraz autostrada A4. Zabudowania stanowią w przeważającej części budynki wielokondygnacyjne z wielkiej płyty, wybudowane w latach 1960-1990. Obok blokowisk można spotkać zabytkowe domki, przeważnie jedno- i dwurodzinne, stanowiące niegdyś zwarte osiedle górnicze. Dzielnica została zaprojektowana na początku XX wieku jako wiejskie osiedle robotnicze i charakteryzuje się dużą ilością terenów zielonych. Do najciekawszych zabytków na terenie Giszowca należą: Karczma Śląska, Izba Śląska i Willa Uthemanna. Nazwa dzielnicy Giszowiec pochodzi od nazwiska Jerzego Giesche i jest spolszczoną wersją niemieckiej nazwy Gieschewald. Została nadana osiedlu przez koncern górniczo-hutniczy "Georg von Giesches Erben" (pol. "Spadkobiercy Gieschego").

2008-03-08 edytuj

Józef Klemens Piłsudski (ur. 5 grudnia 1867 w Zułowie pod Wilnem, zm. 12 maja 1935 w Warszawie) – polski działacz niepodległościowy, dowódca wojskowy, polityk, Naczelnik Państwa Polskiego w latach 1918-1922 i Wódz Naczelny Armii Polskiej od 11 listopada 1918, Pierwszy Marszałek Polski od 1920; dwukrotny premier Polski (1926-1928 i 1930), twórca tzw. rządów sanacyjnych w II Rzeczypospolitej wprowadzonych w 1926, w wyniku przeprowadzonego zamachu stanu. Nosił pseudonimy: Wiktor, Mieczysław, Ziuk, Pan Marian; później powszechnie zwany Dziadkiem lub Marszałkiem, a przez swych dawnych żołnierzy Komendantem.

2008-03-09 edytuj

General Dynamics F-111 — amerykański samolot dalekiego zasięgu używany jako bombowiec strategiczny, samolot rozpoznawczy i szturmowy. Początkowo postrzegano projekt F-111 jako kosztowny błąd, ale w rezultacie uzyskano bardzo dobry, chociaż drogi samolot. Nazwa kodowa Aardvark oznacza mrównika i początkowo była ona nieoficjalna, nadana ze względu na charakterystyczny kształt maszyny z wydłużonym dziobem. Oficjalnie nazwę Aardvark przyjęto podczas ceremonii wycofania samolotu ze służby w USAF w dniu 27 lipca 1996 roku. Początki F-111 sięgają ambitnego projektu TFX (Tactical Fighter Experimental - ang. Eksperymentalny Myśliwiec Taktyczny), z początku lat 60., którego celem było skonstruowanie samolotu spełniającego wymagania zarówno Sił Powietrznych (USAF) potrzebujących maszyny myśliwsko-bombowego jak i Marynarki Wojennej (US Navy) poszukującej stacjonującego na lotniskowcu myśliwca dalekiego zasięgu służącego do obrony powietrznej i mającego zastąpić przestarzałe F-4 Phantom II i F-8 Crusader. Zgodnie z ówczesnymi trendami konstrukcyjnymi, zbudowano samolot zdolny latać z bardzo dużymi prędkościami, o dużej mocy silników i wyposażony w pociski rakietowe do walki powietrznej.

2008-03-10 edytuj

Trzecia szyna – to w kolejnictwie forma zasilania dolnego pociągów elektrycznych. Stanowi ją dodatkowa szyna umieszczona wzdłuż toru kolejowego i znajdująca się pod napięciem. Zazwyczaj używa się jej w szybkich kolejach miejskich prowadzonych we własnych korytarzach, całkowicie lub prawie całkowicie wydzielonych od przestrzeni zewnętrznej. Inna, bardziej ogólna nazwa trzeciej szyny, to szyna prądowa. W kolejnictwie przyjęło się, że określenie "trzecia szyna" nie dotyczy szyny prądowej umieszczonej wysoko nad pociągiem (to jedna z form zasilania górnego). Trzecia szyna w kolejnictwie może też być w splocie, jako szyna jezdna w torach przeznaczonych dla pociągów o dwóch rozstawach kół. Niniejsze hasło tego znaczenia nie dotyczy.

2008-03-11 edytuj

Ekstremum (l. mn. ekstrema; z łac. extrēmum – koniec) – w analizie matematycznej największa lub najmniejsza wartość funkcji. Funkcja $f(x)\,$ przyjmuje w punkcie $x_{0}\,$ maksimum lokalne (odpowiednio: minimum lokalne), jeśli w pewnym otwartym otoczeniu tego punktu (np. w pewnym przedziale otwartym) funkcja nigdzie nie ma wartości większych (odpowiednio: mniejszych). Jeśli dodatkowo w pewnym otwartym sąsiedztwie punktu $x_{0}\,$ funkcja nie ma również wartości równych $f(x_{0}),\,$ to jest to maksimum (odpowiednio: minimum) lokalne właściwe. Minima i maksima lokalne są zbiorczo nazywane ekstremami lokalnymi. Największa i najmniejsza wartość funkcji w całej dziedzinie nazywane są odpowiednio maksimum i minimum globalnym, a zbiórczo ekstremami globalnymi.

2008-03-12 edytuj

Hibernian Football Club – zawodowy klub piłkarski z siedzibą w Edynburgu, w Szkocji, w Wielkiej Brytanii, założony w 1875. Czterokrotny mistrz Szkocji, trzykrotny zdobywca Pucharu Ligi, dwukrotny zdobywca Pucharu Szkocji, półfinalista Pucharu Europy oraz Pucharu Miast Targowych. Hibernia to łacińska nazwa Irlandii. Obecnie klub, popularnie zwany przez kibiców Hibees lub Hibs, występuje w rozgrywkach Scottish Premier League, rozgrywając swoje mecze na Easter Road Stadium. Trenerem drużyny od stycznia 2008 jest Fin Mixu Paatelainen.

2008-03-13 edytuj

Nathu La (nepali नाथू ला, transliteracja Nāthū Lā; tybet. རྣ་ཐོས་ལ་) – przełęcz w Himalajach położona na granicy indyjsko-chińskiej, łącząca indyjski stan Sikkim z Tybetańskim Regionem Autonomicznym należącym do Chińskiej Republiki Ludowej. Przełęcz o wysokości 4 310 metrów nad poziomem morza jest częścią antycznego jedwabnego szlaku. W języku tybetańskim Nathu oznacza "słuchające uszy", a La – "przejście". Nathu La jest jednym z czterech punktów wymiany handlowej pomiędzy Chinami a Indiami. Pozostałe trzy to: Shipkila w Himachal Pradesh, Lipulekh (lub Lipulech) w Uttarakhand oraz Jelap La, 5 kilometrów na południe od Nathu La. Handel został wstrzymany przez Indie po wojnie chińsko-indyjskiej w 1962 roku; wznowiono go w 2006 roku z podobnymi umowami handlowymi. Nawiązanie współpracy handlowej miało podbudować gospodarkę regionu i odegrać główną rolę we wzrastającym handlu chińsko-indyjskim. Obecna umowa zawarta pomiędzy Indiami i Chińską Republiką Ludową ogranicza handel do 29 typów towarów eksportowanych z Indii do Chin i 15 importowanych z ChRL do Indii. Otwarcie tego szlaku skróciło także czas podróży do ważnych z punktu widzenia hinduizmu i buddyzmu miejsc.

2008-03-14 edytuj

Powstanie wielkopolskie było zbrojnym wystąpieniem polskich mieszkańców Wielkopolski przeciwko państwu niemieckiemu. Polacy domagali się powrotu ziem zaboru pruskiego do Polski, która w tym czasie umacniała swą niepodległość. Powstanie wielkopolskie jest też ostatnim etapem tak zwanej "najdłuższej wojny nowoczesnej Europy". Wybuchło 27 grudnia 1918 roku, w reakcji na demonstracje Niemców sprzeciwiających się wizycie w Poznaniu polskiego pianisty i działacza niepodległościowego Ignacego J. Paderewskiego. Powstańcy w krótkim czasie opanowali całą Wielkopolskę z wyjątkiem północnych i południowo-wschodnich jej obrzeży. Powstanie zakończyło się 16 lutego 1919 roku rozejmem w Trewirze, który rozszerzał na front powstańczy zasady rozejmu kończącego I wojnę światową z 11 listopada 1918. Było to jedno z dwóch, obok powstania wielkopolskiego 1806 roku, zwycięskich powstań w dziejach Polski.<

2008-03-15 edytuj

Niszczyciele typu Tribal - seria brytyjskich okrętów z okresu II wojny światowej, składająca się z 27 jednostek - 16 zbudowanych dla Royal Navy, 8 dla marynarki kanadyjskiej i 3 dla australijskiej. Określane też były od pierwszego okrętu jako typ Afridi. Były jednymi z najsilniej uzbrojonych okrętów w swojej klasie; klasyfikuje się je także jako wielkie niszczyciele. Nazwę Tribal nosił ponadto wcześniejszy typ niszczycieli z okresu I wojny światowej. W 1948 cztery pozostałe brytyjskie Tribale zostały skasowane, z uwagi na zużycie. Australijskie HMAS "Bataan" i "Warramunga" oraz kanadyjskie HMCS "Cayuga" i "Athabaskan" (II) wzięły od lipca-sierpnia 1950 udział w wojnie koreańskiej. M.in. 20 września kanadyjskie Tribale wspierały operację dywersyjną - próbę zniszczenia mostu w okolicy Kunsan, a w październiku "Warramunga" i "Athabaskan" wspierały desant w Wonsan. Na początku grudnia wszystkie cztery, z dwoma innymi niszczycielami, ewakuowały Nampho. Następnie okręty uczestniczyły w blokadzie morskiej zachodniego wybrzeża Korei, połączonej z ostrzeliwaniem celów naziemnych, w tym takich, jak pociągi. 17 maja 1951 kanadyjskie Tribale wróciły do Kanady, lecz ponownie skierowano je do Korei we wrześniu. 30 października 1951 "Cayuga" odniósł niewielkie uszkodzenia od ognia dział lądowych na wyspie Sokto. Później w wojnie wzięły udział także HMCS "Iroquois" i "Nootka".

2008-03-16 edytuj

General Dynamics F-111 — amerykański samolot dalekiego zasięgu używany jako bombowiec strategiczny, samolot rozpoznawczy i szturmowy. Początkowo postrzegano projekt F-111 jako kosztowny błąd, ale w rezultacie uzyskano bardzo dobry, chociaż drogi samolot. Nazwa kodowa Aardvark oznacza mrównika i początkowo była ona nieoficjalna, nadana ze względu na charakterystyczny kształt maszyny z wydłużonym dziobem. Oficjalnie nazwę Aardvark przyjęto podczas ceremonii wycofania samolotu ze służby w USAF w dniu 27 lipca 1996 roku. Początki F-111 sięgają ambitnego projektu TFX (Tactical Fighter Experimental - ang. Eksperymentalny Myśliwiec Taktyczny), z początku lat 60., którego celem było skonstruowanie samolotu spełniającego wymagania zarówno Sił Powietrznych (USAF) potrzebujących maszyny myśliwsko-bombowego jak i Marynarki Wojennej (US Navy) poszukującej stacjonującego na lotniskowcu myśliwca dalekiego zasięgu służącego do obrony powietrznej i mającego zastąpić przestarzałe F-4 Phantom II i F-8 Crusader. Zgodnie z ówczesnymi trendami konstrukcyjnymi, zbudowano samolot zdolny latać z bardzo dużymi prędkościami, o dużej mocy silników i wyposażony w pociski rakietowe do walki powietrznej.

2008-03-17 edytuj

Trzecia szyna – to w kolejnictwie forma zasilania dolnego pociągów elektrycznych. Stanowi ją dodatkowa szyna umieszczona wzdłuż toru kolejowego i znajdująca się pod napięciem. Zazwyczaj używa się jej w szybkich kolejach miejskich prowadzonych we własnych korytarzach, całkowicie lub prawie całkowicie wydzielonych od przestrzeni zewnętrznej. Inna, bardziej ogólna nazwa trzeciej szyny, to szyna prądowa. W kolejnictwie przyjęło się, że określenie "trzecia szyna" nie dotyczy szyny prądowej umieszczonej wysoko nad pociągiem (to jedna z form zasilania górnego). Trzecia szyna w kolejnictwie może też być w splocie, jako szyna jezdna w torach przeznaczonych dla pociągów o dwóch rozstawach kół. Niniejsze hasło tego znaczenia nie dotyczy.

2008-03-18 edytuj

Atrakcyjność fizyczna, dawniej seksapil (z ang. sex appeal) – atrakcyjność erotyczna, związana przede wszystkim z wyglądem ciała, ale także zapachem, tembrem głosu, zachowaniem, wyraźnie pociągająca dla innych. Wygląd jest jednym z ważniejszych czynników, decydujących o zachowaniu wobec drugiej osoby. Wpływa także na przypisywanie ludziom określonych cech osobowości oraz sposób przewidywania ich zachowań w przyszłości. Wyobrażenie o cechach urodziwej i brzydkiej osoby pojawiające się w umyśle sprawia, że nieświadomie modyfikujemy swoje zachowania tak, aby potwierdzić owo wyobrażenie. Staje się to jedną z przyczyn tzw. samospełniającego się proroctwa. Atrakcyjność fizyczna jest silną determinantą sympatii i lubienia (obok podobieństwa, szczerości, częstości kontaktów i in. Odgrywa ważną rolę zwłaszcza w początkowych fazach tworzenia się związków. Dotyczy to miłości ale także przyjaźni.

2008-03-19 edytuj

Antonio José Sánchez Mazuecos (ur. 2 stycznia 1995 w gminie Palma del Río) - hiszpański piosenkarz latino, reprezentant Hiszpanii na Konkursie Piosenki Eurowizji dla Dzieci w 2005 roku, piłkarz juniorskiego klubu z Palma del Río, wicemistrz Hiszpanii w piłce nożnej juniorów. W wieku 10 lat, w 2005 roku z piosenką Te traigo flores (Przynoszę ci kwiaty) wystąpił w Konkursie Piosenki Eurowizji dla Dzieci w Hasselt. Występ zakończył na drugim miejscu, przegrywając jedynie z Białorusinką Ksenią Sitnik o trzy punkty. Trzy tygodnie po powrocie z Eurowizji José wydał pierwszą w karierze płytę, Te traigo flores.

2008-03-20 edytuj

Katastrofa B-52 na lotnisku Bazy Sił Powietrznych Fairchild wydarzyła się 24 czerwca 1994 roku. W zderzeniu z ziemią należącego do USAF bombowca strategicznego B-52H zginęła cała 4 osobowa załoga wykonująca lot treningowy. Podczas feralnego lotu pierwszym pilotem maszyny o kodzie wywoławczym Czar 52, stacjonującej w Bazie Sił Powietrznych Fairchild był podpułkownik Bud Holland, który w czasie wykonywania bardzo ostrego zakrętu przekroczył graniczne parametry lotu doprowadzając do przeciągnięcia i utraty sterowności. Ze względu na bardzo niski pułap wykonywanej ewolucji niemożliwe było odzyskanie kontroli i w konsekwencji nastąpiło zderzenie z ziemią. Całe zdarzenie zostało utrwalone na taśmie filmowej i wielokrotnie prezentowane przez środki masowego przekazu. Komisja badająca okoliczności katastrofy doszła do wniosku, że łańcuch zdarzeń prowadzących do wypadku był bezpośrednio związany z osobowością i zachowaniem Hollanda, brakiem reakcji jego przełożonych na to zachowanie oraz sekwencją zdarzeń, które zaszły podczas nieszczęśliwego lotu. Dziś katastrofa ta i okoliczności jej zajścia są wykorzystywane w wojskowych i cywilnych środowiskach lotniczych jako studium do nauczania zarządzania zasobami ludzkimi. Ponadto zapis zdarzenia jest często wykorzystywany przez Siły Powietrzne i Armię Stanów Zjednoczonych podczas szkoleń na temat bezpieczeństwa, jako przykład ważności przestrzegania regulaminów i zwracania uwagi każdemu, kto narusza procedury bezpieczeństwa.

2008-03-21 edytuj

Zamieszki na Heysel – określenie wydarzeń, które miały miejsce 29 maja 1985, na brukselskim stadionie Heysel. Przed finałowym meczem Pucharu Europy pomiędzy Juventusem Turyn a Liverpoolem F.C. doszło do starć między angielskimi i włoskimi kibicami, w wyniku których śmierć poniosło 39 osób. Zamieszki zaczęły się około godziny 19. Fani Liverpoolu bez problemu przedarli się przez małe ogrodzenie i zaatakowali kibiców Juventusu. Włoscy kibice zaczęli uciekać, tratując się nawzajem. Część osób została przygnieciona trzymetrową ścianą, która zawaliła się pod naporem tłumu. Mimo to mecz rozegrano, a Juventus – z Michelem Platinim i Zbigniewem Bońkiem w składzie – wygrał z Liverpoolem 1:0 zdobywając po raz pierwszy Puchar Europy.

2008-03-22 edytuj

Bitwa pod Obertynem rozegrana 22 sierpnia 1531 niedaleko wioski Obertyn pomiędzy wojskami polskimi pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Jana Amora Tarnowskiego, a armią mołdawską, na której czele stał władca Mołdawii Piotr Raresz, zwany Petryłą. Bitwa ta zakończyła się całkowitym zwycięstwem Polaków nad wojskami hospodara i zdecydowała o zakończeniu konfliktu o Pokucie, a tym samym o końcu marzeń Raresza o mołdawskiej potędze. Pośrednim skutkiem kampanii pokuckiej Raresza była utrata przez hospodarstwo mołdawskie pozorów resztek niezależnej od Turcji państwowości.

2008-03-23 edytuj

Zofia Jagiellonka (ur. 6 maja 1464 w Krakowie, zm. 5 listopada 1512 w Ansbach) - królewna polska, księżniczka litewska, margrabina brandenburska na Ansbach i Bayreuth. Córka Kazimierza IV Jagiellończyka. 14 lutego 1479 roku poślubiła Fryderyka Hohenzollerna, margrabiego brandenburskiego na Ansbach i Bayreuth. Matka Albrechta Hohenzollerna. Była drugą córką i szóstym dzieckiem Kazimierza IV Jagiellończyka i jego żony Elżbiety Rakuszanki. Imię Zofia otrzymała na cześć swojej babki ojczystej - Zofii Holszańskiej, wdowy po Władysławie II Jagielle. Jej braćmi byli Władysław II Jagiellończyk, święty Kazimierz, Jan I Olbracht, Aleksander Jagiellończyk, Zygmunt I Stary i Fryderyk Jagiellończyk, a siostrami - Jadwiga, Elżbieta (I), Elżbieta (II), Anna, Barbara i Elżbieta (III). Nie zachowały się żadne informacje na temat wykształcenia i wychowania Zofii.

2008-03-24 edytuj

George Brinton McClellan (ur. 3 grudnia 1826, zm. 29 października 1885) — generał major podczas wojny secesyjnej. Na jej początku odegrał istotną rolę w mobilizacji dobrze wyszkolonej i zorganizowanej armii dla Unii. Sformował Armię Potomacu, a od listopada 1861 do marca 1862 był głównodowodzącym Armii Unii Stanów Zjednoczonych. Mimo umiejętności drobiazgowego planowania i prowadzenia przygotowań, na polu bitwy unikał otwartych konfrontacji z agresywnymi przeciwnikami. Notorycznie przeszacowywał siły jednostek wroga i niechętnie wykorzystywał własną przewagę liczebną, często w kluczowych momentach bitew pozostawiając znaczne części swoich wojsk w odwodzie. Prowadzona przez McClellana w 1862 kampania półwyspowa zakończyła się niepowodzeniem. Nie udało mu się zdobyć stolicy Konfederatów w Richmond w stanie Wirginia, gdzie wycofał się przed atakami mniejszej liczebnie armii generała Roberta E. Lee. Podczas bitwy pod Antietam udało mu się powstrzymać inwazję Lee na Maryland, jednak pomimo znaczącej przewagi liczebnej pozwolił mu na uniknięcie klęski i uzyskanie taktycznego remisu. W rezultacie prezydent Abraham Lincoln zakwestionował zdolności przywódcze McClellana, co spowodowało usunięcie go najpierw z pozycji głównodowodzącego, a następnie także dowódcy Armii Potomacu.

2008-03-25 edytuj

Twierdzenie o nieskończonej liczbie małp stwierdza, że małpa naciskająca losowo klawisze maszyny do pisania przez nieskończenie długi czas, prawie na pewno napisze dowolnie wybrany tekst, taki jak na przykład kompletny dorobek Williama Shakespeare'a. W tym kontekście, "prawie na pewno" należy traktować ściśle z matematycznego punktu widzenia (zdarzenie przeciwne ma prawdopodobieństwo równe zeru, jednak nie jest zdarzeniem niemożliwym), a "małpa" jest jedynie metaforą dla abstrakcyjnego urządzenia generującego nieskończony losowy ciąg liter. Twierdzenie ilustruje zagrożenia płynące z postrzegania nieskończoności jako olbrzymiej, ale skończonej liczby, a także z rozumowania odwrotnego - postrzegania dużej liczby jako nieskończoności. Prawdopodobieństwo napisania przez małpę zadanego tekstu, złożonego z dużej liczby znaków, jak na przykład Hamlet, jest tak małe, że szansa wystąpienia zadanego ciągu znaków nawet w czasie rzędu wieku wszechświata jest znikoma.

2008-03-26 edytuj

Ali ibn Abi Talib (arab. علي بن أﺑﻲ طالب) (ur. ok. roku 600/22. P.H., wg tradycji 13. radżaba w Mekce, zm. w styczniu 661/ramadanie 40. A.H. w Kufie) - brat stryjeczny, przybrany syn, a następnie zięć Mahometa, pierwszy imam szyitów, ostatni z czterech kalifów prawowiernych (656-661/35-40. A.H.). Przez wielu muzułmanów, w szczególności szyitów, Ali jest uważany za najważniejszą po Mahomecie postać wczesnego okresu islamu, chociaż w tym kontekście sunnici wymieniają też czasem Umara lub Abu Bakra. Kontrowersje wokół jego dziedzicznego prawa do przewodnictwa nad muzułmańską ummą doprowadziły do jej trwałego podziału na sunnitów, szyitów i charydżytów. Wokół jego postaci wytworzyła się z czasem ogromna ilość różnorakich tradycji i teologicznych interpretacji, które obdarzają go często cechami mesjanistycznymi, półboskimi lub wręcz uznają za Boga. Stanowił on i stanowi punkt odniesienia dla określenia swojej tożsamości przez wiele milionów ludzi.

2008-03-27 edytuj

Chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym przedstawia w postaci tabelarycznej chronologiczny przegląd odkryć głównych obiektów w Układzie Słonecznym takich jak: planety, planety karłowate i ich księżyce. W dawnych czasach nadawanie nazw naturalnym satelitom nie zawsze miało miejsce w tym samym czasie co ich odkrycie. W poniższych tabelach nazwy księżyców są pogrubione, a nazwy planet i planet karłowatych – pochylone. Dane w tabelach są uszeregowane według dat pierwszych publikacji o odkryciu. Daty są przypisane literami: f: data pierwszego uwiecznienia w postaci graficznej (na fotografii, rysunku itp.), o: data pierwszej obserwacji przez człowieka przez teleskop lub płytę fotograficzną oraz p: data pierwszej publikacji o odkryciu.

2008-03-28 edytuj

Stary Dwór (niem. Altenhof) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie międzyrzeckim, w gminie Trzciel, na pograniczu Pojezierza Lubuskiego i Bruzdy Zbąszyńskiej. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie gorzowskim. Stary Dwór to średniej wielkości wieś o udokumentowanej ponad sześćsetletniej historii, położona w południowej części powiatu międzyrzeckiego w granicach historycznej Wielkopolski. Na jej dzieje miało wpływ położenie na dawnym pograniczu Królestwa Polskiego, Śląska i Brandenburgii.

2008-03-29 edytuj

Enzymy - wielkocząsteczkowe, w większości białkowe biokatalizatory przyspieszające specyficzne reakcje chemiczne wskutek obniżenia ich energii aktywacji. Badaniem enzymów i ich działania zajmuje się enzymologia. Praktycznie wszystkie przemiany chemiczne związane z funkcjonowaniem organizmów żywych (a także wirusów i podobnych) wymagają współudziału enzymów, by zapewnić wystarczającą wydajność reakcji. Enzymy, z racji tego, że są wysoce specyficzne wobec substratów i katalizują zaledwie kilka reakcji spośród wielu możliwych, określają procesy metaboliczne i biochemiczne związane z funkcjonowaniem organizmów żywych.

2008-03-30 edytuj

Olędrzy – pierwotnie osadnicy z Fryzji i Niderlandów, najczęściej wyznania mennonickiego, którzy w XVI-XVII wieku zakładali wsie w Prusach Królewskich, wzdłuż Wisły i jej dopływów, na Kujawach, Mazowszu i w Wielkopolsce. Posiadali umiejętność melioracji i reprezentowali wysoką kulturę rolną. Byli wówczas najzamożniejszą grupą chłopów. Zachowywali wolność osobistą, własną religię i przekonania. Po I rozbiorze Polski, częściowo wyemigrowali na Ukrainę. W późniejszym okresie (aż do poł. XIX w.) mianem olędrów określano osadników różnej narodowości (gł. Polaków i Niemców, czasem Szkotów, Czechów i Węgrów), którzy korzystali z pewnych przywilejów wynikających z prawa stosowanego przez fryzyjskich i niderlandzkich kolonistów (np. wolności osobistej, wieloletniej bądź wieczystej dzierżawy gruntów, możliwości przekazania gruntów spadkobiercom). Najważniejszą jednak cechą była zbiorowa, solidarna odpowiedzialność całej gminy olęderskiej za powinności wobec pana oraz szczególny charakter samorządu gminnego. Dlatego wyróżnikiem osadnictwa olęderskiego są kwestie prawne, a nie etniczne, religijne czy gospodarcze, zaś słowo olęder nie jest tożsame z osadnikiem holenderskim. Według dotychczasowych badań w latach 1527/1547 do 1864 na obszarze I Rzeczypospolitej (następnie w trzech zaborach) powstało co najmniej 1700 osad olęderskich, z czego w przynajmniej 300 przypadkach osadnikami byli etniczni Holendrzy. Ślady po osadnictwie widoczne są do dziś, zarówno w architekturze wiejskiej, układach przestrzennych wsi, jak i w nazwach miejscowości (Holendry, Olędry, Olendry).

2008-03-31 edytuj

Gazowiec – statek przeznaczony do transportu skroplonego naturalnego gazu ziemnego – LNG (ang. Liqueified Natural Gas) lub skroplonego gazu porafinacyjnego – LPG (ang. Liquified Petroleum Gas). Statki tego typu są w krajach anglojęzycznych nazywane LNG Carrier, LPG carrier; frankofońskich odpowiednio Méthanier, Propanier. Rola tego typu statku do transportu gazu ziemnego ciągle rośnie. Wpływ na to ma moda na ekologiczne paliwo, globalny wzrost gospodarczy, a co za tym idzie coraz większe zapotrzebowanie na surowce energetyczne. Wiele państw pragnie dywersyfikować dostawy tego surowca, aby nie uzależniać się od jednego kontrahenta. Gaz ziemny został też dostrzeżony jako realny konkurent dla ropy naftowej. Większość złóż tego paliwa kopalnego występuje daleko od potencjalnych konsumentów. Jednakże zastosowanie nowoczesnych technologii spowodowało, że zmniejszyły się koszty skraplania i regazyfikacji oraz obniżyły się koszty budowy gazowców. Transport gazu drogą morską dawniej był tylko technologią niszową, w obecnej chwili jest równie ważny jak transport rurociągami.