Wikipedia

Cyryl I (patriarcha Moskwy)

duchowny rosyjski, prawosławny patriarcha Moskwy i Wszechrusi

Cyryl (cs. Кирилл, Kiriłł), imię świeckie Władimir Michajłowicz Gundiajew (ur. 20 listopada 1946 w Leningradzie) – szesnasty (de facto siedemnasty) patriarcha moskiewski i całej Rusi, sprawujący urząd od 2009.

Cyryl
Кирилл
Władimir Michajłowicz Gundiajew
Владимир Михайлович Гундяев
Patriarcha moskiewski i całej Rusi
ilustracja
Herb Cyryl
Kraj działania  Rosja
Data i miejsce urodzenia 20 listopada 1946
Leningrad, Rosyjska FSRR
Patriarcha moskiewski i całej Rusi
Okres sprawowania od 1 lutego 2009
Wyznanie prawosławne
Kościół Rosyjski Kościół Prawosławny
Inkardynacja Eparchia moskiewska miejska[1]
Śluby zakonne 3 kwietnia 1969
Diakonat 7 kwietnia 1969
Prezbiterat 1 czerwca 1969
Chirotonia biskupia 1976
Wybór patriarchy 1 lutego 2009
Faksymile
Odznaczenia
Order „Za Zasługi dla Ojczyzny” II klasy Order „Za Zasługi dla Ojczyzny” III klasy Order Przyjaźni Narodów
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach
Sukcesja apostolska
Data konsekracji 14 marca 1976
Miejscowość Leningrad
Miejsce Sobór Trójcy Świętej w Ławrze św. Aleksandra Newskiego
Konsekrator Nikodem (Rotow)
Współkonsekratorzy Filaret (Denysenko), Juwenaliusz (Pojarkow), Włodzimierz (Sabodan), Melchizedek (Lebiediew), Meliton (Sołowjow), Chryzostom (Martiszkin)

Pochodzi z rodziny kapłana prawosławnego z Leningradu. Ukończył studia teologiczne na Leningradzkiej Akademii Duchownej. O wyborze przezeń stanu duchownego przeważyła znajomość z metropolitą leningradzkim i nowogrodzkim Nikodemem, przed którym w 1969 złożył wieczyste śluby mnisze. W tym samym roku przyjął kolejno święcenia diakońskie i kapłańskie. Od 1971 działał w Światowej Radzie Kościołów. Pięć lat później został wyświęcony na biskupa wyborskiego, wikariusza eparchii leningradzkiej, zaś w 1984 mianowano go na ordynariusza eparchii smoleńskiej i kaliningradzkiej. Od 1989 kierował Wydziałem Zewnętrznych Stosunków Cerkiewnych Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.

Na urząd patriarchy moskiewskiego i całej Rusi został wybrany przez Sobór Lokalny Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w dniu 27 stycznia 2009, zaś jego uroczysta intronizacja miała miejsce 1 lutego tego samego roku.

Autor publikacji książkowych, rozpraw i artykułów prasowych o tematyce teologicznej. Włada biegle trzema językami obcymi – angielskim, francuskim i niemieckim[2].

ŻyciorysEdytuj

Dzieciństwo i młodośćEdytuj

Z pochodzenia jest Mordwinem[3]. Urodził się w rodzinie głównego mechanika leningradzkiej fabryki maszyn im. Michaiła Kalinina, a następnie kapłana prawosławnego Michaiła Wasiliewicza Gundiajewa[4] i Raisy Władimirowny, z zawodu nauczycielki języka niemieckiego. Duży wpływ na niego miała postać jego dziadka, również kapłana prawosławnego, Wasilija Stiepanowicza Gundiajewa, prześladowanego przez władze radzieckie m.in. za udział w zwalczaniu ruchu Żywej Cerkwi. Według wspomnień przyszłego patriarchy Wasilij Gundiajew, 47 razy zatrzymywany przez kolejne organy bezpieczeństwa wewnętrznego w ZSRR, łącznie spędził w obozach i miejscach odosobnienia prawie 30 lat[5] (był więziony m.in. w łagrze w dawnym Monasterze Sołowieckim[6]). Również Michaił Gundiajew, będąc w 1933 chórzystą w cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej w Petersburgu[7], został zatrzymany przez GPU pod zarzutem działalności antyrządowej i groziła mu kara śmierci za rzekomy udział w spisku przeciwko Stalinowi. Wyświęcony na kapłana w 1947, służył w parafiach w Leningradzie: parafii Smoleńskiej Ikony Matki Bożej, Przemienienia Pańskiego, św. Aleksandra Newskiego i św. Mikołaja[8]. Rodzina Gundiajewych zamieszkiwała w mieszkaniu komunalnym na Wyspie Wasylewskiej. Z powodu wysokich podatków nakładanych przez władze radzieckie na duchownych jej sytuacja materialna była zła[9].

Jako dziecko, a następnie nastolatek przyszły hierarcha nie należał do organizacji pionierów ani do Komsomołu[10]. W szkole uzyskiwał wysokie wyniki, jak również z zamiłowaniem uprawiał sport[5]. Po ukończeniu VII klasy szkoły średniej w 1962 podjął pracę jako technik-kartograf, łącząc zatrudnienie z dalszą nauką[6]. Istnieje wersja, iż do podjęcia tejże decyzji został zmuszony z powodu konfliktów z nauczycielami, wywołanych jego nieprzystąpieniem do Komsomołu[11]. Po ukończeniu szkoły średniej w 1965 wstąpił do Leningradzkiego Seminarium Duchownego[6]. Przyszły patriarcha rozważał podjęcie studiów w zakresie nauk ścisłych (szczególnie interesowała go fizyka[9]). Do rezygnacji z tych planów i podjęcia kształcenia w seminarium duchownym przekonał go metropolita leningradzki i nowogrodzki Nikodem, który też najprawdopodobniej umożliwił mu rozpoczęcie tegoż kształcenia bez wcześniejszego odbycia zasadniczej służby wojskowej[11].

3 kwietnia 1969 Władimir Gundiajew złożył śluby mnisze przed metropolitą leningradzkim i nowogrodzkim Nikodemem i przyjął imię zakonne Cyryl, na cześć św. Cyryla Oświeciciela Słowian[9]. Cztery dni później został wyświęcony na hierodiakona, a 1 czerwca 1969 na hieromnicha[6]. W tym czasie był już studentem Leningradzkiej Akademii Duchownej, którą w 1970 ukończył z wyróżnieniem[6].

Jego starszy brat Nikołaj również jest kapłanem prawosławnym, proboszczem parafii Przemienienia Pańskiego w Petersburgu oraz wykładowcą patrologii w Petersburskiej Akademii Duchownej[9]. Natomiast jego młodsza siostra Jelena kieruje jako dyrektor prawosławnym gimnazjum w Petersburgu[9].

DuchownyEdytuj

Bezpośrednio po ukończeniu studiów został wykładowcą teologii dogmatycznej w Leningradzkiej Akademii Duchownej i seminarium duchownym w tym samym mieście oraz pomocnikiem inspektora szkół duchownych w Leningradzie. Pełnił również funkcję osobistego sekretarza metropolity leningradzkiego Nikodema[6] i działał w młodzieżowej organizacji prawosławnej Syndesmos[11].

12 września 1971 otrzymał godność archimandryty[6]. Według jego własnych wspomnień w czasie pracy duszpasterskiej w Leningradzie potajemnie ochrzcił wielu członków KPZR[12].

W 1971 wyjechał do Genewy, gdzie pełnił funkcję przedstawiciela Patriarchatu Moskiewskiego przy Światowej Radzie Kościołów w Genewie[10]. W latach 1974–1984 był rektorem Leningradzkiej Duchownej Akademii i Seminarium[6]. Z tytułem naukowym docenta pracował w katedrze patrologii Akademii[6]. Stanowisko to łączył po 7 czerwca 1975 z obowiązkami przewodniczącego rady eparchialnej metropolii leningradzkiej. W grudniu tego samego roku został wybrany do komitetu wykonawczego Światowej Rady Kościołów. Pracował w jej komisji ds. relacji religii z władzą świecką[6]. Ponadto od 1976 do 1984 zasiadał w komisji Patriarchatu Moskiewskiego ds. jedności chrześcijan, koordynującej zaangażowanie Cerkwi Rosyjskiej w ruchu ekumenicznym[6]. Od 1972 towarzyszył patriarsze moskiewskiemu i całej Rusi Pimenowi w jego wizytach zagranicznych[13].

BiskupEdytuj

 
Cyryl jako biskup wyborski, 1981
 
Cyryl (Gundiajew) jako metropolita smoleński i kaliningradzki

W 1976 został wyświęcony na biskupa wyborskiego, wikariusza eparchii leningradzkiej. W tym samym roku został zastępcą zwierzchnika Zachodnioeuropejskiego Egzarchatu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, którą to funkcję pełnił do 1978[6]. W 1977 otrzymał godność arcybiskupa. W latach 1984–1986 był arcybiskupem smoleńskim i wiaziemskim, a od 1988, po reorganizacji eparchii, arcybiskupem smoleńskim i kaliningradzkim. Od 1990 zarządza też prawosławnymi parafiami Patriarchatu Moskiewskiego w Finlandii[6]. Od lat 80. prowadził działalność gospodarczą oficjalnie zarejestrowaną w spółdzielniach podległych eparchii smoleńskiej[11].

Od 1989 był przewodniczącym Wydziału Stosunków Zewnętrznych Patriarchatu Moskiewskiego i stałym członkiem Świętego Synodu[6]. Od 1994 zasiadał w komisji teologicznej przy Świętym Synodzie Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, zaś od 1990 także w komisji biblijnej[6]. Doprowadził do zjednoczenia Cerkwi w Rosji z Rosyjskim Kościołem Prawosławnym poza granicami Rosji (2007)[11]. W 1991 został podniesiony do godności metropolity. Od 1995 zasiadał w prezydenckiej Radzie ds. współdziałania ze wspólnotami religijnymi oraz w Komisji ds. nagród państwowych w dziedzinie literatury i sztuki. Następnie od 2003 współprzewodniczył Grupie Roboczej ds. współpracy między Rosyjską Cerkwią Prawosławną i Ministerstwem Spraw Zagranicznych[6]. Uczestniczył w opracowywaniu projektów ustaw o wolności wyznania (1990) oraz o wolności sumienia i o związkach wyznaniowych (1997)[13].

Szczególnym obszarem jego zaangażowania pozostawały relacje między autokefalicznymi Kościołami prawosławnymi oraz ruch ekumeniczny (w szczególności z Kościołem katolickim[14]). Cyryl (Gundiajew) uczestniczył w konsultacjach teologicznych poprzedzających zwołanie soboru panprawosławnego. Wielokrotnie reprezentował Patriarchat Moskiewski w czasie pielgrzymek i wizyt zagranicznych[6]. W kwietniu 2005 reprezentował Rosyjski Kościół Prawosławny na pogrzebie papieża Jana Pawła II i na inauguracji jego następcy Benedykta XVI. W latach 90. XX wieku i w pierwszych latach XXI stulecia brał udział w rozmowach między Rosyjskim Kościołem Prawosławnym a Patriarchatem Konstantynopolitańskim dotyczących sytuacji jurysdykcyjnej Kościoła prawosławnego w Estonii oraz w rozmowach z Rumuńskim Kościołem Prawosławnym dotyczących organizacji Kościoła w Mołdawii[6].

W 1996 wyszedł na jaw udział metropolity Cyryla w obrocie wyrobami tytoniowymi, wwożonymi do Rosji bez cła i składowanymi w Monasterze Daniłowskim, siedzibie Wydziału Zewnętrznych Stosunków Cerkiewnych. Handel tytoniem przez duchowieństwo prawosławne pod kierownictwem Cyryla przynosił Kościołowi zysk liczony w milionach dolarów, w 1996 stanowił on 10% całego handlu tytoniem w kraju. Patriarchat Moskiewski oficjalnie twierdził, iż zyski z obrotu tytoniem przeznaczane były na pomoc humanitarną oraz odbudowę obiektów należących do Cerkwi zniszczonych w epoce ZSRR, jednak pod adresem Cyryla były zarzuty osobistego przejęcia co najmniej części zysków[11]. Metropolita i inni hierarchowie Kościoła Rosyjskiego zajmowali się również handlem ropą naftową[11]. Praktyki te były legalne i tolerowane przez państwo[15]. W 2012 przedstawiciele Patriarchatu Moskiewskiego całkowicie zaprzeczyli udziałowi Cyryla w nadzorowaniu działalności ekonomicznej Cerkwi[16]. Udział Cyryla w obrocie wyrobami tytoniowymi sprawił, że w mediach bywa on nazywany tytoniowym[17][18].

Zdaniem publicysty O. Władimirowa polityka metropolity Cyryla jako przewodniczącego Wydziału Zewnętrznych Stosunków Cerkiewnych przyczyniła się do konfliktu między Patriarchatem Moskiewskim a Konstantynopolitańskim w Estonii, jak również do pogorszenia relacji z prawosławnymi patriarchatami starożytnymi[a] oraz wybuchu wewnętrznego konfliktu w eparchii suroskiej na terytorium Wielkiej Brytanii[19]. Ten sam autor jest zdania, iż w okresie kierowania przez Cyryla Wydziałem Zewnętrznym doszło do znaczącego pogorszenia relacji między Patriarchatem Moskiewskim a Kościołami Rumuńskim, Bułgarskim, Serbskim i Greckim[19]. Inni publicyści podkreślają, iż w tymże okresie Rosyjski Kościół Prawosławny założył szereg parafii w krajach, w których nie był do tej pory obecny[11]. Cyryl (Gundiajew) doprowadził również do pozostania Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w Światowej Radzie Kościołów, przeciwko czemu opowiadała się konserwatywna część episkopatu[11]. W 2008 metropolita Cyryl dokonał w Hawanie poświęcenia cerkwi Kazańskiej Ikony Matki Bożej[20]. W związku z organizacją jej budowy duchowny spotykał się z Raulem i Fidelem Castro, który następnie twierdził, iż hierarcha jest jego sojusznikiem w poglądach dotyczących „amerykańskiego imperializmu”[21].

Jako metropolita był współautorem dokumentów Podstawy koncepcji społecznej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego oraz Podstawy nauki Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego o godności, wolności i prawach człowieka, które pozostają wykładnią oficjalnego stanowiska Cerkwi Rosyjskiej w kwestiach społecznych[2].

Po 2003, w czasie przedłużającej się choroby patriarchy Aleksego II pozycja metropolity Cyryla w wyższej hierarchii cerkiewnej znacznie wzrosła. Duchowni uważani za jego konkurentów do ewentualnego objęcia w przyszłości tronu patriarszego (m.in. metropolici Sergiusz (Fomin) i Metody (Niemcow)) zostali przeniesieni na mniej prestiżowe katedry biskupie, natomiast wysokie godności przejęli współpracujący z nim duchowni[11]. Cyryl utrzymywał bliskie kontakty z władzami rosyjskimi. Jego relacje z nimi uległy przejściowemu ochłodzeniu w 2005, by następnie poprawić się ponownie[11].

Współpraca z KGBEdytuj

Cyryl (Gundiajew) był wielokrotnie oskarżany o współpracę z KGB w charakterze agenta o pseudonimie Michajłow. W ocenie Feliksa Corleya, badacza archiwów radzieckich służb specjalnych, objęcie wysokiej godności w hierarchii cerkiewnej bez podjęcia współpracy z KGB nie byłoby dlań możliwe[22]. Jako moment przypuszczalnego werbunku duchownego podaje się rok 1970 i jego pierwszy wyjazd zagraniczny (w ramach organizacji Syndesmos hieromnich Cyryl udał się razem z metropolitą leningradzkim Nikodemem do Pragi)[11].

PatriarchaEdytuj

Wybór na patriarchęEdytuj

 
Intronizacja metropolity Cyryla na tron patriarszy, 1 lutego 2009

Po śmierci patriarchy moskiewskiego i całej Rusi Aleksego II w grudniu 2008 pełnił funkcję strażnika patriarszego tronu, czyli tymczasowej głowy rosyjskiej Cerkwi[23]. Na pogrzebie patriarchy Aleksego II wygłosił oficjalną mowę w imieniu Kościoła[23].

25 stycznia 2009 biskupi Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego dokonali wyboru trzech kandydatów na tron patriarszy. Najwięcej głosów uzyskał metropolita smoleński i kaliningradzki Cyryl (97 wskazań), drugie miejsce zajął metropolita kałuski i borowski Klemens (32 głosy), zaś trzecie – metropolita miński i słucki, egzarcha Białorusi Filaret (16 głosów)[24].

27 stycznia 2009 w głosowaniu wszystkich delegatów na Sobór Lokalny Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego metropolita Cyryl uzyskał poparcie 508 z 701 delegatów (z czego 677 oddało ważny głos). Na jego jedynego kontrkandydata, metropolitę Klemensa (metropolita Filaret zrezygnował z kandydowania), głosowało 169 uczestników Soboru[25]. 1 lutego 2009 w moskiewskim Soborze Chrystusa Zbawiciela odbyła się uroczysta intronizacja nowego patriarchy. Wzięli w niej udział delegaci wszystkich autokefalicznych Kościołów prawosławnych, w tym czterech spośród ich zwierzchników: patriarcha Aleksandrii Teodor, metropolita Tirany Anastazy, metropolita warszawski i całej Polski Sawa oraz metropolita Czech i Słowacji Krzysztof[25].

Działalność w okresie sprawowania urzęduEdytuj

 
Patriarcha Cyryl, metropolita kijowski i całej Ukrainy Włodzimierz oraz prezydenci Rosji i Ukrainy w czasie uroczystości upamiętniających katastrofę w Czarnobylu, maj 2011
 
Patriarcha Cyryl i inni rosyjscy przywódcy religijni w czasie obchodów Dnia Jedności Narodowej w Rosji, 2012

Po objęciu urzędu patriarchy moskiewskiego i całej Rusi przez Cyryla w Rosyjskim Kościele Prawosławnym doszło do znacznych zmian organizacyjnych. W 2009 i 2010 powstały nowe agendy Kościoła: wydziały ds. relacji ze społeczeństwem, ds. kozactwa, ds. służby kapelanów w więzieniach, Patriarsza Rada Kultury oraz zarząd gospodarczo-finansowy[6]. Doprecyzowane zostały kompetencje Wydziału Zewnętrznych Stosunków Cerkiewnych oraz wydziału zajmującego się działalnością charytatywną[6]. W 2011 powstała również Wyższa Rada Cerkiewna, odgrywająca rolę organu zarządzającego Kościołem między posiedzeniami Świętego Synodu[26].

Prowadzi cotygodniowy program Słowo pasterza[9]. Odbył wizyty duszpasterskie do większości eparchii Kościoła, w tym tych położonych poza Rosją europejską (Syberia, Sachalin)[2]. Za swoje pierwszoplanowe zadanie uważa kontynuowanie aktywności poprzednika, Aleksego II, w zakresie odbudowy zniszczonych w ZSRR świątyń i reaktywowania parafii. Uzyskał m.in. zgodę władz Moskwy na budowę 200 nowych cerkwi w Moskwie[2].

Patriarcha w szczególny sposób interesował się sytuacją Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego na Ukrainie, dokąd udawał się znacznie częściej, niż jego poprzednik na urzędzie[27]. Zdaniem A. Zołotowa, publicysty specjalizującego się w tematyce religijnej, w Patriarchacie Moskiewskim rozważany jest projekt przyjęcia przez Cyryla tytułu patriarchy moskiewskiego i kijowskiego oraz podwójnego obywatelstwa: rosyjskiego i ukraińskiego[27]. W czasie wizyt na Ukrainie patriarcha propagował popieraną przez siebie koncepcję Świętej Rusi[28]. W podobnym duchu wypowiadał się w czasie oficjalnej wizyty na Białorusi w 2009[29]. Od momentu wyboru na patriarchę przewodniczy Wszechświatowemu Rosyjskiemu Soborowi Narodowemu – funkcję tę przejął po zmarłym Aleksym II[30].

Patriarcha ostrzegał przed wybuchem zamieszek na tle etnicznym w Rosji, czy wręcz rozpadem kraju z tego powodu. Opowiadał się za koniecznością wspólnej walki Kościoła i państwa z radykalnie prawicowymi ugrupowaniami[31]. Brał udział w obchodach rocznic zakończenia II wojny światowej[32][33] i wzywał jej weteranów do propagowania wiedzy o niej wśród młodzieży[34].

W 2010 Rosyjski Instytut Biograficzny ogłosił patriarchę człowiekiem roku w Rosji w kategorii „religia”, uzasadniając tę decyzję jego „ogromnym wkładem w duchowe odrodzenie Rosji”[35].

W styczniu 2011 personalia aktualnego patriarchy moskiewskiego i całej Rusi były znane 70% Rosjan. 25% respondentów stwierdziło, iż odczuwa wobec hierarchy zaufanie, 23% zadeklarowało, iż budzi on w nich nadzieję, 11% – podziw. Ponadto 68% wyraziło poparcie dla polityki Kościoła pod kierownictwem Cyryla[36].

29 lipca 2011, po powrocie z wizyty na Ukrainie, patriarcha trafił do szpitala, oficjalnie z powodu choroby wirusowej. 5 sierpnia przedstawiciel Kościoła poinformował o poprawie stanu zdrowia duchownego. Dzień później w rosyjskim portalu Credo pojawiły się doniesienia o przejściu przez Cyryla zawału serca[37]. Informacja ta nie została oficjalnie potwierdzona. Jednak jeszcze 10 sierpnia 2011, cztery dni po opuszczeniu szpitala, hierarcha nie odprawiał Świętej Liturgii niedzielnej, co jest dopuszczalne dla biskupa jedynie w wypadku bardzo złego stanu zdrowia[38].

7 stycznia 2012, w oficjalnym wywiadzie z okazji Bożego Narodzenia, wezwał rząd rosyjski do podjęcia dialogu z uczestnikami protestu, domagającymi się przeprowadzenia uczciwych wyborów. Podkreślił że Rosji nie stać na wybuch kolejnej rewolucji[39]. 8 lutego, na spotkaniu premiera z przedstawicielami tradycyjnych religii rosyjskich, stwierdził, że Władimir Putin jest najpoważniejszym kandydatem na prezydenta Federacji Rosyjskiej[40]. Podziękował również Putinowi za jego udział w rozwiązaniu kryzysu politycznego w latach 90. XX wieku[41].

26 marca 2012 patriarcha zdecydowanie skrytykował happening grupy punkowej Pussy Riot w soborze Chrystusa Zbawiciela, nazywając go diabelską intrygą[42]. Przedstawiciele Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego domagali się surowego ukarania członkiń zespołu[43].

Zmiany w strukturze administracyjnej KościołaEdytuj

W czasie sprawowania urzędu patriarchy moskiewskiego przez Cyryla wprowadzone zostały istotne zmiany w strukturze administracyjnej Kościoła. 27 lipca 2011 Święty Synod Kościoła erygował Środkowoazjatycki Okręg Metropolitalny, reorganizując struktury Kościoła w Tadżykistanie, Uzbekistanie, Kirgistanie i Turkmenistanie[44]. Z kolei 6 października 2011 na wniosek patriarchy Synod wprowadził w Rosyjskim Kościele Prawosławnym instytucję metropolii – struktury skupiającej w luźnym związku kilka sąsiadujących ze sobą eparchii. W pierwszej kolejności powstały metropolie jekaterynburska, krasnojarska, mordowska, nadmorska, dońska, orenburska, riazańska, nadamurska, saratowska oraz irkucka[45], następnie również archangielska, baszkortotańska, nowogrodzka, nowosybirska, tulska, twerska[46], wołgogradzka, niżnonowogrodzka, jarosławska, samarska[47], omska, tatarstańska, biełgorodzka, iwanowska, stawropolska[48], symbirska, kurska, czelabińska, penzeńska, kuzbaska[49], czuwaska, wiacka[50], tambowska[51], petersburska, kubańska, astrachańska, tomska, karelska, lipiecka, briańska, włodzimierska[52][53], kałuska, murmańska, tobolska[54], udmurcka, woroneska[55], permska[56], orłowska[57], mińska (w Egzarchacie Białoruskim), wołogodzka[58], chanty-mansyjska, pskowska, zabajkalska[59], ałtajska, buriacka, kurgańska, smoleńska[60], kaliningradzka[61], kostromska[62] i marijska[63]. Powstał również szereg nowych eparchii[b] (także na Białorusi), co patriarcha uzasadniał większą skutecznością pracy duszpasterskiej biskupów w mniejszych administraturach[45].

Dialog z innymi Kościołami prawosławnymiEdytuj
 
Patriarcha Cyryl z prezydentem Rosji Dmitrijem Miedwiediewem oraz patriarchą Konstantynopola Bartłomiejem w czasie wizyty tego ostatniego w Patriarchacie Moskiewskim, maj 2010

Patriarcha Cyryl bezpośrednio po objęciu urzędu zadeklarował chęć prowadzenia bliskiej współpracy z innymi autokefalicznymi Kościołami prawosławnymi[64]. Pierwszą wizytę zagraniczną odbył w lipcu 2009 w Patriarchacie Konstantynopolitańskim[65].

Wspólnie z patriarchą-katolikosem całej Gruzji Eliaszem II patriarcha Cyryl działał na rzecz poprawy stosunków gruzińsko-rosyjskich[66]. Działania Kościołów na tym polu określił jako znacznie przyczyniające się do odbudowy dobrych relacji między wymienionymi narodami[67]. Podkreślał, że sporne terytoria Abchazji i Osetii pod względem przynależności eklezjalnej jednoznacznie stanowią część Patriarchatu Gruzińskiego[68].

W maju 2010 w Rosji przebywał z oficjalną wizytą patriarcha konstantynopolitański Bartłomiej I. Obydwaj patriarchowie skomentowali następnie spotkanie jako owocne, zaś relacje między Kościołami jako rozwijające się pozytywnie[69]. W listopadzie 2011 w Moskwie odbyło się spotkanie delegatów siedmiu Kościołów autokefalicznych: oprócz Cerkwi Rosyjskiej także Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego, Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, Kościoła Prawosławnego Czech i Słowacji, Patriarchatu Antiochii, Patriarchatu Rumunii i Patriarchatu Bułgarii. Reprezentanci wymienionych Kościołów, którzy przybyli do Moskwy na uroczystości 65. urodzin patriarchy Cyryla, omawiali na spotkaniu zagadnienia związane z współpracą autokefalicznych Kościołów prawosławnych, działalnością społeczną i misyjną, jak również wyrazili solidarność z prześladowanymi chrześcijanami[70]. Zdaniem A. Czerniajewa działania Cyryla jako patriarchy przypominają aktywność patriarchy moskiewskiego Nikona, dążącego do uczynienia Moskwy centrum światowego prawosławia[3].

W październiku 2018 r. kierowany przez Cyryla Święty Synod ogłosił zerwanie przez Cerkiew rosyjską jedności eucharystycznej z Patriarchatem Konstantynopolitańskim z powodu zaangażowania tegoż patriarchatu w tworzenie autokefalicznej Cerkwi na Ukrainie, niezależnej od Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego[71].

Wizyty zagraniczneEdytuj

Jako patriarcha Cyryl I odbył następujące wizyty:

Działalność zagranicznaEdytuj

 
Patriarcha Cyryl w czasie wizyty na Białorusi, 2009
 
Podpisanie wspólnego przesłania do narodów Polski i Rosji na Zamku Królewskim w Warszawie (2012)
 
Z metropolitą Sawą podczas spotkania z Bogdanem Borusewiczem w Senacie (2012)
 
Spotkanie prezydenta Rosji Władimira Putina oraz patriarchy Cyryla ze Świętym Synodem Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego w czasie obchodów 1025. rocznicy chrztu Rusi

Patriarcha Cyryl opowiada się za bliższą współpracą między kierowanym przez siebie Kościołem a Komisją Europejską[91]. Równocześnie porównywał sytuację w Europie Zachodniej do czasów wojującego ateizmu w Związku Radzieckim, twierdząc, iż współczesna cywilizacja zachodnia w podobny sposób usiłuje usunąć religię z życia publicznego[92].

Wielokrotnie wyrażał swój niepokój w kwestii sytuacji chrześcijan na Bliskim Wschodzie[93], protestował przeciwko prześladowaniom chrześcijan w Egipcie[94]. Wzywał prawosławnych do aktywnego udziału w rozwiązywaniu konfliktów społecznych w regionie[95]. 23 marca 2011 spotkał się w Moskwie z Mahmudem Abbasem, prezydentem Autonomii Palestyńskiej[96].

Apelował o zjednoczenie Cypru[97].

W czerwcu 2010, w czasie modlitwy w Katyniu, wezwał narody polski i rosyjski do pojednania[98].

We wrześniu 2010 patriarcha Cyryl przesłał pozdrowienia władzom nieuznawanej przez społeczność międzynarodową Republiki Południowej Osetii[99]. W grudniu 2010 pogratulował Alaksandrowi Łukaszence zwycięstwa w wyborach prezydenckich, uznanych przez obserwatorów OBWE za sfałszowane. Zaapelował również do niego o kontynuację polityki „braterskich relacji” z Rosją[100]. W czerwcu 2011 wyraził pogląd, iż w świecie powinno istnieć więcej ośrodków władzy politycznej i ekonomicznej niż jeden, jak również stwierdził, iż jednym z takich ośrodków powinna stać się Rosja[101].

W styczniu 2012 patriarcha zapowiedział zorganizowanie przez Rosyjski Kościół Prawosławny pomocy dla najbardziej potrzebujących mieszkańców dotkniętej kryzysem Grecji[102].

17 sierpnia 2012 Cyryl oraz przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski arcybiskup Józef Michalik podpisali na Zamku Królewskim w Warszawie przesłanie Kościołów prawosławnego i katolickiego, wzywające do pojednania polsko-rosyjskiego[103].

W lipcu 2013 Cyryl uczestniczył w wielodniowych uroczystościach 1025. rocznicy chrztu Rusi Kijowskiej, który odbywały się kolejno w Moskwie, Kijowie i Mińsku, z udziałem prezydentów Rosji, Ukrainy i Białorusi oraz przedstawicieli większości autokefalicznych Kościołów prawosławnych, w tym ośmiu zwierzchników lokalnych Cerkwi[104]. W ich ramach patriarcha moskiewski i całej Rusi współcelebrował Świętą Liturgię w moskiewskim soborze Chrystusa Zbawiciela[105] oraz na miejscu pierwszej znanej ze źródeł pisanych cerkwi w Mińsku[106], w Kijowie na Górce św. Włodzimierza odprawił molebień razem z metropolitą kijowskim i całej Ukrainy Włodzimierzem[107]. W ocenie analityków Patriarchat Moskiewski wykorzystywał rocznicę chrztu Rusi, by umocnić swoje wpływy na obszarze, gdzie dominują prawosławie, język i kultura rosyjska, jak również podkreślić, że jest jedynym kontynuatorem tradycji chrześcijańskich na wschodniej Słowiańszczyźnie. Pod tym względem interesy Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego są tożsame z dążeniami rządu rosyjskiego[108].

Wzywał prezydenta USA Baracka Obamę do wycofania się z planów interwencji militarnej w ogarniętej wojną domową Syrii we wrześniu 2013, twierdząc, że pogorszy ona jeszcze sytuację obywateli kraju[109]. W 2015, po tym, gdy swoją obecność wojskową w Syrii zwiększyła Rosja, wyrażał natomiast nadzieję, że dzięki temu wojna domowa w Syrii zostanie zakończona, a na Bliskim Wschodzie nastanie pokój[110].

Wobec kryzysu na UkrainieEdytuj

Patriarcha Cyryl długo nie komentował protestów na Ukrainie na przełomie lat 2013/2014[111]. Dopiero w lutym 2014 patriarcha Cyryl oficjalnie modlił się o pokój na Ukrainie i konsolidację jej społeczeństwa, jak również w intencji ofiar zamieszek w Kijowie[112][113]. Modlitwy takie polecił odprawić we wszystkich cerkwiach Patriarchatu Moskiewskiego w dniu 23 lutego 2014[114]. Równocześnie ostrzegał przed politycznym zaangażowaniem Cerkwi i odradzał duchowieństwu udział w protestach[111].

W toku kryzysu krymskiego, odpowiadając na apel locum tenens metropolii kijowskiej metropolity Onufrego, zapewniał, iż podejmie wszelkie środki, by na Ukrainie nie doszło do rozlewu krwi i śmierci osób cywilnych. Stwierdził, że naród ukraiński powinien sam zdecydować o swojej przyszłości[115]. Odnosząc się natomiast do problemów wyznaniowych (podział w Cerkwi prawosławnej) zaznaczał, że mogą być one rozwiązywane jedynie w zgodzie z prawem kanonicznym[116]. 18 marca 2014 nie wziął udziału w uroczystości przyjęcia Krymu w poczet podmiotów Federacji Rosyjskiej, ale wbrew oczekiwaniom hierarchii Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego nie skrytykował jednoznacznie zmiany granic[111].

Gdy konflikt na Ukrainie wschodniej zaostrzył się, patriarcha nadal podkreślał neutralność stanowiska Cerkwi prawosławnej i wzywał do pogodzenia się walczących stron[117][118]. Równocześnie w lipcu 2014 zaprzeczał, jakoby Rosja była w konflikcie agresorem i podziękował Władimirowi Putinowi za formułowanie idei, które „łączą ludzi”[111].

PoglądyEdytuj

 
Patriarcha Cyryl podczas nabożeństwa wielkanocnego w Soborze Chrystusa Zbawiciela w Moskwie

W 2009, na krótko przed wyborem na urząd patriarchy, Cyryl (Gundiajew) stwierdził, iż jest przeciwnikiem reform w Kościele, który ze swojej definicji jest konserwatywny, ma bowiem zachowywać w niezmiennej postaci wiarę i Tradycję Apostolską. Nawiązując do wielkich ruchów reformatorskich w historii Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego – reform patriarchy moskiewskiego Nikona oraz Żywej Cerkwi – stwierdził, iż przyniosły one jedynie podziały wśród duchowieństwa i wiernych. Zdaniem hierarchy zmiany w Kościołach zachodzą naturalnie i stopniowo[119]. Przed soborem lokalnym, który wybrał go na patriarchę, miał opinię modernisty, duchownego prozachodniego i reformatora Kościoła. W związku z tym w ocenie A. Czerniajewa jego konserwatywna retoryka w okresie poprzedzającym wybory nie była autentyczna[3]. Ten sam autor uważa jednak Cyryla za zwolennika administracyjnych, autorytarnych metod zarządzania Kościołem i naśladowcę scentralizowanego modelu organizacji kościelnej znanego mu z Kościoła katolickiego. W jego ocenie w tym duchu utrzymane były wprowadzone przez patriarchę zmiany w organizacji Cerkwi, jakich dokonał po 2009[3]. Przeciwną ocenę działań Cyryla na tym polu przedstawił Eugeniusz Czykwin, który podkreśla, iż w okresie sprawowania urzędu przez patriarchę praktyką poprzedzającą decyzje Soboru Biskupów stały się dyskusje na forum Międzysoborowego Zgromadzenia, w którym na równi z duchowieństwem zasiadają delegaci świeccy[2].

W 2011 duchowny wyraził pogląd, iż koncepcja multikulturalizmu okazała się niemożliwa do realizacji. Jako alternatywę dlań przedstawił pokojowe stosunki między społecznościami, z których każda żyje według własnych przekonań, bez konieczności akceptowania obcych koncepcji kulturalnych[120].

Jest przeciwnikiem aborcji, eutanazji, zapłodnienia in vitro oraz legalizacji związków homoseksualnych[2]. Podkreśla chrześcijańskie korzenie kultury europejskiej i twierdzi, że w ich duchu powinna kształtować się duchowość i moralność współczesnych Europejczyków[121].

W 2010 patriarcha Cyryl skrytykował rozwarstwienie społeczne współczesnej Rosji i stwierdził, iż obojętność Kościoła na analogiczny problem w Rosji carskiej była jedną z przyczyn ataku nań w Rosji Radzieckiej[2].

9 kwietnia 2011, komentując wyrażaną pod adresem Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego krytykę (wyrażaną szczególnie przez rosyjskich liberałów[2]), patriarcha stwierdził, iż jest ona efektem aktywności Cerkwi na różnych polach społecznych[122].

Głoszenie moralności prawosławnejEdytuj

Jako jedno ze swoich głównych zadań jako patriarchy Cyryl określił:

cerkiewne głoszenie duchowno-moralnych ideałów dostosowanych do realiów współczesnego życia[64]

Patriarcha podkreślał, iż w jego ocenie charakter słowa bożego jest współcześnie przyćmiony przez ideologie stworzone przez człowieka, co ocenia zdecydowanie negatywnie[64]. Twierdził również, iż zadaniem Cerkwi jest wzmocnienie jej pozycji społecznej i upowszechnienie głoszonej przez nią etyki, wbrew dokonującej się w XX w. marginalizacji religii w ZSRR[3]. Duchowny podkreślał, iż wierzy w możliwość głębokiej przemiany całej Rosji dzięki utrwaleniu się w społeczeństwie etyki prawosławnej[123]. W lipcu 2011 stwierdził, że zadaniem Cerkwi jest zmiana postrzegania religii prawosławnej w społeczeństwie rosyjskim ze swojego rodzaju „folkloru” na realny światopoglądowy punkt odniesienia większości obywateli[124].

Cyryl kilkakrotnie twierdził, iż istnieje związek między moralną postawą człowieka a katastrofami naturalnymi oraz awariami zbudowanych przez człowieka urządzeń (np. katastrofa w Czarnobylu). Zdaniem patriarchy nie ma sensu wstrzymywanie postępu technologicznego, człowiek musi natomiast nauczyć się korzystać z dóbr naturalnych w mądry sposób[125], zaś zagrożenia wynikające z rozwoju cywilizacji mogą być niwelowane przez siłę wiary[126]. W lipcu 2011, nawiązując do zatonięcia statku wycieczkowego „Bułgarija” w Tatarstanie na Wołdze oraz do katastrofy lotniczej w Pietrozawodsku stwierdził, iż wydarzenia te pokazują niski poziom moralny społeczeństwa: zdaniem patriarchy doszło do nich, gdyż właściciele będących w złym stanie technicznym urządzeń dopuścili do ich dalszej eksploatacji dla uzyskania korzyści materialnych[127].

We wrześniu 2011, w czasie wizyty w eparchii magadańskiej, patriarcha nazwał Kołymę „rosyjską Golgotą”. Stwierdził, że Związek Radziecki musiał upaść, gdyż był państwem bez Boga; z tego powodu żadne czynniki ekonomiczne, polityczne i społeczne nie przełożyły się na realizację deklarowanego celu – szczęśliwego życia obywateli. Podkreślił, że pamięć o zbrodniach dokonanych w ZSRR powinna budzić refleksję nad skutkami życia bez wiary[128]. W grudniu 2011 patriarcha stwierdził, że jeśli nie dojdzie do wewnętrznej przemiany człowieka, Rosja stale będzie w kryzysie[129]. W styczniu 2012 stwierdził, że wychowanie młodego pokolenia w duchu moralności jest kluczowym problemem państwa rosyjskiego[130]. W październiku 2013 stwierdził, że pozytywne przemiany w państwie oraz w życiu każdego człowieka zależą od jego rozwoju duchowego[131].

Relacje państwa i KościołaEdytuj

 
Patriarcha Cyryl z prezydentem Federacji Rosyjskiej Dmitrijem Miedwiediewem i jego żoną Swietłaną
 
Patriarcha dokonuje ponownego poświęcenia ikon na basztach Kremla moskiewskiego

W dniu objęcia tronu patriarszego Cyryl wygłosił przemówienie, w którym opowiadał się za współpracą państwa i Kościoła na zasadach symfonii[132]. Uważany jest przy tym za zwolennika niezależności Kościoła od polityki państwowej[22]. Sam deklaruje, że jedynie Kościół niezwiązany z państwem może głosić swoje nauczanie w przekonujący sposób[133].

Cyryl wzywał do budowy społeczeństwa rosyjskiego opartego na wartościach chrześcijańskich[134][135] i oparciu się na normach moralnych w procesie modernizacji państwa[136], czy wręcz opracowania katalogu podstawowych wartości, na których wszystkie partie polityczne powinny obowiązkowo opierać działalność[137]. Czynny udział Kościoła w życiu społecznym uważa za uzasadniony wobec faktu, iż we współczesnym świecie jego zdaniem grzech występuje z niespotykaną dotąd siłą[138]. Twierdzi jednak również, iż sam Kościół nie powinien stanowić siły politycznej[139]. Jego zadania w 2010 definiował następująco:

Rosyjska Cerkiew nie zabiega o status Kościoła państwowego. Cerkiew, będąc oddzielona od państwa, nie jest jednak oddzielona od społeczeństwa. Nie może więc nie poczuwać się do odpowiedzialności za duchowy stan narodu[2]

W lipcu 2011 patriarcha stwierdził, że odrodzenie Rosji i jej dobrobyt będą zależały od tego, na ile obywatele kraju będą utożsamiali się z ideałami głoszonymi przez Cerkiew, a nie tylko dążyli do bogacenia się[140].

W 2010 wysoko ocenił działalność Władimira Putina jako premiera Federacji Rosyjskiej[141], zaś w 2012 – jego udział w rozwiązaniu kryzysu w Rosji w latach 90. XX wieku[41]. W maju 2011 zadeklarował, iż Rosyjski Kościół Prawosławny nie będzie udzielał poparcia żadnej partii politycznej[142].

Jest zwolennikiem nauczania religii w szkołach[5]. Wypowiadał się przeciwko ślubom cywilnym[5].

W 2011 patriarcha skrytykował radziecką interwencję w Afganistanie w 1979[143].

Zaangażowanie w ruch ekumenicznyEdytuj

Uznawany jest za teologa liberalnego w kwestii relacji międzykościelnych, przychylnie nastawionego do idei ekumenizmu[14]. Patriarcha Cyryl jeszcze jako biskup i metropolita wyraźnie opowiadał się za prowadzeniem dialogu ekumenicznego, w szczególności prawosławno-katolickiego. Twierdził, iż dwa centra chrześcijaństwa we współczesnej Europie stanowią Moskwa oraz Watykan[14]. Komentując stan dialogu prawosławno-katolickiego, Cyryl podkreślił, iż od 1980 prowadzony jest systematyczny dialog teologiczny ukierunkowany na wyjaśnienie problemów dzielących obydwa wyznania, nie jest jednak możliwe natychmiastowe ich rozwiązanie[144].

Wzywał wszystkich chrześcijan do współpracy w głoszeniu swojej wiary[145]. W styczniu 2010 wyraził także nadzieję na pełne przywrócenie widzialnej jedności Kościoła[146]. Natomiast w listopadzie 2010 duchowny stwierdził, iż mimo wszelkich trudności we wzajemnych relacjach Kościoły katolicki i prawosławny wspólnie bronią tradycyjnych wartości, m.in. modelu rodziny, przeciw „agresywnemu świeckiemu liberalizmowi” oraz sprzeciwiają się eksperymentom biologiczno-medycznym sprzecznym z godnością człowieka[144].

Krytyczniej patriarcha odnosił się do Kościołów tradycji protestanckiej. Wyrażał „niepokój” wobec wyrażanej przez część z nich zgody na zawieranie małżeństw jednopłciowych i ordynacje homoseksualistów. Podkreślał przy tym, iż Kościoły protestanckie nie są w swoich poglądach jednorodne[144].

12 lutego 2016 patriarcha Cyryl jako pierwszy w historii patriarcha moskiewski i całej Rusi spotkał się ze zwierzchnikiem Kościoła katolickiego – papieżem Franciszkiem, gdzie punktem kulminacyjnym tego spotkania było podpisanie wspólnej katolicko-prawosławnej deklaracji[147].

Koncepcja Świętej RusiEdytuj

 
Patriarcha Cyryl przemawia do żołnierzy w Kronsztadzie. Na dalszym planie metropolita petersburski Włodzimierz (Kotlarow) oraz przebywający z wizytą w Rosji patriarcha Konstantynopola Bartłomiej
 
Molebień na Górce Włodzimierza w Kijowie w czasie uroczystych obchodów 1025. rocznicy chrztu Rusi

Patriarcha Cyryl w wystąpieniach publicznych wielokrotnie nawiązywał do idei Świętej Rusi. Twierdzi, iż współcześnie tworzą ją państwa Rosja, Białoruś i Ukraina, co stanowi również podstawę dla nietworzenia na terenie dwóch ostatnich wymienionych krajów autokefalicznych Kościołów prawosławnych[28]. W czasie wizyty na Ukrainie z okazji 1020. rocznicy chrztu Rusi Kijowskiej metropolita Cyryl stwierdził w publicznym wystąpieniu, iż:

Rosja, Ukraina i Białoruś to Święta Ruś. Święta Ruś to ideał miłości, dobra i prawdy. Święta Ruś to piękno, Święta Ruś to siła i my razem z wami stanowimy jedną Świętą Ruś.[28]

Również bezpośrednio po objęciu urzędu patriarchy Cyryl stwierdził, iż jego zadaniem jako patriarchy jest dbałość o zachowanie całości terenu kanonicznego Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, w tym utrwalenie duchowej jedności między narodami zamieszkującymi na jego terenie. Tym samym wykluczył możliwość powstawania nowych Kościołów autokefalicznych w krajach powstałych po rozpadzie ZSRR[64]. W 2009 w czasie wizyty na Białorusi podkreślał, że jako patriarcha moskiewski i całej Rusi nie jest jedynie zwierzchnikiem prawosławnych administratur w Federacji Rosyjskiej[29]. Deklarował ponadto, iż narody rosyjski i białoruski są trwale złączone poprzez wspólne wartości[29].

Jeszcze przed wyborem na zwierzchnika Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego Cyryl był określany jako zwolennik „prawosławnego imperium panrosyjskiego”[14]. Hierarcha wielokrotnie nawiązywał również do idei „Moskwy – Trzeciego Rzymu”, uważa Patriarchat Moskiewski za kontynuatora tradycji bizantyjskich oraz popiera koncepcję terenu kanonicznego w kontekście Patriarchatu Moskiewskiego[14]. Z tych też powodów wypowiadając się jako przewodniczący Wydziału Zewnętrznych Stosunków Cerkiewnych wielokrotnie zarzucał Kościołowi katolickiemu prowadzenie polityki prozelityzmu wobec prawosławnych mieszkańców ziem byłego ZSRR[14]. Równocześnie określał siłową likwidację Kościoła greckokatolickiego w ZSRR jako działanie legalne i ważne kanonicznie[14]. Protestował również przeciwko udziałowi Patriarchatu Konstantynopolitańskiego w działaniach na rzecz przywrócenia jedności Kościoła prawosławnego na Ukrainie[14]. Prowadził natomiast nieudane rozmowy ze zwierzchnikiem Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego metropolitą Metodym (Kudriakowem) w kwestii ewentualnego wejścia kierowanych przez niego struktur do Patriarchatu Moskiewskiego na prawach szerokiej autonomii[19].

Jeszcze przed wyborem na patriarchę Cyryl (Gundiajew) wzywał do jedności między narodem rosyjskim, państwem rosyjskim i Rosyjskim Kościołem Prawosławnym w celu uczynienia z Rosji jednego z centrów globalizacji i cywilizacji „słowiańsko-prawosławnej”[14][148]. Opowiada się za zachowaniem języka cerkiewnosłowiańskiego jako liturgicznego w Rosyjskim Kościele Prawosławnym, argumentując, że współczesny język rosyjski nie oddaje w pełni sensu tekstu cerkiewnosłowiańskiego[149].

PublikacjeEdytuj

 
Patriarcha w czasie Liturgii paschalnej, 2011

Cyryl (Gundiajew) jest autorem następujących publikacji[6]:

  • Stanowlenije i razwitije cerkownoj jerarchii i uczenije Prawosławnoj Cerkwi o jejo błagodatnom charaktierie, Leningrad 1971
  • Wyzowy sowriemiennoj ciwilizacii. Kak otwieczajet na nich Prawosławnaja Cerkow, Moskwa 2002
  • Słowo Pastyria. Bog i czełowiek. Istorija spasienija, Moskwa 2004
  • L’Evangile et la liberté. Les valeurs de la Tradition dans la société laïque, Paris 2006
  • Swoboda i otwiestwiennost': w poiskach garmonii, Moskwa 2008 (tłumaczenie polskie: Wolność i odpowiedzialność. W poszukiwaniu harmonii, Warszawa 2010)
  • Cerkow' prizywajet k jedinstwu, Mińsk 2010
  • Propowiedi 2009–2010, Siergijew Posad 2010
  • Tajna pokajanija. Wielikoposnyje propowiedi (2001–2010), Moskwa 2011[150]

oraz 1580 innych publikacji, w tym prasowych.

OdznaczeniaEdytuj

KościelneEdytuj

Patriarcha Cyryl posiada m.in. następujące odznaczenia cerkiewne[6]:

  • Order Świętego Równego Apostołom Księcia Włodzimierza II stopnia,
  • Order Świętego Aleksego, Metropolity Moskiewskiego,
  • Order Świętego Księcia Daniela Moskiewskiego I i II stopnia,
  • Order Świętego Sergiusza z Radoneża I i II stopnia,
  • Order Świętego Innocentego, Metropolity Moskiewskiego II stopnia.

ŚwieckieEdytuj

Tytuły honorowego obywatelaEdytuj

Doktoraty honoris causaEdytuj

Tytuł doktora honoris causa nadały patriarsze Cyrylowi następujące uczelnie[6]:

Z okazji 65. urodzin hierarchy, przypadających w listopadzie 2011, powstał poświęcony mu film Put' pastyria[161].

UwagiEdytuj

  1. ↑ Tj. z Patriarchatami Konstantynopolitańskim, Aleksandryjskim, Antiocheńskim i Jerozolimskim.
  2. ↑ Patriarcha Cyryl pozostawał tymczasowym ordynariuszem jednej z nich – eparchii kaliningradzkiej i bałtijskiej, a następnie, po utworzeniu metropolii kaliningradzkiej (2016) objął tymczasowy zarząd nowej administratury (zob. Калининградская епархия, Калининградская митрополия)

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Устав Русской Православной Церкви – Глава IV. Патриарх Московский и всея Руси, п.9
  2. ↑ a b c d e f g h i E. Czykwin. Patriarcha Cyryl nie boi się wyzwań. „Przegląd Prawosławny”. 3 (309), s. 28–29, marzec 2011. Białystok. ISSN 1230-1078. 
  3. ↑ a b c d e Czerniajew A.: Patriarch Kiriłł kak nowyj Nikon (ros.). Niezawisimaja Gazieta, 3 lutego 2010. [dostęp 16 maja 2011].
  4. ↑ Patriarch mog stat' fiłołogom jesli b wstupił w Komsomoł (ros.). Komsomolskaja prawda, 2 lutego 2009. [dostęp 20 lipca 2009].
  5. ↑ a b c d Szestnadcatyj (ros.). Rossijskaja Gazeta, 29 stycznia 2009. [dostęp 20 lipca 2009].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Biografia Swiatiejszego Patriarcha Moskowskogo i wsieja Rusi Kiriłła (ros.). patriarchia.ru, 1 lutego 2009. [dostęp 20 lipca 2009].
  7. ↑ О подворье - Подворье Оптиной Пустыни в Санкт-Петербурге (СПб), www.rp-c.ru [dostęp 2016-02-28].
  8. ↑ Put' k swiaszczenstwu. K 100-letiju so dnia rożdienija protojereja Michaiła Gundiajewa (ros.). Журнал Московской патриархии, maj 2008. [dostęp 20 lipca 2009].
  9. ↑ a b c d e f A. Matreńczyk. Na tym świecie nie bójcie się niczego. „Przegląd Prawosławny”. 3 (285), s. 4–8, marzec 2009. Białystok. ISSN 1230-1078. 
  10. ↑ a b Justyna Prus: Nowy patriarcha (pol.). Rzeczpospolita, 28 stycznia 2009. [dostęp 20 lipca 2009].
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l Mitropolit smolenskij i kaliningradskij Kiriłł (ros.). portal-credo.ru, styczeń 2009. [dostęp 2011-05-14].
  12. ↑ Rosja: Patriarcha Cyryl chrzcił członków partii komunistycznej (pol.). ekai.pl. [dostęp 20 lipca 2009].
  13. ↑ a b A. Siergij: Patriarch Kiriłł (ros.). versii.com, 28 stycznia 2009. [dostęp 2011-05-18].
  14. ↑ a b c d e f g h i A. Załuckij: Igrok global'nogo massztaba (ros.). portal-credo.ru, 28 listopada 2006. [dostęp 2011-05-14].
  15. ↑ red. Bowker M., Ross C.: Russia after the cold war. Pearson Education, 2000, s. 195. ISBN 0-582-36815-4.
  16. ↑ Заявление Синодального информационного отдела Московского Патриархата в связи с публикацией в «Новой газете» статьи «За что рабу Божьему Кириллу благодарить "раба на галерах"»
  17. ↑ Patriarcha Cyryl, wierny Putinowi bohater wielu skandali
  18. ↑ За что рабу Божьему Кириллу благодарить «раба на галерах»
  19. ↑ a b c Władimirow O.: Mitropolit Kiriłł posle Ukrainy (ros.). portal-credo.ru. [dostęp 2011-05-14].
  20. ↑ W Gawanie oswiaszczen russkij chram (ros.). patriarchia.ru, 20 października 2008. [dostęp 2011-05-14].
  21. ↑ Fidiel Kastro sczitajet mitropolita Kiriłła swoim sojuznikom w protiwostojanii amierikanskomu impierializmu (ros.). patriarchia.ru, 23 października 2008. [dostęp 2011-05-14].
  22. ↑ a b Halpin T.: Russian Orthodox Church choses between 'ex-KGB candidates' as Patriarch (ang.). The Times, 26 stycznia 2009. [dostęp 2011-05-14].
  23. ↑ a b D. Solovyov, O. Shchedrov: Russians bid farewell to Patriarch at grand funeral (ang.). reuters.com, 9 grudnia 2008. [dostęp 2011-05-14].
  24. ↑ Archijerejskij Sobor izbrał trioch kandidatow na Moskowskij Patriarszyj Prestoł (ros.). patriarchia.ru, 25 stycznia 2009. [dostęp 2011-05-14].
  25. ↑ a b W Chramie Christa Spasitiela sostojałas' intronizacija Swiatiejszego Patriarcha Moskowskogo i wsieja Rusi Kiriłła (ros.). patriarchia.ru, 25 stycznia 2009. [dostęp 2011-05-14].
  26. ↑ Swiatiejszyj Patriarch Kiriłł wozgławił pierwoje zasiedanije Wysszego Cerkownogo Sowieta Russkoj Prawosławnoj Cerkwi (ros.). patriarchia.ru, 14 kwietnia 2011. [dostęp 2011-05-17].
  27. ↑ a b P. Kościński. Bitwa religijna o Kijów. „Rzeczpospolita”, 5 kwietnia 2011. Warszawa: Presspublica. ISSN 0208-9130. 
  28. ↑ a b c Matreńczyk A.. Jednoczy nas matka ruskich miast. „Przegląd Prawosławny”. 8 (278), s. 32–33, sierpień 2008. Białystok. ISSN 1230-1078. 
  29. ↑ a b c A. Matreńczyk. Biała Ruś przyjmuje patriarchę. „Przegląd Prawosławny”. 10 (292), s. 43–44, październik 2009. Białystok. ISSN 1230-1078. 
  30. ↑ Wsiemirnyj Russkij Narodnyj Soboru (WRNS) (ros.). patriarchia.ru. [dostęp 2011-05-28].
  31. ↑ Patriarch Kirill urges tough crackdown on far-right groups (ang.). interfax-religion.com, 14 grudnia 2010. [dostęp 2011-05-15].
  32. ↑ Swiatiejszyj Patriarch Kiriłł priniał uczastie w pamiatnom mieroprijatii "Russkaja Prawosławnaja Cerkow w gody Wielikoj Otieczestwiennoj Wojny 1941–1945" (ros.). patriarchia.ru, 9 maja 2011. [dostęp 2011-05-17].
  33. ↑ Swiatiejszyj Patriarch Kiriłł wozłożył wienok k Miemoriału sławy w Charkowie (ros.). patriarchia.ru, 8 maja 2011. [dostęp 2011-05-17].
  34. ↑ Priedstojatiel Russkoj Cerkwi prizwał wietieranow niesti mołodieży prawdu o Pobiedie w Wielikoj Otieczestwiennoj wojnie (ros.). patriarchia.ru, 9 maja 2011. [dostęp 2011-05-17].
  35. ↑ A. Matreńczyk. Patriarcha Kirył człowiekiem roku. „Przegląd Prawosławny”. 1 (307), s. 44, styczeń 2011. Białystok. ISSN 1230-1078. 
  36. ↑ Two thirds of Russians welcome Patriarch Kirill's course – poll (ang.). interfax-religion.com, 28 stycznia 2011. [dostęp 2011-05-15].
  37. ↑ Rosja: Patriarcha Cyryl miał zawał? (pol.). orthodoxia.pl, 8 sierpnia 2011. [dostęp 2011-08-13].
  38. ↑ Na czetwiertyj dien' posle wychoda iz bolnicy Patriarch RPC MP Kiriłł wnow' nie smog sowierszyt' liturgiju
  39. ↑ Patriarcha Cyryl: Rosji nie stać na kolejną rewolucję
  40. ↑ Putin has biggest chance of becoming president - Patriarch Kirill
  41. ↑ a b Patriarch Kirill thanks Putin for leading the country out of crisis in 1990s
  42. ↑ Patriarch Kirill calls Pussy Riot action the Devil's mockery
  43. ↑ Orthodox Church calls for punishing performers, organizers of stunt at Christ the Savior Cathedral
  44. ↑ Решением Священного Синода образован Среднеазиатский митрополичий округ
  45. ↑ a b ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 5–6 октября 2011 года
  46. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 27–28 декабря 2011 года
  47. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 15–16 марта 2012 года
  48. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 6–7 июня 2012 года
  49. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 26 июля 2012 года
  50. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 4 октября 2012 года
  51. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 25-26 декабря 2012 года
  52. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 16 июля 2013 года
  53. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 29 мая 2013 года
  54. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 2 октября 2013 года
  55. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 25–26 декабря 2013 года
  56. ↑ ЖУРНАЛЫ заседения Священного Синода от 19 марта 2014 года
  57. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 25 июля 2014 года
  58. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 23 октября 2014 года
  59. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 25 декабря 2014 года
  60. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 5 мая 2015 года
  61. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 21 октября 2016 года
  62. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 27 декабря 2016 года
  63. ↑ ЖУРНАЛЫ заседания Священного Синода от 6 октября 2017 года, Патриархия.ru [dostęp 2017-10-08] (ros.).
  64. ↑ a b c d A. Matreńczyk. Bóg i Cerkiew nakładają na mnie ciężki krzyż. „Przegląd Prawosławny”. 3 (285), s. 2–4, marzec 2009. Białystok. ISSN 1230-1078. 
  65. ↑ Zawierszyłsia wizit Priestojatiela Russkoj Prawosławnoj Cerkwi w Konstantynopolskij Patriarchat (ros.). patriarchia.ru, 7 lipca 2009. [dostęp 2011-05-15].
  66. ↑ A. Matreńczyk. Spotkanie zwierzchników Cerkwi Rosyjskiej i Gruzińskiej. „Przegląd Prawosławny”. 12 (294), s. 43, grudzień 2009. Białystok. ISSN 1230-1078. 
  67. ↑ Church important factor of Russian-Georgian relationship stabilization - Patriarch Kirill (ang.). patriarchia.ru, 19 listopada 2010. [dostęp 2011-05-15].
  68. ↑ Abkhazia, S. Ossetia remain within Georgian Church's jurisdiction - Patriarch Kirill
  69. ↑ A. Matreńczyk. Patriarcha Bartłomiej z wizytą w Rosji. „Przegląd Prawosławny”. 6 (300), s. 42, czerwiec 2010. Białystok. ISSN 1230-1078. 
  70. ↑ В Московском Кремле состоялась встреча Предстоятелей и представителей семи Поместных Православных Церквей
  71. ↑ Священный Синод Русской Православной Церкви признал невозможным дальнейшее пребывание в евхаристическом общении с Константинопольским Патриархатом / Новости / Патриархия.ru, Патриархия.ru [dostęp 2018-10-16] (ros.).
  72. ↑ Завершился официальный визит Святейшего Патриарха Кирилла в Антиохийский Патриархат
  73. ↑ Завершился визит Предстоятеля Русской Православной Церкви в Святую Землю
  74. ↑ Завершился первый официальный визит Святейшего Патриарха Кирилла в Болгарскую Православную Церковь
  75. ↑ Завершился визит Святейшего Патриарха Кирилла в Кипрскую Церковь
  76. ↑ Завершился визит Предстоятеля Русской Православной Церкви в Польшу
  77. ↑ Начался визит Святейшего Патриарха Кирилла в Китай
  78. ↑ ЖУРНАЛ № 114
  79. ↑ 11–22 февраля состоялся визит Святейшего Патриарха Кирилла в страны Латинской Америки [dostęp: 22.02.2016.]
  80. ↑ 15–18 октября состоялся визит Святейшего Патриарха Кирилла в Великобританию [dostęp: 19.10.2016.]
  81. ↑ Завершился пастырский визит Святейшего Патриарха Кирилла в Корсунскую епархию [dostęp: 08.12.2016.]
  82. ↑ 27–29 мая состоялся Первосвятительский визит Святейшего Патриарха Кирилла в Киргизскую Республику [dostęp: 30.05.2017.]
  83. ↑ С 29 сентября по 2 октября состоялся Первосвятительский визит Святейшего Патриарха Кирилла в Ташкентскую и Узбекистанскую епархию [dostęp: 03.10.2017.]
  84. ↑ 26–28 октября состоялся визит Святейшего Патриарха Кирилла в Румынскую Православную Церковь (ros.). patriarchia.ru, 28 października 2017. [dostęp 2017-10-29].
  85. ↑ Завершился визит Святейшего Патриарха Кирилла в Болгарскую Православную Церковь (ros.). patriarchia.ru, 5 marca 2018. [dostęp 2018-03-06].
  86. ↑ Завершился визит Святейшего Патриарха Кирилла в Албанскую Православную Церковь (ros.). patriarchia.ru, 1 maja 2018. [dostęp 2018-05-01].
  87. ↑ Началась встреча Предстоятелей Константинопольской и Русской Православных Церквей (ros.). patriarchia.ru, 31 sierpnia 2018. [dostęp 2018-08-31].
  88. ↑ 13–15 октября состоялся Первосвятительский визит Святейшего Патриарха Кирилла в Республику Беларусь (ros.). patriarchia.ru, 16 października 2018. [dostęp 2018-10-16].
  89. ↑ 25–27 мая состоялся визит Святейшего Патриарха Кирилла в Страсбург (ros.). patriarchia.ru, 28 maja 2019. [dostęp 2019-05-31].
  90. ↑ Святейший Патриарх Кирилл прибыл в Баку (ros.). patriarchia.ru, 14 listopada 2019. [dostęp 2019-11-14].
  91. ↑ Patriarch Kirill hopes to expand cooperation with the European Commission (ang.). interfax-religion.com, 23 marca 2011. [dostęp 2011-05-14].
  92. ↑ Patriarch Kirill compares situation with religion in Europe with period of atheism in USSR (ang.). interfax-religion.com, 13 października 2010. [dostęp 2011-05-17].
  93. ↑ Patriarch Kirill concerned over oppressions of Christians in the Middle East (ang.). interfax-religion.com, 23 marca 2011. [dostęp 2011-05-14].
  94. ↑ Swiatiejszyj Patriarch Kiriłł prizwał ostanowit' nasilie w otnoszenii christian Egipta (ros.). patriarchia.ru, 9 maja 2011. [dostęp 2011-05-16].
  95. ↑ Patriarch Kirill urges Orthodox world to be more pro-active in overcoming conflicts in Arabic countries (ang.). interfax-religion.com, 17 marca 2011. [dostęp 2011-05-14].
  96. ↑ Swiatiejszyj Patriarch Moskowskij i wsieja Rusi Kiriłł wstrietiłsia z gławoj Palestinskoj nacionalnoj administracji Machmudom Abbasom (ros.). patriarchia.ru, 23 marca 2011. [dostęp 2011-05-16].
  97. ↑ Patriarch Kirill urges Cyprus reunification (ang.). interfax-religion.com, 24 stycznia 2011. [dostęp 2011-05-14].
  98. ↑ Patriarcha w Katyniu. „Przegląd Prawosławny”. 7 (301). s. 43. Białystok. ISSN 1230–1078. 
  99. ↑ Georgian spiritual leader criticizes Russian Patriarch for S. Ossetia message (ang.). interfax-religion.com, 27 września 2010. [dostęp 2011-05-18].
  100. ↑ Patriarch Kirill wishes Lukashenko to invariably develop fraternal relations with Russia (ang.). interfax-religion.com, 23 grudnia 2010. [dostęp 2011-05-14].
  101. ↑ Unipolar world unviabel - Patriarch Kirill (ang.). interfax-religion.com, 17 czerwca 2011. [dostęp 2011-06-17].
  102. ↑ Russian Church vows to raise funds for crisis-hit Greece
  103. ↑ >Cyryl I i abp Michalik podpisali przesłanie o pojednaniu narodów Polski i Rosji. Onet, 2012-08-17. [dostęp 2012-08-17].
  104. ↑ Президент Украины вручил Предстоятелям Поместных Православных Церквей государственные награды
  105. ↑ В день памяти святой равноапостольной Ольги, великой княгини Российской, Предстоятели и иерархи Поместных Православных Церквей совершили Литургию в Храме Христа Спасителя
  106. ↑ Предстоятели Поместных Православных Церквей совершили Божественную литургию на Минском Замчище
  107. ↑ В ходе празднования 1025-летия Крещения Руси на Владимирской горке в Киеве совершен торжественный молебен
  108. ↑ Napięcia rosyjsko-ukraińskie z rocznicą chrztu Rusi w tle
  109. ↑ Patriarch Kirill urges Obama to scrap plans to strike Syria
  110. ↑ Святейший Патриарх Кирилл: Нельзя оставаться безучастными к страданиям сирийского народа
  111. ↑ a b c d K. Jarzyńska, Ukraińska gra patriarchy Cyryla
  112. ↑ Святейший Патриарх Кирилл: Мы молимся о возобновлении процесса консолидации украинского общества
  113. ↑ Святейший Патриарх Кирилл вознес молитвы о мире на Украине
  114. ↑ По благословению Святейшего Патриарха Кирилла во всех храмах Русской Православной Церкви будут молиться о мире на Украине и упокоении погибших
  115. ↑ Обращение Святейшего Патриарха Московского и всея Руси Кирилла к местоблюстителю Киевской митрополичьей кафедры митрополиту Черновицкому и Буковинскому Онуфрию, архипастырям, пастырям и всем верным чадам Украинской Православной Церкви в связи с ситуацией на Украине, 2 марта 2014 года
  116. ↑ Святейший Патриарх Кирилл: Преодолеть церковный раскол на Украине можно только каноническим путем
  117. ↑ Святейший Патриарх Кирилл: «Одна из самых важных забот нашей Церкви сегодня — это молитвы и труды, связанные с происходящим на Украине»
  118. ↑ Заявление Святейшего Патриарха Кирилла в связи с новым обострением гражданского противостояния на Украине
  119. ↑ Russia's prospective church leader says opposed to reforms (ang.). rian.ru. [dostęp 2011-05-14].
  120. ↑ Global multiculturalism failed - Patriarch Kirill (ang.). interfax-religion.com, 14 marca 2011. [dostęp 2011-05-14].
  121. ↑ In Belgrade Patriarch Kirill speaks of importance of Europe's Christian roots
  122. ↑ Swiatiejszyj Patriarch Kiriłł: Priczina obwinienij w adries Cerkwi - jeje aktiwna pozicija (ros.). patriarchia.ru, 9 kwietnia 2011. [dostęp 2011-05-17].
  123. ↑ Russia becomes strong power - Patriarch Kirill (ang.). interfax-religion.com, 13 września 2010. [dostęp 2011-05-18].
  124. ↑ Swiatiejszyj Patriarch Kiriłł: My smożem nazwat' nasz narod prawosławnym, kogda znaczitielnaja czast' ludiej budiet motiwirowat' swoi postupki religioznymi ubieżdienijami (ros.). patriarchia.ru, 18 lipca 2011. [dostęp 2011-07-18].
  125. ↑ Russia becomes stron power - Patriarch Kirill (ang.). interfax-religion.com, 26 kwietnia 2011. [dostęp 2011-05-15].
  126. ↑ Patriarch Kirill: Strong faith and ethical feeling will help us avoid manmade disasters (ang.). interfax-religion.com, 11 maja 2011. [dostęp 2011-05-15].
  127. ↑ Russian boat disaster shows public immorality - Patriarch Kirill (ang.). interfax-religion.com, 13 lipca 2011. [dostęp 2011-07-13].
  128. ↑ Swiatiejszyj Patriarch Kiriłł: My nie dołżny zabyt' strasznyj urok proszłogo, wied' i siegodnia nas chotiat wiernut' k żizni biez Boga (ros.). patriarchia.ru, 1 września 2011. [dostęp 2011-09-03].
  129. ↑ Святейший Патриарх Кирилл: Мы никогда не выйдем из кризисов, пока мы не изменим человека
  130. ↑ Formation of moral youth in Russia is question of national security, Patriarch Kirill believes
  131. ↑ Patriarch Kirill doubts that society weakened by civilization can overcome ethnic problems, corruption
  132. ↑ Prijom ot imieni Priezidienta Rossii w czest' archijerejew - uczastnikow Pomiestnogo sobora Russkoj Prawosławnoj Cerkwi (ros.). kremlin.ru, 2 lutego 2009. [dostęp 2011-05-14].
  133. ↑ Separation of Church & state to remain intact – Russian Patriarch
  134. ↑ Patriarch Kirill urges to develop Russia on Christian values (ang.). interfax-religion.com, 12 maja 2011. [dostęp 2011-05-15].
  135. ↑ Russia needs system of spiritual values, not ideology, Patriarch Kirill believes (ang.). interfax-religion.com, 9 grudnia 2010. [dostęp 2011-05-16].
  136. ↑ Modernization in Russia to base on moral norms - Patriarch Kirill (ang.). interfax-religion.com, 3 marca 2011. [dostęp 2011-05-15].
  137. ↑ Patriarch Kirill suggests excluding from political life those parties that speak against basic values (ang.). interfax-religion.com, 28 grudnia 2010. [dostęp 2011-05-15].
  138. ↑ Church's interference in secular issues justified - Patriarch Kirill (ang.). interfax-religion.com, 1 lutego 2011. [dostęp 2011-05-15].
  139. ↑ Patriarch Kirill: Church must not be political power (ang.). interfax-religion.com, 10 marca 2011. [dostęp 2011-05-15].
  140. ↑ Swiatiejszij Patriarch Kiriłł: Błagopołuczie i jedinstwo strany zawisit ot gotownosti grażdam pomogat' drug drugu (ros.). patriarchia.ru, 17 lipca 2011. [dostęp 2011-07-18].
  141. ↑ Patriarch Kirill thanks Putin for recovery of Orthodox heritage and assistance in spiritual education of Russians (ang.). interfax-religion.com, 7 października 2010. [dostęp 2011-05-17].
  142. ↑ Church will not favour any political party in elections, Patriarch Kirill promised (ang.). interfax-religion.com, 26 maja 2011. [dostęp 2011-05-29].
  143. ↑ USSR shouldn't have invaded Afghanistan - Patriarch Kirill (ang.). interfax-religion.com, 14 marca 2011. [dostęp 2011-05-15].
  144. ↑ a b c Moscow Patriarchate, Vatican wage common fight against secular liberalism - Patriarch Kirill (ang.). interfax-religion.com, 28 grudnia 2010. [dostęp 2011-05-15].
  145. ↑ Patriarch Kirill in his Christmas greeting urges Catholics and Protestants to oppose evil powers (ang.). interfax-religion.com, 28 grudnia 2010. [dostęp 2011-05-15].
  146. ↑ Patriarcha Cyryl o jedności Kościoła (pol.). info.wiara.pl, 28 grudnia 2010. [dostęp 2011-05-15].
  147. ↑ В Гаване началась историческая встреча патриарха Кирилла и папы Франциска, www.interfax-religion.ru [dostęp 2016-02-12].
  148. ↑ Nasz Patriarcha Cyryl. Wspólna Ojczyzna, 21.03.10
  149. ↑ ПАТРІАРХ КИРИЛ: ВИРІШИТИ ПРОБЛЕМУ ЦЕРКОВНОСЛОВ’ЯНСЬКОЇ МОВИ МОЖНА І БЕЗ ЛІТУРГІЙНОЇ РЕФОРМИ
  150. ↑ Вышла в свет книга великопостных проповедей Святейшего Патриарха Кирилла
  151. ↑ Ukaz Priezidienta RF ot 28.12.1995 (ros.). kremlin.ru, 28 grudnia 1995. [dostęp 2011-05-28].
  152. ↑ Ukaz Priezidienta RF ot 11.08.2000 (ros.). kremlin.ru, 11 sierpnia 2000. [dostęp 2011-05-28].
  153. ↑ Ukaz Priezidienta RF ot 20.06.2006 (ros.). kremlin.ru, 20 czerwca 2006. [dostęp 2011-05-28].
  154. ↑ Ukaz Priezidienta RF ot 7.01.2011 (ros.). kremlin.ru, 7 stycznia 2000. [dostęp 2011-05-28].
  155. ↑ Святейший Патриарх Кирилл награжден государственной наградой Республики Куба – орденом Хосе Марти [dostęp: 14.02.2016.]
  156. ↑ D. Raiczew: Patriarch Kiriłł stał poczetnym grażdaninom smolenskoj obłasti (ros.). Niezawisimaja Gazieta, 5 lutego 2009. [dostęp 2011-05-18].
  157. ↑ Swiatiejszyj Patriarch Kiriłł stał pierwym poczetnym grażdaninom Kaliningradskoj obłasti (ros.). patriarchia.ru, 5 marca 2009. [dostęp 2011-05-28].
  158. ↑ Swiatiejszyj Patriarch Kiriłł izbran Poczetnym grażdaninom Kiemierowskoj obłasti (ros.). patriarchia.ru, 11 marca 2010. [dostęp 2011-05-28].
  159. ↑ Святейшему Патриарху Кириллу присуждена степень почетного доктора Воронежского государственного университета
  160. ↑ Святейшему Патриарху Кириллу присвоено звание почетного доктора Московского государственного университета
  161. ↑ В день 65-летия Святейшего Патриарха Кирилла на телеканале «Россия 1» состоится премьера фильма «Путь пастыря» (ros.). patriarchia.ru, 16 listopada 2011. [dostęp 2011-11-16].

Linki zewnętrzneEdytuj


Poprzednik
Meliton (Sołowjow) 		Rektor Leningradzkiej Akademii Duchownej
1974 – 1984 		Następca
Manuel (Pawłow) (p.o.)
Poprzednik
Filaret (Wachromiejew) 		Przewodniczący Wydziału Zewnętrznych Stosunków Cerkiewnych
1989 – 2009 		Następca
Hilarion (Alfiejew)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cyryl_I_(patriarcha_Moskwy)&oldid=57959743”